Obowiązujące akty prawne:

1. WSTĘP 1.1. Cel i zakres opracowania Celem Raportu o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia, polegającego na budowie Obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej nr 8 Wrocław Warszawa Białystok Suwałki granica państwa w granicach gmin: Nowinka, Augustów, miasto Augustów, jest określenie wpływu inwestycji na środowisko przyrodnicze i kulturowe wzdłuż jej planowanego przebiegu. Raport stanowi integralną część wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Zakres raportu i jego struktura są zgodne z wymogami prawnymi, w szczególności z art. 52 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 z dnia 27 kwietnia 2001 r) z późn. zmianami (ustawa z dn. 18 maja 2005, Dz. U. Nr 113, poz. 954). W nawiązaniu do cytowanych aktów prawnych oraz 2 ust.1 pkt. 29 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a także szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikacją przedsięwzięć do sporządzania raportów oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 257, poz. 2573 z 3 grudnia 2004 r), analizowaną Obwodnicę Augustowa należy uznać za rodzaj przedsięwzięcia znacząco oddziaływujący na środowisko, w tym na środowisko obszaru Natura 2000 Puszcza Augustowska (ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r o ochronie przyrody, Dz. U. nr 92 poz 880; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, Dz. U. nr 229 poz. 2313). Prezentowany raport stanowi też rodzaj kompilacji i syntezy licznych ekspertyz, opinii, wcześniejszych raportów wraz z aneksami, które powstały na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat w trakcie prac studialnych i projektowych związanych z obwodnicą Augustowa. 1.2. Źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu Obowiązujące akty prawne: Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (DZ. U. Nr 62 póz. 627) - z późniejszymi zmianami. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, póz. 717). Ustawa Prawo Budowlane (Dz.U. Nr 89/94 póz. 414) - z późniejszymi zmianami. 4

Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych (Dz.U. Nr 80, póz. 721). Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. (Dz. U. Nr 92, póz. 880). Ustawa Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001r. (Dz. U. Nr 115, póz. 1229) z późniejszymi zmianami. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, póz. 628) z późniejszymi zmianami Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. nr 63, poz. 638) ze zmianami. Ustawa z dnia 15 lutego 1962 roku o ochronie dóbr kultury (tekst jednolity: Dz.U. Z 2000 roku, nr 98, póz. 1150). Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. nr. 16, póz. 78). Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz.U. nr 101, poz. 444) ze zmianami. Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. nr 63, póz. 639) ze zmianami. Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, póz. 96) z późniejszymi zmianami. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. nr 81, poz.351) ze zmianami. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 2004r. w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. Nr 128, poz.1334 z dn. 04.06.2004r.). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raport o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. nr 257, poz. 2573). Rozporządzenie Ministra Kultury w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych z dnia 9 czerwca 2004r. (Dz.U. Nr 150, póz. 1579). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. Nr 168,póz. 1763). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. Nr 87, póz. 796). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 1, póz. 12). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 178, póz. 1841). 5

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 roku w sprawie standardów emisyjnych z instalacji [Dz.U. nr 163, póz. 1584]. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 roku w sprawie określania rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie (Dz.U. nr 92, poz.1029). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. Nr 165, póz. 1359). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, póz. 1206). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, póz. 2313). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, póz. 1765). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, póz. 1764). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220, póz. 2237). Obowiązujące konwencje międzynarodowe: Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (Konwencja Ramsar) z dnia 2 lutego 1971 roku Konwencja ratyfikowana przez Polskę w 1977 roku. (Dz.U. Nr 7, póz. 24 i 25). Konwencja o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berneńska) z 10 września 1979. Konwencja ratyfikowana przez Polskę w 1996 roku. (Dz. U. nr 58, poz. 263 i 264). Konwencja o różnorodności biologicznej (Konwencja z Rio) z dnia 5 czerwca 1992 roku. Konwencja ratyfikowana przez Polskę w dniu 31 sierpnia 1995 roku (Dz.U. nr 184, póz. 1533). Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Boń-ska) z dnia 23 czerwca 1979 roku (Dz. U. nr 2 póz. 17). Materiały projektowe, opracowania branżowe: Aneks do projektu budowlanego Budowa obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej nr 8 granica państwa - Wrocław - Białystok - Suwałki - granica państwa od miejscowości Gatne do skrzyżowania dróg krajowych nr 8 i 61 w Augustowie". Badania techniczne do koncepcji programowej drogi Obwodnica Augustowa w ciągu drogi krajowej Nr 19 Suwałki-Białystok-Rzeszów odcinek: wariant I i IV, wyk: ROLEX" Sp. z o.o. Białystok, luty 1997 r; Badania podłoża gruntowego zbudowanego z gruntów organicznych dla potrzeb ekspertyzy na temat Wpływów obwodnicy m. Augustowa na stosunki wodne w dolinie rzeki Rospudy", ROLEX Sp. z o.o., listopad 2001 r.; Budowa obwodnicy Augustowa - opinia o projekcie koncepcyjnym, wyk. Instytut Badawczy Dróg i Mostów Pracownia Projektowo-Innowacyjna, Warszawa 2002 r; 6

Budowa mostu technologicznego wraz z pomostem roboczym dla budowy mostu stałego przez dolinę rzeki Rospudy na obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej nr 8; Transprojekt-Warszawa Sp. z o.o., Warszawa, grudzień 2004; Dokumentacja projektowa na budowę obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej Nr 8. Założenia technologiczne dla budowy mostu przez dolinę rzeki Rospudy, Transprojekt-Warszawa Sp. z o.o., Warszawa, czerwiec 2003 r.; Dokumentacja z badań geotechnicznych. Temat: Most - estakada przed dolinę rzeki Rospudy w ciągu Obwodnicy Augustowa od km 5+512 do km 6+028,,,SALIX' s.c. Usługi Geologiczne, Białystok, 2002 r.; Dokumentacja projektowa na budowę obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej Nr 8. Załącznik do wniosku o pozwolenie na budowę zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu, Transprojekt-Warszawa Sp. z o.o., Warszawa, luty 2004; Lokalizacja i typy przejść dla zwierząt na drodze krajowej nr 8 (Obwodnica Augustowa). Jedrzejewski W., Zawadzka B., Borowik T., i inni. ZBS PAN, Białowieża 2005. Mapa Geologiczna Polski w skali l : 200000 A - Mapa Utworów Powierzchniowych Ark. Ełk, Ark. Sokółka i Ark. Suwałki; Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali l : 200000 Ark. jak wyżej; Mapy Topograficzne w skali l : 25000 Ark. Nowinka, Ark. Augustów, Ark. Bargłów Kość.; Mapy Topograficzne w skali l : 10000 Ark. Sucha Wieś, Nowinka, Białobrzegi, Augustów, Rutki Stare, Szczebra, Janówka, Jeziorki, Bryzgiel, Walne; Obliczenia hydrologiczno - hydrauliczne światła mostu na rzece Rospuda w km 5+920 obwodnicy Augustowa, W. Bolesta, Warszawa, marzec 2003 r.; Ocena warunków geotechnicznych w dolinie rzeki Rospudy pod budowę projektowanej obwodnicy Augustowa wzdłuż trasy wariantu I i IV-go, wyk: ROLEX" Sp z o.o. Białystok, luty-marzec 1996 r; Ocena odziaływania na środowisko" OBWODNICY AUGUSTOWA, wyk. AREO" Zakład Ekspertyz Ochrony Powietrza i EKO-GEO" Zakład Usług Projektowych Białystok-Suwałki kwiecień1997 Ocena oddziaływania na środowisko wariantów projektowanej obwodnicy Augustowa w zakresie szczególnej ochrony przyrody i krajobrazu", wyk. Biuro Projektowo-Badawcze Dróg i Mostów Sp z o.o. TRANSPROJEKT - WARSZAWA", Warszawa, luty 1998 r; Ocena pod względem ekologicznym koncepcji obwodnicy Augustowa, W. Jankowski, Suwałki 1999 r.; Ocena wpływu ciągów komunikacyjnych szybkiego ruchu na drzewostany położone w bezpośrednim ich sąsiedztwie. Malzahn E., 2001 IBL, Białowieża. Opinia Techniczna dotycząca możliwości budowy obwodnicy Augustowa w obszarze dolin rzecznych Zelwianki i Rospudy, wyk: ROLEX" Sp z o.o. Białystok 1995 r; Opinia geotechniczna dot. przeprawy mostowej przez rzekę Rospudę wzdłuż odcinka wariantu IV, wyk: SALIX" s.c. Białystok, lipiec 2001 r; Opinia geotechniczna dot. przeprawy przez rzekę Rospudę wariant techn. Ula" estakada pięcioprzęsłowa, wyk: SALIX" s.c. Białystok, sierpień 2001 r; 7

Opinia na temat technologii budowy przeprawy mostowej przez dolinę rzeki Rospudy, A. Jarominiak, Rzeszów, 20 sierpnia 2003 r.; Opinia założeń technologicznych budowy mostu przez dolinę rzeki Rospudy (opracowanych w czerwcu 2003 r. przez Biuro Projektowo-Badawcze Dróg i Mostów Transprojekt-Warszawa) w zakresie uwarunkowań ochrony środowiska, J. Borzyszkowski, A. Kuśmierz, Warszawa, styczeń 2004 r.; Profile otworów studziennych w m.: Olszanka, Nowinka, Szczebra, Augustów, Żarnowo, Janówka (Zał. nr 9-19); Projekt Budowlany Budowa Obwodnicy Augustowi. Tom 1 i 2. Transprojekt Warszawa 2004-2004; Przewodnik Natura 2000. Siedliska i ostoje ptaków ginących w Polsce; Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków; Wiedza i Życie, 2004 r.; Raport o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia polegającego na budowie obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej S 8 granica państwa - Wrocław - Warszawa -Białystok - Suwałki - gr. państwa w granicach gmin: Nowinka, Augustów, miasto Augustów" do postępowania celem uzyskania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wyk. AREO" s.c. Zakład Ekspertyz Ochrony Środowiska, Białystok luty 2002 r; Raport o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia polegającego na budowie Obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej Nr 8 granica państwa - Wrocław - Warszawa - Białystok - Suwałki - granica państwa w granicach gmin: Nowinka, Augustów, miast Augustów" wymagany do wniosku o wydanie pozwolenia na budowę drogi, Areo s.c. Zakład Ekspertyz Ochrony Środowiska, kwiecień 2004; Raport o oddziaływaniu na środowisko - Aneks do raportu o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia polegającego na budowie obwodnicy Augustów a w ciągu drogi krajowej nr 8 granica państwa - Wrocław - Warszawa - Białystok -Suwałki - granica państwa, w granicach gmin: Nowinka, Augustów, miasto Augustów; Białystok 2005. Sprawozdanie z badań fizyko-chemicznych nr 268/2004 wód opadowych odprowadzanych z wylotów ciągów oczyszczających na autostradzie A-4 odcinek B: granica woj. Dolnośląskiego Prądy. Zespół pomiarowy i laboratorium ZPU HI-EKO & Inst.. Chemii i Technologii Nafty i Węgla Politechniki Wrocławskiej. Opole 2004; Wpływ obwodnicy miasta Augustowa na stosunki wodne w dolinie rzeki Rospuda. W. Mioduszewski, MUZ Falenty 2001; Wyniki archeologicznych badań rozpoznawczych na trasie planowanej obwodnicy miasta Augustowa od km 0+000 do km 17+116,55 w ciągu drogi krajowej nr 8. Brzozowski J., Ejdulis A., Mankowicz R., Siemaszko J. Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2005. Literatura: ADAMOWSKI W., KECZYŃSKI A., 1998. Miodokwiat krzyżowy Herminium monorchis i jego ochrona w projektowanym rezerwacie Rospuda W: Parki narodowe i Rezerwaty przyrody, tom 17, nr 2, s. 69-74. BAZA danych dot. obszarów Natura 2000 - Ministerstwo Środowiska. BOGACKI M., 1976. Współczesne sandry na przedpolu Skeidararjokull (Islandia) i plejstoceńskie sandry w Polsce Północno-Wschodniej. Wyd. Uniw. Warsz. BRZOZOWSKI J., 1995. Pradzieje w: Województwo suwalskie. Przeszłość, teraźniejszość, perspektywy, red. J. Kopciał, Suwałki, s. 56-64. Pradzieje BRZOZOWSKI J., IWANOWSKA G., OKULICZ - KOZARYN J., SIEMASZKO J., 1993. Dzieje zasiedlenia Suwalszczyzny od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza. w: Przewodnik LXIV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Warszawa, s. 108-112. 8

FERENS B., WASILEWSKI J. 1977. Fauna słodkowodna Polski. 5. Ptaki (Aves). PWN. Warszawa- Poznań. GĘBCZYŃSKA Z., RACZYŃSKI J. 2001.Sytuacja łosia Alces alces (L.) w Polsce, zagrożenia i program odbudowy jego populacji. Chrońmy przyrodę ojczystą. 57. 4: 35-55. GŁOWACIŃSKI Z. (red.) 2001. Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL. Warszawa. GŁOWACIŃSKI Z., Profus P. 2001. Głuszec (Tetrao urogallus). W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL. Warszawa. GROMADZKI M. (red.) 2004. Ptaki. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T. 7 (część l), s. 314. T. 8 (część II), s. 447. HAGEMEIJER W.J.M., Blair M.J. (red.) 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds. Their distribution and abundance. T. and A.D. Poyser. London. JASKANIS D., 1988. Ewidencja archeologicznych dóbr kultury, [w:] Ewidencja, eksploracja i dokumentacja w praktyce konserwatorstwa archeologicznego", red. Z. Kobyliński. Zeszyty GK.Z, z. l. Warszawa. JĘDRZEJOWSKI W., NOWAK S., et all. 2004. Zwierzęta a drogi. ZBS PAN, Białowieża. KARCZMARZ K., SOKOŁOWSKI A. W., 1988. Projektowany rezerwat torfowiskowy Rospuda w Puszczy Augustowskiej /w:/ Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 19, nr 6, s. 58-65. KLECZKOWSKI A. S. 1988, Regionalizacja słodkich wód podziemnych Polski w zmodyfikowanym ujęciu. Materiały Ogólnopolskiego IV Sympozjum Aktualne Problemy Hydrogeologii, Wyd. Instytutu Morskiego, Gdańsk, 47-56. KLECZKOWSKI A. S. (red.) 1990 - Mapa Obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) wymagających szczególnej ochrony, 1: 500 000, Akademia Górniczo - Hutnicza, Kraków. KONDRACKI J., 1998. Geografia regionalna Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. KONOPKA M.,1984. Instrukcja ewidencji stanowisk archeologicznych. Metoda badań powierzchniowych (Archeologiczne Zdjęcie Polski), Warszawa. MALZAHN E., 1999. Ocena zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska leśnego Puszczy Białowieskiej. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, Seria A, Nr 885. Warszawa. MATUSZKIEWICZ J.M., 2001. Zespoły leśne Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. MAZUROWSKI R., 1980. Metodyka archeologicznych badań powierzchniowych, Warszawa-Poznań. SIDŁO P., BŁASZKOWSKA B. & CHYLARECKI P. (red.) Ostoje ptaków o randze europejskiej w Polsce. OTOP: Warszawa 2004. METODY prognozowania hałasu komunikacyjnego PIOŚ-IOŚ, Warszawa 1996 łącznie z programem komputerowym - H_DROG for Windows 4.0. MIZERA T. 1999. Bielik. Monografie przyrodnicze. Wyd. Lubuskiego Klubu Przyrodników. Świebodzin, OKULICZ J., 1973. Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e.", Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk. PAWLACZYK P., KEPEL A., JAROS R., DZIĘCIOŁOWSKI R., WYLĘGAŁA P., SZUBERT A., SIDŁO P.O. Propozycja optymalnej sieci obszarów Natura 2000 w Polsce - Shadow List". Warszawa 2004. PUGACEWICZ E. 1999. Populacja orlika krzykliwego (Aquila pomarina) na Nizinie Północnopodlaskiej. Not. Orn. 55: 159-156. POLSKI Atlas Ornitologiczny 1986. Instrukcja zapisu obserwacji i wypełniania formularzy atlasowych. Komunikat 2, SO IE PAN, Gdańsk. PUGACEWICZ E. 1997. Ptaki lęgowe Puszczy Białowieskiej. Wyd. PTOP. Białowieża. TOMIAŁOJĆ L. 1970. Badania ilościowe nad synantropijną awifauną lęgową Legnicy i okolic. Acta Orn. 12: 295-592. Raport o stanie środowiska województwa podlaskiego w latach 2002-2003 oprac. Inspekcja Ochrony Środowiska WIOŚ w Białymstoku, 2004. SAWICKA-SIARKIEWICZ H., 2003 - Ograniczanie zanieczyszczeń w spływach powierzchniowych z dróg. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa. TOMIAŁOJĆ L., STAWARCZYK T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław, 870 s. SIEMASZKO J., 1999. Stone Agę settiement in the Lega Yalley microregion of north- east Poland. 9

European Journal of Archaeology, 2, 3, London, Thousand Oaks, CA and New Delhi. SIEMASZKO J., 2000. The Szczebra 14 Site. A key to understanding the Palaeolithic in the northeastem part of Europę or another mystery? Liefuvos Archeohgija, 19, Yilnius. SIEMASZKO J., 2001. Dziesięć i pół tysiąca lat temu w Miłukach, Z Otchłani Wieków", 56, nr 4, s. 12-25. SULGOSTOWSKA Z., 1978. Augustów - Wójtowskie Włóki, woj. suwalskie. Osada paleolityczna i neolityczna. Wiadomości Archeologiczne t.xliii, z. 2, s. 173-206. SOKOŁOWSKI A. W., 1988. Flora roślin naczyniowych rezerwatu Rospuda w Puszczy Augustowskiej /w:/ Parki narodowe i Rezerwaty przyrody, tom 9, nr 1, s. 33-34. SOKOŁOWSKI A. W., 1988. Miodokwiat krzyżowy Herminium monorchis w Puszczy Augustowskiej /w:/ Chrońmy przyrodę ojczystą, 44, nr 4, s. 70-74. SOKOŁOWSKI A. W., 1996. Zbiorowiska roślinne projektowanego rezerwatu Rospuda w Puszczy Augustowskiej /w:/ Ochrona Przyrody, nr 53, s. 87-130. SOKOŁOWSKI A. W., KOT J., 1996. Przyroda województwa suwalskiego, Suwałki 1996, s. 72-73. TRAMPLER T. i in. 1990. Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski na podstawach ekologicznoprzyrodniczych. TOMIAŁOJĆ L. 1971. Uwagi o stosowaniu ocen "częstości" i liczebności ptaków. Prz. zool. 15, 1: 79-91. TOMIAŁOJĆ L., STAWARCZYK T. 2005. Awifauną Polski. Rozmieszczenie, liczebność, zmiany. PTPP "pro Natura", Wrocław. TUCKER G.M., HEATH M.F., TOMIAŁOJĆ L., GRIMMET R.F.A. (red.) 1994. Birds in Europę. Their conservation status. BirdLife International. Cambridge. WUCZYŃSKI A. 1995. Charakterystyka awifauny lęgowej drobnych zadrzewień śródpolnych na Równinie Wrocławskiej. Not. Orn. 56: 99-117. WYKAZ obszarów planowanych do sieci Natura 2000. UNDEP/GRID Warszawa. WYTYCZNE obliczania stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego wraz z programem komputerowym AERO 2003. ZAWADZKI J., SUDNIK W., ZAWADZKA D. 2000. Głuszec i cietrzew w Puszczy Augustowskiej. Łowiec Polski. ZIELIŃSKI T., 1993. Sandry Polski północno-wschodniej osady i warunki sedymentacji. Uniw. Śląski, Katowice. 2. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA DROGOWEGO 2.1. Charakterystyka planowanego przedsięwzięcia 2.1.1. Zakres i granice terenu przedsięwzięcia Projektowana obwodnica Augustowa jest zlokalizowana na terenie administrowanym przez Starostwo Powiatowe w Augustowie i leży na terenie Gminy Nowinka, Gminy Augustów i Miasta Augustów. Obejmuje zachodnią stronę miasta Augustów omijając strefę jezior. Początek zadania przyjęto w km 43+492 istniejącej drogi Nr 8, koniec na połączeniu dróg Nr 8 i Nr 61 Augustów - Warszawa. Projektowana obwodnica omija skupiska zabudowy, jedynie w miejscowościach Mazurki, Topiłówka, Szczeberka, Gatno I, zbliża się do zabudowy mieszkalnej, w minimalnym stopniu dzieląc tereny istniejących siedlisk. 10

Projektowana budowa Obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej Nr 8 na odcinku od km 0+000 (=43+492 istniejącej drogi Nr 8) do km 17+116,55 przebiega przez tereny trzech jednostek administracyjnych: gminy Nowinka, gminy Augustów i miasta Augustów (Zał. 1). W granicach gminy Nowinka długość drogi wynosi ok. 5,5 km. Obwodnica rozpoczyna się w miejscowości Gatno na istniejącej drodze Nr 8, następnie w kierunku zachodnim wchodzi na tereny rolnicze i przebiega przez miejscowości Poniatowo, Gatno I i Szczeberka. Komunikacja do tych miejscowości realizowana będzie poprzez istniejące drogi gminne i powiatowe, przechodzące nad obwodnicą wiaduktami, a do pól projektowanymi drogami dojazdowymi, wzdłuż trasy zasadniczej. Na terenie gminy Nowinka projektowana obwodnica przecina bezkolizyjnie drogi: powiatowe (km 1+610,00 i 3+968,44), gminne (km 0+798,31 i 2+821,39), dojazd do wiaduktu w ciągu drogi leśnej (km 4+485,05). Przed miejscowością Szczeberka przewiduje się budowę mostu na rzece Szczeberka (km 3+317,46). Za miejscowością Szczeberka obwodnica na długości ok. 1000 m. wchodzi na tereny leśne Puszczy Augustowskiej (Natura 2000). Na odcinku km 1+610,00 obwodnicy zaprojektowano skrzyżowanie skanalizowane do rozdziału ruchu tranzytowego na obwodnicę i ruchu lokalnego do Augustowa. W wariancie docelowym przewidziany jest węzeł bezkolizyjny. W granicach gminy Augustów długość drogi wynosi ok. 5,1 km. Na lewym brzegu doliny rzeki Rospudy inwestycja wchodzi na teren gm. Augustów (km 5+550). przekraczając dolinę rzeki Rospudy. Przekroczenie doliny Rospudy na całej jej szerokości zaprojektowano, estakadą zbudowaną z 10 przęseł. Do km 11+000 planowana droga biegnie przez tereny Puszczy Augustowskiej, stanowiące obszar Natury 2000, a następnie skrajem lasu i terenów rolniczych (7+300-8+200). Trasa obwodnicy omija miejscowości Topiłówka i Mazurki miejscami zbliżając się do pojedynczych zabudowań. Granica gminy Augustów przebiega na rzece Kamienny Bród (Zelwianka) w km 10+882, na której przewidziany jest most. Na terenie gminy Augustów projektowana obwodnica przecina bezkolizyjnie drogi lokalne: 11

w ciągu drogi leśnej w km 6+758,11, w km 8+948,94, w ciągu drogi leśnej w km 10+590,95. W granicach miasta Augustów długość drogi wynosi ok. 6,5 km. Na rzece Kamienny Bród rozpoczyna się obszar B" ochrony uzdrowiskowej miasta Augustów. W dalszym biegu projektowana obwodnica przechodzi obok zabudowy przemysłowej oraz terenów przeznaczonych pod usługi, a następnie biegnie przez tereny upraw polowych, użytków zielonych i projektowanych zalesień. W końcowym odcinku obwodnicy rozciągają się tereny upraw rolnych, z których część przeznaczona jest pod obiekty usługowe. drogi: Na terenie miasta Augustów projektowana obwodnica przecina bezkolizyjnie drogę krajową nr 16 relacji Ogrodniki - Augustów - Olsztyn - Grudziądz w km 15+052,37; drogę wojewódzką nr 664 Augustów - Raczki w km 11 +623,20 drogę gminną w km 13+714,85; Punkt końcowy obwodnicy znajduje się w rejonie 17+116,55 km, tj. za skrzyżowaniem z drogą krajową Nr 61 Warszawa - Ostrołęka - Łomża - Augustów, w tym miejscu przewiduje się budowę ronda o średnicy 50 m, a w dalszej perspektywie dwupoziomowy węzeł drogowy. 2.1.2. Obiekty mostowe na trasie obwodnicy Most na rzece Szczeberka został zaprojektowany jako konstrukcja jednoprzęsłowa z płytą żelbetową. Na obiekcie będzie jedna jezdnia z dwoma pasami ruchu po 3,50 m każdy, dwa pasy awaryjne po 2.00 m szerokości każdy, opaski 2 x 0.30 m oraz chodnik z barierami sztywnymi 2x0,80 m. Całkowita szerokość obiektu wynosić będzie 13,20 m. Oś mostu tworzy z osią projektowanej obwodnicy kąt 78.36. Całkowita powierzchnia mostu wynosi F = 13.2 x 20.8 = 274.6 m 2. Płyta pomostu oparta będzie na przyczółkach za pośrednictwem 2x3 łożyska na każdym przyczółku w rozstawie 4.0 m. Każdy z przyczółków posadowiony będzie na 8 palach wierconych o długości 16.0 m każdy. W etapie docelowym przewiduje się dwie oddzielne jezdnie, z czego wybudowana w I etapie poprowadzi ruch w kierunku Suwałk, natomiast pod drugą jezdnię wybudowany zostanie niezależny drugi obiekt. Obciążenie przejazdu klasa A obciążenia wg PN-85/S-10030. 12

Przejście mostowe przez dolinę Rospudy. Projekt budowlany przewiduje przekroczenie całej doliny estakadą dziesięcioprzęsłową, w postaci dwudźwigarowego obiektu stalowego, zespolonego z żelbetową płytą o rozpiętościach przęseł i długości L = 42,35 m+8x53,9 m+42,35 m = 517,54 m i rozstawie dźwigarów głównych wynosi c =10 m oraz wysokości h od 7,7 m 11,3 m mierząc od powierzchni jezdni na moście. Szerokość całkowitą obiektu zaprojektowano na B = 20,11 m, na którą składają się: jezdnia w krawężnikach 2x8,60 m, zabudowy chodnikowe z barierami sztywnymi 2x0,85 m pas rozdziału o szerokości 0.81 m z barierą SP-01. Powierzchnia całkowita obiektu ograniczona krawędziami pomostu wynosi F = 20,11 m x 517,54 m = 10407,73 m 2. Obciążenie użytkowe: klasa A wg. PN-85/S- 10030 oraz pojazd specjalny Stanag 150. Ustrój niosący zaprojektowano jako konstrukcję dwudźwigarową, związaną, o rozstawie dźwigarów głównych c = 10 m. Dźwigary powiązano poprzecznicami w rozstawie, co 3,85 m sztywną poprzecznicą ze wspornikami współpracującymi z żelbetową płytą pomostu. Płyta oparta na dźwigarach i poprzecznicach ma stałą grubość 30 cm pomiędzy dźwigarami i zwiększa się do 36 cm w polu nad dźwigarem głównym. Ustrój będzie oparty na podporach za pośrednictwem dwóch łożysk. Podpory pośrednie będą monolityczne, żelbetowe, posadowione na palach związanych ławą żelbetową. Wody opadowe z estakady będą odprowadzane ściekami przykrawężnikowymi do żeliwnych wpustów mostowych i dalej kanalizacją z rur żeliwnych Dn=300 w kierunku do przyczółków. W przyczółkach rury kanalizacyjne są połączone z rurami prowadzonymi w nasypie do studzienek kanalizacyjnych systemu odwodnienia. Przejście mostowe przez rzekę Kamienny Bród. Przejście zostało zaprojektowane jako obiekt mostowy o rozpiętości przęseł 12,0 + 18,0+ 12,0 m. Na dojazdach do mostu, na odcinkach występowania gruntów nienośnych projektuje się wykonanie rusztu z pali drewnianych średnicy ok. 35 cm, zwieńczonych geosiatką. Poziom pali po wbiciu będzie znajdował się na rzędnej 121,30 m n.p.m., to jest 3,2-4,3 m poniżej poziomu jezdni i ok. 50 cm poniżej stanu niskiej wody gruntowej. Pale będą górą usztywnione kleszczami z połowizn Ф 25 cm, połączonych śrubami ocynkowanymi. Pale i kleszcze nie będą zabezpieczane żadnym środkiem chroniącym przed korozją biologiczną, z uwagi na ich całkowite zanurzenie w wodzie. Pale w rozstawie, co 1,5 i 2,0m, będą wbijane za pomocą kafara 13

hydraulicznego z tłumikiem hałasu. Na tej konstrukcji zostanie ułożony materac geosyntetyczny z dwoma warstwami mineralnymi o grubości po 25 cm, przedzielonej geotekstylem. Na tak przygotowanym podłożu będzie sypany nasyp. 2.1.3. Parametry techniczne obwodnicy i dróg towarzyszących Dla obwodnicy w projekcie budowlanym przyjęto w następujące parametry techniczne: Klasa drogi S droga ekspresowa; Prędkość projektowa 100 km/h; Szerokość jezdni w l etapie realizacji 7.0 m; Szerokość jezdni w etapie docelowym 2 x 7.0 m; Szerokość utwardzonych poboczy w etapie docelowym 2 x 2.5 m; Szerokość utwardzonych poboczy w l etapie realizacji 2 x 2.0 m; Szerokość pobocza nieutwardzonego -1,25 m; Szerokość pasa rozdziału w etapie docelowym 4.0 m; Obciążenie nawierzchni 115kN/oś; Kategoria ruchu docelowo KR-6; Minimalna szerokość w liniach rozgraniczających 30 m; Minimalna odległość na zatrzymanie 242 m; Maksymalne pochylenie niwelety 2,397% (włączenie do istn. drogi nr 8); Obiekty inżynierskie (mosty, przepusty, tunele) obciążenie klasy A oraz obciążenie pojazdem specjalnym typu STANAG 150. Przekroje normalne na drogach towarzyszących Relacja i kategoria drogi Krajowa 16 Wojewódzka Droga Dojazdy do pól Droga klasa techniczna G Z L D D szerokość jezdni 7.00 6.0 m 5.0 m 5,0 m (3,5 m) (3,5 m) szerokość korony 16,02 9.0 m 8.0 m 5.0 m 6.5-7.5 m prędkość projektowa 60 km/h 60 km/h 40 km/h 40 km/h 40 km/h kategoria ruchu KR-4 KR-3 KR-2 KR-1 KR-1 Obiekty inżynierskie nad obwodnicą są projektowane w dostosowaniu do klas technicznych dróg wraz z rozwiązaniem docelowym pod drugą jezdnię. Przejście przez dolinę rzeki Rospudy ma nastąpić dziesięcioprzęsłową estakadą" przez całą szerokość doliny na długości 516 m. Przekroczenie doliny Rospudy już w I etapie będzie realizowane jako droga dwujezdniowa dla wariantu konstrukcji dwudźwigarowej. Na obwodnicy zaprojektowano następującą konstrukcje nawierzchni: warstwa ścieralna, mieszanka mineralno - asfaltowa SMA - 5 cm, 14

warstwa wiażąca, beton asfaltowy - 8 cm, górna warstwa podbudowy z betonu asfaltowego -18 cm, dolna warstwa podbudowy z kruszywa łamanego stabilizowanego mechanicznie - 20 cm, grunt stabilizowany cementem R = 2,5 MPa - 15 cm, warstwa mrozoochronna (w zależności od grupy nośności podłoża) - 25, 40 i 55 cm. Konstrukcje nawierzchni na drogach towarzyszących projektowanej obwodnicy Konstrukcja nawierzchni Droga krajowa nr 61 Droga krajowa nr 16 Droga wojewódzka nr 664 Droga powiatowa nr 40822 odcinek wschodni Droga powiatowa nr 40811 odcinek wschodni drogi nr 40822 Drogi gminne Dojazdy do wiaduktów w ciągu dróg leśnych Dojazdy do dróg rolnych i leśnych Kategoria ruchu KR-5; warstwa ścieralna oraz warstwa wiążąca z betonu asfaltowego; górna warstwa podbudowy z betonu asfaltowego - 14 cm; podłoże gruntowe ulepszone, stabilizowane mechanicznie - 20 cm oraz stabilizowane cementem (R = 2,5 MPa, gr. 15 cm); warstwa mrozoochronna (CBR>20 %-gr. 25 cm); całkowita grubość konstrukcji-84 cm. Kategoria ruchu KR-3; warstwa ścieralna oraz warstwa wiążąca z betonu asfaltowego; górna warstwa podbudowy z betonu asfaltowego - 7 cm; warstwa mrozoochronna (gr. 20 cm). Kategoria ruchu KR-3; Nakładka na istniejącą nawierzchnię: warstwa ścieralna z betonu asfaltowego -gr. 5 cm i warstwa wyrównawcza z betonu asfaltowego - gr. 10 cm; poszerzenie obustronne z tłucznia kamiennego. Kategoria ruchu KR-4; warstwa ścieralna oraz warstwa wiążąca z betonu asfaltowego; górna warstwa podbudowy z betonu asfaltowego - 10 cm; podłoże gruntowe stabilizowane mechanicznie - 20 cm oraz stabilizowane cementem (R = 2,5 MPa, gr. 15 cm); warstwa mrozoochronna (CBR>20 %-gr- zależna od rodzaju podłoża). Kategoria ruchu KR-2; Nakładka na istniejącą nawierzchnię: warstwa ścieralna z betonu asfaltowego i warstwa ugięcia z betonu asfaltowego; podbudowa z tłucznia kamiennego; podłoże gruntowe stabilizowane mechanicznie - 20 cm; warstwa mrozoochronna (CBR>20 %-gr. - zależna od rodzaju podłoża). Kategoria mchu KR-2; Nakładka na istniejącą nawierzchnię: warstwa ścieralna z betonu asfaltowego i warstwa wiążąca z betonu asfaltowego. Kategoria mchu KR-1; Nakładka na istniejącą nawierzchnię: warstwa ścieralna z betonu asfaltowego i warstwa wiążąca z betonu asfaltowego; podbudowa z kruszywa łamanego; warstwa mrozoochronna (CBR>20 %-gr. - zależna od rodzaju podłoża). Konstrukcja nawierzchni na dojazdach do gruntów rolnych i leśnych przebiegających przez tereny Puszczy Augustowskiej; nawierzchnia żwirowa - dwuwarstwowa o grubości 30 cm. 15

2.1.4. Skrzyżowania Projektowana obwodnica Augustowa przecina sieć dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Podzieli ona tereny pól, łąk i lasów na dwie części wschodnią i zachodnią. Dla zapewnienia komunikacji przewiduje się bezkolizyjne przejazdy w ciągu powyższych dróg. Dla drogi krajowej Nr 16 przewiduje się w km 15+052 wiadukt nad obwodnicą, a dla drogi wojewódzkiej Nr 664 wiadukt w ciągu obwodnicy (w wariancie docelowym węzeł typu karo"). Do przekroczenia drogi krajowej Nr 664 Raczki-Augustów zaprojektowano skrzyżowanie jako wiadukt w ciągu drogi ekspresowej. Włączenia obwodnicy Augustowa do drogi nr 8 na początku i końcu inwestycji projektuje się jako skrzyżowanie skanalizowane oraz średnie" rondo. Na trasie przewidziano ogólnie 11 obiektów związanych z przekraczaniem obwodnicy drogami niższej rangi. Projektowane wiadukty w ciągu obwodnicy będą w przewadze wykonane w wariancie docelowym od razu pod drugą jezdnię, realizowaną w II etapie budowy. Wiadukty nad drogami towarzyszącymi będą miały konstrukcję obiektów 3 - lub 4 - przęsłowych z betonu sprężonego lub żelbetową. Obsługę pól i innych terenów rolniczych będą zapewniały drogi dojazdowe oraz bezkolizyjne przejazdy przez drogi leśne jako wiadukty nad obwodnicą. Większość tych dróg przecina obwodnicę bezkolizyjnie górą, za wyjątkiem drogi wojewódzkiej (gdzie w układzie docelowym zaprojektowany został węzeł typu karo") oraz drogi powiatowej nr 40822, która w I etapie budowy włącza się do obwodnicy poprzez skrzyżowanie skanalizowane (docelowo węzeł dwupoziomowy). Również droga krajowa nr 61 krzyżuje się na obecnym etapie w jednym poziomie (rondo średnie), natomiast w etapie docelowym przewiduje się budowę węzła drogowego. 2.1.5. Przepusty W projekcie przewidziano budowę 110 przepustów pod obwodnicą, drogami dojazdowymi oraz innymi (gminnymi, powiatowymi, leśnymi), a 15 przepustów oprócz funkcji hydrologiczno - hydraulicznych będzie spełniać także funkcję ekologiczną jako przejścia dla małej i średniej zwierzyny. Umożliwią to odpowiednie półki umieszczone w przepustach powyżej zwierciadła wody. W licznych przypadkach zaprojektowano przepusty stalowe, gdyż typowe przepusty żelbetowe, np. w miejscach, gdzie występują dojazdy do gruntów rolnych i leśnych, wymagałyby rozszerzenia osi dojazdów i powodowałoby większą zajętość terenu. Projektowana obwodnica 16

przecina na swym przebiegu 27 rowów melioracyjnych (w tym dwa rowy przecinają drogę powiatową). Przepusty pod obwodnicą zaprojektowano na klasę obciążenia A. Również pod drogą krajową nr 16 zaprojektowano dwa przepusty o klasie obciążenia A - 0160 stalowy oraz żelbetowy 0100. Pod pozostałymi projektowanymi drogami oraz dojazdami do gruntów rolnych i leśnych przewiduje się budowę 73 szt. przepustów żelbetowych i z blach falistych. Przepusty ekologiczne. Na całym odcinku obwodnicy zaprojektowano 12 przepustów bez cieków wodnych wyłącznie dla przejścia zwierzyny średniej i małej typu SPD l a. Wszystkie przepusty są zaprojektowane z blachy falistej średnicy 100 cm. Ruch zwierząt na przejściu odbywać się będzie po 20 cm warstwie gruntu. Przepusty zlokalizowane są w km: 0+900; 1+900; 4+300; 5+250; 6+163,46; 7+750; 9+200; 9+550; 11+168,16; 11+500; 11+900 i 15+262,39. Przepusty na rowach melioracyjnych. W projekcie budowlanym przewidziano 50 przepustów na rowach melioracyjnych. Światła przepustów wynikają z obliczeń hydraulicznych oraz warunków odpływu wód w istniejących rowach odbiornikach nadmiaru wód z terenów zmeliorowanych. Rzędne posadowienia zapewniają swobodny przepływ wody z istniejącej sieci melioracyjnej oraz rowów i rurociągów przydrożnych obwodnicy. 2.1.6. Kolizje z obecnym sposobem użytkowania terenu i urządzeniami infrastruktury technicznej Powierzchnia zajęta przez przedsięwzięcie. Zgodnie z przedłożonym projektem budowlanym planowana obwodnica Augustowa biegnie po nowych terenach, które dotychczas były wykorzystywane jako grunty rolne, leśne, oraz wody powierzchniowe. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gmin, przez które przebiega inwestycja, dokonują lub już dokonały przeklasyfikowania tych terenów na cele nierolnicze i nieleśne, obejmujące nie tylko pas drogowy, ale również obiekty infrastruktury drogowej i obsługi ruchu tranzytowego. 17

Klasyfikacja gruntów i ich powierzchnie objęte realizacją obwodnicy Charakterystyka dotychczasowego wykorzystania terenów objętych inwestycją Powierzchnie w granicach gmin [ha] Nowinka Augustów miasta Augustów Grunty rolne kl III 1.14 12.44 Grunty leśne 8.2224 21.2579 1,1864 Grunty rolne kl IV 5.9282 7.845 28.1538 Grunty rolne kl V i VI - grunty organiczne 19.5359 0.5203 3.624 Grunty kl III 0.4736 3.93 7.9493 Grunty kl IV 1.88 6.5403 18.1164 Grunty kl V 1.3524 2.7664 11.6179 Grunty kl VI 1.5302 3.7276 4.0599 Wody powierzchniowe 0.4767 2.3076 2.0477 Użytki zielone kl IV 0.5219 Użytki zielone kl V 4.3293 Łącznie w granicach gminy 45.3906 48.8951 75.569 Łącznie przedsięwzięcie 169.8547 ha Przewidziana powierzchnia terenu dla realizacji obwodnicy na całej długości w liniach rozgraniczających ustalonych wynosi 1.261.506 m 2, w tym powierzchnia nawierzchni dróg: obwodnica 208.008 m 2, drogi krajowe i wojewódzka 9.325 m 2, drogi powiatowe 9.508 m 2, drogi gminne 16.680 m 2, dojazdy do gruntów rolnych i leśnych 80.616 m 2. Urządzenia elektroenergetyczne. Według projektu budowlanego w rejonie projektowanej obwodnicy występują następujące linie elektroenergetyczne, które będą kolidowały z robotami drogowymi: linia napowietrzna średniego napięcia przecinający linię projektowanej obwodnicy w początkowej fazie jej przebiegu w miejscowości Szczepki; linia napowietrzna niskiego napięcia wzdłuż drogi Gatno II Sokolne; linia napowietrzna średniego napięcia wzdłuż drogi dojazdowej nr 3; linia napowietrzna średniego napięcia w km drogi 1+893; linia napowietrzna średniego napięcia w km drogi 11+346; linia napowietrzna wysokiego napięcia na skrzyżowaniu z drogą nr 16 i w km obwodnicy 15+730; linia napowietrzna średniego napięcia w km obwodnicy 15+200; 18

linia napowietrzne - kablowa niskiego napięcia w km obwodnicy 15+480; linia napowietrzna wysokiego napięcia w km obwodnicy 15+930; zgrupowanie 3 linii średniego napięcia - napowietrznych w km 16+080; linia napowietrzna średniego napięcia, przecinająca linię projektowanej Obwodnicy w końcowej fazie jej przebiegu, w rejonie ronda na skrzyżowaniu drogi nr 8 i 61. Przewidziano usunięcie kolizyjnych napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego i niskiego napięcia. Słupy, które kolidują bezpośrednio z obwodnicą zostaną przeniesione w inne miejsca. Przebudowie ulegną linie o łącznej długości 5732 m. Przewidywana przebudowa linii zostanie wykonana przed robotami drogowymi. Projekt przewiduje także budowę stacji transformatorowych i odcinków linii SN dla zasilania energią elektryczną oświetlenia drogowego oraz odbiorców indywidualnych w Augustowie i miejscowości Gatne. Urządzenia telekomunikacyjne. W projekcie przewidziano przebudowę wielu odcinków linii telekomunikacyjnych kablowych doziemnych i kanalizacji kablowych, polegających na zmianie trasy, zmianie usytuowania słupków, przebudowie wysokościowej, budowie linii kanałowych telekomunikacyjnych itp. Wzdłuż istniejących dróg krajowych, powiatowych, gminnych i lokalnych są ułożone linie telekomunikacyjne. Linie te zbliżają się lub krzyżują z projektowaną obwodnicą, zjazdami oraz drogami serwisowymi. Wytypowano 11 miejsc kolizji. Według projektu budowlanego przebudowie ulegną: kanalizacja kablowa, kable światłowodowe (położone w ziemi i kanalizacji kablowej), kable z żyłami metalowymi (zarówno ziemne, jak w kanalizacji). Projekt przewiduje wybudowanie w trzech miejscach krótkich odcinków kanalizacji kablowej, trzy- lub cztero- otworowej, składającej się z rur polietylenowych. Rury te stworzą ciągi, które będą połączone ze sobą w studniach kablowych. Pod drogami o utwardzonej nawierzchni przewiduje się umieszczanie kabli w rurach osłonowych (układanie rur bez naruszania nawierzchni metodą przewiertu sterowanego), a w pozostałych wypadkach metodą wykopu otwartego, połówkowego. Kolizje 19

urządzeń telekomunikacyjnych zostaną usunięte przed przystąpieniem do prac drogowych ziemnych. Zakres przebudowy sieci telekomunikacyjnych obejmuje: budowę kanalizacji 4-,i 3- otworowej na długości około 450,0m, przebudowę kabli światłowodowych na długości około 2300,0m, przebudowę kabli metalowych na łącznej długości około 5600,0 m. Przebudowa wodociągów. Przebieg obwodnicy koliduje z istniejącymi wodociągami przy drodze wojewódzkiej nr 664 Raczki Augustów oraz przy drodze nr 8 w kierunku na Sokolne i drogą gminną. Zaprojektowano przebudowę istniejącego wodociągu PCV Dn 80, kolidującego z drogą nr 8 i z drogą gminną. Wodociąg PCV przy drodze wojewódzkiej nr 664 Augustów Raczki, kolidujący z obwodnicą i rowem melioracyjnym, zaprojektowano z rur PE Dn 160 wraz z rurą ochronną stalową lub PP Pragma Dn 250. Przy każdej kolizji po obu stronach drogi zaprojektowano zasuwy bezgniazdowe Dn 150 z obudową i skrzynką uliczną. Na każdym z wykonanych odcinków sieci wodociągowej zostaną wykonane ciśnieniowe próby szczelności, ich dezynfekcja podchlorynem sodu, płukanie wodą oraz analizy bakteriologiczne wody. Przebudowa urządzeń melioracyjnych. Na odcinkach obwodnicy w km 7+920 do 8+280 zaprojektowano przebudowę urządzeń poprzez: demontaż odcinków zbieraczy i sączków ceramicznych w pasie obwodnicy i dróg dojazdowych, zaślepienie rurociągów wchodzących na pas drogowy, ułożenie rurociągu PCV Ф 80 mm z podłączeniem do studzienki, ułożenie rurociągu PCV Ф 100 mm pod drogą dojazdową nr 14 z wylotem do rowu przydrożnego, podłączenie sączków ceramicznych Ф 5 cm do rurociągów z PCV, ułożenie rurociągu PCV Ф 80 mm w dziale drenarskim nr 56 pod drogą dojazdową nr 14 z podłączeniem sączków. Na odcinku obwodnicy w km 11+500 do 17+100 zaprojektowano : przebudowę ze zmianą trasy odcinków rowów w obrębie pasa drogowego w miejscach projektowanych przepustów, przebudowę istniejących rurociągów drenarskich ceramicznych i betonowych 20

na rurociągi PCV, w celu przejęcia wód powierzchniowych z projektowanych przepustów i rurociągów pod obwodnicą, konserwację rowów w obrębie pasa drogowego oraz na odcinkach po 100 mb w kierunku odpływu, zaślepienie pojedynczych rurociągów ceramicznych w pasie drogowym. Kolizje z istniejącymi obiektami o charakterze kulturowym. W trakcie badań archeologicznych, prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP), odkryto na trasie projektowanej obwodnicy Augustów w jej bliskim sąsiedztwie 9 stanowisk archeologicznych. W wyniku badań powierzchniowych, wykonanych na zlecenie GDDKiA w Białymstoku, odkryto kolejnych 6 stanowisk archeologicznych. Ostateczna liczba stanowisk po przeprowadzeniu weryfikacyjnych badań powierzchniowych wyniosła 14. Kolizje z istniejącą zielenią i lasami. W ramach robót przygotowawczych zajdzie konieczność usunięcia zieleni kolidującej z robotami drogowymi, w tym: 1303 szt. drzew (1958 pni) w projektowanym pasie drogowym, 65 szt. pozostałości po drzewach, 1,3 ha krzewów i zarośli w projektowanym pasie drogowym. Budowa obwodnicy spowoduje także prawie całkowite zniszczenie istniejącej roślinności naturalnej w pasie drogowym. Dotyczy to w szczególności obszarów leśnych na obszarze Natura 2000, gdzie nastąpią wycinki drzew. Powierzchnia terenów zniszczonych wyniesie około 30 ha. W dolinie rzeki Rospudy zostanie zdegradowana stosunkowo mała powierzchnia torfowisk, ze względu na zastosowaną technologię budowy mostu. 2.1.7. Dane ruchowe przyjęte do obliczeń Natężenie ruchu przyjęto zgodnie z przedstawioną Prognozą ruchu drogowego do 2020, wykonaną w ramach opracowania Koncepcji Projektowej odcinka obwodnicy Augustowa, w oparciu o pomiar generalny z roku 2000 oraz prognozy wzrostu liczby podróży, wykonaną przez Transprojekt Warszawa. W obliczeniach perspektywicznego natężenia uwzględniono wpływ głównych tras komunikacyjnych wjazdowych i wyjazdowych, co przedstawiono w tabeli wraz z 21

charakterystyką i parametrami ruchu. Na podstawie danych z pomiaru generalnego scharakteryzowano rodzajową strukturę ruchu na nowo projektowanym odcinku obwodnicy na rok 2020. Prognozę natężenia i struktury ruchu na zamiejskiej sieci dróg krajowych i na trasie projektowanej obwodnicy przedstawiono poniżej. Natężenie i struktura ruchu pojazdów wg pomiaru generalnego w 2000 r. droga nr 8 Augustów - Augustów - Augustów - Augustów - Przejście 1 Przejście 2 Olszanka Suchowola Rok 2000 Natężenie ruchu 13051 10511 7107 4628 % pojazdów ciężkich 18.2 22.1 21.4 23.6 Rok 2020 Natężenie ruchu 29143 21967 16302 10399 Na podstawie danych z pomiaru generalnego scharakteryzowano również rodzajową strukturę ruchu na projektowanym odcinku obwodnicy. Przebieg obwodnicy został podzielony na odcinki charakterystyczne, na których panują podobne warunki pod względem położenia, natężenia i struktury ruchu. Prognozowany ruch na odcinku obwodnicy Augustowa odcinek nowoprojektowany 2020 Rok prognozy Olszanka - Augustów OBWODNICA Rajgród - Ruch Prognoza Wzbudzony Prognoza Prognoza Natężenie ruchu poj. rz./dobę 16302 19562 12340 9867 % pojazdów ciężkich 17.0 % 17.0% 24.86 Struktura ruchu przyjęta w % pojazdów rzeczywistych samochód osobowy 75.16 75.16 67.25 samochód dostawczy 7.77 7.77 10.74 samochód ciężarowy < 81 3.58 3.58 4.23 samochód ciężarowy > 81 12.91 12.91 19.24 autobus 0.48 0.48 1.39 rolnicze 0.1 0.1 0.15 2.2. Opis analizowanych wariantów 2.2.1. Wariant najkorzystniejszy dla środowiska Przebieg obwodnicy Augustowa był przedmiotem wieloletnich analiz i wszechstronnych rozważań. W pierwszej połowie lat 90-tych analizowano trasę przebiegu obwodnicy w II alternatywach i 4 wariantach: I alternatywa przewidywała przejście przez teren Puszczy Augustowskiej na północny zachód od miasta z wykorzystaniem istniejącej drogi Gatno Suwałki, 22

II alternatywa była zgodna z kierunkiem istniejącej drogi Augustów Raczki Suwałki. Jej dwukrotna analiza wykazała ogromne trudności techniczne, wysokie koszty i konflikty społeczne związane: - z zajęciem dużych obszarów upraw rolnych; - z dużą ingerencją w istniejące układy własnościowe gruntów rolnych, przecięcie działek; - z pogorszeniem jakości produkcji rolniczej na dużych obszarach gruntów rolnych, znajdujących się w strefie sanitarnej drogi; - z dużą ilością wyburzeń zabudowy; - z niekorzystnym przebiegiem trasy w stosunku do dużej wsi Janówka,w odległości około 400 m od zabudowy oraz rozcięcie trasą innych 5 wsi. Alternatywa II została odrzucona, a Prezydium Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko przy Ministrze Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wstępnie, pozytywnie zaopiniowało przebieg obwodnicy według alternatywy I. W konsekwencji tej opinii opracowano 4 warianty przebiegu trasy: Wariant I prowadził przez najbardziej naturalne fragmenty Puszczy Augustowskiej i wkraczał na obszar misy zarośniętego jeziora w obrębie doliny Rospudy, o miąższości gruntów organicznych około 30 m. Szerokość przejścia przez dolinę Rospudy wynosiła 450 m. Wariant II przebiegał przez obszar misy jeziora o równie wysokiej miąższości gruntów organicznych, to jest pokładów torfów i gytii. Szerokość przejścia przez dolinę Rospudy wynosiła 1050 m. Wariant III dzielił działki rolne wsi Topiłówka i grunty organiczne o wysokiej miąższości. Szerokość przejścia przez dolinę Rospudy wynosiła 1100 m. Wariant IV uzgodniony przebiega przez zwężenie doliny pomiędzy dawnymi misami jeziornymi, gdzie miąższości torfów ulega istotnemu spłyceniu i w strefie pasa drogowego nie przekracza 5 m. Szerokość przejścia przez dolinę Rospudy wynosi 500 m. Warianty I, II i III zostały odrzucone, z uwagi na bardzo niekorzystne warunki gruntowe (płynne gytie i torfy o miąższości ponad 24 m) oraz przewidywane duże straty przyrodnicze. Wskazuje na to m.in. Ocena pod względem ekologicznym koncepcji obwodnicy Augustowa (Jankowski W. 1999). Przeprowadził on analizę oraz 23

ocenę wszystkich czterech wariantów przebiegu trasy, ze względu na wartości przyrodnicze (naturalność krajobrazu i biocenoz, różnorodność siedlisk, zbiorowisk i gatunków, unikatowość, wartość ochronną, rolę fizjocenotyczną, wielkość składników krajobrazu) oraz stopień nieopłacalności inwestycji (ominięcie obszarów zabudowy wiejskiej, budowa mostów, przejścia przez obszary podmokłe, skrzyżowania z istniejącymi drogami, sąsiedztwo stref ochronnych gniazd, sąsiedztwo jezior, stanowiska chronione flory na trasie, wycinka drzewostanów, torfowisko Rospudy). Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, iż warianty I, II i III będą wywierały większy, negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze oraz są mniej opłacalne, niż wariant IV. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że wskazywanie potrzeby ponowienia takiej analizy w stosunku do wszystkich wariantów, w nawiązaniu do nowych przepisów i zgodnie z kryteriami, jakie zastosowano przy analizie wariantu inwestycyjnego (IV) w Aneksie do raportu oddziaływania na środowisko Obwodnicy Augustowa na obszarze Natura 2000 Puszcza Augustowska (2005), jest nieuzasadnione również w świetle obecnej wiedzy o dolinie Rospudy. Wszystkie odrzucone warianty biegną przez dawne baseny jeziorne z głębokimi torfami i nieskonsolidowanymi osadami jeziornymi oraz przechodzą na dłuższych odcinkach przez tereny o wysokiej różnorodności florystycznej, która jest jednocześnie wskaźnikiem równie wysokiej różnorodności i mozaikowości siedlisk. W tym kontekście należy się spodziewać, że bogactwo awifauny lęgowej i liczba stanowisk będą istotnie wyższe, niż w wariancie IV. Istotny jest również fakt, iż warianty I i II biegną przez torfowiska wysokie (uroczyska Kalinowszczyzna i Porzecznik) oraz w bezpośrednim sąsiedztwie gniazda orła bielika, którego stanowisko zostało odkryte w trakcie prac nad cytowanym wcześniej Aneksem (Zał.2). Obecny wariant inwestycyjny został wypracowany i wynegocjowany w licznych spotkaniach z mieszkańcami terenów, objętych projektowanym przebiegiem trasy jako wariant IV L. Wariant IV L powstał po uwzględnieniu protestów mieszkańców wsi Mazurki, w efekcie odsunięcia pierwotnej trasy w głąb lasu, z dala od pól uprawnych i funkcjonującego młyna. Wariant ten został zaakceptowany przez Prezydium Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko przy Ministrze Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w dniu 2 czerwca 1997 r. i stanowił podstawę do sporządzenia projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie przebiegu obwodnicy, tj. miasta i gminy Augustów oraz gminy Nowinka. 24

Projekty te zostały poddane, zgodnie z procedurą ustawy o planowaniu przestrzennym, społecznym konsultacjom. Protesty i skargi właścicieli gruntów nie zgadzających się na planowany przebieg obwodnicy w trakcie procedury planistycznej, zostały w konsekwencji oddalone i odrzucone przez Najwyższy Sąd Administracyjny, a przedmiotowe plany uchwalone, co przesądziło na tym etapie o przebiegu obwodnicy. Na podstawie ostatecznych uchwał Rad Gmin, obwodnica Augustowa została wprowadzona do planów zagospodarowania przestrzennego, stanowiących prawo miejscowe (na części terenów miasta Augustów w dniu 30 grudnia 1999 r. Uchwałą Rady Miejskiej w Augustowie Nr XV/126/99, Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 4 poz. 37 z dnia. 11.02.2000 r; na części terenów gminy Augustów zatwierdzonym w dniu 30 czerwca 2000 r. Uchwałą Rady Gminy w Augustowie Nr XVI/104/2000, Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 21 poz. 284 z dnia 07.08.2000 r; na części terenów gminy Nowinka zatwierdzonym w dniu 29 czerwca 1999 r. Uchwałą Rady Gminy w Nowince Nr IX/62/99, Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 26 poz. 414 z dnia 16.08.1999 r). Wobec kolejnych protestów mieszkańców i organizacji pozarządowych, podnoszących szkodliwy wpływ tego odcinka drogi na tereny cenne przyrodniczo, zwłaszcza bagiennej doliny rzeki Rospudy, ponownie poddano szczegółowej analizie ustalony przebieg trasy. Problem ten, między innymi, rozstrzygała Wojewódzka Komisja Ochrony Przyrody, uznając potrzebę budowy obwodnicy Augustowa, pod warunkiem zastosowania rozwiązań technicznych ograniczających zmiany w środowisku przyrodniczym i zapewniających niezmienność układu stosunków wodnych w dolinie rzeki Rospudy. W związku z tym Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przygotowała koncepcję projektowanych 5 wariantów budowy mostu przez dolinę rzeki. Koncepcja dotyczyła najbardziej newralgicznego i kontrowersyjnego elementu obwodnicy, tj. przejścia przez dolinę Rospudy szerokości 500 m. Zaproponowano następujące rozwiązania technologiczne: most łukowy o rozpiętości przęsła L = 60 m nad rzeką z nasypem ziemnym na pozostałej części doliny o długości 460 m, most belkowy trzyprzęsłowy o rozpiętości przęseł L = 80 m z nasypem ziemnym na pozostałej części doliny o długości 450 m, estakada 10-przęsłowa o rozpiętości przęseł i długości L = 516 m bez nasypu ziemnego, estakada 5-przęsłowa o rozpiętości przęseł i długości L = 246 m z nasypem ziemnym o długości 270 m, przejście tunelowe o długości L = 1000 m. 25

Koncepcja została poddana na wniosek Wojewody dodatkowej analizie, określającej jej wpływ na stan uwilgotnienia doliny, opartej o prace badawcze obejmujące rozpoznanie warunków hydrologicznych jak i geotechnicznych w dolinie Rospudy. ( Przegląd ekologiczny wariantów koncepcji projektowych budowy mostu przez rzekę Rospuda w ciągu obwodnicy Augustowa, Areo 2001; Budowa mostu technologicznego wraz z pomostem roboczym dla budowy mostu stałego przez dolinę rzeki Rospudy na obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej nr 8, Transprojekt-Warszawa grudzień 2004; Dokumentacja z badań geotechnicznych. Temat: Most - estakada przed dolinę rzeki Rospudy w ciągu Obwodnicy Augustowa od km 5+512 do km 6+028,,,SALIX' Białystok 2002; Obliczenia hydrologiczno - hydrauliczne światła mostu na rzece Rospuda w km 5+920 obwodnicy Augustowa, W. Bolesta, Warszawa 2003 r.; Opinia geotechniczna dot. przeprawy przez rzekę Rospudę wariant techn. Ula" estakada pięcioprzęsłowa, SALIX Białystok sierpień 2001 r; Opinia na temat technologii budowy przeprawy mostowej przez dolinę rzeki Rospudy, A. Jarominiak, Rzeszów 2003 r.; Opinia założeń technologicznych budowy mostu przez dolinę rzeki Rospudy 2003 Transprojekt-Warszawa; Wpływ obwodnicy miasta Augustowa na stosunki wodne w dolinie rzeki Rospuda. W. Mioduszewski, MUZ Falenty 2001). Przeprowadzone badania, analizy i obliczenia wykazały, iż przejście przez rzekę będzie możliwe estakadą 10-przęsłową na całej szerokości doliny, gdyż nie spowoduje istotnych zmian w położeniu i dynamice wód gruntowych, a tym samym nie nastąpi przesuszenie siedlisk hydrogenicznych w dolinie rzeki. Kolejnym konsultacjom społecznym przedsięwzięcie zostało poddane w postępowaniu prowadzonym przez Burmistrza Augustowa. w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, zmierzającym do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Wszystkie zgłaszane uwagi i wnioski były rozpatrywane w trakcie postępowania z udziałem społeczeństwa, na zasadach określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska, przy uzgadnianiu przedsięwzięcia z Wojewodą w zakresie ochrony środowiska, a później przy ustalaniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. (Burmistrz Miasta Augustowa dnia 06.03.2003, wydał decyzję znak AGP-7331/29/02/03 ustającą warunki zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji polegającej na budowie obwodnicy Augustowa w ciągu drogi krajowej nr 8 granica państwa Kudowa Zdrój - Wrocław - Warszawa - Białystok -Suwałki - granica państwa na odcinku od miejscowości Szczepki Gatne II w km 43+492 do skrzyżowania dróg krajowych nr 8 i drogi nr 61 Warszawa - Ostrołęka Łomża - Augustów oraz budowie obiektów inżynierskich i dróg dojazdowych, przebudowie istniejących dróg wraz z towarzyszącą infrastrukturą jako I etap budowy obwodnicy, tzn. jedna nitka przyszłej dwu jezdniowej drogi ekspresowej z docelowym przejściem dwujezdniowym przez dolinę Rospudy 10-cio przęsłową estakadą; data uprawomocnienia decyzji 14 stycznia 2003r.). Opisany wariant uzgodniony stał się wariantem inwestycyjnym, dla którego uruchomiono procedury związane z przygotowaniem przedsięwzięcia: wykupem gruntów, pracami geodezyjnymi, opracowaniem projektów budowlanych, opracowaniem raportów OOŚ itp. 26

2.2.2. Wariant zerowy polegający na zaniechaniu przedsięwzięcia W toku wariantowania brano też pod uwagę zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego oraz wnioski mieszkańców Augustowa, dotyczące bezwzględnej konieczności budowy obwodnicy, z uwagi na fakt, iż zaniechanie jej realizacji niesie za sobą określone negatywne konsekwencje. Wariant zerowy (zaniechanie inwestycji) oznacza, iż przez miasto Augustów przejeżdżać będzie w ciągu doby około 3 tysiące pojazdów ciężarowych, zwiększając ponadnormatywne zanieczyszczenia miasta tlenkami azotu, powodując nadmierny hałas i drgania dynamiczne niszczące pobliskie budynki. Wzrastające natężenie ruchu prowadzi również do rosnącej stale liczby wypadków drogowych, podczas których giną ludzie (w 2004 r. niemal dwukrotny wzrost w stosunku do lat poprzednich). Rosnący trend niekorzystnych zjawisk wpływa znacząco na obniżenie jakości i bezpieczeństwa życia mieszkańców miasta. Wszystko to ma miejsce w znanej miejscowości wypoczynkowej i uzdrowiskowej. Utrzymywanie się tej sytuacji zagraża statusowi uzdrowiska i może doprowadzić do poważnych konfliktów społecznych, np. blokady międzynarodowego ruchu tranzytowego pojazdów ciężarowych w kierunku przejść w Ogrodnikach i Budzisku, które znajdują się w ścisłej czołówce krajowej pod względem liczby przejeżdżających rocznie pojazdów. Opisana sytuacja Augustowa ma istotne implikacje w procedurze oceny przypadków, w których przedsięwzięcie (obwodnica) może być realizowane, pomimo znaczących oddziaływań na obszar Natura 2000. Ostatnia faza oceny zawiera bowiem pytanie, czy istnieją imperatywne przyczyny, wynikające z nadrzędnego interesu publicznego: ochroną zdrowia, ochroną bezpieczeństwa ludzi. W sytuacji ich istnienia, zgoda na realizację przedsięwzięcia na obszarze Natura 2000, w tym wypadku w obszarze Puszczy Augustowskiej, może być udzielona, pod warunkiem zastosowania stosownych środków kompensujących. Zestawienie danych dotyczących wypadków drogowych i natężenia ruchu drogowego na drodze krajowej nr 8 Wypadki w latach 1991 2004. Droga krajowa nr 8 Warszawa Białystok Budzisko (na odcinku zarządzanym przez GDDKiA O/Białystok): Wypadki 1 459 w tym: w m. Augustów 110 Zabici 377 w tym: w m. Augustów 12 Ranni 1 922 w tym: w m. Augustów 122 27

W roku 2004 na drodze krajowej nr 8 zginęło 46 osób, co oznacza ponad 2-krotny wzrost ilości zabitych w stosunku do roku 2003. Jest to niemal połowa zabitych z ogółu ofiar na wszystkich pozostałych drogach krajowych, zarządzanych przez Oddział GDDKiA i prawie 1/4 zabitych z ogółu ofiar na wszystkich drogach województwa podlaskiego w 2004 roku. Wypadki w roku 2005 (I-VIII) Droga krajowa nr 8 (cała na terenie Oddziału): 80 wypadków (29 zabitych i 102 rannych) oraz 728 kolizji w tym: odcinek Białystok Augustów 23 wypadki (10 zabitych i 31 rannych) oraz 81 kolizji; m. Augustów: 7 wypadków (2 zabitych i 8 rannych) oraz 92 kolizje Natężenie ruchu na drodze nr 8 Generalny Pomiar Ruchu 2005, dane z dnia 18 maja (pomiar całodobowy): Białystok wylot w kierunku Augustowa:10 258 poj./dobę (2 906 poj. ciężarowych) Przejście przez m. Augustów: 17 509 poj./dobę (4 086 poj. ciężarowych) Natężenie ruchu na Przejściu Granicznym w Budzisku. Jest to drugie, co do wielkości, przejście graniczne dla ruchu towarowego w Polsce (po Świecku). Cały ruch pojazdów, związany z przejściem granicznym w Budzisku, przejeżdża przez Augustów. W roku 2004 PG Budzisko przekroczyło ogółem około 1,2 mln pojazdów, w tym prawie 80 tysięcy pojazdów ciężkich. Jak wskazuje utrzymująca się tendencja wzrostu natężenia ruchu, wartości te za rok 2005 będą znacznie wyższe. Wzrost natężenia ruchu w 2004 roku, w stosunku do roku 2003, wyniósł 31,5% ogółem i 28% w zakresie pojazdów ciężkich. W bieżącym roku (2005) widoczny jest bardzo intensywny wzrost ilości pojazdów przekraczających granicę w Budzisku. W miesiącach: styczeń maj o około 50 80 %, w stosunku do analogicznego okresu roku 2004 (przed wejściem Polski do UE), w miesiącach czerwiec wrzesień średnio o ok. 40% na miesiąc. 28

3. OPIS ŚRODOWISKA 3.1. Elementy przyrodnicze środowiska 3.1.1. Położenie na tle systemu regionalizacji przyrodniczej Regionalizacja fizycznogeograficzna według J. Kondrackiego (1998) W nawiązaniu do podziału dziesiętnego Polski, obszar objęty opracowaniem znajduje się w obrębie Regionu Pojezierza Litewskiego (842.7) w Mezoregionie Równiny Augustowskiej (842.74). Regionalizacja przyrodniczo-leśna T.Trampera sytuuje obszar w II Krainie Mazursko- Podlaskiej, w Dzielnicy Puszczy Augustowskiej. Regiony geobotaniczne według J. M. Matuszkiewicza (2001). Według tego podziału obszar badań należy do Działu Północnego Mazursko-Białoruskiego, Krainy Augustowskiej. Dział Północno Mazursko-Białoruski wyróżnia się występowaniem niżowych zbiorowisk borów świerkowych: zespołów Sphagno girgensohnii-piceetum (świerczyna na torfie) i Querco-Piceetum (wilgotny bór mieszany świerkowodębowy). Ponadto niemal wszystkie naturalne zbiorowiska roślinne na obszarze tego działu wykształcają się w specyficznych odmianach, którym nadawana jest nazwa odmiana subborealna. Odnosi się to szczególnie do grądów (Tilio-Carpinetum), borów sosnowych, borów mieszanych i olsów (Carici elongatae-alnetum). 3.1.2. Budowa geologiczna Szczegółowe dane dotyczące budowy podłoża i warunków geologicznoinżynierskich w podłożu zwierają opracowania tekstowe, tabelaryczne i graficzne zamieszczone w dokumentacji geotechnicznej i geologicznej. Trasa Obwodnicy przebiega przez obszar o urozmaiconej budowie geologicznej utworów powierzchniowych, lecz powtarzalnej kombinacji jednostek geomorfologicznokrajobrazowych: pagórkowatej moreny dennej, z towarzyszącą jej mozaiką nieckowatych obniżeń wytopiskowych i pojeziernych wypełnionych obecnie torfami; falistej równiny wodnolodowcowej z rynnami lodowcowymi (szlak sandrowy Rospudy, Zelwianki) płaskich obniżeń wytopiskowych wypełnionych osadami mineralnymi i organicznymi oraz dolin rzecznych z torfami, rzadziej aluwiami. Największe znaczenie w formowaniu wymienionych jednostek miały procesy związane z obecnością na tym terenie lądolodu Wisły. Po ustąpieniu lodowca istotną rolę odegrała erozja holoceńska i ewolucja rynien lodowcowych z jeziorami, prowadząca do ich przekształcenia w baseny wypełnione osadami, z dużym udziałem pokryw organicznych. Poniżej przedstawiono zwięzłą charakterystykę 29

głównych jednostek geomorfologicznych. Szlak sandrowy Rospudy rozpoczyna się w rejonie Jeziora Czarnego na wysokości około 180 m n.p.m (Fig.1). W części dystalnej osiąga wysokość 130 m n.p.m. Szerokość sandru w miejscach przewężeń wynosi około 0,3-0,4 km, w najszerszym miejscu dochodzi do 4-5 km. Szlak sandrowy Rospudy dzieli się na dwa różne morfologicznie odcinki: północny od źródeł do jeziora Bolesty i południowy od jeziora Bolesty do Augustowa. Południową część stanowi rozległy poziom sandrowy wznoszący się od 130 m n.p.m. w okolicach Augustowa, do 164 m n.p.m. pomiędzy Raczkami i jeziorem Bolesty. Jest on rozcięty głęboką doliną Rospudy, wykorzystującą w południowej części rynnę jeziora o tej samej nazwie. Dno doliny znajduje się na wysokości 123-128 m n.p.m. Akumulacja osadów wodnolodowcowych budujących sandr od Raczek do Augustowa odbywała się bądź w rozległej szczelinie, bądź pomiędzy bryłami lodu martwego. Materiał fluwioglacjalny, występujący w rozszerzeniach rynny głównej i w rynnach bocznych, jest na ogół gruboziarnisty i słabo wysegregowany. Południowa część sandru znajduje się w strefie objętej fazą leszczyńską zlodowacenia bałtyckiego. Podobną genezę ma obniżenie doliny Zelwianki (Kamienny Bród), którą przekracza obwodnica na południowym skraju Puszczy Augustowskiej. 30

Fig.1. Szlak sandrowy doliny Rospudy na tle sandru augustowskiego. 1- sandry, 2- jeziora Pagórkowata morena denna. Sandr Rospudy jest otoczony terenami przeważnie gliniastej moreny dennej o rzeźbie drobnopagórkowej z licznymi formami kemowymi i i licznymi, zabagnionymi, obniżeniami terenu genezy wytopiskowej. Tereny moreny dennej leżą 5-10 m niżej, niż obszary piasków sandrowych, które od północy i południa graniczą z gliniastymi równinami wysokimi i stromymi krawędziami Z tą granicą genetyczno-litologiczną wiąże się zasadniczo odmienny sposób użytkowania terenu: tereny piaszczysto-żwirowe sandru są zalesione i stanowią fragment Puszczy Augustowskiej; tereny gliniastej moreny dennej są wylesione i użytkowane rolniczo, jedynie fragment takiego krajobrazu w rejonie wsi Mazurki i Topiłówka pozostał w obrębie kompleksu leśnego. 31