Wczesne wspomaganie rozwoju jako podstawa sukcesu szkolnego dziecka z ograniczeniem sprawności

Transkrypt

1 Od roku 1919 psychologia na UAM Wczesne wspomaganie rozwoju jako podstawa sukcesu szkolnego dziecka z ograniczeniem sprawności prof. dr hab. Anna I. Brzezińska aibrzez@amu.edu.pl Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

2 Punkt wyjścia Jakie środowisko rozwoju: warunki życia rodziny dziecka interakcje dziecka z innymi ludźmi takie funkcjonowanie dziecka

3 Organizacja środowiska fizycznego Organizacja środowiska społecznego Przebieg rozwoju dziecka i efekty rozwojowe Funkcjonowanie dziecka w życiu codziennym Funkcjonowanie dziecka w instytucjach

4 Trzy rodzaje potrzeb Dziecko XX Potrzeby specjalne: rozwojowe i edukacyjne deficyty nadmiary Potrzeby specyficzne: GRUPA WIEKOWA 0-1 r. ż. bliskość i ciekawość 1-2 lata samostanowienie 3-6 lat fantazjowanie i tworzenie Potrzeby uniwersalne: LUDZIE bezpieczeństwo autonomia - kompetencja

5 Wyzwania we wczesnym wspieraniu rozwoju, które stoją przed rodzicami i opiekunami: dotyczy rodziców dzieci z grup ryzyka MODYFIKACJA ŚRODOWISKA fizycznego i społecznego ze względu na: specjalne potrzeby dziecka, związane z jego talentami / odmiennością tempa i rytmu rozwoju / ograniczeniem sprawności dotyczy wszystkich rodziców i opiekunów TWORZENIE ŚRODOWISKA fizycznego i społecznego OPTYMALNEGO ze względu na: potrzeby uniwersalne więzi, autonomii i kompetencji specyficzne potrzeby wczesnego dzieciństwa

6 Trzy perspektywy myślenia o rozwoju dziecka 1. Perspektywa przeszłości 2. Perspektywa teraźniejszości 3. Perspektywa przyszłości WCZEŚNIEJ poprzednia faza rozwojowa / fazy rozwojowe TERAZ obecna faza rozwojowa W PRZYSZŁOŚCI kolejne fazy rozwoju aż do późnej dorosłości

7 Wczesne wspomaganie rozwoju: perspektywa przeszłości Dziecko wkracza w każdy kolejny etap rozwoju z umiejętnościami, które nabyło w etapach poprzednich. WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU: 1. aktywizacja kapitału początkowego, z jakim dziecko przychodzi na świat = OKAZJE do wykorzystywania posiadanych zasobów 2. wypełnianie luki w kapitale początkowym WCZEŚNIEJ poprzednia faza rozwojowa / fazy rozwojowe

8 Wczesne wspomaganie rozwoju: perspektywa teraźniejszości Dziecko nabywa nowe umiejętności WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU: 1. tworzenie warunków do uczenia się tego, co aktualnie jest potrzebne dziecku dla zaspokajania jego potrzeb 2. wypełnianie luki w kapitale początkowym TERAZ obecna faza rozwojowa

9 Wczesne wspomaganie rozwoju: perspektywa przyszłości Rozwój to przygotowanie dziecka do podjęcia przyszłych zadań we wszystkich kolejnych etapach życia (perspektywa długofalowa). Ważna jest prognoza dalszego rozwoju dziecka: co się stanie, gdyby nie podjąć żadnych działań, a co, gdyby podjąć konkretne (i jakie) działania WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU: 1. stawianie przed wyzwaniami 2. nauka radzenia sobie z trudnościami W PRZYSZŁOŚCI kolejne fazy rozwoju aż do późnej dorosłości

10 Optymalne podejście: łączenie perspektyw Błąd we wspomaganiu rozwoju to nadmierne skupienie na tu i teraz czyli: ograniczenie do bezpośrednio obserwowanych zjawisk pominięcie genezy zachowań dziecka pominięcie prognozy, co do jego dalszego funkcjonowania to podejście nierozwojowe, bo nie rozpatrujące zmian w funkcjonowaniu dziecka w perspektywie ciągłości procesu rozwojowego

11 Cel wczesnego wspomagania rozwoju: kompetencje kluczowe Bezpieczeństwo autonomia kompetencja to fundamenty pomyślnego rozwoju Dziecko z silnym i stabilnym poczuciem bezpieczeństwa: 1. potrafi inicjować, budować i umacniać więzi z innymi, jest gotowe do bliskości, współdziałania i współpracy 2. nie boi się podejmowania nowych wyzwań, nowych osób, zadań i okoliczności nie spostrzega jako zagrożeń 3. ma w sobie gotowość do eksploracji, dokonywania samodzielnych wyborów, podejmowania i inicjowania różnych działań 4. nabywa wiele nowych umiejętności i za ich pomocą zyskuje coraz większą kontrolę nad sobą i otoczeniem 5. wzrasta jego poczucie sprawczości i kompetencji

12 Zadania dorosłego

13 1. Dorosły tworzy i dba o środowisko fizyczne wokół dziecka DOM wokół domu, w domu MIEJSCE DZIECKA do spania, nauki, zabawy, odpoczynku SZKOŁA wokół szkoły, w szkole w klasie, MIEJSCE DZIECKA stolik i szafka / półka / karton Środowisko jako ŹRÓDŁO OFERT zapraszających do aktywności 1. bezpieczeństwo fizyczne i zdrowie: przestrzeń, hałas, światło, temperatura, zieleń 2. czystość, porządek, ład, estetyka 3. dostępność fizyczna - brak barier np. architektonicznych 4. dostępność psychiczna - wolno mi, mogę 5. atrakcyjność dla dziecka WŁASNE MIEJSCA PO SWOJEMU URZĄDZONE

14 2. Dorosły tworzy i dba o środowisko społeczne dziecka DOM kontakty rodziców kontakty dzieci bliska i dalsza rodzina znajomi i przyjaciele sąsiedzi rodzina OTWARTA SZKOŁA i KLASA kontakty dzieci w pionie = międzywiekowe nauczyciele i inni pracownicy szkoły goście w szkole, wyjścia szkoła OTWARTA bogactwo kontaktów społecznych różnorodność kontaktów społecznych jak najwięcej miejsc edukacyjnie aktywnych

15 3. Dorosły dba o równowagę różnych działań dziecka CO? Obowiązki i praca Zabawa i odpoczynek Nauka: wiedza i umiejętności Działania: bezpośrednie (fizyczne) i pośrednie (internet, komórka) z osobami w różnym wieku W RÓŻNYCH MIEJSCACH W ZESPOŁACH o różnej liczbie osób - dobranych losowo i wg woli dziecka W PARACH z innymi dziećmi i z dorosłymi SAMODZIELNIE JAK?

16 Wnioski 1.Wczesne wspomaganie rozwoju (WWR) potrzebne jest każdemu dziecku 2.Podstawą kontaktu z dzieckiem jest poczucie bezpieczeństwa i autonomii 3.Najważniejsza jest strefa najbliższego rozwoju 4.Najważniejsza zasada: nie usuwaj przeszkód i trudności z otoczenia

17 Wnioski 1. Wczesne wspomaganie rozwoju (WWR) potrzebne jest każdemu dziecku Uwaga: brak dostosowanego do potrzeb dziecka WWR sam w sobie jest poważnym czynnikiem ryzyka w rozwoju 2. Podstawą kontaktu z dzieckiem jest poczucie bezpieczeństwa i autonomii Uwaga: zdiagnozowane ograniczenia rozwojowe wymagają dodatkowej pracy u podstaw - budowania i umacniania poczucia bezpieczeństwa, autonomii, wiary we własne siły i poczucia sprawstwa 3. Najważniejsza jest strefa najbliższego rozwoju Uwaga: optymalne wspomaganie rozwoju wymaga poznania przeszłości rozwojowej dziecka (= geneza problemu) po to, by przygotować je do kolejnych etapów rozwoju 4. Najważniejsza zasada: nie usuwaj przeszkód i trudności z otoczenia Uwaga: im więcej trudności dziecko ma do pokonania, tym więcej okazji przy odpowiednim wsparciu otoczenia do uczenia się kluczowych kompetencji potrzebnych do radzenia sobie z trudnościami teraz i w przyszłości

18

19 Dziękuję za uwagę!