Inflacja
Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce. Wzrost cen części produktów nie musi oznaczad inflacji!! Inflacja rozkwitła w momencie pojawienia się pieniądza papierowego, a swoje oblicze w pełni pokazała w XX wieku. Stopa inflacji
Rodzaje inflacji Ze względu na jej wielkośd: - inflacja pełzająca (0-5% rocznie), - inflacja krocząca (5-10%), - inflacja galopująca (10-150%), - hiperinflacja (powyżej 150%), chod czasem >50% miesięcznie. Im mniejsza jest inflacja tym większe znaczenie mają jej zmiany. Większe znaczenie ma wzrost/spadek inflacji między 4% a 8% niż między 150% a 200%
Hiperinflacja w Niemczech, 1922-23 Cena za funt (pół kg) chleba w Niemczech : 1914: 19 fenigów 1916: 22 fenigi 1919: 26 fenigów 1920: 1 marka i 20 fenigów (ok. 6 razy tyle, co 4 lata wcześniej) Czerwiec 1922: 3,50 marki Styczeń 1923: 700 marek Wrzesień 1923: 2 mln marek Październik 1923: 630 mln marek Listopad 1923: 80 mld marek
Rodzaje inflacji Ze względu na swobodę kształtowania się cen: - jawna, - ukryta.
Przyczyny inflacji mogą mied charakter popytowy, podażowy lub monetarny.
O inflacji ciągnionej przez popyt mówimy wówczas, gdy wzrost cen jest skutkiem przewagi popytu zgłaszanego przez konsumentów nad możliwościami gospodarki, które przejawiają się w dostarczaniu właściwej ilości dóbr w określonym czasie. -Szoki popytowe -Keynesowska koncepcja luki inflacyjnej -Nadmierne wydatki rządu
Inflacja pchana przez koszty to inflacja wywołana wzrostem cen czynników produkcji, głównie surowców i kosztów pracy. -Żądania płacowe -Wzrost kosztów pracy -Ceny administrowane -Wzrost cen surowców i energii (szoki podażowe np. naftowe) -Podwyżki VAT
Monetarna (ilościowa) teoria inflacji Wg ilościowej teorii pieniądza wzrost podaży pieniądza powoduje wzrost cen. Ilustruje to równanie wymiany: MV = PY (równanie wymiany Fishera) M - nominalna podaż pieniądza V prędkośd obiegu pieniądza (liczba transakcji obsługiwanych przez jednostkę pieniądza w ciągu roku/ile razy przeciętna złotówka jest używana w transakcjach wymiany) P poziom cen Y realna wielkośd produkcji Przy V = const i Y = const: M P, Nadmierny w stosunku do tempa wzrostu PKB wzrost nominalnej podaży pieniądza Deficyt budżetowy, jeśli jest pokrywany dodatkową emisją pustego pieniądza (tzw. renta senioralna),
Czemu rządy doprowadzają do hiperinflacji? Kiedy rząd nie może podnieść podatków i sprzedać obligacji, a ma duże wydatki, musi je finansować dodrukiem pieniądza Teoretycznie, hiperinflacje łatwo zatrzymać: trzeba przestać drukować pieniądza W rzeczywistości wymaga to drastycznego (i bolesnego) zmniejszenia wydatków z budżetu państwa
Wzrost podaży pieniądza a stopa inflacji, USA Inflation rate (perc ent) 8 6 1910s 1970s 1940s 4 2 1950s 1990s 1960s 1900s 1980s 0 1890s - 2 1930s 1920s 1870s 1880s - 4 0 2 4 6 8 10 12 Growth in money supply (percent) slide 12
Inflation rate (percent, logar ithmic scale) 10,000 1,000 Georgia Democratic Republic Nicaragua of Congo Angola Brazil 100 Bulgaria 10 Kuwait Germany 1 USA Oman Japan Canada 0.1 0.1 1 10 100 1,000 10,000 Money supply gr owth (percent, logar ithmic scale)
Hipoteza Fishera Przyspieszeniu tempa inflacji o 1% towarzyszy zbliżony wzrost stopy procentowej (tj. o 1 punkt procentowy). Definicja realnej stopy procentowej: nominalna stopa procentowa skorygowana o wpływ inflacji; r = i - p r - realna stopa procentowa i - stopa nominalna p - stopa inflacji
Pomiary inflacji dokonywane są za pomocą wskaźników. indeks _ cenowy koszt koszt koszyka_ koszyka_ w _ w _ cenach _ biezacych cenach _ bazowych *100 CPI (consumer price index) mierzy wzrost cen dóbr nabywanych przez finalnych konsumentów (gospodarstwa domowe). Aby obliczad CPI konieczne jest stworzenie tzw. koszyka inflacyjnego.
stopa _ inf lacji CPI _ biezacy CPI _ poprzedni *100 CPI _ poprzedni
ZNIEKSZTAŁCENIE INDEKSU CPI NOWE PRODUKTY ZMIANA JAKOŚCI SUBSTYTUCJA
DEFLATOR PKB PRODUCER PRICE INDEX = PPI = indeks cen produkcji przemysłowej. Miernik cen płaconych przez producentów za czynniki produkcji inne niż praca (surowce, materiały). Informuje z wyprzedzeniem o zmianie cen dóbr konsumpcyjnych i dlatego stosowany do przewidywania koniunktury gospodarczej. => INDEKS CEN PRODUKCJI SPRZEDANEJ PRZEMYSLU
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Indeksy cenowe w Polsce 1993-2008 (rok poprzedni=100) 140 135 130 125 120 CPI PPI 115 110 105 100 95
Rok Wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni = 100 Rok Wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni = 100 Rok Wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni = 100 Rok Wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni = 100 1950 107,5 1965 100,9 1980 109,4 1995 127,8 1951 109,6 1966 101,2 1981 121,2 1996 119,9 1952 114,4 1967 101,5 1982 200,8 1997 114,9 1953 141,9 1968 101,6 1983 122,1 1998 111,8 1954 93,7 1969 101,4 1984 115,0 1999 107,3 1955 97,6 1970 101,1 1985 115,1 2000 110,1 1956 99,0 1971 99,9 1986 117,7 2001 105,5 1957 105,4 1972 100,0 1987 125,2 2002 101,9 1958 102,7 1973 102,8 1988 160,2 2003 100,8 1959 101,1 1974 107,1 1989 351,1 2004 103,5 1960 101,8 1975 103,0 1990 685,8 2005 102,1 1961 100,7 1976 104,4 1991 170,3 2006 101,0 1962 102,5 1977 104,9 1992 143,0 2007 102,5 1963 100,8 1978 108,1 1993 135,3 2008 104,2 1964 101,2 1979 107,0 1994 132,2 2009 103,5
Inflacja (% wzrost cen detalicznych) 26 Stopa inflacji w wybranych krajach 24 UK USA 22 OECD EU 15 Japonia 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0-2 1965 1970 1975 1980 fig 1985 1990 1995 2000
W Polsce koszyk inflacyjny (2006) wyglądał następująco: waga w % O g ó ł e m: 100,00 Żywnośd i napoje bezalkoholowe 27,18 Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 5,69 Odzież i obuwie 5,05 Użytkowanie mieszkania i nośniki energii 20,27 Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego 4,73 Zdrowie Transport z wyłączeniem prywatnych środków transportu Paliwa do prywatnych środków transportu Łącznośd Rekreacja i kultura Edukacja Restauracje i hotele Inne towary i usługi 5,27 4,61 3,89 5,62 6,63 1,38 4,50 5,18 http://pl.wikipedia.org/wiki/koszyk_inflacyjny
KOSZYK CPI - POLSKA
Koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych Polska i UE
Skutki inflacji
Skutki inflacji Oddziaływaniami inflacji rządzą dwa główne czynniki: czy jest ona zrównoważona i czy jest antycypowana. Inflacja zrównoważona relacje cen pozostają w dużej mierze niezmienne (wszystkie ceny rosną w jednakowym tempie) Inflacja antycypowana dająca się przewidzied
Skutki inflacji Inflacja zrównoważona Inflacja nie zrównoważona Inflacja antycypowana Nie ma kosztów inflacji Straty efektywności Inflacja nie antycypowana Redystrybucja dochodu i bogactwa Straty efektywności i redystrybucja
KOSZTY INFLACJI zniekształcenie informacyjnej funkcji cen (rezultat: wypaczenie struktury produkcji i konsumpcji) wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej (menu cost, zdarte zelówki) ucieczka od pieniądza (może prowadzid do np. dolaryzacji) redystrybucja dochodów (np. drenaż podatkowy, wzrost podatków od zysków kapitałowych (ceny nominalne akcji rosną), korzystniejsza sytuacja kredytobiorców niż pożyczkobiorców (w tym paostwa) - obrona przed tymi zmianami to systemy indeksacji) wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej - silne procesy inflacyjne osłabiają działalnośd inwestycyjną i tym samym hamują tempo wzrostu gospodarczego niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym - jeśli np. inflacja w Polsce kształtuje się na wyższym poziomie niż w innych krajach, to dobra eksportowane przez polskie przedsiębiorstwa staja się mniej konkurencyjne na rynkach światowych. Dobra importowane natomiast stają się taosze w stosunku do dóbr krajowych- prowadzi to do spadku eksportu i wzrostu importu
KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA - SPC inflacja B oczekiwana stopa inflacji związek między inflacją i bezrobociem przy stałej stopie oczekiwanej inflacji i stałej naturalnej stopie bezrobocia 10% A naturalna stopa bezrobocia SPC 6% stopa bezrobocia
Przy oczekiwanej stopie inflacji równe 10% rocznie i naturalnej stopie bezrobocia 6%, krótkookresowa krzywa PC przechodzi przez punkt A. Nieoczekiwany wzrost globalnego popytu obniża bezrobocie i podnosi inflację. Mamy więc ruch wzdłuż krzywej PC w lewo do punktu B. Nieoczekiwany spadek globalnego popytu powoduje wzrost bezrobocia i obniża inflację. Mamy więc ruch wzdłuż krzywej PC w prawo. Krótkookresowa krzywa PC jest niczym krótkookresowa krzywa globalnej podaży. Ruch Wzdłuż SAS powoduje wzrost poziomu cen i wzrost realnego PKB. Ekwiwalentem tego w przypadku krzywej PC jest wzrost poziomu cen i wzrost zatrudnienia czyli spadek bezrobocia.
Krzywa Phillipsa wypędzenie z raju (publ. 1982 r., USA)
Inflacja i bezrobocie w Stanach Zjednoczonych w latach 1964-1992 Stopa inflacji i stopa bezrobocia w USA
Inflacja i bezrobocie w Wielkiej Brytanii w latach 1964-1992
DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA: LPC (krzywa Friedmana-Phelpsa) inflacja LPC 10% SPC 6% stopa bezrobocia
Prace M.Friedman a i E. Phelps a iluzja pieniężna podmioty mylą wartości realne z nominalnymi krótko- i długookresowe efekty działao naturalna stopa bezrobocia
DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA Jest to krzywa, która przedstawia związek pomiędzy inflacja i bezrobociem, kiedy rzeczywista inflacja równa się oczekiwanej inflacji, czyli w długim okresie. Krzywa ta jest pionowa i równa naturalnej stopie bezrobocia. W modelu globalnego popytu i globalnej podaży mamy taki sam rezultat w długim okresie. Krótkookresowa PC pokazuje wyraźnie, że możliwy jest arbitraż między inflacją a bezrobociem w krótkim okresie przy pomocy polityki pieniężnej lub fiskalnej. Natomiast pionowa PC w okresie długim przypomina o bezużyteczności polityk popytu na dłuższą metę i o centralnej roli rynku pracy w perspektywie długoterminowej.
Jak poradzid sobie z inflacją?
Środki polityki gospodarczej: - restrykcyjna polityka monetarna, - restrykcyjna polityka dochodowa (np. wprowadzenie opodatkowania wzrostu wynagrodzeo ponad pewien, wyrażony w procentach, próg), Zmiany instytucji - ograniczenie możliwości rządu zwiększania nominalnej podaży pieniądza. Np.: - prawne uniezależnienie banku centralnego od rządu i zobowiązanie go do dbania o stabilnośd cen, - ustawowe ustanowienie górnej granicy tempa rocznego wzrostu nominalnej podaży pieniądza, -regularne korygowanie nominalnych granic przedziałów opodatkowania i nominalnej wysokości wszelkich płatności, - indeksacja - automatyczne dostosowywanie wyrażonych nominalnie zobowiązao dłużników do skutków oczekiwanej i nieoczekiwanej inflacji.
Inflacja bazowa wzrost poziomu cen w określonym Inflacja czasie, po bazowa wyeliminowaniu wpływu czynników sezonowych oraz szoków podażowych. Od marca 2009 r. Narodowy Bank Polski oblicza i publikuje cztery miary inflacji bazowej: inflacja po wyłączeniu cen administrowanych (ustalane przez państwo, samorząd, regulatorów) inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych (żywność, energia, dostęp do internetu, usługi prawne) inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii, 15% średnia obcięta Podstawy ekonomii
Czysta inflacja Czysta inflacja przypadek szczególny, WSZYSTKIE ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie
Stagflacja Stagflacja okres, w którym gospodarkę cechuje wysoka stopa bezrobocia i inflacji oraz niski poziom aktywności gospodarczej. Podstawy ekonomii
Deflacja Deflacja ogólny spadek poziomu cen w wyniku redukcji zasobów pieniądza. Polityka deflacyjna realizowana jest przez banki i paostwo poprzez zmniejszanie emisji pieniądza, podnoszenie wysokości rezerw obowiązkowych w bankach, zwiększanie podatków i opłat oraz gromadzenie nadwyżki budżetowej. Deflacja może wystąpid w sposób naturalny jako skutek kryzysu i wynika ze stanu nierównowagi rynkowej. Nadwyżka podaży nad popytem jest nazywana wówczas luką deflacyjną. Podstawy ekonomii
Deflacja Na największą skalę deflacja wystąpiła w okresie Wielkiego Kryzysu w latach 1929-33. W tym okresie w Stanach Zjednoczonych poziom cen obniżył się o około 30%. W ostatnich latach deflacja występowała lub występuje w Japonii, Czechach oraz na Litwie. Podstawy ekonomii
Dezinflacja Dezinflacja spadek poziomu inflacji. Inflacja wynosiła w roku 2002 30%, a w roku 2003 20%. Ceny ciągle rosną, jednak tempo inflacji obniża się. Podstawy ekonomii
Slumpflacja Slumpflacja sytuacja w której spada produkcja oraz szybką rosną ceny i bezrobocie. Podstawy ekonomii
Dziękuję za uwagę