Cykl życia i rozwój kariery Dr Anna Paszkowska - Rogacz
Plan wykładu Fazy rozwoju zawodowego Cykl zmian na ścieżce kariery Modele życia
TEORIA DONALDA EDWINA SUPERA (1972, 1981, 1984, 1994)
Faza wzrostu od urodzenia do 14 lat stadium dzieciństwa okres fantazji od 4 do 10 roku życia: dominującą rolę odgrywają potrzeby, ważne jest ogrywanie ról społecznych w zabawie; okres zainteresowań od 11 do 12 roku życia: to co się lubi staje się główną determinantą aspiracji i aktywności; okres umiejętności od 13 do 14 roku życia: analizowanie własnych zdolności pod kątem wymagań zawodowych.
Faza eksploracji (poszukiwań) - od 15 do 24 roku życia stadium dorastania. okres wstępny od 15 do 17 roku życia: dokonywanie pierwszych prowizorycznych wyborów na podstawie potrzeb, zainteresowań, umiejętności, wartości oraz dostępnych możliwości okres przejściowy od 18 do 21 lat: kształcenie profesjonalne; okres próby od 22 do 24 lat: podjęcie pierwszej pracy i wypróbowanie jej jako pracy na całe życie.
Faza zajęcia pozycji od 25 do 44 roku życia stadium wczesnej dorosłości okres prób od 25 do 30 roku życia: wybrany zawód może okazać się niesatysfakcjonujący, co prowadzi do wielu zmian decyzji okres stabilizacji od 31 do 44 roku życia: wyraźnie zarysowuje się wzór kariery i podejmowane są działania realizujące ten wzór
Faza konsolidacji - od 45 do 64 roku życia stadium dojrzałości. Podejmowane są w niej działania stabilizujące wybraną drogę kariery zawodowej; Bardziej rozwijane są wcześniej realizowane rodzaje aktywności niż inicjowane nowe
Faza schyłku (odchodzenia) od 65 roku życia stadium starości okres spowolnienia od 65 do 70 roku życia: czasem jest to okres oficjalnego przejścia na emeryturę a czasem w późnym okresie fazy konsolidacji następuje zmniejszenie tempa pracy okres emerytury powyżej 71 roku życia: ustanie aktywności zawodowej
Powiązanie kariery z cyklem życia człowieka (Sheehy,1976 za Holstein Beck, 1997) Stadium 1 Wyrywanie korzeni: lata 16-22 Stadium 2 Prowizoryczna dorosłość: lata 22-29 Stadium 3 Przemiana lat trzydziestych: lata 29-32 Stadium 4 Zakorzenianie się w życiu: lata 32-39 Stadium 5 Przemiana lat czterdziestych: lata 39-43 Stadium 6 Ponowna stabilizacja i rozkwit: lata 43-50 Stadium 7 Dojrzałość: lata 50-60 Stadium 8 Złoty wiek: lata 60 i dalsze
Cykl zmian na ścieżce kariery (1) (Nicholson i West, 1990 za. S. Fischer, C. L. Cooper 1990) STADIUM PRZYGOTOWANIA (Zanim rozpocznie się praca) Problemy: nierealistyczne oczekiwania, lęk Strategie: samoocena kandydata, dostarczanie adekwatnej informacji na temat stanowiska pracy
Cykl zmian na ścieżce kariery (2) (Nicholson i West, 1990 za. S. Fischer, C. L. Cooper 1990) STADIUM WEJŚCIA (Pierwsze dni i tygodnie) Problemy: szok, możliwość bycia odrzuconym przez grupę, żal Strategie: wsparcie, dobór podejścia do procesu adaptacji, dostarczanie informacji
Cykl zmian na ścieżce kariery (3) (Nicholson i West, 1990 za. S. Fischer, C. L. Cooper 1990) STADIUM STAGNACJI (Poczucie bycia starym pracownikiem ) Problemy: poczucie niepowodzenia, braku troski ze strony pracodawcy, znudzenie Strategie: ponowne ustalanie celów, praca nad projektami w grupie, wsparcie w widzeniu celowości pracy
Cykl zmian na ścieżce kariery (4) (Nicholson i West, 1990 za. S. Fischer, C. L. Cooper 1990) STADIUM PRZYSTOSOWANIA (Odnalezienie swojej drogi, wykonywanie zadań i funkcji) Problemy: niedopasowanie się do stanowiska i zawodu, zamartwianie się z tego powodu Strategie: stwarzanie warunków, dających poczucie użyteczności pracy i dostarczanie informacji zwrotnych
Tęczowy model kariery D. E. Supera (1979) Determinanty sytuacyjne, pośrednie bezpośrednie: struktura społeczna, zmiany historyczne, warunki społeczno-ekonomiczne, procedura zatrudniania, szkoła, społeczeństwo, rodzina Determinanty podmiotowe samoświadomość, postawy, zainteresowania, potrzeby wartości, osiągnięcia, zdolności ogólne i specyficzne, dziedziczenie biologiczne
Wzory karier (Super, 1983) DLA KOBIET gospodyni domowa konwencjonalna stabilna dwutorowa nieustabilizowana powtarzanie prób przerywana DLA MĘŻCZYZN stabilna (bez prób) konwencjonalna (z próbami) niestabilna wielokrotnych prób
Modele życia Relacje Praca rodzina (Evans, Bartolome, 1984) Niezależna Przenikająca Konfliktowa Kompensacyjna Instrumentalna Integracyjna
Literatura Fischer, S., Cooper, C. L. (red.) (1990). On the Move: Psychology of Change and Transition, John Wiley, 1990. Ginzberg, E. (1984). Career Development. W: D. Brown, L. Brooks, (red.), Career Choice and Development (s. 169-191). San Francisco, Washington, London: Jossey-Bass Publishers. Holstein, - Beck, M. (1977). Być albo nie być menedżerem, INFOR. Super, D. E. (1972). Psychologia zainteresowań. Warszawa: PWN. Super, D. E. (1981). Approaches to occupational choice and career development. W: A. G. Watts, D. E. Super & J. M. Kidd (red.), Career development in Britain. Cambridge, England: Hobsons Press. Super, D. E. (1984). Career and Life Development. W. D. Brown, L. Brooks (red.), Career Choice and Development (s. 192-234). San Francisco, Washington, London: Jossey-Bass Publishers. Super, D. E. (1994). A life Span, Life Space. Perspective on Convergence. W: M. L. Savickas, R. W. Lent (red.), Convergence in Career Development Theories (s. 63-74). Palo Alto, California: CPP BOOKS. Super, D. E., Bohn, M. (1971). Occupational Psychology. London: Tavistock Publication Limited.