Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis
Żywienie i aktywność fizyczna mają wpływ na rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży. Rodzice, szkoła oraz samorządy muszą wziąć odpowiedzialność za zdrowie dzieci i młodzieży poprzez: edukację w zakresie prawidłowego stylu życia, zwłaszcza prawidłowego żywienia, rozwój żywienia w szkołach zgodnie z zaleceniami żywieniowymi oraz zapewnienie odpowiedniego poziomu aktywności fizycznej, zapewnienie odpowiednich produktów spożywczych i napojów sprzedawanych w sklepikach szkolnych.
1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawnośd i prawidłową sylwetkę. 3. Źródłem energii w twojej diecie powinny byd głównie produkty znajdujące się w podstawie piramidy (na dole). 4. Spożywaj codziennie przynajmniej 3-4 porcje mleka lub produktów mlecznych takich jak jogurty, kefiry, maślanka, sery. 5. Jedz codziennie 2 porcje produktów z grupy mięso, ryby, jaja. Uwzględniaj też nasiona roślin strączkowych.
6. Każdy posiłek powinien zawierad warzywa lub owoce. 7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych. 8. Ograniczaj spożycie cukru, słodyczy, słodkich napojów. 9. Ograniczaj spożycie słonych produktów, odstaw solniczkę. 10. Pij codziennie odpowiednią ilośd wody.
PLANOWANIE JADŁOSPISÓW
ZASADY UKŁADANIA JADŁOSPISU DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Jadłospis powinien pokrywać zapotrzebowanie na energię i wszystkie niezbędne składniki pokarmowe. Planować jadłospisy na dłuższy okres 7-10 dni. Planować jadłospis w zależności od potrzeb organizmu. Dostosować jadłospis do wieku, płci i stanu zdrowia dzieci.
Uwzględniać produkty z każdej grupy i wykorzystywać produkty sezonowe. Uwzględniać różną technikę sporządzania potraw, należy dbać nie tylko o urozmaicenie posiłków lub potraw pod względem doboru produktów, lecz także sposobu ich przyrządzania. Uwzględniać odpowiedni dobór barw, smaków, zapachów i konsystencji.
W planowaniu jadłospisów należy uwzględniać porę roku, temepraturę otoczenia itp. Dostosować jadłospis do możliwości finansowych Dostosować jadłospis do możliwości techniczno - organizacyjnych.
Ważne jest wyposażenie kuchni w sprzęt i urządzenia oraz liczebność pracującego w niej personelu. Przy małej obsadzie kadrowej nie powinno się planować jednocześnie kilku potraw skomplikowanych i pracochłonnych. Druga potrawa powinna być łatwa i szybka do przyrządzenia. Przy tym założeniu mamy gwarancję przygotowania posiłku na czas.
ZALECENIA PRZY SPORZĄDZANIU PODSTAWOWYCH POSIŁKÓW
Podział procentowej wartości energetycznej całodziennej racji pokarmowej Nazwa posiłku Liczba posiłków 4 5 I śniadanie 20-25% 20-25% II śniadanie 15-20% 15-20% Obiad 35-40% 35-40% Podwieczorek - 5-10% Kolacja 15-20% 10-15%
I ŚNIADANIE powinno być obfitym posiłkiem W skład powinna wchodzić zupa mleczna, pieczywo mieszane z masłem, serem lub wędliną, jajka, warzywa lub owoce. Owoce można zastąpić dżemem lub marmoladą. Zupę można zastąpić słabą herbatą z mlekiem, białą kawą lub mlekiem z kakao. II ŚNIADANIE W skład powinien wchodzić produkt białkowy jak: ser, jaja, wędlina lub mięso przygotowane na zimno, pieczywo mieszane ( chleb razowy i biały ), masło ( może być dobra margaryna), warzywa, owoce ( liść sałaty, rzodkiewka lub szczypior ).
OBIAD Posiłek wysokoenergetyczny, dostarcza w odpowiedniej ilości wszystkie podstawowe składniki odżywcze ( białko, węglowodany, witaminy i składniki mineralne ). Powinien zawierać dwie potrawy z warzyw, przy czym jedną w postaci surówki. Jeżeli w skład obiadu wchodzi zupa z dużą ilością warzyw, to wtedy w skład drugiego dan oprócz ziemniaków wchodzi już tylko jedna jarzyna. Jeżeli nie pokrywa zalecanego zapotrzebowania kalorycznego, tj. ok. 35% całodziennej racji pokarmowej, powinien być uzupełniany deserem (budyń, kisiel, kompot). Zawartość soli kuchennej w obiedzie nie powinna przekraczać więcej niż 1,5 2 g. Powinien składać się z 2 dań. :
ZUPY - należy przygotowywać na wywarach jarskich (warzywnych) lub mięsnych z dodatkiem głównego składnika, który nadaje zupie charakterystyczny smak, - nie należy przygotowywać zup na wywarach z kości, gdyż prowadzi to do uwalniania się z nich cholesterlou oraz substancji szkodliwych dla zdrowia ( ołowiu, kadmu ), - należy podprawiać zupy niskotłuszczową śmietaną, mlekiem bądź jogurtem lub kefirem, wzbogacając zupę w pełnowartościowe białko oraz wapń, ograniczając udział tłuszczu. II DANIE - powinno składać się z produktów białkowych, pochodzenia zwierzęcego ( mięso, ryby, ser, jaja, drób ), - z produktów bogatych w węglowodany złożone ( ziemniaki, kasza, kluski, ryż itp. ), - oraz dodatków warzywnych ( surówki, warzywa gotowane ).
PODWIECZOREK - jeżeli dziecko zjada wcześnie obiad, podwieczorek może być podobnym posiłkiem do drugiego dania, - jeżeli dziecko je późno obiad, mogą to być owoce lub napój mleczny albo mleczno-owocowy. KOLACJA - spożywana ok. 3-4 godzin po obiedzie i ok. 2-3 godzin przed snem, - pełnowartościowa, złożona z potraw nieobciążających układu trawiennego.
Jadłospis prawidłowy Jadłospis nieprawidłowy. 1. I Śniadanie 1. I Sniadanie pieczywo razowe, masło, szynka drobiowa, pomidor, ogórek, kawa z mlekiem pieczywo z margaryną, dżemem, herbata 2. II Śniadanie 2. II Śniadanie serek homegenizowany, brzoskwinia pączek, herbata 3. Obiad 3. Obiad zupa pomidorowa z ryżem, zupa ziemniaczana, ryba duszona w warzywach, ziemniaki, kapusta zasmażana, kotlet surówka z kapusty, kompot schabowy, ziemniaki, herbata 4. Podwieczorek 4. Podwieczorek kisiel z owocami, sok marchwiowy batonik czekoladowy 5. Kolacja 5. Kolacja makaron z serem, herbata owocowa białe pieczywo, wędlina, herbata
Grupa płeć wiek (lata) Niemowlęta Masa Ciała (kg) Kcal/dobę Białko Tłuszcze Węglowodany Aktywność fizyczna Umiarkowana Zalecane spożycie gram/osobę/dobę Aktywność fizyczna umiarkowana 0-0,5 6,5 600 10 27-37 60 0,5-1 9 700 14 31-43 95 Dzieci Normy żywienia opracowane na podst. tabeli zbiorczej Instytutu Żywnosci i Żywienia w Warszawie 1-3 12 1000 14 33-39 130 4-6 19 1400 21 47-54 130 7-9 27 1800 30 60-70 130 Chłopcy 10-12 38 2400 42 80-93 130 13-15 53 3000 58 100-117 130 16-18 67 3400 64 113-132 130 Dziewczęta 10-12 37 2100 41 70-82 130 13-15 51 2400 56 82-95 130 Zalecane spożycie
Bibliografia: 1. Zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży- red.prof.mirosław Jarosz 2. Obiady szkolne- red.prof.m.jarosz 3. Normy żywienia człowieka red.m.jarosz, B.Bułhak-Jachymczyk 4. Zasady racjonalnego żywienia Turlejska,Pilzner,Szponar,Konecka-Matyjek, 5. www.izz.waw.pl DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ