Finanse publiczne Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa, część 2 Michał Możdżeń michal.mozdzen@uek.krakow.pl
Polityka fiskalna a cykl koniunkturalny Jest kilka kanałów wpływu polityki fiskalnej na cykl gospodarczy: Sama wielkość rządu ogranicza amplitudę cyklu (dlaczego?) Pasywna polityka fiskalna poprzez działanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury Wolno zmieniająca się wielkość wydatków rządowych Automatyczne antycykliczne zmiany wielkości wpływów (szczególnie podatek progresywny) Automatyczne, antycykliczne zmiany wielkości wydatków Aktywna interwencja państwa np. roboty publiczne, zwiększenie wydatków na inwestycje
Zadanie (1/2) Mamy do czynienia z zamkniętą gospodarką o wielkości 122 000 000 zł. Wielkość wydatków rządowych (G) to około 20 mln zł, wielkość konsumpcji (C) to około 92 mln zł, a wielkość inwestycji (I) to około 10 mln zł. Budżet jest w równowadze (wydatki równają się dochodom - 20 mln zł.). Wszystkie wydatki finansowane są z podatków dochodowych. Dług publiczny wynosi 50% PKB. System podatkowy w państwie jest progresywny: osoby zarabiające do 10 000 zł rocznie odprowadzają podatek w wysokości 15%, osoby zarabiające od 10 do 40 tys zł podatek w wysokości 25%, a osoby zarabiające powyżej 40 tys zł podatek w wysokości 35%. Wszyscy bezrobotni mają prawo do zasiłku w wysokości 5 000 zł rocznie. W pierwszym okresie bezrobocie wynosi 0%. W gospodarce pracuje 12 tys osób. 10 tys. zarabia średnio po 6 tys. zł. rocznie. 1000 osób zarabia po 11 tys. zł. a 1000 osób około 41000 zł. Oblicz wielkość dochodów brutto, podatków płaconych przez wszystkie grupy oraz ich dochodów netto, a także wielkość długu publicznego w zł.
Zadanie (2/2) Załóżmy, że gospodarkę dotyka kryzys, który powoduje, że dochody wszystkich grup spadają o 10%. Dodatkowo 5% osób z każdej z grup dotyka bezrobocie. Załóżmy, że wielkość wydatków publicznych jest nieelastyczna względem tych zmian. Pozostaje więc wciąż w okolicach 20 mln zł. i dodatkowo zmienia się w konsekwencji konieczności wypłaty zasiłku dla bezrobotnych. Wielkość inwestycji się nie zmieniła. Oblicz nową wielkość dochodów brutto, netto i zobowiązań podatkowych wszystkich trzech grup, a także dochodów z transferów (zasiłku) osób bezrobotnych. O ile procent spadły dochody brutto a o ile dochody netto obywateli? Oblicz nową wielkość dochodów i wydatków budżetowych oraz wielkość deficytu i długu publicznego. Jaką proporcję wobec wielkość gospodarki obecnie stanowi deficyt i dług publiczny?
Zadanie podsumowanie Dzięki automatycznym stabilizatorom koniunktury w recesji dochody ludności po podatkach i transferach maleją w mniejszym zakresie niż dochody brutto Automatyczne stabilizatory mogą działać po stronie dochodowej i wydatkowej W konsekwencji recesja (spadek PKB) jest mniej dotkliwa Drugą stroną medalu jest rosnący deficyt i dług publiczny
Mnożnik a polityka fiskalna
Mnożnik a polityka fiskalna
Mnożnik a polityka fiskalna - stymulacja
Mnożnik a polityka fiskalna zaciskanie pasa
Mnożnik wydatków rządowych Y = G 1 1 MPC
Mnożnik wydatków rządowych - zadanie Mamy do czynienia z zamkniętą gospodarką o wielkości 122 000 000 zł. Wielkość wydatków rządowych (G) to około 20 mln zł, wielkość konsumpcji (C) to około 92 mln zł, a wielkość inwestycji (I) to około 10 mln zł. Budżet jest w równowadze (wydatki równają się dochodom - 20 mln zł.). Wszystkie wydatki finansowane są z podatków dochodowych. Dług publiczny wynosi 50% PKB. Rząd, antycypując recesję postanawia pobudzić gospodarkę wydatkami rzędu 5 mln zł finansowanymi emisją obligacji. Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) wynosi 0,6. Jaka jest nowa wielkość PKB, wielkość deficytu względem PKB i wielkość długu publicznego względem PKB?
Funkcja stabilizacyjna pytania Czy zwiększenie wydatków rządowych/ obniżenie podatków może być samofinansujące się? Które z poniższych stwierdzeń są poprawne? 1. Utrzymanie równowagi fiskalnej w recesji pomaga ustabilizować gospodarkę. 2. Automatyczne stabilizatory odnoszą się do faktu, że szoki gospodarcze są częściowo równoważone przez gospodarstwa domowe, które wygładzają swoje spożycie w obliczu zmiennych dochodów. 3. Mnożnik wydatków rządowych jest wyższy, gdy gospodarka funkcjonuje z pełną wydajnością. 4. Bodziec fiskalny można wdrożyć, zwiększając wydatki na bezpośredni wzrost popytu lub zmniejszając podatki, aby zwiększyć popyt w sektorze prywatnym.
Międzyokresowe ograniczenie budżetowe Zwyczajowo wielkość deficytu oraz długu publicznego podaje się w relacji do PKB Ponieważ PKB się zmienia, możemy wyobrazić sobie państwo systematycznie generujące deficyty, które mimo wszystko zmniejsza swój poziom długu publicznego względem PKB To spostrzeżenie stanowi podstawę dla modelu tzw. międzyokresowego ograniczenia budżetowego
Międzyokresowe ograniczenie budżetowe cd. b = d + r γy b b relacja długu do PKB b zmiana relacji długu do PKB d relacja deficytu pierwotnego do PKB r stopa oprocentowania długu publicznego γy stopa wzrostu gospodarczego Cztery możliwe sytuacje r> γy, d>0 dług zawsze rośnie r> γy, d<0 dług niestabilny dynamika zależy od relacji deficytu do długu r< γy, d>0 dług stabilizuje się na dodatnim poziomie r< γy, d<0 dług stabilizuje się na ujemnym poziomie