Kultury nauczania uczenia się w edukacji dorosłych: stara, nowa, nowoczesna Dr Hanna Solarczyk
Stara kultura nauczania-uczenia się PERSPEKTYWA INSTYTUCJONALNA dominacja szkolnej edukacji dorosłych celowe ograniczanie form pozaszkolnej edukacji ogólnokształcącej dorosłych zamknięte programy nauczania dominacja technologicznego modelu pracy edukacyjnej z dorosłymi
PERSPEKTYWA INDYWIDUALNA Wspomaganie człowieka w rozwoju było jednoznaczne z wytyczaniem kierunków tego rozwoju, wskazywaniem instytucji, w których ów rozwój powinien przebiegać, określeniem wartości, jakie człowiek powinien osiągnąć, działań, które należało w związku z wychowaniem i kształceniem dorosłych podejmować. A. Kargulowa, Wspólny przedmiot badań andragogiki i poradoznawstwa: wspomaganie człowieka w rozwoju, w: Przybylska (red.), Andragogiczne wątki, poszukiwania, fascynacje, Toruń 2001, s. 92.
Czynniki zmiany starej kultury nauczania uczenia się zmiany demograficzne, ewolucja norm, sposobów życia, aktywności społeczeństw, co sprzyja tworzeniu się społeczeństwa pluralistycznego, zmiennego, złożonych wyborów o dużym znaczeniu usług, rewolucja informacyjna, która wywołała zmiany w każdej sferze życia, kładąc nacisk na wiedzę, uczenie się, globalizacja rynków, gospodarki, komunikacji, przemiany polityczne w wymiarze narodowym i międzynarodowym.
NOWA KULTURA NAUCZANIA UCZENIA SIĘ wolny rynek usług edukacyjnych wzrost uczestnictwa w edukacji dorosłych otwarte programy nauczania aktywizujące metody nauczania postrzeganie adresata i uczestnika jako klienta, instytucji oświatowej jako zakładu usługowego brak czasu: szkoda czasu na edukację w pracy i poza nią
Pozycje nauczyciela dorosłych w przestrzeni szkolnej - rozczarowany patriarcha (starszy nauczyciel): tęskni za pozycją przedwojennego nauczyciela, jest nieelastyczny, wyrwany z kontekstu i osadzony w środowisku społecznym, względem którego żywi odrazę (skrywaną), jest zniesmaczony pracą z nienormalnym uczniem, w wyniku czego cierpi jego miłość własna; - niegrzeczny chłopczyk (młody nauczyciel): zachwianie relacji wiekowych powoduje, że zaczyna odgrywać rolę rozkosznego bobasa lub uwodziciela, który wykorzystuje urok osobisty w celu zagonienia pań do pracy ; adresatkami tej strategii są wyłącznie uczennice; - matka : starsza nauczycielka matkująca uczniom jest typem kobiecego autorytetu pedagogicznego; jej styl określa elastyczna, na przemian surowa i wyrozumiała postawa względem uczniów; która sprzyja pobłażliwości wobec uczniów; - grzeczna dziewczynka : młoda nauczycielka uosabiająca ideał uczennicy, która tak dalece wspiera uczniów, iż zawłaszcza uczniowskie terytorium; odgrywa podwójną rolę nauczyciela i ucznia.
Edukacyjne wyzwania współczesności 1. W coraz większym stopniu praca i nauka ulegają zjednoczeniu. 2. Nauka staje się procesem na całe życie. 3. Uczenie się nie jest już związane wyłącznie z murami szkół i uniwersytetów. 4. Niektóre instytucje szkoleniowe podejmują działania w celu przestawienia się na nowe tory funkcjonowania, jednak efekty tych wysiłków są niewielkie. 5. W celu stworzenia uczących się organizacji niezbędny jest wysoki stan świadomości przedsiębiorstw. 6. Nowe środki komunikacji i przekazu mogą w zasadniczy sposób przyczynić się do przemiany systemu edukacyjnego oraz stworzenia infrastruktury do pracy i nauki na miarę epoki gospodarki cyfrowej.
Nowoczesna kultura nauczania uczenia się Nowi uczniowie : grupa heterogeniczna i o zróżnicowanych i coraz bardziej złożonych potrzebach edukacyjnych, zarówno o charakterze instrumentalnym, jak i autotelicznym potrzebują nowych nauczycieli : doradca i animator samodzielnego procesu uczenia się dorosłych w nowych ośrodkach socjalizacji : o wysokim stopniu innowacyjności.
Parametry nowoczesnej organizacji 1. Powiązania ze środowiskiem: granice między organizacją i otoczeniem są otwarte, między nimi istnieje stała wymiana informacji i współpraca; organizacje odznaczają się wrażliwością, otwartością oraz szybkością reakcji na potrzeby płynące ze środowiska; organizacja ma zdolność do szybkiego pozyskiwania potrzebnych informacji, gromadzenia ich, przetwarzania i przesyłania właściwym szczeblom zarządzania; organizacje mają często zasięg pozalokalny, globalny; organizacja tego typu jest świadoma swoich problemów, potrafi je rozwiązywać, przyswoić i ocenić; przewiduje i wyprzedza zmiany w otoczeniu.
2. Warunki wejściowe: organizacja ma umiejętność pozyskiwania i gospodarowania wszystkimi zasobami; zasoby materialne przestają być dominującym wyróżnikiem poszczególnych organizacji; dominującym czynnikiem w procesach przetrwania i rozwoju organizacji są zasoby materialne, tzn. ludzie ich wiedza, umiejętności i kreatywność.
3. Procesy transformacyjne: organizacja ma jasne, sprecyzowane cele; postrzega nowe potrzeby społeczne, kierowana jest wizją przyszłości; charakteryzuje się zmiennym programem działania, dostosowanym do zmiennych potrzeb i wymagań otoczenia; dopasowuje adekwatną strukturę do pracy, jaką ma wykonać; zakłada się pełną zmienność ról organizacyjnych, zaciera się granica między kadrą kierowniczą a wykonawczą, następuje decentralizacja decyzji i działań, współuczestnictwo wszystkich w zarządzaniu; charakteryzuje się nowoczesną technologią i organizacją, umiejętnym jej wykorzystaniem.
4. Warunki wyjściowe: oferuje nowe produkty; przejawia orientację na wysoką jakość produktów, usług, kompetencji; charakteryzuje się krótkoseryjnością produktów. 5. Środowisko pracy: odpowiada potrzebom członków organizacji; tworzy atmosferę kreatywności, klimat sprzyjający uczeniu się; sprzyja rozwojowi indywidualnemu i zespołowemu pracowników; umożliwia praktykowanie uczenia się w toku normalnej pracy