Miesięcznik Polak Mały nr 9 (27) październik 2014 Październik
2 nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały Październik Kochani, znów się spotykamy. Przed Wami kolejny numer Polaka Małego. A to znaczy, że mamy kolejny miesiąc w roku październik. Jest to dziesiąty miesiąc według używanego w Ukrainie (a także i w Polsce) kalendarza gregoriańskiego, który ma 31 dni. Jest to najdłuższy miesiąc w roku kalendarzowym, ponieważ wypada w nim zmiana z czasu letniego na czas zimowy. Październik jest dłuższy o jedną godzinę od pozostałych 31-dniowych miesięcy. Nazwa miesiąca pochodzi od słowa paździerze. Paździerze są to zdrewniałe części łodyg roślin włóknistych (len, konopie), połamane i oddzielone od włókna w procesie przetwarzania słomy lnianej lub konopnej na włókno. Jesień jest wspaniałą i bardzo hojną gospodynią. Jej kosze są pełne darów, bogatych w witaminy. Witaminy mają najważniejszy wpływ na funkcje organizmu. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Klasyfikacja witamin przypomina znany wam alfabet: A, B, C, D itd. Wybierzmy się po dary do jesiennego sadu i ogrodu. Jesienią w sadzie wśród pożółkłych liści drzew czerwienią się jabłka i żółcą się gruszki. Piękną gamę jesiennych kolorów dopełniają
Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 3 śliwki. Spadają na ziemię dojrzałe orzechy. A ile pracy mają jesienią ogrodnicy! Przed nadejściem przymrozków muszą zebrać wszystkie warzywa, wyciąć piękne główki kapusty, wykopać ziemniaki, marchew, pietruszkę, cebulę i buraki. Zebrane owoce i warzywa są źródłem witamin. Spożywane codziennie zapewniają nam zdrowie. Latem i jesienią zjadamy najczęściej świeże warzywa i owoce z naszych ogrodów i sadów. Zimą i wczesną wiosną jemy dużo przetworów owocowo-warzywnych, przygotowanych jesienią przez rodziców i dziadków lub wyprodukowanych w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego. A jakie zapasy na zimę macie w swoich domach? BABCIA KAZIA Czerwone jabłuszko na gałązce wisi, Zerwijże go Jasiu, dajże go Marysi. Powiedzenie ludowe PORTRET JESIENI Oto jesień na portrecie. na jesiennym śpi bukiecie. Wcale oczu nie otwiera, chociaż szyszka ją uwiera, choć ją kasztan kłuje w nos taki już jesieni los! Dorota Gellner Zrób to sam Jeż to zwierzak, który kojarzy się z jesienią. Przez kolce i dziką naturę nie nadaje się do trzymania w domu. Ale możecie za pomocą owoców i wykałaczek wyczarować deser inspirowany kolczastym stworzonkiem. Zobaczcie wykonanie krok po kroku. Potrzebne Wam będą: białe winogrona, gruszka, wykałaczki, dwa goździki i czarna oliwka (lub czarne winogrono). Za pomocą małego nożyka obierz gruszkę do połowy. Wetknij w gruszkę goździki tworząc oczy, a za pomocą wykałaczki przyczep oliwkę jako nos. Wykałaczkami przebijaj winogrona tak, żeby kolce wystawały, a dłuższą część wbij w gruszkę ze skórką. Kiedy połowa gruszki pokryje się kolcami, jeż jest gotowy :) Smacznego! dladzieci.pl
4 nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały Nauczyciel Każdy z was już poznał nauczycieli w swojej szkole. A co wiecie o ich pracy? Czy zastanawialiście się, jak przebiega ich dzień pracy? Jest to jeden z tych zawodów, które wymagają sporych poświęceń. Dla nauczyciela dzień pracy nie kończy się wraz z przekroczeniem progu szkoły. W domu czeka na niego stos kartkówek i wypracowań do sprawdzenia. A przygotowanie materiału do kolejnej lekcji? Wszystko to wymaga dużego nakładu pracy. Wybitny pedagog Wasyl Suchomłyńskyj pisał: Pamiętaj, nie ma w świecie trudniejszej, bardziej wyczerpującej pracy od pracy pedagoga. Nauczyciel to taki sam człowiek jak twoja mama, twój tata. Wchodząc do klasy, twój nauczyciel często zapamiętaj to! zmuszony jest zapomnieć o własnych kłopotach, skierować swoje myśli na to, żeby w klasie panowała głębia rozumu i prostota pomysłu, żebyś mógł lekko i swobodnie myśleć. Czy pamiętamy o tym? Przyznajmy się nie zawsze potrafimy docenić ich pracę. To przynajmniej raz w roku, w dniu ich święta, okażmy im swoją wdzięczność i szacunek! Bądźmy dla nich mili! W Polsce 14 października to Dzień Edukacji Narodowej. Potocznie dzień ten jest zwany Dniem Nauczyciela. Podobna okazja funkcjonuje również w innych państwach świata, choć w odmiennych terminach. Na Ukrainie na przykład wypada ona w pierwszą niedzielę października, w Czechach 28 marca, w Hiszpanii 27 listopada, zaś w Meksyku 15 maja. Ponadto UNESCO (pol. Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury) w 1994 roku wprowadziło również Światowy Dzień Nauczyciela, którego data została ustalona na 5 października. BABCIA KAZIA Mądrość ludowa 1. Pamiętaj! Zdobędziesz wiedzę świata zobaczysz więcej. 2. Nie mów nie potrafię, ale mów nauczę się. 3. Nauka to potęgi klucz.
Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 5 Szkolny kwiz Dla wielu dzieci zaczął się czas szkoły. Oznacza to nowe obowiązki, wyzwania i ciekawe przygody. Z tej okazji przygotowaliśmy dla was kwiz związany ze szkołą, nauką iii... zobaczcie sami! Rozpoczęcie lekcji zwiastuje: jaskółka syrena alarmowa dzwonek Na matematykę przydadzą się: ekierka, cyrkiel, ołówek luneta, linijka, długopis kapcie, zebra, widelec Na biologii uczymy się o: budowie maszyn żywych organizmach planetach Inaczej na nauczyciela mówi się: belfer sufler surfer 14 października obchodzi się: Dzień Książki Dzień Dziecka Dzień Nauczyciela Uczeń odpowiedzialny za zbiórkę klasowych pieniędzy to: skarbona skarbnik bakier Pomiędzy lekcjami jest przerwa konserwa w-f Na panią od polskiego mówi się: pani poloniaczka pani polonczynka pani polonistka Zimowa przerwa w nauce: furie ferie wakacje Ciekawostka! Ziemniak dladzieci.pl Wszyscy znamy takie warzywo jak ziemniak. A czy wiecie, że ziemniak pochodzi z Ameryki Południowej, a pierwsze wieści o nim dotarły do Europy wraz z odkryciem przez Kolumba Wyspy Hispanioli (1493r.)? Mieszkańcy tej wyspy odżywiali się korzeniami i owocami r o s n ą c y m i pod małymi krzaczkami. Inne dokumenty mówią, że bulwy ziemniaków dotarły do Europy w 1560 1570 latach. Przesłano je królowi hiszpańskiemu Filipowi II, a ten część bulw ofiarował papieżowi. Papież podzielił się nimi z kardynałem niderlandzkim, kardynał dał je dostojnikowi świeckiemu, a ten botanikowi. Uczony bulwy zasadził i tak najpierw ziemniak był ciekawostką botaniczną, ozdobą ogrodów i włosów pięknych dam.
6 nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały Jesienny las bajka Las opustoszał. Nie słychać już śpiewu ptaków, które w większości odleciały, jedynie wszędobylskie sikoreczki śmigały po drzewach, popiskując czasami. Kolory latających latem motyli przejęły liście na drzewach, które tak samo, powolutku, majestatycznie sfruwały na trawę. Ale ciepłe jesienne dnia sprawiały, że spacery po lesie były bardzo przyjemne. Jeszcze gdzie nie gdzie można było znaleźć poziomki, które kwitły praktycznie do pierwszych przymrozków. Niestety już nie wszystkie owoce nabierały słodyczy i rozgrzanego słońcem aromatu. Jednak Piotruś z Azorkiem lubili te spacery po jesiennym lesie. Głównie Piotruś zbierał grzyby, a Azorek starał się wywąchiwać je spod opadłych liści. Strumyk szemrał cicho, bo po suchym lecie poziom wody obniżył się znacznie. Piotruś lubił obserwować zwierzęta, które korzystając z ostatnich ciepłych i suchych dni spieszyły uzupełnić zapasy na zimę. Oto wiewiórki skakały z gałęzi na gałąź, coraz to niosąc do dziupli orzeszki laskowe z krzaków, które rosły nad brzegiem strumienia. A to grzyby do swych dziupli, żeby im zima nie była straszna. Rodzina dzików, która zimowe zapasy odkłada pod skórą, ryła ziemię pod dębami. Opadłe żołędzie były ich przysmakiem i dawały dobrą warstwę tłuszczyku. Gdzieś pod krzakami przemknął jeż. Bez tradycyjnych jabłuszek na igłach jeże nie jedzą jabłek, bo są gryzoniami i ich podstawowym pożywieniem są małe ssaki, dżdżow-
Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 7 nice, ślimaki i owady. Nie robią też zapasów na zimę. A tak ładnie wygląda jeż z jabłuszkiem na grzbiecie na obrazku. Taki rodzinny i opiekuńczy westchnął Piotruś i poszedł dalej podpatrywać zwierzęta. Żubry i jelenie podjadały jeszcze nie zupełnie zwiędniętą trawę ich główne danie. Czasami żubry zapędzały się w zarośla jeżyn i obgryzały co młodsze pędy, a jelenie nie gardziły młodymi gałązkami, szczególnie gałązkami olchy. Jak dobrze, że przygotowaliśmy z tatą dużo siana pomyślał Piotruś. Będziemy mieli do siebie Piotruś. Ale też muszą odłożyć sobie trochę tłuszczyku. Nagle, gdy dochodzili do strumienia, gdzie rozlewa się on na niewielkiej polance, Azorek zaczął kręcić się nerwowo. Oho! pomyślał Piotruś. Chyba coś zwąchał. I faktycznie gdy wysunęli się na polankę, zobaczyli jak misio stoi w wodzie i stara się łapą złapać rybę. On też musi się najeść do syta, zanim zaśnie. czym dokarmiać te piękne zwierzęta. Trzeba by jeszcze przygotować trochę marchwi i buraków. Zawsze urozmaicą im zimową dietę. Na polance dojrzeli rodzinkę borsuka, która korzystała z ciepłych promieni słońca, a młode borsuczątka baraszkowały w trawie. Te mają dobrze. Na zimę zasypiają w norce i dobrze im się śpi w mrozy mruknął Chodź, Azorku. Nie będziemy mu płoszyć ryb. Niech sobie nałapie powiedział cichutko Piotruś do swego przyjaciela. Powoli, idąc przez las, napełnili koszyk podpieńkami, które w tym roku obrodziły, były mięsiste, na grubych nóżkach. Będzie wspaniały sos do ziemniaczków, prawda Azorku? powiedział do pieska Piotruś Szkoda, że ty tego nie jesz. Ale mama dla ciebie też przygotuje coś smacznego. Na te słowa Azorek zaczął węszyć, czym tak apetycznie pachnie, bo już zbliżali się do domu, a spacer po jesiennym lesie dobrze im obu zrobił. KRZYSZTOF SZYMAŃSKI
8 nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały Przygody Koziołka Matołka (fragmenty) Będę królem! krzyknął kozioł. Śpiewam piękniej niż słowiki! I czym prędzej zaplótł brodę W bardzo zgrabne warkoczyki. Gdy odpoczął, poszedł dalej. Aż tu wszystkim herold głosi, Że bal będzie u królewny, Najjaśniejszej, pięknej Zosi. Każdy cudne śpiewał pieśni. Czy bogaty, czy ubogi, Lecz gdy nasz koziołek beknął, Wszyscy w krzyk i dalej w nogi! A kto z gości na tym balu, Najpiękniejszą pieśń zaśpiewa, Będzie królem i dostanie Berło ze złotego drzewa. Ach, ty trąbo jerychońska! Tak królewna gniewna rzecze. Niech go kucharz stąd zabierze I na rożnie niech upiecze! Straszną byłby zginął śmiercią, Ale patrzcie! Kozioł zmyka, Bo gdy kucharz w ogień dmuchał, On się przebrał za kuchcika. Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz, Przygody Koziołka Matołka
Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 9
10 nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały Mnie się podoba podoba mi się Najwięcej kłopotów gramatycznych mają dzieci z krótkimi i pełnymi formami zaimków: mi, ci, cię, go, mu mnie, tobie, ciebie, jego, jemu. Szczególnie często posługują się młodzi Polacy niepoprawnymi konstrukcjami typu: a mi?, mi to daj, mi się wydaje, mi się należy. Tymczasem na początku wypowiedzeń można używać tylko pełnych form zaimkowych, a więc: a mnie?, mnie to daj, mnie się wydaje, mnie się należy, a także tobie ufam, ciebie lubię, jego słuchajcie, jemu wierzcie. Postacie krótkie powinny się pojawiać po czasownikach: daj mi to, wydaje mi się, należy mi się, ufam ci, lubię cię, słuchajcie go, wierzcie mu. I trzeba tu powiedzieć, że to są najczęstsze, najbardziej typowe użycia zaimków w naszym języku. Nie bójcie się więc owych krótkich form: mi, ci, cię, go, mu (niektórzy dorośli myślą, że są one gorsze, bo krótsze). Pamiętajcie tylko, byście ich nie przenosili na początek zdań. Wróćmy na koniec do form pełnych. Muszą się one jeszcze pojawiać w środku zdań po czasownikach, gdy są przeciwstawione jakiemuś innemu wyrazowi, np. daj mnie to, a nie Jurkowi; ufam tobie, a nie jemu; lubię ciebie, a nie Janka; słuchajcie jego, a nie Ryśka; wierzcie jemu, a nie Agnieszce. JAN MIODEK, Nie taki język straszny NA STRAGANIE Na straganie w dzień targowy takie słyszy się rozmowy: Może pan się o mnie oprze, pan tak więdnie, panie koprze. Cóż się dziwić, mój szczypiorku, leżę tutaj już od wtorku! Rzecze na to kalarepka: Spójrz na rzepę ta jest krzepka! Groch po brzuszku rzepę klepie: Jak tam, rzepo? Coraz lepiej? Dzięki, dzięki, panie grochu, jakoś żyje się po trochu. Lecz pietruszka z tą jest gorzej blada, chuda, spać nie może. A to feler westchnął seler. Burak stroni od cebuli, a cebula doń się czuli: Mój buraku, mój czerwony, czybyś nie chciał takiej żony? Burak tylko nos zatyka: Niech no pani prędzej zmyka, ja chcę żonę mieć buraczą, bo przy pani wszyscy płaczą. A to feler westchnął seler. Naraz słychać głos fasoli: Gdzie się pani tu gramoli?! Nie bądź dla mnie taka wielka odpowiada jej brukselka. Widzieliście, jaka krewka! zaperzyła się marchewka. Niech rozsądzi nas kapusta! Co, kapusta?! Głowa pusta?! A kapusta rzecze smutnie: Moi drodzy, po co kłótnie, po co wasze swary głupie, wnet i tak zginiemy w zupie! A to feler! westchnął seler. JAN BRZECHWA
Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 11 KRZYŻÓWKA 1 2 3 4 5 6 1. Choć nie szyję nic, jak wiecie, Igieł pełno mam na grzbiecie! 2. Mam rude futerko, W małej dziupli mieszkam, Lubię łuskać szyszki I schrupac orzeszka. 3. Gruszki i jabłka w sadzie dojrzały, Liście na drzewach pozłaca jesień, Bociany od nas już odleciały, Wrzosy zakwitły, bo to już... 4. Choć rąk nie mam, Zginam drzewa, Choć ust nie mam, Pieśni śpiewam. 5. Zieloną noszę koronę, Przed skwarem daję ochronę. 6. Rozbłyska na wschodzie, O zachodzie gaśnie. Kiedy jest południe, To świeci najjaśniej. Wpisując poziomo słowa-odpowiedzi na zagadki, otrzymacie rozwiązanie krzyżówki na kolorowych polach. Przyjemnej zabawy! Pismo jest redagowane przez zespół Kuriera Galicyjskiego. Adres do korespondencji: Kurier Galicyjski Polak Mały, skrytka pocztowa (a/c) nr 80, Iwano-Frankiwsk 76018, Ukraina, абонентська скринька 80, Івано-Франківськ, Україна, e-mail: kuriergalicyjski@wp.pl, tel.: 0-038 (032) 2531520. Свідоцтво про державну реєстрацію Серія КВ 18983-7773 Р видане Державною Реєстраційною Службою України 08.06.2012 р. Świadectwo rejestracji: seria KW nr 18983-7773 R wydane przez Państwową Rejestracyjną Służbę Ukrainy 08.06.2012 r. Założyciel i wydawca: Mirosław Rowicki, засновник і видавець М. М. Ровіцкі. Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w ramach konkursu na realizację zadania Współpraca z Polonią i Polakami za granicą za pośrednictwem fundacji Wolność i Demokracja.
Miesięcznik Polak Mały można zaprenumerować na poczcie na Ukrainie!!! KOD PRENUMERATY УКРПОШТА 68416 Cena prenumeraty pocztowej 1 miesiąc 3,50 hrywien 3 miesiące 10,50 hrywien 6 miesięcy 21,00 hrywien 12 miesięcy 42,00 hrywny