PROGRAM NAUCZANIA Łączy nas sztuka zajęcia artystyczne o profilu muzycznym z elementami plastyki
I. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Rolą programu jest określenie celów i treści nauczania zajęć artystycznych na poziomie gimnazjum, a w szerszym rozumieniu - prowadzącym działania pedagogiczne w zakresie wychowania artystycznego młodzieży. Proces wychowania muzycznego wyznaczony programem uwzględnia potrzeby: ekspresji artystycznej, komunikowania się, zabawy i współdziałania w grupie, tworzenia i wzbogacania doświadczeń poprzez własne działania artystyczne, przeżyć estetycznych na różnym poziomie dojrzałości, sprawdzania własnych osiągnięć i umiejętności, poznawania literatury muzycznej. Program otwarty jest na zainteresowania uczniów, a równocześnie uwzględnia rozwój tych zainteresowań przez udostępnianie trudniejszych dzieł muzycznych. Treści edukacyjne wynikają z ogólnych założeń programu, zaś treści repertuarowe nawiązują do treści innych przedmiotów, zwłaszcza historii, języka polskiego, integrują się z kształcącym się u uczniów obrazem kultury i sztuki. Dobór repertuaru nie jest przypadkowy. Uwzględniono w nim najważniejsze imprezy i uroczystości szkolne wynikające z kalendarza roku szkolnego. Program został skonstruowany z myślą o realizowaniu jego treści na różnym poziomie trudności. Podyktowane to jest dużymi różnicami indywidualnymi w poziomie zdolności artystycznych uczniów oraz potrzebą pozostawienia nauczycielowi swobody w wyborze treści szczegółowych, dostosowanych do indywidualnych możliwości wykonawczych jego podopiecznych. II. WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu we wszystkich zakresach wymaga od nauczyciela kwalifikacji muzyczno-pedagogicznych. Na poziomie nauczania w gimnazjum wymagane jest ukończenie wydziału wychowania muzycznego w akademii muzycznej, w wyższej szkole pedagogicznej lub na uniwersytecie. Realizacja programu zajęć artystycznych w najwęższym zakresie wymaga przeznaczenia na nie 1 godziny tygodniowo. Zajęcia te odbywają się systematycznie. Przeprowadzane są w odpowiednio przystosowanej sali muzycznej, w której znajduje się pianino oraz elektroniczny sprzęt audio z możliwością skorzystania z płyt CD z gotowymi akompaniamentami fortepianowymi piosenek. III. OGÓLNE CELE EDUKACYJNE 1. Rozwijanie zainteresowań muzycznych, plastycznych i aktorskich. 2. Rozwijanie wrażliwości artystycznej. 3. Umożliwienie uczniom aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym szkoły i środowiska. 4. Stwarzanie sytuacji kontaktu z utworami sławnych artystów. 5. Kształcenie kultury muzycznej. 6. Zwiększanie zasobu wiedzy i umiejętności muzycznych, plastycznych i aktorskich. 7. Rozbudzanie twórczej postawy wobec siebie i świata. Cele ogólne zostały dobrane z myślą o spełnieniu trzech podstawowych funkcji zajęć artystycznych - poznawczo-kształcącej, - wychowawczej, - użytkowej. Zajęcia artystyczne przeznaczone są dla uczniów pragnących rozwijać swoje zamiłowania muzyczne, plastyczne i aktorskie, wynikające z ankiety przeprowadzonej w czerwcu, pod koniec klasy pierwszej gimnazjum. Program przeznaczony jest dla uczniów o zróżnicowanych możliwościach i zdolnościach-utalentowanych, zdolnych, średnio i przeciętnie uzdolnionych, przejawiających chęci, zainteresowanie sztuką, artystami, pasje twórcze, wrażliwość artystyczną.
IV. SZCZEGÓŁOWE CELE EDUKACYJNE Poznawczo - kształcące: - zapoznanie uczniów z wartościową literaturą wokalną i chóralną różnych epok i gatunków muzycznych, - poznanie historii polskiej muzyki wokalnej oraz jej najwybitniejszych przedstawicieli, - poznanie literatury muzycznej, - dostarczenie uczniom informacji na temat higieny głosu, - kształcenie głosu i umiejętności posługiwania się nim - poprawna emisja głosu, - kształcenie słuchu harmonicznego, - wyrabianie umiejętności reagowania na gesty i ruchy ręki dyrygenta, - poznanie różnych typów piosenek, - kształcenie smaku artystycznego i formułowanie ocen estetycznych, - kształcenie aktywności społecznej przez udział w uroczystościach szkolnych i pozaszkolnych, konkursach oraz festiwalach muzycznych, - kształcenie kultury tworzenia, potrzeby ekspresji i wyrażania swojej osobowości poprzez powstające kompozycje oraz kształcenie kultury odbioru dzieł sztuki, - rozwijanie wyobraźni, fantazji, kreatywności uczniów w tworzonych kompozycjach w zakresie tematyki, różnorodności stosowanych środków wyrazu artystycznego oraz sposobu organizacji pracy na płaszczyźnie, - umożliwianie swobodnej samodzielnej twórczości uczniów, prowokowanie do poszukiwania własnych, oryginalnych rozwiązań, - poznawanie głównych elementów warsztatu, technik, środków wyrazu artystycznego, etapów powstawania dzieł. Wychowawcze: - kształcenie odpowiedzialności za siebie i zespół, - uczenie wytrwałości w dążeniu do celu, - wdrażanie do systematyczności, punktualności, obowiązkowości oraz współdziałania w grupie, - nauka szlachetnej rywalizacji, - rozwijanie poczucia odpowiedzialności za wynik pracy zespołu, - rozbudzanie więzi ze środowiskiem szkolnym i lokalnym, - zachęcanie uczniów do aktywności artystycznej i kulturalnego wykorzystania wolnego czasu, - dbałość o estetykę swojego wyglądu podczas występu, jak i na co dzień, kształcenie poczucia tożsamości narodowej i kulturowej. Użytkowe: - praca dla dobrego wizerunku szkoły, - dostarczanie radości ze wspólnego śpiewania, a także pozytywnych przeżyć związanych z występami publicznymi, - wdrażanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze wyższej, - uczenie szacunku dla twórców i ich dorobku artystycznego, - kształcenie aktywności społecznej przez udział w uroczystościach szkolnych, pozaszkolnych, konkursach, festiwalach muzycznych, - ukazanie roli sztuki w organizowaniu wolnego czasu, - kształcenie więzi ze środowiskiem lokalnym.
V. OGÓLNE TREŚCI NAUCZANIA 1. Budowa, funkcjonowanie i higiena aparatu głosowego. 2. Emisja głosu, skale głosu, rodzaje głosów ludzkich. 3. Śpiew solowy, zespołowy - rozwijanie możliwości głosowych. 4. Ćwiczenia muzyczne: doskonalenie poprawnej intonacji głosu, poszerzania ambitusu głosu, usprawnianie oddechu wokalnego, kształcenie polifonicznego słyszenia. 5. Umiejętności emisyjne wykonywanych ćwiczeń muzycznych literackich: prawidłowa postawa podczas śpiewu i recytacji, umiejętność oddechu przeponowego, śpiew mormorando, poprawna dykcja, różnicowanie dynamiki, prawidłowa artykulacja. 6. Podstawowe wiadomości dotyczące zasad muzyki. 7. Muzykowanie na instrumentach. 8. Analiza dzieła muzycznego i plastycznego. 9. Etapy powstawania dzieł plastycznych. 10. Środki wyrazu artystycznego charakterystyczne dla określonych dziedzin sztuki. 11. Techniki, narzędzia i formy dzieł plastycznych. 12. Odbicie otaczającego świata w dziełach, wyraz dzieł w wybranych okresach w sztuce. 13. Wyraz i forma własnej twórczości uczniów. 14. Świat wyobraźni i odbicie wewnętrznych przeżyć na przykładzie wybranych kierunków w sztuce i własnej twórczości uczniów. 15. Twórczość plastyczna uczniów inspirowana muzyką. 16. Dekoracje i upominki na różne okazje. 17. Prezentacja pracy uczniów w formie wystawy prac i uroczystości szkolnych. VI. SZCZEGÓŁOWE TREŚCI NAUCZANIA Szczegółowe treści nauczania zostały zawarte w planie pracy, w którym uwzględniłam kalendarz imprez szkolnych i formę prezentacji pracy uczniów. VII. METODY PRACY 1. Nauka pieśni lub piosenki metodą ze słuchu. 2. Nauka pieśni lub piosenki metodą przy pomocy nut. 3. Nauka pieśni lub piosenki metodą z nut. 4. Słuchanie utworów muzycznych, ich analiza i interpretacja. 5. Analiza nagrań własnych wykonań. 6. Analiza porównawcza różnych wykonań utworów chóralnych. 7. Gra na instrumentach perkusyjnych.
VIII. FORMY PRACY 1. Śpiew zbiorowy w jednogłosie a cappella i z akompaniamentem. 2. Śpiew w kanonie a cappella i z akompaniamentem. 3. Śpiew w dwu- i trzygłosie a cappella lub z akompaniamentem oraz czterogłosie (fakultatywnie dla zespołów zaawansowanych). 4. Spotkania z innymi zespołami młodzieżowymi i wymiana doświadczeń. 5. Popisy wokalne w środowisku szkolnym i lokalnym. 6. Słuchanie nagrań własnych wykonań utworów. 7. Praca plastyczna indywidualna i grupowa. 8. Utrwalanie prezentacji pracy uczniów na fotografii, kasecie video-analiza prezentacji, ocena mocnych i słabych stron. 9. Konkursy tematyczne. IX. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW I OCENA Uczeń: - poprawnie wykonuje ćwiczenia rozśpiewujące, - śpiewa poprawnie partię swojego głosu sam i w grupie, - śpiewa w kanonie i układzie dwugłosowym, - odtwarza utwór z czystą intonacją i poprawną dykcją, - odtwarza utwór w odpowiednim tempie z prawidłową dynamiką i artykulacją, z nut i z pamięci, - aktywnie uczestniczy w społecznym życiu kulturalnym szkoły i środowiska lokalnego, - poznaje arcydzieła muzyki wokalnej, - rozwija umiejętności zespołowej pracy artystycznej, - wyszukuje potrzebne informacje zawarte w tekstach kultury, - dostrzega w dziele sztuki rodzaj perspektywy, - potrafi wykonać prace plastyczne w różnych technikach, stosując różne sposoby pokazania głębi na obrazie, - zna rodzaje i narzędzia rysunkowe, potrafi je adekwatnie do tematu zastosować we własnej działalności twórczej. Ocena pracy uczniów na zajęciach artystycznych jest szczególnie utrudniona ze względu na duże różnice uzdolnień uczniów i poziomu ich rozwoju. Dlatego kontrolowanie i ocenianie powinno obejmować różne obszary aktywności ucznia. Nauczyciel obiektywnie ocenia realne osiągnięcia ucznia w zakresie rozwoju umiejętności muzycznych i plastycznych, opanowania wiedzy, nawet przy słabszych osiągnięciach artystycznych. Ocena wyników nauczania jest oparta na obserwacji obecności i aktywności podczas zajęć oraz przygotowania do pracy, celowości podejmowanych działań, systematyczności, wytrwałości w pracy, odpowiedniego zachowania podczas pracy. Sprawdzanie stopnia opanowania melodii piosenek powinno dokonywać się przez wykonanie ich w małych grupach (dwu-, czteroosobowych) utworzonych z uczniów zdolniejszych i tych mniej zdolnych. Umiejętność śpiewu można oceniać według następujących kryteriów: czystość intonacyjna, poprawność rytmiczna, muzykalność, interpretacja. Wszelkie działania nauczyciela powinny zmierzać w kierunku życzliwego zaangażowania wszystkich podopiecznych do aktywnego udziału w zajęciach, występach publicznych, wystawach. Uzdolnienia artystyczne ucznia nie mogą być podstawowym kryterium oceniania. Dobre wyniki uczniów, np. nagrody w konkursach, przeglądach, są zawsze efektem pracy uczniów, ich stosunku do przedmiotu i zaangażowania.