Wyniki doświadczeń odmianowych GRYKA 2016, 2017, 2018

CENTRALNY OŚRODEK BADANIA ODMIAN ROŚLIN UPRAWNYCH Wyniki doświadczeń odmianowych GRYKA 2016, 2017, 2018 Słupia Wielka 2018

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych 63-022 Słupia Wielka tel.: 61 285 23 41 do 47 faks: 61 285 35 58 e-mail: sekretariat@coboru.pl www.coboru.pl Dyrektor prof. dr hab. Edward S. Gacek Zakład Badania i Oceny Wartości Gospodarczej Odmian Kierownik mgr inż. Józef Zych Opracował mgr inż. Andrzej Najewski Redakcja merytoryczna mgr inż. Józef Zych -------------------------------------- Publikacja zrealizowana w ramach Programu Wieloletniego Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowego Instytutu Badawczego Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji i wsparcia zrównoważonego rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego kraju. Zadanie 2.10. Weryfikacja i optymalizacja metod i systemów upraw polowych roślin na cele żywnościowe. COBO 2018 n. 10

GRYKA Do 30 kwietnia 2004 roku w Krajowym rejestrze (KR) znajdowały się trzy polskie odmiany gryki Kora, Luba i Panda. Od 1 maja 2004 roku w KR nie figurowała już gryka, a tym samym żadna jej odmiana. Wynikało to z faktu, że w Unii Europejskiej gryka nie znajduje się w wykazie gatunków, których odmiany wpisuje się do krajowych rejestrów. Od 1.01.2017 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o nasiennictwie, która umożliwia wpisywanie do Krajowego rejestru (na podstawie wyników badań OWT) odmian tradycyjnie uprawianych w Polsce, do których bez wątpienia zalicza się gryka. W roku 2017 zarejestrowano dwie odmiany tradycyjne gryki Kora i Panda, pochodzące z Małopolskiej Hodowli Roślin Spółka z o.o. Opracowanie zawiera wyniki doświadczeń z gryką z lat 2016. W każdym roku badań założono po siedem doświadczeń, wszystkie zostały przyjęte do serii. W latach 2016 oceniano cztery odmiany (wszystkie pochodzą z Małopolskiej Hodowli Roślin Spółka z o.o.). Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń z gryką Doświadczenia polowe prowadzono według ramowej metodyki 1). Założono je jako jednoczynnikowe, w układzie losowanych bloków kompletnych, w trzech powtórzeniach. Nie stosowano chemicznej ochrony roślin. Nawo- 1) Gryka. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/20/2014, Słupia Wielka, maj 2014. żenie mineralne było zróżnicowane w poszczególnych punktach doświadczalnych i dostosowane do lokalnych warunków (jakość gleby, rodzaj przedplonu, zasobność gleby w fosfor, potas, magnez itp.). Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła 15 lub 16,5 m 2. Przy ustalaniu ilości wysiewu uwzględniano masę 1000 nasion i zdolność kiełkowania nasion poszczególnych odmian. Obsada nasion dla wszystkich odmian była jednakowa i wynosiła 200 szt./m 2. Plon ziarna i masę 1000 nasion przeliczono na wspólną wilgotność 14. Wyniki plonu nasion odmian podano w postaci średniej ogólnej oraz z poszczególnych miejscowości, natomiast wyniki pozostałych cech wyłącznie w układzie średniej ogólnej. Warunki siedliskowe i agrotechniczne doświadczeń polowych z gryką oraz daty ważniejszych terminów agrotechnicznych i faz wegetacji pokazano w tabeli 2. Dane meteorologiczne (suma opadów i temperatura powietrza na wysokości 2 m) podano w tabeli 3. Gryka jest rośliną wrażliwą na przymrozki, stąd wysiewa się ją późno. We wszystkich latach badań doświadczenia z gryką zakładano w terminie od 6 do 23 maja. Termin zbioru gryki był bardziej zróżnicowany i mieścił się w przedziale od 23 sierpnia do 29 września; w jednej lokalizacji, w latach 2017 i 2016, grykę zbierano w połowie października. Plon nasion wzorcowych odmian gryki w roku 2016 wyniósł 21,9, w roku 2017 17,0, a w roku 2018 17,3. W każdym z trzech lat badań plon nasion był bardzo zróżnicowany w poszczególnych miejscowościach. Najniższy plon odmian wzorcowych w roku 2016 uzyskano w Bukówce (7,6 ), w roku 2017 w Białogardzie (9,2 dt z ha), a w roku 2018 w Uhninie (11 ). Z kolei najwyższy plon odmian wzorcowych w latach 2017 odnotowano w Jeleniej Górze (odpowiednio 28,3 i 25,2 ), a w roku 2018 w Wyczechach (31,4 ). W roku 2018 najlepiej plonowały odmiany PA 15 i PA 14 (108 i 105 ), w roku 2017 odmiany Kora i PA 15 (po 102 ), a w roku 2016 PA 15 (106 ). ------------------- Objaśnienie skali 9-stopniowej: 9 oznacza stan najlepszy (najkorzystniejszy) 5 oznacza stan średni (przeciętny) 1 oznacza stan najgorszy (najmniej korzystny)

- 4 - Tabela 1 GRYKA. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru: 2018, 2017, 2016 Hodowca zdolność kiełkowania () Materiał siewny masa 1000 nasion (g) Obsada nasion (szt./m 2 ) 1 2 3 4 5 1 Kora Małopolska Hodowla Roślin Spółka z o.o. 91 89 94 27,4 24,5 27,0 200 2 Panda Małopolska Hodowla Roślin Spółka z o.o. 92 89 93 28,2 25,2 27,8 200 3 PA 14 Małopolska Hodowla Roślin Spółka z o.o. 89 92 95 30,8 29,2 31,0 200 4 PA 15 Małopolska Hodowla Roślin Spółka z o.o. 90 85 88 31,4 31,5 32,0 200 Bilans doświadczeń: 2016: założone i przyjęte do syntezy 7 2017: założone i przyjęte do syntezy 7 2018: założone i przyjęte do syntezy 7

- 5 - Tabela 2 GRYKA. Warunki prowadzenia doświadczeń. Lata zbioru: 2018, 2017, 2016 Wyszczególnienie 2018 Białogard Wyczechy Krzyżewo Uhnin Bukówka Jelenia Góra 1 2 3 4 5 6 7 8 Rolnicza wartość gleby w 100 o skali IUNG-PIB 70 Nowy Lubliniec 70 30 70 61 61 52 Kompleks przydatności rolniczej gleb 4 4 6 4 11 11 5 Odczyn gleby (ph w KCl) 5,9 5,7 4,5 6,3 6,3 6,1 6,1 Przedplon PSZO JEZJ KUZ PZZO GRS PSZO JEZJ Nawożenie mineralne (kg czystego składnika na 1 ha) - P 2 O 5 50 60 40 60 50 30 30 - K 2 O 120 90 60 90 60 45 45 - N 40 40 70 58 70 40 60 Daty siewu, zbioru i ważniejszych faz rozwojowych Siew 18.05 15.05 7.05 11.05 21.05 10.05 9.05 Wschody 25.05 27.05 13.05 20.05 1.06 21.05 16.05 Pąkowanie 11.06 10.06 4.06 3.06 23.06 14.06 8.06 Kwitnienie - początek 16.06 18.06 7.06 14.06 26.06 17.06 15.06 Kwitnienie - pełnia 25.06 30.06 11.06 20.06 1.07 22.06 20.06 Dojrzałość pełna 18.08 6.09 26.08 10.09 3.09 5.08 14.09 Zbiór 23.08 15.09 30.08 12.09 10.09 23.08 17.09

- 6 - cd. tabeli 2 Wyszczególnienie Rolnicza wartość gleby w 100 o skali IUNG-PIB 1 9 Kompleks przydatności rolniczej gleb 70 Odczyn gleby (ph w KCl) 6,1 2017 2016 Uhnin Jelenia Góra Nowy Lubliniec Uhnin Białogard Wyczechy Krzyżewo Bukówka Białogard Wyczechy Krzyżewo Bukówka Jelenia Góra 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 70 52 61 61 52 52 52 70 52 70 61 61 52 4 4 5 11 11 5 5 5 4 5 4 11 11 5 5,5 6,5 5,9 6,0 6,1 6,2 5,0 5,7 6,0 6,2 6,2 6,2 6,9 Nowy Lubliniec Przedplon PSZO RZPO KUZ PSZO PSZO PZZO JEZJ ZYZO RZPO JEZJ PZZO GBP GRS JEZJ Nawożenie mineralne (kg czystego składnika na 1 ha) - P 2 O 5 50 69 20 60 60 20 40 50 46 20 60 10 0 40 - K 2 O 120 100 30 90 60 30 60 120 75 110 90 10 0 60 - N 40 50 70 48 70 20 60 40 50 60 58 70 20 40 Daty siewu, zbioru i ważniejszych faz rozwojowych Siew 22.05 16.05 18.05 15.05 19.05 12.05 16.05 23.05 15.05 20.05 6.05 19.05 17.05 20.05 Wschody 29.05 22.05 24.05 22.05 28.05 20.05 22.05 28.05 23.05 26.05 14.05 26.05 24.05 27.05 Pąkowanie 21.06 8.06 12.06 9.06 21.06 9.06 8.06 21.06 10.06 20.06 30.05 21.06 6.06 10.06 Kwitnienie - początek 27.06 15.06 15.06 16.06 26.06 18.06 15.06 27.06 15.06 21.06 13.06 25.06 19.06 17.06 Kwitnienie - pełnia 4.07 18.06 19.06 19.06 30.06 20.06 22.06 5.07 10.07 23.06 16.06 30.06 24.06 24.06 Dojrzałość pełna 27.08 15.09 30.09 23.08 1.09 4.08 8.09 7.09 9.09 30.09 22.08 24.08 31.07 14.09 Zbiór 31.08 25.09 20.10 30.08 29.09 30.08 11.09 9.09 10.09 14.10 24.08 12.09 2.09 16.09 Kol. 2-22: przedplon: GBP gorczyca, GRS groch siewny, JEZJ jęczmień jary, KUZ kukurydza, PSZO pszenica ozima, PZZO pszenżyto ozime, RZPO rzepak ozimy, ZYZO żyto ozime; data: dzień/miesiąc

- 7 - Tabela 3 Gryka. Dane meteorologiczne. Sezony wegetacyjne: 2018, 2017, 2016 SDOO/ZDOO Miesiąc III IV V VI VII VIII 1 2 3 4 5 6 7 2018 suma opadów (mm) 1 Białogard 53 31 34 29 98 39 2 Wyczechy 38 47 21 27 207 67 3 Krzyżewo 25 37 22 23 127 43 4 Uhnin 30 48 49 37 108 21 5 Bukówka 30 26 55 46 32 15 6 Jelenia Góra 20 21 45 71 67 29 7 Nowy Lubliniec 40 25 53 120 101 38 średnia temperatura powietrza na wysokości 2 m ( o C) 1 Białogard 0,1 12,4 15,2 18,1 19,1 19,9 2 Wyczechy -1,0 12,0 14,8 16,3 19,0 19,8 3 Krzyżewo -4,6 13,1 17,5 16,8 20,8 20,1 4 Uhnin -1,6 13,1 17,3 18,8 20,5 19,9 5 Bukówka -3,8 10,3 13,8 15,2 16,6 16,7 6 Jelenia Góra 0,6 12,6 16,1 18,3 18,7 19,1 7 Nowy Lubliniec -3,5 12,8 16,2 17,6 19,3 19,7 2017 suma opadów (mm) 1 Białogard 46 85 40 174 166 158 2 Wyczechy 41 53 64 80 184 98 3 Krzyżewo 45 68 56 74 88 68 4 Uhnin 35 52 66 23 132 27 5 Bukówka 34 93 51 73 71 95 6 Jelenia Góra 33 68 47 60 114 123 7 Nowy Lubliniec 31 37 41 45 78 25 średnia temperatura powietrza na wysokości 2 m ( o C) 1 Białogard 8,5 9,4 14,5 17,3 18,3 18,3 2 Wyczechy 7,3 8,5 12,0 16,0 16,8 16,8 3 Krzyżewo 7,5 9,8 13,3 15,8 18,8 20,3 4 Uhnin 8,8 8,6 13,4 20,3 19,6 20,6 5 Bukówka 6,3 6,4 12,3 15,1 16,1 16,7 6 Jelenia Góra 9,4 9,9 14,1 18,1 18,6 19,8 7 Nowy Lubliniec 7,8 9,8 13,0 17,0 18,6 20,4 2016 suma opadów (mm) 1 Białogard 26 28 74 83 172 80 2 Wyczechy 25 18 24 56 224 62 3 Krzyżewo 39 13 42 53 87 68 4 Uhnin 53 47 48 87 114 41 5 Bukówka 63 75 69 108 65 22 6 Jelenia Góra 58 53 46 89 143 69 7 Nowy Lubliniec 35 77 63 56 99 38 średnia temperatura powietrza na wysokości 2 m ( o C) 1 Białogard 5,9 9,8 14,6 17,8 17,9 18,0 2 Wyczechy 4,7 9,4 13,3 15,8 17,2 17,0 3 Krzyżewo 4,2 10,6 15,8 17,8 19,8 19,1 4 Uhnin 6,0 11,2 15,9 18,6 21,3 19,7 5 Bukówka 2,8 8,2 11,3 17,0 17,1 15,1 6 Jelenia Góra 4,8 10,8 14,4 19,3 20,2 18,3 7 Nowy Lubliniec 4,5 10,9 13,5 18,0 19,1 18,6

- 8 - Tabela 4 GRYKA. Plon nasion odmian w miejscowościach. Lata zbioru: 2018, 2017, 2016 Białogard Wyczechy Krzyżewo Uhnin Bukówka Jelenia Góra Nowy Lubliniec 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2018 Wzorzec 18,8 31,4 10,6 11,0 11,2 22,1 16,1 1 Kora 18,6 99 32,6 104 10,2 96 10,7 97 11,2 100 21,5 98 16,6 103 2 Panda 19,1 101 30,2 96 10,9 104 11,3 103 11,2 100 22,6 102 15,6 97 3 PA 14 19,5 104 32,5 103 10,9 103 10,3 94 11,4 102 26,0 118 16,5 102 4 PA 15 19,1 102 32,5 103 10,6 100 16,0 146 11,2 100 26,5 120 14,8 92 NIR przy α=0,05 (dt;) 1,7 9,0 2,2 6,8 0,5 4,5 2,1 17,3 0,9 7,7 1,0 4,3 0,9 5,6 2017 Wzorzec 9,2 22,3 17,0 14,4 10,4 25,2 20,4 1 Kora 8,5 92 22,5 101 17,7 104 14,0 97 11,2 108 25,9 103 20,9 103 2 Panda 9,9 108 22,1 99 16,3 96 14,8 103 9,6 92 24,6 97 19,9 97 3 PA 14 11,5 124 20,5 92 14,2 84 13,1 91 10,3 99 25,7 102 19,6 96 4 PA 15 11,5 125 23,1 104 17,4 102 15,2 106 9,9 95 26,6 105 17,7 87 NIR przy α=0,05 (dt;) 1,2 11,6 1,0 4,6 1,4 8,4 2,4 16,8 1,7 16,8 2,3 9,0 1,3 6,9 2016 Wzorzec 27,8 23,4 26,1 25,2 7,6 28,3 20,2 1 Kora 29,5 106 22,1 95 19,8 94 28,2 112 7,9 104 29,1 103 20,2 100 2 Panda 26,8 96 24,8 106 22,6 107 23,6 94 6,9 91 28,1 99 21,2 105 3 PA 14 21,8 78 24,6 105 20,8 98 18,8 75 8,3 110 28,4 100 19,0 94 4 PA 15 25,3 91 26,6 114 23,6 112 25,9 103 9,4 124 32,2 114 19,9 98 NIR przy α=0,05 (dt;) 4,1 15,6 1,1 4,7 2,3 10,7 2,9 12,2 1,5 18,2 1,5 5,1 2,4 11,9 Kol. 1: wzorzec: 2018, 2017 Kora, Panda; 2016 Kora, Panda, PA 13

- 9 - Tabela 5 GRYKA. Plon nasion odmian. Lata zbioru: 2018, 2017, 2016 Plon nasion 1 2 3 Wzorzec, 17,3 17,0 21,9 17,2 18,7 17,3 17,0 21,9 17,2 18,7 1 Kora 17,3 17,3 22,4 17,3 19,0 100 102 102 101 101 2 Panda 17,3 16,7 22,0 17,0 18,7 100 98 100 99 100 3 PA 14 18,2 16,4 20,2 17,3 18,3 105 97 92 101 98 4 PA 15 18,7 17,4 23,3 18,0 19,8 108 102 106 105 106 Liczba doświadczeń 7 7 7 14 21 Kol. 1: wzorzec: 2018, 2017 Kora, Panda; 2016 Kora, Panda, PA 13 Tabela 6 GRYKA. Porażenia odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od, skala 9 o ). Lata zbioru: 2018, 2017, 2016 Szara pleśń gryki 1 2 3 Wzorzec 6,3 7,0 7,3 6,7 6,9 6,8 7,0 8,3 6,9 7,4 Choroby podstawy łodyg - kompleks 1 Kora 0,0-0,3-0,3-0,2-0,2-0,5-0,3 0,3-0,4-0,2 2 Panda 0,0 0,3 0,3 0,2 0,2 0,5 0,3 0,0 0,4 0,3 3 PA 14 1,0 0,7 0,0 0,8 0,6 0,5 0,3 0,0 0,4 0,3 4 PA 15 1,0 0,7 0,7 0,8 0,8 0,8 0,3 0,3 0,6 0,5 Liczba doświadczeń 1 1 1 2 3 1 1 1 2 3 cd. tabeli 6 Szara plamistość gryki 1 4 5 Wzorzec 7,5 7,3 8,0 7,4 7,6 7,5 7,6 7,6 7,5 7,5 Bakterioza gryki 1 Kora 0,2-0,3 0,3 0,0 0,1-0,2 0,1 0,4 0,0 0,1 2 Panda -0,2 0,3 0,0 0,0 0,0 0,2-0,1-0,6 0,0-0,2 3 PA 14-0,5 0,3-0,7-0,1-0,3-0,2 0,3 0,1 0,0 0,1 4 PA 15-0,8 0,6 0,2-0,1 0,0-0,2 0,1-0,2 0,0-0,1 Liczba doświadczeń 1 2 2 3 5 1 2 1 3 4

- 10 - cd. tabeli 6 Askochytoza gryki 1 6 7 Wzorzec 6,8 7,2 7,0 8,4 7,2 8,2 7,8 7,9 1 Kora -0,2 0,2 0,0-0,2-0,3 0,1-0,3-0,2 2 Panda 0,2-0,2 0,0 0,3 0,3-0,2 0,3 0,1 3 PA 14 0,5 0,5 0,5-0,6-0,3-0,1-0,5-0,3 4 PA 15-0,8-1,2-1,0 0,1 0,0 0,3 0,0 0,1 Liczba doświadczeń 1 1 2 2 2 2 4 6 Kol. 1: wzorzec: 2018, 2017 Kora, Panda; 2016 Kora, Panda, PA 13 Kol. 6: w roku 2016 mozaika gryki nie wystąpiła Mozaika gryki 2018 2017 Tabela 7 GRYKA. Ważniejsze cechy rolnicze odmian (odchylenia od ). Lata zbioru: 2018, 2017, 2016 Wysokość roślin cm 1 2 Wzorzec 99 96 106 97 100 1 Kora -1-1 2-1 0 2 Panda 1 1 1 1 1 3 PA 14 3-3 1 0 0 4 PA 15 3-2 -1 0 0 Liczba doświadczeń 7 7 7 14 21 cd. tabeli 7 Wyleganie przed zbiorem 1 3 4 Wzorzec 2,8 6,6 6,1 4,7 5,2 7,8 8,1 7,9 8,0 8,0 Ocena ulistnienia skala 9 o 1 Kora -0,2 0,0 0,3-0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2 Panda 0,2 0,0-0,3 0,1-0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3 PA 14 0,0-0,1-0,4 0,0-0,2-0,2 0,0-0,1-0,1-0,1 4 PA 15-0,5 0,3 0,5-0,1 0,1 0,2-0,2-0,1 0,0 0,0 Liczba doświadczeń 2 6 6 8 14 5 4 5 9 14

- 11 - cd. tabeli 7 Data pełni kwitnienia Data pełni dojrzałości 1 5 6 liczba dni Wzorzec 21.06 19.06 27.06 21.06 23.06 28.08 1.09 2.09 31.08 1.09 1 Kora 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,5 0,5-0,5 0,0 2 Panda 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0 0,5 0,5 3 PA 14 0,5-1,0-0,5-0,5-0,5 1,0-1,5 0,0 0,0 0,0 4 PA 15 0,5 0,0 1,5 0,5 0,5 1,0 0,5 1,5 1,0 1,0 Liczba doświadczeń 7 7 7 14 21 7 7 7 14 21 cd. tabeli 7 1 7 8 Osypywanie nasion Wilgotność nasion skala 9 o Wzorzec 7,2 6,9 7,9 7,1 7,4 14,5 17,8 17,5 16,2 16,6 1 Kora 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,3 0,0 0,1 2 Panda 0,0-0,1-0,1 0,0-0,1 0,0-0,1-0,2 0,0-0,1 3 PA 14 0,0-0,5-0,1-0,3-0,2 0,4 0,3 0,4 0,4 0,4 4 PA 15 0,2-0,2 0,2 0,0 0,1 0,2 0,1 0,7 0,1 0,3 Liczba doświadczeń 2 3 2 5 7 7 7 7 14 21 cd. tabeli 7 Masa 1000 nasion g 1 9 Wzorzec, 26,3 27,1 28,9 26,7 27,4 1 Kora 0,0 0,0-0,6 0,0-0,2 2 Panda 0,0 0,0 0,3 0,0 0,1 3 PA 14 0,8 0,9 0,6 0,8 0,8 4 PA 15 3,0 2,6 1,8 2,8 2,4 Liczba doświadczeń 7 7 7 14 21 Kol. 1: wzorzec: 2018, 2017 Kora, Panda; 2016 Kora, Panda, PA 13