JEDENASTE NIE ŚCIĄGAJ

JEDENASTE NIE ŚCIĄGAJ - analza zjawska ścągana propozycje rozwązana problemu dla SGH w ramach konkursu ogłoszonego przez prof. zw. dr hab. Adama Budnkowskego Rektora SGH Opekun naukowy: dr Macej Bukowsk Koordynator projektu: Macej Ls Redaktor: Potr Śpewanowsk Magdalena Okrasa Wojcech Paczos Mchał Wojcechowsk Sebastan Dyrda Darusz Wojtyra 1

Sps Treśc 1. WSTĘP... 3 2. PRZEGLĄD DOSTĘPNEJ LITERATURY NA TEMAT ŚCIĄGANIA... 4 2.1. BADANIA EMPIRYCZNE... 5 2.1.1 Sytuacja na SGH w kontekśce lteratury... 7 2.2. SPOSOBY WALKI ZE ŚCIĄGANIEM... 7 2.3. ŚCIĄGANIE W ŚWIETLE MODELI POSTĘPOWANIA PRZESTĘPCÓW.... 9 3. ANALIZA ŚCIĄGANIA Z PERSPEKTYWY STUDENTA I WYKŁADOWCY... 12 3.1 DEFINICJA I SPOSOBY ŚCIĄGANIA:... 12 3.2 PRZYCZYNY ŚCIĄGANIA NA SGH... 14 3.3 STOSUNEK WYKŁADOWCY DO ŚCIĄGANIA... 17 3.3.1 Przyczyny prowadzena bądź zanechana walk ze ścąganem... 17 3.3.2. Funkcja produkcj wykładowcy, a problem wysłku włożonego przez nauczycela akademckego w przekazane wedzy... 21 3.3.3. Sposoby zachęcena wykładowców do walk ze ścąganem... 24 3.4. SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ŚCIĄGANIU PRZEZ WYKŁADOWCĘ... 25 4. TEORIA OPTYMALNYCH KONTRAKTÓW I JEJ IMPLIKACJE... 29 4.1 SZKIC TEORETYCZNY... 29 4.1.1. Założena modelu... 29 4.1.2. Optymalny kontrakt jeśl pryncypał akceptuje mnejszy wysłek... 31 4.1.3. Optymalny kontrakt jeśl pryncypał akceptuje wększy wysłek... 31 4.2. OPTYMALNY KONTRAKT WYKŁADOWCA REKTOR.... 33 4.2.1. Założena... 34 4.2.2. Konstrukcja kontraktu... 35 5. PROPONOWANE ROZWIĄZANIA PROBLEMU ŚCIĄGANIA NA SGH... 37 5.1 WPROWADZENIE STANDARDÓW NA EGZAMINACH... 37 5.2 ŻÓŁTE KARTKI... 38 5.3 MONITORING... 40 5.4 NAGRODY DLA WYKŁADOWCÓW... 43 6. PODSUMOWANIE... 47 BIBLIOGRAFIA:... 48 2

1. Wstęp W nnejszym opracowanu pod pojęcem ścągana będzemy rozumeć łamane przez studenta zasad obowązujących na egzamne poprzez korzystane z nnych nż dozwolone zasobów wedzy. Jako rozwnęce powyższej defncj posłużą zaprezentowane pokrótce w rozdzale trzecm sposoby ścągana wyróżnone przez autorów Ścągane jest jednym z najpoważnejszych problemów polskego systemu edukacyjnego. O le nfrastruktury w szkołach na uczelnach czy jakośc kadry nauczycelskej ne da sę zmenć bez poważnych nakładów fnansowych, to stworzene programów nauczana zawerających ważne dla rozwoju młodych ludz zagadnena oraz skuteczne zwalczane ścągana wymaga środków fnansowe w newelkm zakrese. O skal ścągana w Polsce najlepej śwadczy fakt, że nawet w The Economst w paźdzernku 2005 (The Economst, 2005) pojawła sę kolumna, w której została przeprowadzona analza tego problemu podkreślając, że ścągane w krajach Europy Środkowo-Wschodnej przyjmuje najwyższy na śwece pozom, a Polska wyróżna sę nawet na tle swoch sąsadów. Wśród potencjalnych przyczyn, takego stanu rzeczy można sę doszukwać prawdopodobne systemu socjalstycznego, który ukształtował w społeczeństwe brak poszanowana własnośc w tym własnośc ntelektualnej. O postrzegane ścągana w społeczeństwe najlepej śwadczy fakt, że słowo ścągane oznaczające studencką/ucznowską neuczcwość ne ma, w przecweństwe do chocażby angelskego cheatng pejoratywnego wydźwęku. Przez welu jest wręcz odberane jako przejaw sprytu zaradnośc. Dopók ne zmenony zostane postrzegane ścągana trudne będze wyelmnowane go. Jednakże percepcja ścągana jako negatywnego zjawska ne powstrzyma ucznów studentów od oszukwana ma egzamnach sprawdzanach. W perwszym rozdzale nnejszej pracy pokazane zostane, że nawet w krajach anglosaskch, gdze nemalże wszyscy studenc uważają ścągane za złe, wększość studentów ścąga. Wynka to zapewne z faktu, ż znajomość norm etycznych ne jest jednoznaczna z przestrzeganem ch. Weloletna edukacja w cnoce uczcwośc mogłaby zapewne zwększyć pozom nternalzacj tychże norm, jednakże proces wykształcana zachowań zgodnych z etyką studenta trwa wele lat, w zwązku z czym, to rozwązane problemu ścągana może być przedstawone jako deał, a ne jako praktyczna wskazówka. W nnejszej pracy zaprezentowana została kompleksowa analza zjawska ścągana. Rozdzał perwszy zawera obszerny przegląd najważnejszych prac śwatowej lteratury na temat ścągana. Zawera zarówno ops korelatów ścągana jak ekonomcznych model. Przeanalzowane zostały sposoby (rozdz. 2.1.) oraz przyczyny ścągana (2.2) przez 3

studentów. Następne zaprezentowana została charakterystyka postępowana wykładowców, zawerająca przyczyny dla których nauczycele akademccy walczą ze ścąganem, bądź tolerują to zjawsko (2.3.). Ponadto pod rozważana zostały poddane także najczęścej stosowane sposoby zwalczana ścągana (2.4.). Analza zachowań ucznów nauczycel pozwolła na wycągnęce wnosków zaprojektowane rozwązana, a właścwe systemu rozwązań, który umożlw wyelmnowane problemu ścągana na uczelnach oraz w szkołach. Nasza propozycja została oparta na teor optymalnych kontraktów, a węc na umowe mędzy wykładowcam a rektorem, która, jeżel zostane dobrze sformułowana pozwol na rozwązane problemu. Rozdzał trzec zawera wprowadzene do teor optymalnych kontraktów, oraz wynkające z nej mplkacje możlwe do zastosowana w praktyce. Natomast kolejny rozdzał obejmuje praktyczne rozwązana, operające sę na standaryzacj egzamnów oraz montorngu, przestrzeganu standardów stanowących nezbędne elementy umożlwające zawarce kontraktu oraz pomysły wykraczające poza wspomnaną umowę mogące, jednakże, stanowć jej uzupełnene. Pragnemy bardzo gorąco podzękować dr Macejow Bukowskemu opekunow naukowemu Studenckego Koła Naukowego Ekonom oraz mgr Potrow Lewandowskemu, pracownkom Katedry Ekonom I za pomoc merytoryczną przy tworzenu nnejszej pracy. Ich cenne wskazówk, konstruktywna krytyka oraz duchowe wsparce w znacznym stopnu pozwolły na unknece welu błędów..wszystke nedocągnęca popełnone w tej pracy, powstały po zakończenu konsultacj z opekunam obarczają węc jedyne jej autorów. 2. Przegląd dostępnej lteratury na temat ścągana. W nnejszym rozdzale chcelbyśmy spojrzeć na ścągane jak na racjonalny wybór studenta mędzy rzetelną nauką a możlwoścą ścągana ułatwającego zdobyce wyższej oceny mnejszym wysłkem lecz kosztem łamana norm społecznych, regulacj prawnych ponesena dotklwych konsekwencj w przypadku złapana na gorącym uczynku. Tym problemem zajmemy sę w dwóch aspektach. W perwszej częśc pokazane zostaną uwarunkowana, w jakch dzała student. Przedyskutujemy, co skłana go do podjęca ryzyka 4

ścągana, a co go od tego odwodz. Następne pokażemy, w jak sposób wykładowca może znechęcać studentów do ścągana na le take oddzaływane jest skuteczne. Ta analza jest oparta o dostępne w lteraturze przedmotu, badana empryczne nad nteresującym nas zjawskem. Druga część jest bardzej teoretyczna - jest próbą przedstawena aplkacj teor podejmowana decyzj do problemu ścągana. Zawera ona dokładnejszą prezentację celów zachowań studentów. Pojawają sę w nej elementy analzy behaworalnej, która neco zmena starsze modele. Oparta jest ona na artykułach analzujących ludzke decyzje o tym, czy w jakm zakrese popełnać przestępstwa. 2.1. Badana empryczne Na wstępe trzeba zauważyć, że zjawsko ścągana ma znaczny zasęg dobrze potwerdzony badanam emprycznym. Szereg prac (m.n. Nowell, Laufer 1997; Lumpton, Chaptman & Wess, 2000) pokazuje, że w USAco trzec student przyznaje sę do ścągana na egzamne, a co drug na kolokwum. Prawe 60% studentów twerdz, że przynajmnej raz w czase swoch studów ścągało, tyle samo wskazuje też, ż wdzało kogoś nnego oszukującego podczas egzamnu. Ponadto połowa studentów amerykańskch uważa, że wykładowcom ne zależało, żeby przecwdzałać ścąganu. W przypadku Polsk problem ten jest głębszy - ponad 80% studentów w jakmś stopnu przekroczyła zasady uczcwego zalczena (Lumpton, Chaptman & Wess 2000). Lteratura pośwęcona porównanom polskch studentów do amerykańskch jest bardzo bogata (Roberts & Toombs, 1993; Rog & Ballew, 1994; Ashworth & Bannster, 1997; Lupton et al, 2000). Sugeruje to, ż w Polsce problem ścągana jest znaczne poważnejszy nż w nnych krajach. Co węcej, nektóre badana zwracają równeż uwagę (co szczególne ważne z punktu wdzena SGH), że studenc szkół bznesowych są najbardzej ścągającą grupą wśród wszystkch studentów (Moffat, 2000). Choć ta konkluzja ne jest jednoznaczna w nnych badanach (Nowell & Laufer, 1997). Można wyróżnć mnóstwo korelatów ścągana, którym próbuje sę wyjaśnć, jaka grupa studentów jest najbardzej skłonna do przekraczana zasad na egzamnach. W badanach pojawa sę neznaczne wskazane na mężczyzn jako grupę bardzej skłonną do ścągana, jednak w nnych płeć okazuje sę nestotna. Panuje zgoda, że kobety patrzą na ścągane bardzej negatywne (Lambert, Hogan & Barton DATA). Wydaje sę równeż, że 5

wek jest negatywne skorelowany ze ścąganem. Im stars studenc tym mnej ścągają (McCabe & Trevno, 1997), choć wynk ten ne jest w pełn jednoznaczny (Kerkvlet & Sgmund 1999). Jednym z możlwych wyjaśneń jest to, że młods studenc są mnej dojrzal pod względem osobowośc, co zdają sę potwerdzać wynk mówące, ż studenc stanu wolnego są bardzej skłonn ścągać, nż żyjący w stałych zwązkach (Whtley, 1998). Pommo tego, że studenc często jako przyczynę ścągana podają nską samoocenę ścągających, badana na podstawe anonmowych anket ne wykazują slnej korelacj w tej kwest (Whtley, 1998). Studenc o nższej średnej częścej ścągają to potwerdzają wszystke cytowane badana. Wyjaśnane jest to tym, że mają przez to mnej do stracena, a ponadto są często przekonan, że tylko ścągając mogą sobe poradzć (Lambert, Hogan & Barton 2000). Należy do tego doać, ż dla studentów o nższych wynkach, często nauka znajduje sę na nższym pozome w ch herarch wartośc nne sprawy są ważnejsze m pośwęcają węcej czasu wysłku. Potwerdzają to wynk badań, pokazujące, że studenc mocnej zaangażowan w aktywnośc pozanaukowe jak np. sport mają także wększe skłonnośc do ścągana. Temu wyjaśnene potwerdza newelka pozytywna korelacja mędzy zatrudnenem, a ścąganem (Nowell & Laufer 1997), która jednak w nnych badanach okazuje sę korelacją neznaczne negatywną. Wydaje sę, że aktywn studenc są mocnej zwązan z pewną grupą róweśnków, co przekłada sę na wspólną pracę równeż na egzamnach (Lambert, Hogan & Barton 2000). Ważne są równeż moralne przekonana studentów. Wśród tych, którzy uważają ścągane za zło, zdarza sę ono dużo rzadzej nż u pozostałych (Whtley 1998). Ponadto skłonność do alkoholu koresponduje z tendencją do ścągana (Kerkvlet, 1994). Kolejnym elementem jest lczba zajęć odzwercedlona np. w lczbe punktów kredytowych. Ich nadmar może skłanać do ułatwana sobe życa na egzamnach, co znalazło potwerdzene w badanach (Nowell & Laufer, 1997; Kerkvlet&Sgmund, 1999). Z drugej strony, równeż odberane przyswajalnośc kursu zaangażowana prowadzącego mają swoje znaczene jeśl kurs jest odberany jako trudny, a prowadzący ne angażuje sę w prowadzene zajęć, welu studentom jest sę łatwo usprawedlwć przed samym sobą z oszukwana. Interesującym wynkem jest potwerdzene korelacj w pozome ścągana u poszczególnych wykładowców (McCabe, 1992). Z kole an relga an kurs etyk ne mają znaczącego wpływu na ułatwane sobe egzamnów. Najslnej na prawdopodobeństwo ścągana oddzałuje przyzwyczajene, czyl nformacja, czy dana osoba ścągała w poprzednej szkole czy ne (Lambert, Hogan & Barton 2000). Szereg badań wskazuje węc na znaczną trwałość przyzwyczajeń studentów. Jeśl ktoś ścągał w lceum, to stneje duża szansa, że będze kontynuował ten proceder na studach. (Whtley 1998). 6

Trzeba jednak zaznaczyć, ż metody konstrukcja badań slne wpływały na wynk stotnośc poszczególnych zmennych, a ch łączna determnacja wyjaśnała zmenność zjawska maksymalne w 30%. Samo merzene ścągana jest dużym problemem najczęścej uceka sę do anonmowych anket (Burton&Neat 1995). Pojawają sę jednak także orygnalnejsze pomysły, jak np. szukana ścąg na kampuse czy sprawdzana, czy studenc uczcwe ocenają swoją pracę, gdy mają taką możlwość (Nowell & Laufer 1997). Te wynk są jeszcze trudnejsze do generalzacj. 2.1.1 Sytuacja na SGH w kontekśce lteratury Z metaanalzy lteratury przedmotu można sądzć, że SGH jest szczególne narażona na epdemę ścągana. Po perwsze Polska charakteryzuje sę wybtne wysokm społecznym przyzwolenem na oszukwane na tle śwatowym. Po druge profl bznesowo-ekonomczny uczeln równeż wydaje sę sprzyjać temu procederow. Po trzece na uczeln dzała dużo slnych organzacj, które budują poczuce wspólnoty pomędzy ch członkam, a nekoneczne mędzy nm, a uczelną jako całoścą. To może skłanać do kooperacj na egzamnach. Kolejnym czynnkem jest możlwość wyboru wykładowców, co pozwala osobom bazującym na oszukwanu (ścągającym w lceum) wyberać takch wykładowców, którzy do ścągana pętnowana ścągających ne przywązują znacznej uwag. Także duża lczba uczestnków nektórych wykładów ne tylko utrudna nadzór na egzamnach ze strony wykładowców, lecz także czyn studentów bardzej anonmowym rozrywając relację ze studentam wytwarzając w nch poczuce anonmowośc. 2.2. Sposoby walk ze ścąganem W badanach emprycznych zjawska ścągana pojawa sę szereg wnosków sugerujących, jake sposoby przecwdzałana mu są skuteczne. Można je podzelć na dwe grupy perwszą, której wprowadzene zależy od wykładowcy dotyczy sposobu przeprowadzana kształtu egzamnu. Drugą można określć jako nstytucjonalne tło, które jest bardzej zależne od uczeln nż poszczególnych egzamnatorów (Schmng 2005). Z lteratury przedmotu wynka, ż wykładowca posada narzędza pozwalające mu wpływać na pozom ścągana na egzamne. Od wykładowcy zależy węc rodzaj egzamnu 7

(ustny, test, opsowy) sposób jego przeprowadzena welkość sal, lczba wersj testu, przemeszane studentów, żeby osoby znające sę nawzajem ne sedzały obok sebe, ostrzegane przed ścąganem zapewnene dodatkowych plnujących. Jak pokazuje badana Kerkevlet & Sgmund (1999) występują duże różnce pomędzy ścąganem u różnych wykładowców. W ch badanach wzęto pod uwagę wynk z 12 klas. Najwęcej ścągana stwerdzono w tych, w których charakterystyk studentów wybtne temu sprzyjały cechowal sę nskm ocenam dużą skłonnoścą do alkoholu, jak równeż tam, gdze prowadzący egzamn zdawał sę ne przywązywać do tego uwag ne stosował żadnych środków zaradczych. Najrzadzej ścągano na egzamnach, które przeprowadzały osoby z wysokm tytułam naukowym, a w zajęcach uczestnczyło newelu studentów (do 30). Bardzo pozytywne wypadły też wynk z klas uczonych przez nższych pracownków naukowych, którzy jednak klkakrotne ostrzegal przed ścąganem, przygotowal przynajmnej 3 wersje egzamnu mel pomocnków przy przeprowadzanu egzamnu. W tej pracy (Kerkevlet & Sgmund 1999) sfalsyfkowano tezę mówącą, że ścągane jest całkowce poza kontrolą wykładowcy. Choćby tylko ustne ostrzeżene przed ścąganem redukowało zjawsko o 12%. Tło nstytucjonalne panujące na uczeln równeż jest ważne dla powszechnośc ścągana. Chodz tu główne o stnene kodeksów honorowych oraz, co ważnejsze, o ch znajomość wśród studentów ch dentyfkację z nm. Kodeksy te wyjaśnają oczekwana uczeln w stosunku do społecznośc akademckej oraz defnują ścągane, które ne jest zawsze jednoznaczne rozumane. Ponadto uruchamają wprowadzają w życe normy moralne, poprzez możlwość ch egzekwowana. Jest oczywste, że samo wprowadzene takch norm ne zapewn ch przestrzegana jednak jest konecznym krokem do zmany nastawena. W pracy McCabe, Trevno & Butterfeld (1999) pokazane zostało jak stnene kodeksów wpływa na ścągane zmnejszając jego rozmary społeczną akceptowalność. Podsumowując, z lteratury wynka, że w stosunku do ścągana należy używać dwóch rodzajów narzędz. Jednym jest doraźne przecwdzałane na zalczenach, zmnejszające skłonność do oszukwana, a drugm jest długofalowe oddzaływane mające na celu zmanę stosunku zarówno studentów jak wykładowców do zjawska ścągana na bardzej restrykcyjne. Oba te dzałana wzajemne sę uzupełnają, a oddzaływana występują w obu kerunkach: sankcjonowane ścągana na egzamnach wpływa na postrzegana tego zjawska jako szkodlwego, a oddzaływane na postrzegane ocenę ułatweń w czase zdawana przez zdających pozwala zmnejszyć ch skłonność do oszukwana. 8

2.3. Ścągane w śwetle model postępowana przestępców. Ścągane jest złamanem prawa - wydaje sę węc zasadnym rozpatrywane go w kategorach wyboru jednostk dotyczącego przekraczana prawa. Ponżej chcelbyśmy przedstawć najważnejsze mplkacje teor popełnana przestępstw, bazujące na pracach Lochner (2001), Garoupa (2003) oraz Johnson&Payne (2004). Wczesne modele (Becker, 1968) bazowały na przyjęcu, że potencjalny przestępca doskonale we, jaka kara go czeka z jakm prawdopodobeństwem zostane wymerzona. W zwązku z tym dokonywał on analzy kosztów zysków, na tej podstawe podejmując decyzje czy popełnać konkretny występek. Jeśl potencjalne korzyśc przewyższały spodzewaną stratę a dokładnej jej wartość oczekwaną to ne było powodu,żeby ne naruszać prawa. Następne model ten został rozbudowany o stosunek do ryzyka, pokazując różnce w zachowanu osób skłonnych, neutralnych posadających awersję do ryzyka. Celem tych model jest znalezene optymalnej poltyk odstraszana przy mnmalzowanu kosztów jej wprowadzena, tak żeby pozom przestępstw ne przekraczał społeczne dopuszczalnego pozomu. Ich wspólnym wnoskem, znajdującym potwerdzene w badanach emprycznych, jest to, że najskutecznejszą metodą jest zwększane prawdopodobeństwa wykryca przestępstwa, które oddzałuje slnej nż zwększane kary. Bardzej wnklwa analza (Lochner 2001) pokazuje, że założene o racjonalnośc decyzj przy popełnanu przestępstw jest bardzej blske rzeczywstośc, jeśl zauważyć, że subektywny odbór prawdopodobeństw kar jest nny od obektywnego. To jak człowek postrzega prawdopodobeństwo byca złapanym bardzo mocno zależy od jego osobstego dośwadczena, czyl od tego le razy wdzał kogoś popełnającego przestępstwo czy pocągało to za sobą karę. Ludze o początkowo podobnych poglądach gustach naczej sę zachowują ze względu na odmenne ndywdualne życowe dośwadczena. Nawet krótkotrwały wzrost prawdopodobeństwa byca złapanym może powodować długotrwały efekt postac zwększena ndywdualnej percepcj szans na byce ukaranym. Jednak ne jest jasne, w jak sposób człowek buduje swoje przekonana, gdy nformacje płyną do nego bardzej od nnych nż z własnego dośwadczena. Co cekawe postrzegana szans na byce złapanym jest na ogół wyższe od faktycznego wśród ogółu ludz (ne mają osobstych dośwadczeń z tym zwązanych), ale nższe wśród osób, które łamą prawo, a ne zostały złapane. Ponadto osoby potencjalne bardzej narażone na pokusę popełnena przestępstwa (np. chłopcy należący do mnejszośc etncznych w USA), które jednak ne popełnl jeszcze przestępstwa, wysoko ocenają swoje szanse na unknęce kary nawet, jeśl zostaną złapane. 9

Najważnejszym jednak wnoskem z tego artykułu, jest spostrzeżene, że ludze, gdy ne zostaną złapan po popełnenu przestępstwa obnżają swoje subektywne postrzegana prawdopodobeństwa byca ukaranym są bardzej skłonn popełnać je w przyszłośc. Lczy sę ne obektywna szansa byca złapanym, ale jej subektywny odbór. W artykule Garoupa (2003) dyskutowane jest zagadnene zasadnośc racjonalnego podejśca przy modelowanu przestępstw. Autor skłana sę ku teze, że take podejśce jest najrozsądnejsze, mmo, że kwestonowane. Oponenc racjonalzmu ne proponują nczego konstruktywnego w zaman. Jeśl decyzje o przestępstwach ne są podejmowane racjonalne, to ne ma powodu prowadzć poltyk odstraszana, bo tak kary jak prawdopodobeństwa wykryca ne mają wpływu na decyzje przestępców. W pracy Garoupa (2004) przedstawony został model optymalnej poltyk odstraszana borącej pod uwagę trzy najczęścej podnoszone aspekty skutecznośc takej poltyk tj. koszty egzekucj prawa przez wynajmowane do tego agencj zewnętrznych, nesprawedlwe osądzene oraz możlwośc zmowy mędzy kontrolującym, a przestępcą. Optymalna poltyka odstraszana staje sę neskuteczna, gdy często zdarza sę, że osoba, która ne popełnła przestępstwa zostaje za ne skazana. Z kole ze względu na konflkt nteresów ne zawsze optymalne jest delegowane obowązków całom zewnętrznym. W artykule Johnson&Payne (1986) twerdz sę, że używane wartośc oczekwanej w perwotnej forme ne jest zgodne z właścwym ludzom sposobem wnoskowana, gdyż człowek posada ogranczona pojemność nformacyjną, jak równeż ogranczoną umejętność przechowywana przetwarzana nformacj. Tak węc, ludze raczej rozumują heurystyczne, dokonując wyboru nformacj, na których podstawe podejmują decyzje. Wnosek ten wpsuje sę w teorę ogranczonej racjonalnośc. W jej ramach twerdz sę np., że poneważ dana osoba berze pod uwagę tylko wybrane aspekty rzeczywstośc przy popełnanu przestępstwa, to pownno sę oddzaływać tylko na ne, poprzez np. stawane wększych bardzej rzucających sę w oczy lmtów prędkośc w przypadku jej przekraczana przez kerowców. Wedle tej koncepcj teoretycznej,poneważ ludze ne ocenają korzyśc strat absolutne, ale stosują punkt odnesena, to wynk powyżej tego punktu jest traktowany jako zysk, a ponżej jako strata. Ten punkt jest ustalany subektywne, jednak często na pozome obecnego bogactwa. Zgodne z teorą prospektywną (prospect theory) człowek będze unkał ryzyka, gdy będze chodzło o zysk, lecz aby unknąć straty będze neutralny lub nawet skłonny do ryzyka. Czyl, gdy przestępstwo będze uważane za unkane straty (płacene podatków) będze dużo częścej popełnane, nż gdy będze ono kojarzone z zyskem. Z koncepcj tej wynka węc, że potencjalne straty oddzałują na zachowana ludz slnej nż hpotetyczne 10

zysk Ponadto subektywna ocena prawdopodobeństwa jest często deformowana w ten sposób, że średne wysoke wag są nedoszacowane, a małe są przecenane, choć wydarzena znajdujące sę na brzegu rozkładu tzn. pewne (p=1) nemożlwe (p=0) są ocenane zgodne z rzeczywstoścą. Ponadto ndywdualna ocena sytuacj jest deformowana przez nepełną nformację presję czasu. Ludze pod wpływem stresu podejmując decyzję borą pod uwagę mnej nformacj bardzej koncentrując sę na możlwych negatywnych konsekwencjach. Ponadto eksperc w danej dzedzne np. kradzeży samochodów są w stane podjąć decyzję szybcej borą pod uwagę bardzej stotne czynnk nż osoby robące to po raz perwszy. Bazując na przedstawonych powyżej najważnejszych modelach, opsujących zachowane osób łamących prawo można wycągnąć następujące wnosk dla problemu walk ze ścąganem: występuje wymana mędzy prawdopodobeństwem byca złapanym a wysokoścą kary. Jednak tylko w przypadku poruszana sę w pewnych rejonach prawdopodobeństwa. W obecnej sytuacj pozomu ścągana w SGH problemem jest brak jakchkolwek faktycznych sankcj za ścągane, czyl nawet wykryce ne powoduje żadnych konsekwencj bardzej od faktycznego prawdopodobeństwa złapana lczą sę kary subektywne postrzegane przez studentów. Należałoby węc po perwsze dążyć do przekonana studentów, że każde wykryte ścągane będze ukarane. Kolejnym etapem byłby wzrost wykrywalnośc. Kara pownna być dotklwa.. w czase zalczeń egzamnów studenc dzałają pod presją wynków czasu, zachowują sę węc z ogranczoną racjonalnoścą przypsują wększą wagę nformacjom, które są chronologczne blske. Dlatego bardzo ważne jest, żeby przed każdym egzamnem przypomnać o walce ze ścąganem. Wydaje sę też zasadne przypomnane przed egzamnem, że kara za ścągane jest duża np. wyrzucene z uczeln. zbyt duża presja na wynk powoduje, ż ludze boją sę gorszych ocen są w stane sęgać po nedozwolone środk w tym przypadku ścągane. 11

3. Analza ścągana z perspektywy studenta wykładowcy Ścągane ma swoje wady zalety zarówno dla pracownków dydaktycznych uczeln, czy szerzej nauczycel jak ucznów. Wprawdze wypacza rezultaty wszystkch egzamnów unemożlwa zarówno samoocenę, jak porównana mędzy studentam, a po przez opsane przez Akerlofa (1970) zjawsko negatywnej selekcj nepowstrzymywane może doprowadzć do całkowtego zanku cnót akademckch, jednakże zjawsko ścągana w krótkej perspektywe może przynosć korzyśc obu stronom zaangażowanym w egzamny. W nnejszym rozdzale przedstawmy percepcję ścągana u wykładowców studentów, wraz z analzą korzyśc kosztów wynkających z tego zagadnena. Ponadto zaprezentowane zostaną stosowane technk ścągana oraz sposoby zapobegana m. Szczegółowa analza motywacj ucznów oraz nauczycel umożlw przedstawene praktycznych rozwązań problemu ścągana w Szkole Głównej Handlowej a także we wszystkch nnych placówkach ośwatowych akademckch w Polsce. 3.1 Defncja sposoby ścągana: Jak to zaznaczono na wstępe w nnejszym opracowanu pod pojęcem ścągana rozumemy łamane przez studenta zasad obowązujących na egzamne poprzez korzystane z nnych nż dozwolone zasobów wedzy. Jej rozwnęcem są zdentyfkowane przez nas zaprezentowane ponżej najważnejsze sposoby ścągana. Komunkacja z koleżankam kolegam Najpowszechnejszą technką ścągana jest komunkacja z koleżankam kolegam w celu wymany nformacj. Wymana może następować jednostronne bądź przyjmować formę konsultacj w celu uzgodnena wspólnego stanowska. Formą egzamnu najbardzej sprzyjającą temu sposobow ścągana jest test. Zwłaszcza, że w tym przypadku komunkacja ne mus być werbalna. W celu przekazana nformacj na temat prawdłowej odpowedz na określone pytana wykorzystywane mogą być także komunkaty newerbalne, zwłaszcza w postac gestów, co dodatkowo zwększa zasęg rozprzestrzenana sę komunkatów. W przypadku nnych form egzamnu komunkacja ogranczona jest do wykorzystana głosu. 12

Jednostronna wymana nformacj może następować także bez wedzy jednego z uczestnków. Osoba ścągająca może przy odrobne wysłku korzystać z wedzy znajdujących sę w zasęgu wzroku współegzamnowanych. Komunkacj mędzy egzamnowanym a osobam znajdującym poza salą Dzęk rozwoju przenośnych technolog coraz częścej dochodz do komunkacj mędzy egzamnowanym a osobam znajdującym poza salą. Telefony komórkowe wyposażone w zestawy słuchawkowe, zestawy głośnomówące oraz aparaty fotografczne umożlwają błyskawczne przekazane pytań egzamnacyjnych do dowolnego zakątka globu. Pomocnk egzamnowanego może po rozwązanu przesłanych zagadneń przekazać odpowedz. Komunkacja z wykorzystanem telefon komórkowej możlwa jest także pomędzy osobam znajdującym sę na sal. Ponadto do wymany nformacj mogą służyć także nne przenośne urządzena, jak np. kalkulatory przekazywane medzy egzamnowanym wraz prawdłową odpowedzą na wyśwetlaczu. Przygotowywane ścąg Kolejnym zagadnenem jest przygotowywane ścąg, tj. newelkch kartek paperu, na których zapsane są wybrane nformacje. Oczywśce obecne wybrane fakty mogą zostać zarejestrowane także na telefonach komórkowych czy nnych urządzenach przenośnych. Interesującym sposobem jest wykorzystane tuszu, którego maksmum rozpraszana śwatła znajduje sę w ultrafolece, a węc takego, który w śwetle wdzalnym jest nedostrzegalny przez ludzke oko. Dzęk temu można zapsać nformację na kartce, która przy normalnym ośwetlenu wydawać sę będze nezapsaną, jednakże osoba posadająca urządzene do emsj ultrafoletu, będze mogła odczytać z nej uprzedno przygotowane wadomośc. W efekce możlwe jest oddane pracy, na której zapsane są dwe warstwy teksty, lecz jedyne jedna z nch jest wdoczna dla egzamnatora. Zdawane egzamnu przez osobę podającą sę za osobę egzamnowaną Osobnym problemem, wykraczającym poza zaprezentowaną defncją ścągana jest zdawane egzamnu przez osobę podającą sę za osobę egzamnowaną, co jest możlwe w przypadku braku dentyfkacj tożsamośc osób zdających bardzo lcznych wykładów 13

sprzyjających anonmowośc uczestnków. Ponadto egzamn może być napsany przez osobę znajdującą sę na Sal, która po zakończenu pracy przed upływem czasu może przystąpć do odpowedz na pytana koleżank/koleg. Poneważ pomysłowość studentów ne ma granc, przedstawona powyżej typologa ścągana jest zapewne nepełna, jednakże mamy nadzeję, że najpopularnejsze sposoby ścągana zostały zaprezentowane. W dalszych rozdzałach pracy postaramy sę zaprezentować rozwązane, które umożlw zapobegane każdej z przedstawonych powyżej sposobów ścągana, które w przypadku zdentyfkowanu nowych technk będze mogło być łatwo rozbudowane. 3.2 Przyczyny ścągana na SGH Ścągane jest śwadomą decyzją podejmowaną przez studentów, mająca na celu podwyższene ch zdyskontowanej użytecznośc. Postawona tu hpoteza racjonalnośc oraz utyltarne podejśce, jak pokazują badana (Zsolna 2003), zwłaszcza odnośne studentów uczeln ekonomcznych są blske rzeczywstośc. Newątplwym korzyścam studentów ze ścągana są brak konecznośc nauk, a węc wększa lczba czasu wolnego oraz możlwość uzyskana lepszej średnej. Ponadto ścągane umożlwa przekroczene barer narzucanych przez zdolnośc ntelektualne oraz, zwłaszcza wśród studentów o nskej samoocene, pozwala na zmnejszene stresu wywołanego egzamnem, a węc podwyższa dobrostan psychczny. Koszty ścągana to, pomjając czas wykonywana ścąg, przede wszystkm mnejsza wedza, której brak w przyszłośc może zostać zauważony przez potencjalnego pracodawcę oraz ryzyko zostana wykrytym podczas egzamnu, a w konsekwencj ukaranym. Ponadto stotnym kosztem pownno być łamane norm etycznych. W dealnej sytuacj, tj. w przypadku od podstaw prowadzonego kształcena w duchu uczcwośc oraz braku złych wzorów ze śwata pozaszkolnego znternalzowane normy zachowana podczas egzamnów pownny być wystarczającą barerą powstrzymującą studentów od ścągana. Wykształcene wspomnanych norm jest jedynym dobrym rozwązanem problemu ścągana, wszelke nne pomysły mogą być traktowane jedyne jako koncepcje zastępcze. Oczywstym jest, że ukształtowane takowych norm ne jest możlwe w krótkm okrese. 14

Ponadto wymaga ono ścsłego zaangażowana całej społecznośc nauczycel szkolnych a nawet pedagogów przedszkolnych przy wsparcu nauczycel akademckch oraz, przede wszystkm, rodzny. Powyższe rozwązane wykracza zatem poza zakres kompetencj rektora Szkoły Głównej Handlowej, który wraz z Senatem odpowada jedyne za tworzene uczelnanego kodeksu etycznego. Rola kodeksów w kształtowanu zachowań jest nezwykle stotna, jednakże przy obecnym braku poszanowana norm, trudno uznać take rozwązane za wystarczające.. Aby ogranczyć problem ścągana ne odwołując sę do etyk oraz norm społecznych moralnych należy zmnejszyć korzyśc zwązane ze ścąganem oraz zwększyć koszty. Czas wolny jest jednym z najbardzej cennych dóbr, którym dysponują studenc, zwłaszcza w Szkole Głównej Handlowej, gdze powszechnym zjawskem są równoległe studa na klku kerunkach /lub praca zawodowa. Lczba obowązków nakładanych na sebe przez studentów zwększa wartość ch czasu wolnego. Należy tu zwrócć uwagę, na wybór dokonywany pomędzy wedzą zdobytą na uczeln a dośwadczenem zawodowym oraz pomędzy lczbą realzowanych przedmotów a jakoścą głębokoścą wedzy zwązanej z danym zajęcam. Preferencje studencke, zdają sę wskazywać na wększą wagę przykładaną do dośwadczena zawodowego oraz lczby uzyskanych dyplomów certyfkatów. Preferencje studentów w pewnym stopnu mogą odzwercedlać wymagana pracodawców, w zwązku z czym bez dokładnejszego rozpoznana tego zagadnena Uczelna ne pownna na tym tle nterwenować. Z drugej jednak strony należy zauważyć, że SGH jest jedną z newelu uczeln na Śwece, na której można zrealzować ponad 20 przedmotów cągu jednego semestru. Koszt w postac jakośc nauk ndywdualnego przygotowana do egzamnu jest oczywsty. Kolejnym wspomnanym wcześnej bodźcem skłanającym do ścągana jest chęć podwyższena bądź utrzymana na wysokm pozome średnej z toku studów. Badana amerykańske Lambert, Hogan & Barton 2000) wykazują ujemną zależność pozomu ścągana oraz średnej, jednakże główne na skutek wyższych kosztów ponoszonych przez mejscowych studentów zwązanych z bardzej surowym bezwzględne egzekwowalnym karam. Poneważ w Polsce, a także na SGH ścągane jest tolerowane przez welu wykładowców należy przypuszczać, że powyższa zależność ne występuje, bądź występuje w newelkm stopnu. Ponadto średna jako dobro pozycyjne wymusza zachowana konkurencyjne wśród studentów. Średna jest jednym z mernków sygnalzujących jakość 15

studenta, czy zwązanego z nm kaptału ludzkego, w zwązku z tym mejsce na lśce rankngowej stanow ważną nformację dla przyszłych pracodawców. Zatem wysoka średna może stanowć wartość nezależne od pozomu zwązanej z ną wedzy. Oczywśce nformacja zawarta w średnej jest weryfkowalna, np. w procese rekrutacyjnym, co neco zmnejsza odczuwalną wartość średnej, jednakże nezależne od dogłębnośc przeprowadzanych assessment centre wartość ta będze zawsze neujemna. Warto także zauważyć, że ścągane powoduje występowane zjawska, które może zostać roboczo nazwane nflacją średnej. Średne ocen uzyskanych przez wszystkch studentów na wszystkch egzamnach są wyższe na skutek ścągana, w zwązku z czym osoby neścągajace pogarszają swoja pozycję na tle nnych, co tworzy dodatkową presję na studentów zwększając prawdopodobeństwa podjęca decyzj o ścąganu. Warto zwrócć uwagę, że ne zawsze ścągane może pomóc podczas egzamnu. Jak wykazują badana (Pullen, Ortloff, Casey&Payne 2000) pozom ścągana z wykorzystanem ścąg ( w badanu pomnęto nne sposoby ścągana) był statystyczne stotne nższy w przypadku przedmotów matematycznych, a stotne wyższy w przypadku m.n. zarządzana. Zasadność ścągana jest zatem uzależnona od stopna wymaganych przekształceń wedzy zdobytej na zajęcach. Im wymagana jest wększa nwencja studenta tym mnej opłacalne jest ścągane. Z drugej strony, na przedmotach wymagających bernego przekazywana wedzy bez przetwarzana ścągane jest powszechnejsze. Trudno jest sę wypowadać o skal pokonywana barer własnych kompetencj przy pomocy ścągana, ne mnej jednak można przypuszczać, że zjawsko to występuje w Polsce na SGH dość powszechne. Jednakże z powodu newelkego kosztu alternatywnego, tj. newelkch korzyśc z neścągana trudno jest temu zapobegać. Student ne mający szans na zalczene egzamnu operając sę jedyne na własnej wedzy ne ponos nemalże żadnego kosztu zwązanego ze ścąganem. Koszt utraconej możlwośc zdobyca wedzy został już po częśc omówony przy opse korzyśc zwązanych z podwyższanem średnej. Lęk prze nekompetencją wykazana przed pracodawca może być slny, choć ne zawsze wedza uzyskwana na zajęcach będze kedykolwek wykorzystana. O le jeszcze zrozumała jest koneczność przyswojena wedzy ogólnoakademckej, która, choć nektórym może wydawać sę być neprzydatna, stanow podstawę komunkacj mędzy przedstawcelam różnych profesj, to nestety, także wśród przedmotów kerunkowych na SGH zdarzają sę zajęca, które ne przekazują 16

satysfakcjonującej wedzy. Koneczność pamęcowego przyswajana nformacj encyklopedycznych, oraz zapoznawane studentów jedyne z od lat newykorzystywanym proceduram technkam zwązanym z wybraną dzedzną zdecydowane obnżają zapał do zdobywana wedzy, co przekłada sę na wyższe prawdopodobeństwo ścągana. Podsumowując powyższy akapt należy stwerdzć, że jakość nauczana jest ważnym elementem w zwalczanu ścągana. Jak pokazują badana (McCabe, 1992) zaangażowane pracownków naukowych w przekazywane aktualnej pożytecznej wedzy, może znacząco obnżyć prawdopodobeństwo ścągana. Ścągane na nteresujących zajęcach jest trudnej wytłumaczalne, prawdopodobna odpowedź kryję sę w omawanych wcześnej zagadnenach wolnego czasu chęc podwyższena średnej z toku studów. Prawdopodobeństwo byca wykrytym na łamanu zasad egzamnu zwązana z tym kara odgrywają znaczącą rolę w procese podejmowana decyzj na temat ścągana. Obserwacje autorów nnejszego opracowana wskazują na duże zróżncowane ntensywnośc ścągana uzależnone od procedur egzamnacyjnych zaangażowana pracownków naukowych w ch przestrzegane. Można stwerdzć, że egzamnator przestrzegający jasno postawonych reguł jest w stane zmnejszyć pozom ścągana nemalże do zera. Dlatego też w dalszej częśc pracy zostane położony nacsk na motywację wykładowców do stosowana jasnych reguł egzamnacyjnych. 3.3 Stosunek wykładowcy do ścągana 3.3.1 Przyczyny prowadzena bądź zanechana walk ze ścąganem Postępowane racjonalnej jednostk determnowane jest przez funkcję użytecznośc maksymalzowanej w obecnośc zadanego ogranczena budżetowego co wyznacza punkt optymalny określający najlepszy możlwy wybór, wskazując decyzję, która pownna być podjęta przez homo economcus. Wykładowca podczas prowadzena zajęć dydaktycznych równeż maksymalzuje pewną funkcję użytecznośc. Keruje sę on określonym celam, które wpływają na konkretne 17

posunęca. Ze względu na fakt, ż praca ta obejmuje zagadnene ścągana ogranczono sę w tym punkce do analzy pary alternatywnych strateg wykładowcy 1. pozwolć na ścągane lub 2. podjąć nterwencję. Funkcja użytecznośc wykładowcy obejmuje wele składnków. Jedną ze zmennych wpływających na użyteczność prowadzącego zajęca jest z pewnoścą chęć przekazana wedzy oraz osągnęce satysfakcj z wykonywanej pracy. Należy zauważyć, ż te czynnk mają olbrzym wpływ na pozom ścągana. To wykładowca decyduje jake technk zostaną zastosowane, aby przecwdzałać temu zjawsku, a jeśl wyżej wymenone argumenty funkcj użytecznośc odgrywają dla nego dużą rolę, dołoży on wszelkch starań, aby zachęcć ucznów do pozyskana wedzy, będze motywował słuchaczy, przedstawał nowe alternatywne nnowacyjne podejśca, jak równeż chcał obektywne zbadać zdobyte przez nch umejętnośc poprzez przeprowadzene uczcwego egzamnu. Podkreślena wymaga fakt, ż ów brak możlwośc ścągana na egzamne wywera bodzec na studentach, aby przyswoć materał, co jednocześne zwększa użyteczność wykładowcy, gdyż osąga on swój cel przekazuje wedzę, a jednocześne pozyskuje satysfakcję z wykonywanej pracy. Ze względu na welką wagę tych dwóch składnków funkcj użytecznośc wykładowcy, to na nch będą skupone dalsze rozważana wokół ścągana przedstawone w kolejnych rozdzałach nnejszej pracy. Uwadze ne mogą jednak umknąć nne składnk, do których należy m.n. lczba studentów uczęszczających na zajęca, czas, postrzegane prowadzącego przez słuchaczy, czyl opna w grone odborców. Poprzez uzyskane dużej grupy słuchaczy prowadzący osąga wyższą użyteczność, gdyż ta zmenna jest dodatno skorelowana z prestżem oraz popularnoścą, co jednocześne wpływa także na opnę na temat danego wykładowcy. Duża rzesza studentów zapsanych na wykład determnuje równeż powstane nowych grup ćwczenowych, które dają pracę asystentom danego wykładowcy. Lczba studentów uczęszczających na wykład zwększa prawdopodobeństwo wyłowena wybtnej jednostk, jak przyczyna sę do powększena grona słuchaczy decydujących sę na wybór danego prowadzącego jako promotora, co bezpośredno przekłada sę na korzyśc fnansowe. 18

Przy analze funkcj użytecznośc wykładowcy ne można zapomneć o determnance jaką jest czas. Prowadzący dokonuje wyboru pomędzy oddanem sę pracy naukowej, a pośwęcenem czasu na nauczane. Do zmennych wpływających na podejmowane decyzje należy zalczyć równeż postrzegane wykładowcy przez studentów, a węc chęć byca lubanym wśród słuchaczy, jak równeż dobre serce, pod którym rozumemy pewną nechęć do podejmowana kroków pocągających za sobą dezużyteczność po strone studentów. PROBLEM DOBREGO SERCA Z rozmów z wykładowcam wynka, że wększym problemem dla nch ne jest wykryce ścągającego a wycągnece wobec nego konsekwencj. Jest to skutek ludzkej wrażlwośc, a także obawy zaszkodzena komukolwek. Egzamnator samemu żyjąc w kraju akceptującym proceder ścągana przywykł do tego zachowana szczególne, że sam kedyś był studentem. Prowadzący ne chce stwarzać dodatkowego problemu studentow, a takm newątplwe jest ponowne psane egzamnu, czy nawet obnżene stopna. Problem dobrego serca dostrzegalny jest równeż w oblczu konecznośc wyegzekwowana surowej kary. Im dotklwsze są konsekwencje łamana reguł jest dla neuczcwego studenta tym wększe opory przed karanem po strone wykładowcy. Ukarane wymaga zatem od egzamnatora slnej psychk, mocno określonych wartośc, pewnej bezwzględnośc. Problem ten oprócz oddzaływana na wykładowców można próbować rozwązać w sposób łatwejszy do mplementacj - poprzez odpowedną modyfkację sposobu karana. W dalszej częśc analzy postępowana wykładowcy rozpatrzono powązana pomędzy powyższym zmennym a pozomem ścągana. Zbór składnków funkcj użytecznośc prowadzącego, wpływający ujemne na pozom ścągana tworzą: uczcwość, chęć przekazana wedzy, satysfakcja z nauczana. Gdy te czynnk maja domnujący wpływ na wzrost użytecznośc, dany wykładowca będze przywązywał dużą wagę do tego, aby wynk egzamnów odzwercedlały wedzę wychowanków. Natomast duża lczba studentów na wykładze, optymalna alokacja czasu opna personalna na temat prelegenta wśród słuchaczy wywera slny bodzec na wykładowcę, aby przyzwolć na pewen pozom ścągana. Stanową one zbór tych czynnków, których wzrost zwększa zachęty do ścągana wśród studentów. 19

Jeśl prowadzący przywązuje dużą wagę do lczebnośc grona słuchaczy może on zachęcć potencjalnych studentów do wybrana danego wykładu poprzez obnżane pozomu trudnośc egzamnu, bądź pozwalane na ścągane 1 Dopuszczene oszukwana wpływa równeż dodatno na optymalną alokację czasu wykładowca ne mus przeprowadzać drugego termnu, sprawdzane poprawne rozwązanych prac jest mnej czasochłonne, może zatem oddać sę pracy z wybtnym jednostkam, pośwęcć magstrantom doktorantom czy też zagłębć sę w badanach naukowych. Jeśl zmennym wpływającym z duża sła na funkcję użytecznośc jest opna na temat wykładowcy wśród słuchaczy, która kryje pod sobą chęć byca lubanym czy też dobre serce to poprzez przymykane oka na zjawsko ścągana podczas egzamnów wykładowca zwększa swoją użyteczność jest lubany wśród studentów, jako prowadzący, który pozwala łatwo zalczyć przedmot, a dobre serce, a węc nechęć do wycągana konsekwencj z powodu wykroczeń, powoduje, że studenc czują sę bezkarn. STUDIUM PRZYPADKU Egzamn: Studenc zaczynają sę mędzy sobą porozumewać. Zjawsko to wpływa ujemne na użyteczność w wynku obnżena uczcwośc dodatno na optymalną alokację czasu. Jednak wykładowca kwalfkuje dany proces jako ne naruszający pozomu przekazanej wedzy zakłada sę, że uważa, ż jest to tylko przypomnene znanego materału, sposób na pokonane stresu. Egzamnator znajduje sę w obszarze, w którym podejmuje decyzję 1 pozwolć na ścągane,gdyż wzrost użytecznośc wynkający z optymalnej alokacj czasu jest wyższy nż ubytek spowodowany spadkem pozomu uczcwośc. Jednak studenc zaobserwowawszy, ż oszukwane uchodz m na sucho zaczynają przekazywać sobe kartk z odpowedzam. Wykładowca do tej pory był przekonany, że zdołał przekazać swom wychowankom określony pozom wedzy, jednak tak naslony proces ścągana pokazuje, że ne osągnął celu,jakm jest zapoznane słuchaczy z określonym zakresem materału. Użyteczność wykładowcy w wynku spadku argumentu satysfakcj z włożonej pracy gwałtowne obnżyła sę Egzamnator aby zwększyć swoją użyteczność, powrócć do osągalnego punktu optymalnego mus podjąć nterwencję przechodz do obszaru, w który podejmuje decyzję numer 2. Poprzez trudny egzamn brak możlwośc ścągana wymus on na studentach przyswojene sobe danego zakresu materału, 1 Wprawdze stneje możlwość, ż poprzez stawane wysokch wymagań wobec studentów nauczycel akademck zachęc duże grono słuchaczy do uczestnctwa w swom wykładze, to w nnejszym opracowanu wykluczono ten przypadek. Decyzję tę argumentujemy przede wszystkm funkcją użytecznośc potencjalnego studenta, który najwększą wagę przywązuje do wysłku, a węc dąży do jego mnmalzacj. 20

co zwększy pozom jego użytecznośc.,wprawdze czas pośwęcony na przeprowadzene drugego termnu wywoła ponowny spadek pozomu użytecznośc, ale jego wartość bezwzględna jest mnejsza nż wzrost wywołany zwększenem sę satysfakcj. Ze względu na to, że oba zbory argumentów charakteryzują sę odmennym wpływem na pozom ścągana ( podczas gdy perwsza pochodna funkcj pozomu ścągana po determnantach z perwszego zboru jest dodatna, to po argumentach należących do drugego zboru jest ujemna), jak równeż, że poszczególn wykładowcy przywązują różne wag do składnków swojej funkcj użytecznośc, to poprzez maksymalzację funkcj użytecznośc w ramach danego ogranczena wyznaczony jest dla każdego nauczycela akademckego ndywdualny punkt optymalny Dany punkt determnuje moment zmany decyzj wykładowcy z 1. pozwolć na ścgane ( decyzj podejmowanej w obszarze gdze użyteczność z czynnków należących do zboru perwszego przewyższa korzyśc osągane z argumentów zboru drugego ) na 2. podjąć nterwencję ( czynnk zboru perwszego przynoszą mnejsze korzyśc nż zboru drugego ). 3.3.2. Funkcja produkcj wykładowcy, a problem wysłku włożonego przez nauczycela akademckego w przekazane wedzy W poprzednm rozdzale dokładne omówone zostały składnk funkcj użytecznośc wykładowcy oraz podkreślony fakt, ż poszczególnym komponentom przypsywane są ndywdualne odpowedne wag, co decyduje o punkce optymalnym wyjaśna zjawsko różnego pozomu ścągana u poszczególnych egzamnatorów. We wcześnejszych rozważanach uwydatnlśmy równeż aspekt, ż to wykładowca może w znacznym stopnu wpływać na występowane zjawska oszukwana. W nnejszym podrozdzale chcelbyśmy rozpatrzeć determnanty wysłku wkładanego przez wykładowcę w przekazane wedzy. Wcześnej został rozpatrzony wpływ zaangażowana na na użyteczność wykładowcy. Chcelbyśmy równeż rozważyć jak określany jest przez pozom płac dochodu. Na wstępe wyjaśnena wymaga fakt, dlaczego to właśne ten spośród tak lcznych składnków funkcj użytecznośc rozpatrujemy osobno stawamy go jako czynnk o najważnejszy znaczenu, jeśl chodz o wpływ na pozom ścągana. Naszą decyzje 21

argumentujemy faktem, ż take poczynana jak: zaangażowane w przygotowane dodatkowych materałów w celu zanteresowana studentów tematem, czas pośwęcony na ułożene odpowednch egzamnów sprawdzających pozom wedzy studentów, wysłek zwązany z drugm termnem jako konsekwencja egzekwowana reguł uczcwego egzamnowana, wysłek zwązany z korygowanem trudnych egzamnów, który wążą sę nerozerwalne z chęcą przekazana wedzy weryfkacją czy ten cel został osągnęty, w najwększym stopnu spośród rozważanych składnków funkcj użytecznośc wykładowcy nwelują zjawsko ścągana. Zaprezentowany w nnejszym rozdzale model przedstawa taką alokację czasu, przy której dany wykładowca maksymalzuje swój dochód.. Rozpatrując problem wykładowcy uwzględnono jedyne możlwość alokacj czasu pomędzy pracę naukową - N, a pracę dydaktyczną - D. Przy czym dla ułatwana oblczeń zasób czasu odpowada równośc, co można łatwo przełożyć na jeden mesąc. Należy w tym mejscu podkreślć, ż praca dydaktyczna obejmuje dwa aspekty f - czas pośwęcony prowadzenu zajęć (może to odpowadać zeczywstej lczbe godzn wykładów, ćwczeń), bądź e czas pośwecony utrzymanu wysokego pozomu nauczana, a węc na zmenną o najwększym znaczenu z punktu wdzena ścągana. Podczas gdy czas pośwęcony prowadzenu zajęć pocąga za sobą korzyśc fnansowe, utrzymane wysokego pozomu wykładu, a węc wysłek włożony w przekazane wedzy ne przynos ze sobą żadnych korzyśc (w przypadku funkcj produkcj). Zarówno praca naukowa, jak dydaktyczna wąża sę z wynagrodzenem za pośwęconą jednostkę czasu, gdze: w- wynagrodzene za jednostkę czasu pośwęconej pracy naukowej, p- wynagrodzene za jednostkę czasu prowadzena zajęć. Ops zmennych: lość czasu pośwęconego na: D- pracę dydaktyczną; D= e + f e wysłek włożony w przekazane wedzy f lość godzn zajęć dydaktycznych n- naukową w wynagrodzene za pracę naukową 22

p wynagrodzene za jednostkę zajęć dydaktycznych ( a węc jest to wynagrodzene zwązane z f, czas pośwęcony e ne wąże sę z wynagrodzenem!!!) Funkcja produkcj wykładowcy ma następującą postać F = v ( ) v 1 ef n Przy następujących ogranczenach: Ω = pn + wf n + f + e = 1 Tak węc problem wykładowcy maksymalzującego swój dochód da sę za pomocą funkcj Lagrange a zapsać następująco: L = v 1 v ( ef ) n λ ( pn+ wf Ω) γ( n+ f + e 1) L v 1 v 1 v e = L = ve f ve f n v v 1 1 v f n λw γ γ L n = v v ( 1 v)( ef ) n λp γ Warunk perwszego rzędu mplkują następującą równość w punkce optymalnym: p w vn 1 v = e 1 1 vn f e A węc: 23

vnp vn e = w pvn 1 v wf Oblczając pochodne po p oraz w, a węc po welkoścach poszczególnych wynagrodzeń (wynk owe zostały pomnęte ) pokazuje, ż wzrost zarówno płacy z pracy dydaktycznej, jak naukowej wpływa na obnżene pozomu wysłku włożonego w przekazane wedzy. Zjawsko to może zostać wyjaśnone faktem, ż ów wysłek ne pocąga za sobą żadnej nagrody w postac wynagrodzena za pośwęcony czas, a wobec maksymalzacj dochodu nałożonego ogranczena czasu zasoby zostają przesuwane właśne od wysłku w przekazane wedzy w kerunku pracy naukowej, bądź dydaktycznej. Należy zauważyć, że jeżel potencjalny wykładowca w swojej funkcj użytecznośc ne przywązuje dużej wag do satysfakcj z przekazanej wedzy to z opsanych powyżej mechanzmów wynka, że będze on raczej dążył do mnmalzacj wysłku, co przełoży sę na zwększen pozomu ścągana na egzamnach. Wykazalśmy wcześnej, ż poprzez odpowedn pozom wysłku można obnżać pozom ścągana, dlatego podkreślena wymaga fakt, ż należy wypracować pewną technkę, przy pomocy którego możnaby wpływać na pozom e. Wprawdze wysłek włożony w przekazane wedzy jest znternalzowany prze poszczególnych wykładowców w funkcj użytecznośc poprzez satysfakcję, jednak jest to czynnk pozostający poza możlwoścam wywerana jakchkolwek wpływów. Równeż poprzez manpulowane płacam ne jesteśmy w stane osągnąć oczekwanego celu. Dlatego należy przedstawć take rozwązane problemu, abyśmy byl w stane kontrolować pozom wysłku. Owe podejśce zostało zaprezentowane w dalszej częśc pracy. 3.3.3. Sposoby zachęcena wykładowców do walk ze ścąganem Przed rozważanem zagadneń zwązanyc z teorą optymalnych kontaktów chcelbyśmy pokrótce rozpatrzeć równeż nne rozwązana: wynagradzane wykładowcy w zależnośc od osągnęć studentów Idea ta budz dwa zastrzeżena. Po perwsze osągnęca studentów są wynkem wysłku włożonego po strone wykładowców, ale przede wszystkm pracy wykonanej przez studentów. Ponadto ocenane na takej podstawe wywołuje neporządane skutk w 24

postac zachęcana do ścągana, bądź celowego ułatwana oszukwana przez samych egzamnatorów. ( Zjawsko to zanotowano dość lczne w USA, gdze np.: dzec mnej zdolne zajmowały podczas egzamnów mejsca obok utalentowanych ucznów. W ten sposób osągnęta w grupe średna ocen była zaskakująco wysoka umożlwała osągnęce wyższych dochodów przez neuczcwego egzamnatora ) Wprawdze problem to negatywne zjawsko można wykluczyć poprzez zewnętrzne egzamny, ale takowe rozwązane pocąga za sobą skomplkowane procedury, a węc jednocześne wysoke koszty. Dlatego w nnejszej pracy ogranczonczylśmy sę do przedstawena rozwązań, które mogą być potencjalne zamplementowane przez rektora. kształtowane funkcj satysfakcj. We wcześnejszych podpunktach zostało nadmenone, ż wykładowcy czerpą użyteczność z prestżu. Stworzene środowska uczelnanego, w którym wykładowca uczcwe przeprowadzający egzamn byłby wysoce cenony z pewnoścą przyczynłoby sę do spadku pozomu ścągana. - wysoka wycena czasu wykładowcy Pozbawene prowadzącego zbędnych formalnośc, które mus wykonywać pośwęcając cenny czas obnżyłoby koszt alternatywny e, przyczynając sę jednocześne do jego wzrostu, a węc wększego wysłku wykładowców na przekazane wedzy. 3.4. Sposoby zapobegana ścąganu przez wykładowcę Wykładowca ma potencjalne znaczny wpływ na zachowana sę studenta bo to on, w określonych ramach, dyktuje warunk zalczena zajęć. Poprzez możlwość korzystana z welu technk zapobegana ścganu to główne od egzamnatora zależy czy weryfkacja wedzy będze sprawedlwa, czy też ne. Do możlwośc należą : zachęcane do pracy, wykrywane- montorng, karane, zwększane kosztu alternatywnego(jakość egzamnów). Powyższe sposoby walk z oszukwanem zostały dogłębne ponżej omówone. Odstraszane Odstraszane to przede wszystkm odpowedne zdefnowane zasad gry, w tym określene kary za nesubordynację. Jest to pewnego rodzaju groźba opera sę na przekonanu studentów, że ścągając ne zyskają na podkreślanu, że ponosą stratę. Na 25