Transgraniczne aspekty sieci stabilności finansowej Jerzy Pruski Biuro Informacji Kredytowej V Kongres Ryzyka Bankowego Jakie regulacje są dziś potrzebne? Warszawa, 20 października 2010 1
Niska efektywność istniejących narzędzi dla zarządzania kryzysem Globalny kryzys finansowy 2007 2010 / opcje działań Rozwiązania z użyciem sektora prywatnego Nacjonalizacja Bankructwo Zakres Bardzo ograniczony Najczęściej używane Ograniczone Przykłady Istotne przejęcia - Bear Stearns (JP Morgan) - Merrill Lynch (BoA) Negatywne przykłady ABN Amro (RBS, Santander and Fortis) TARP, AIG, CitiGroup, RBS, Lloyds TSB, Northern Rock, Fortis, Dexia, KBC, AIB, Commerzbank, Hypo Real Estate Stosowane tylko w przypadku małych banków Po upadkulehman Brothers niestosowane w przypadku zagrożenia wystąpienia ryzyka systemowego Dotychczasowe rozwiązania prawne Nieefektywność - wymagane szybkie decyzje - brak elastyczności rozwiązań niemożność dopasowania do istniejących sytuacji Wymagane istotne zmiany Drastycznie ograniczone powinno zostać użycie środków publicznych oraz powiększanie deficytów budżetowych 2
System stabilności finansowej Ryzyka oraz zakres wyzwań 3
Najważniejsze obszary ryzyka Szeroki zakres korzyści płynących z globalizacji Gospodarka globalna Niedostateczna informacja Rozprzestrzenianie kryzysu na inne gospodarki Zwiększone ryzyko kryzysu oraz Istotne wyzwanie w zakresie zarządzania działaniami antykryzysowymi Ograniczenie ryzyka wymaga regulacji w 3 obszarach: 1) rynki krajowe 2) działalność transgraniczna 3) duże instytucje finansowe 4
Zarządzanie działaniami antykryzysowymi Wielkie banki działające w wielu krajach tworzą: wysoce złożoną sieć powiązań finansowych zapotrzebowanie na nowe narzędzia oraz nowe rozwiązania prawne wzmacniające stabilność Inne państwa Ryzyko niewypłacalności Bank 11 Rynek krajowy Microprudential Bank 12 Bank 1 Bank 2 Bank 21 Macroprudential Powiązania transgraniczne Bank 13 Bank 22 Narzędzia prewencyjne Bank 14 Zarządzanie kryzysem Powiązania międzybankowe 5
Inicjatywy europejskie Rynki krajowe Bazylea III Dyrektywa o DGS Kwestie transgraniczne Instytucje UE, n.p.: Współpraca Fundusze Resolution ECB - Europejski Bank Centralny ESRB - Europejska Rada Ryzyka Systemowego EBA - Europejski Nadzór Bankowy EFSF Europejski Fundusz Stabilności Finansowej Transfer aktywów Living wills Brak rozwiązań Duże instytucje finansowe 6
Krajowy system stabilności finansowej Kompletność i efektywność rozwiązań 7
Silna krajowa sieć stabilności finansowej Tworzenie regulacji Funkcje pomocowe (tymczasowe) Płynność Bank Centralny Minister Finansów Fundusz Gwarantowania Depozytów Funkcje pomocowe wymagają rozszerzenia i wdrożenia Tworzenie regulacji Funkcje nadzorcze Nadzór Silny i kompletny system stabilności finansowej Gwarancje depozytów Funkcje pomocowe Fundusz Gwarantowania Depozytów? Rozwiązania resolution wymagają wdrożenia Kryzysy finansowe będą występowały cyklicznie Sprawna i skuteczna krajowa sieć stabilności finansowej ogranicza skutki tych kryzysów 8
Korzyści przeprowadzania procesu resolution Ograniczanie kosztów fiskalnych i ryzyka systemowego na podstawie Čihák & Nier (2009) Koszty fiskalne nacjonalizacja Tradycyjne rozwiązania (koszty pośrednie) 1. Zmniejszenie ryzyka systemowego potencjalnej upadłości 2. Zmniejszenie obciążenia podatników 3. Obciążenie kosztami dotychczasowych akcjonariuszy 4. Zmniejszenie moral hazard i zwiększenie dyscypliny rynkowej Rozwiązania resolution Nieuporządkowane bankructwo (koszty bezpośrednie) 5. Możliwość utrzymania operacyjnej obsługi klientów Ryzyko systemowe 9
Proces resolution główne cele Dążenie do minimalizacji koszty minus odzysk Cel Maksymalizacja odzysku Cel Minimalizacja kosztów Odzysk Koszty resolution Cel Minimalizacja destabilizacji rynku Stabilizacja rynku Praktyka wskazuje, że każdy kraj powinien dokonać dostosowań prawa, aby stworzyć dedykowane przepisy dla upadłości banków 10
Proces resolution - wybór właściwej metody Wybór metody resolution Upadłość powoduje istotny negatywny wpływ na system bankowy lub gospodarkę ryzyko destabilizacji sektora finansowego lub gospodarki NIE TAK OBA Bank Pomostowy (BP) Upadłość powoduje ograniczony negatywny wpływ na system bankowy lub gospodarkę wybór najmniejszego kosztu Istnieją przesłanki dla uzyskania wyższych korzyści przy wydłużeniu czasu dla resolution P&A Likwidacja i wypłata środków gwarantowanych 11
Proces resolution - wybór metody Znaczenie systemowe lub znaczenie dla gospodarki kraju niskie średnie wysokie krótki P&A P&A OBA Czas potrzebny dla zbycia banku oraz uzyskania dobrych warunków cenowych długi Bank pomostowy Bank pomostowy OBA Bank pomostowy Użyta metoda resolution musi być bardziej efektywna kosztowo niż likwidacja z wypłatą środków gwarantowanych 12
Skutki braku możliwości zastosowania resolution Porównanie systemów stabilności System z resolution Rozwiązania polskie Zagrożenie niewypłacalności Program naprawczy Realizacja auto-sanacji banku Program naprawczy Realizacja autosanacji banku Niewypłacalność Resolution Dostępna szeroka paleta rozwiązań uwzględniających specyfikę rynku lokalnego oraz aktualną sytuację na nim Jedynie nacjonalizacja lub przypadkowe pozyskanie nabywcy Likwidacja z pay-box jest świadomym wyborem w procesie Likwidacja z pay-box jest niekontrolowana wynik braku innych narzędzi Likwidacja z pay-box 13
Stabilność w wymiarze transgranicznym Dodatkowe ryzyka i wyzwania 14
Istniejące zręby działań UE w zakresie stabilności w wymiarze transgranicznym Unia Strefa Euro Europejska ECB Regulacje prawne Nowe rozwiązania polityka monetarna działania stabilizacyjne ESRB, EBA nieupoważnione do angażowania środków fiskalnych Harmonizacja Koordynacja Krytyczne Pomimo znaczenie, istotności: jednak: są nieobligatoryjne cechuje je zbyt powolny postęp Pilna potrzeba dla wprowadzenia nowych i zaostrzonych zasad fiskalnych 15
Komisja Europejska (1) 1 Stworzenie ram regulacyjnych nad rynkiem finansowym w ramach Unii Europejskiej Utworzenie: Europejskiej Rady Ryzyka Systemowego, Europejskiego Nadzoru Bankowego, europejskich organów nadzoru nad systemami emerytalnymi i papierami wartościowymi. 2 Utworzenie bankowych funduszy naprawczych w Unii Europejskiej Finansowanie ex ante z opłat nałożonych na banki. Ustanowienie zharmonizowanej sieci funduszy krajowych w całej Unii Europejskiej Przeprowadzanie postępowania naprawczego w odniesieniu do upadających banków w sposób pozwalający uniknąć efektu domina i umożliwiający likwidację, w której nie dochodzi do gwałtownej wyprzedaży aktywów, Złagodzenie obciążeń spoczywających na podatnikach i zminimalizowanie konieczności sięgania w przyszłości po pieniądze podatników w celu ratowania banków, Planowane wejście w życie w pierwszej połowie 2011 r. 3 Propozycje zmian Dyrektywy dot. Wymogów Kapitałowych nowe standardy płynności, nowa definicja kapitału, opis działań antycyklicznych, stworzenie zasad podejścia ostrożnościowego do systemowo ważnych instytucji i rynków, zdefiniowanie obszarów działalności bankowej wymagających określenia bardziej szczegółowych wymogów ostrożnościowych 16
Komisja Europejska (2) 4 Zmiany w Dyrektywie o Systemach Gwarantowania Depozytów Rozwiązania przyjęte podwyższenie limitu gwarancji do 100 tys. EUR, przyspieszenie wypłaty środków gwarantowanych do 20 dni roboczych. Projekt dalszych zmian skrócenie okresu niedostępności środków do 7 dni kalendarzowych, uzależnienie wysokości opłaty wnoszonej przez poszczególne podmioty od poziomu generowanego ryzyka (risk based contribution), oparcie finansowania systemu o środki typu ex ante, określenie minimalnego docelowego poziomu wskaźnika zabezpieczenia środków objętych gwarancjami (eligible deposits) 1,5%, wprowadzenie obowiązku wniesienia w razie potrzeby nadzwyczajnej składki ex post (do wysokości 0,5% środków objętych gwarancjami eligible deposits), wzmocnienie współpracy między systemami gwarancyjnymi w postępowaniach transgranicznych. 5 UE - reforma zasad budżetowych Zwiększenie dyscypliny finansowej, Zaostrzenie sankcji wobec państw z nadmiernym deficytem lub długiem, Korzystniejsze zasady budżetowe dla państw, które przeprowadziły reformę emerytalną. 17
Proponowane zręby systemu stabilności w wymiarze transgranicznym Europejska sieć stabilności pozostaje w tyle za rozwiązaniami krajowymi Fragmentaryczność Nieobligatoryjność Brak funduszy Basel III Obecnie omawiane rozwiązania ESF European Stability Fund ERA European Resolution Agency EDGS European DGS IES Integrated European Supervisor Ograniczenia - brak formuły określającej zasady podziału kosztów - brak podstaw prawnych dla transferu aktywów - różnice prawne - brak wspólnych rozwiązań w zakresie prawa upadłości EMF European Monetary Fund 18
Ryzyko skali działania Problem too big to fail 19
Wielkość i koncentracja sektora bankowego Wielkość sektora bankowego (% PKB) Holandia Wlk. Bryt. Niemcy 415% 478% 524% Rynek europejski - duża liczba wielkich banków, nieproporcjonalnie dużych w stosunku do gospodarki kraju macierzystego. Tworzy to problemy: Francja Belgia Irlandia Hiszpania 375% 329% 345% 483% too big to fail too big to be saved Casus nierozwiązywalności (Joseph Heller Paragraf 22 ) Włochy 183% Polska 75% 350% 300% 250% 200% 150% 100% 0% 100% 200% 300% 400% 500% 43% 39% 50% 39% 28% 27% 12% 16% 0% Polska Aktywa największego banku do PKB Aktywa 3 największych banków do PKB USA Korea Płd. Japonia 91% 107% 63% 66% Niemcy Włochy 120% 95% Hiszpania 158% 243% 269% 108% 109% 121% Francja Irlandia Wlk. Bryt. 325% 170% Belgia % 309% 203% Holandia 332% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 38% 17% 15% Polska Aktywa najwiekszego banku do sumy bilansowej Aktywa 3 najwiekszcyh banków do sumy bilansowej Niemcy 26% 25% Wlk. Bryt. 68% 29% Francja 65% 28% Hiszpania 46% 33% Irlandia 82% 64% 65% 63% 39% 35% 36% Belgia Włochy Holandia Źródło: ECB, Banks Annual Reports (2009), Credit Writedowns (Czerwiec 2010), The Forbes Global 2000 ranking (2010) 20
Wielkość i stopień koncentracji sektora bankowego wobec sytuacji fiskalnej kraju (kraje Zachodu) 400% Aktywa 3 największych banków (% PKB) 350% 300% Holandia Wlk. Bryt. Aktywa 3 największych banków, deficyt i dług (% PKB) Belgia Wielkość sektora bankowego (2009) Wzrost długu (prognoza 2010) 400% Aktywa 3 największych banków (% PKB) 350% 300% Holandia Belgia Wlk. Bryt. Wielkość sektora bankowego (2009) wzrost/spadek deficytu 250% -1 Irladnia Francja 250% Francja Irlandia 200% 200% 150% Hiszpania 150% Hiszpania 100% Niemcy Włochy 100% Niemcy Włochy Polska 50% USA Dług publiczny (2009, % PKB) 0% 40 50 60 70 80 90 100 110 120 50% Polska USA Deficyt budżetowy (2009, % PKB) 0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 Źródło: ECB, Roczne raporty finansowe (2009), Credit Writedowns (Czerwiec 2010), The Forbes Global 2000 ranking (2010) 21
Wielkość i stopień koncentracji sektora bankowego wobec sytuacji fiskalnej kraju (kraje Zachodu) 250% 200% Aktywa największego banku (% PKB) Holandia Aktywa największego banku, deficyt i dług (% PKB) Wielkość sektora bankowego (2009) Wzrost długu (prognoza 2010) 250% 200% Aktywa największego banku (% PKB) Holandia Wielkość sektora bankowego (2009) wzrost/spadek deficytu (prognoza 2010) 150% Belgia 150% Belgia 100% Irlandia Hiszpania Wlk. Bryt. Francja 100% Francja Wlk. Bryt. Hiszpania Irlandia 50% Niemcy Włochy 50% Niemcy Włochy Polska USA Dług publiczny (2009, % PKB) 0% 40 50 60 70 80 90 100 110 120 Polska USA Deficyt budżetowy (2009, %PKB) 0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 Źródło: ECB, Roczne raporty finansowe (2009), Credit Writedowns (Czerwiec 2010), The Forbes Global 2000 ranking (2010) 22
Wielkość i stopień koncentracji sektora bankowego wobec sytuacji fiskalnej kraju (Europa Środkowo-Wschodnia) Aktywa 3 największych banków, deficyt i dług (% PKB) 250% Aktywa 3 największych banków (% PKB) Wielkość sektora bankowego 250% Aktywa 3 największych banków (% PKB) Wielkość sektora bankowego 200% Estonia wzrost długu (prognoza 2010) 200% Estonia wzrost/spadek deficytu prognoza (2010) 150% 150% 100% 100% 50% Bułgaria Łotwa Litwa Czechy Słowacja Rumunia Polska Węgry 50% Węgry Bułgaria Czechy Słowacja Polska Łotwa Litwa Rumunia Dług publiczny (% PKB) 0% 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 0% Deficyt budżetowy (% PKB) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Źródło: ECB, Roczne raporty finansowe (2009), Credit Writedowns (Czerwiec 2010), The Forbes Global 2000 ranking (2010) 23
Wielkość i stopień koncentracji sektora bankowego wobec sytuacji fiskalnej kraju (Europa Środkowo-Wschodnia) Aktywa największego banku, deficyt i dług (% PKB) 180% 160% 140% Aktywa największego banku (% PKB) Estonia Wielkość sektora bankowego wzrost długu (prognoza 2010) 180% 160% 140% Aktywa największego banku (%PKB) Estonia Rozmiar sektora bankowego wzrost/spadek deficytu prognoza (2010) 120% 120% 100% 100% 80% 80% 60% 60% 40% Łotwa Litwa Węgry Czechy 20% Bułgaria Rumunia Słowacja Polska Dług publiczny (% PKB) 0% 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 40% Węgry Łotwa 20% Czechy Słowacja Bułgaria Litwa Polska Rumunia 0% Deficyt budżetowy (% PKB) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Źródło: ECB, Roczne raporty finansowe (2009), Credit Writedowns (Czerwiec 2010), The Forbes Global 2000 ranking (2010) 24
Wielkość i stopień koncentracji sektora bankowego wobec sytuacji fiskalnej kraju (Azja i Ameryka Płd.) Aktywa 3 największych banków, deficyt i dług (% PKB) 120% 100% Aktywa 3 największych banków (% PKB) Chiny Wielkość sektora bankowego wzrost długu prognoza (2010) Japonia 120% 100% Aktywa 3 największych banków (%PKB) Chiny Wielkość sektora bankowego wzrost/spadek deficytu prognoza (2010) Japonia 80% 80% 60% Tajwan 60% Tajwan 40% Korea Płd. Indie Brazylia 40% Brazylia Korea Płd. Indie 20% 20% 0% Dług publiczny (% PKB) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 0% Deficyt budżetowy (% PKB) 1 2 3 4 5 6 7 8 Źródło: ECB, Roczne raporty finansowe (2009), Credit Writedowns (Czerwiec 2010), The Forbes Global 2000 ranking (2010) 25
Wielkość i stopień koncentracji sektora bankowego wobec sytuacji fiskalnej kraju (Azja i Ameryka Płd.) Aktywa największego banku, deficyt i dług (% PKB) 60% Aktywa największego banku (% PKB) 50% 40% Wielkość sektora bankowego wzrost długu prognoza (2010) Japonia 60% 50% 40% Aktywa największego banku (%PKB) Wielkość sektora bankowego wzrost/spadek deficytu prognoza (2010) Japonia Chiny Chiny 30% Tajwan Indie 30% Tajwan Indie 20% Korea Płd. 20% Korea Płd. 10% Brazylia 10% Brazylia 0% Dług publiczny (% PKB) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 Deficyt budżetowy (% PKB) 0% 1 2 3 4 5 6 7 8 Źródło: ECB, Roczne raporty finansowe (2009), Credit Writedowns (Czerwiec 2010), The Forbes Global 2000 ranking (2010) 26
Wnioski Rozwiązania krajowe Rozwiązania cząstkowe Istotne luki Kwestie transgraniczne Potrzeba dodatkowych działań Duże instytucje finansowe Brak rozwiązań Główne wyzwania Problem szczególnie istotny w Unii Europejskiej Możliwość rządowej interwencji w zagrożony bank jest znacznie ograniczona niekorzystną sytuacją fiskalną poszczególnych państw Rządowe wsparcie dużych instytucji finansowych stwarza ryzyko niewypłacalności kraju. Monetyzacja długu publicznego: - nie może być podjęta samodzielnie przez państwo - niesprecyzowane uprawnienia EBC - Europejski Instrument Stabilności Finansowej (EFSF) Znaczna asymetria pomiędzy korzyściami z działalności dużych instytucji finansowych, a kosztami ich ewentualnej upadłości 27
BFG 28