RAPORT Z BADANIA POTRZEB NAUCZYCIELI SZKÓŁ I PLACÓWEK WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W ZAKRESIE DOSKONALENIA ZAWODOWEGO (wrzesień - październik 2012 r.) Zarządzeniem Nr 36/2012 Łódzkiego Kuratora Oświaty z dnia 18 czerwca 2012 roku ustalono skład zespołu ds. badania potrzeb w zakresie doskonalenia zawodowego nauczycieli w roku szkolnym 2012/13 w składzie: Zastępca dyrektora Wydziału Wspierania Edukacji Hanna Miszewska-Pawlak, przewodnicząca zespołu starszy wizytator Barbara Łaska, członek zespołu starszy wizytator Bożena Kędzierska, członek zespołu starszy wizytator Bogumiła Kunikowska, członek zespołu wizytator Anna Krajewska, członek zespołu Podczas kolejnych spotkań zespól ustalił podział zadań, dokonał analizy i korekty narzędzia diagnostycznego do badania potrzeb nauczycieli w zakresie doskonalenia zawodowego, przedyskutował sposób przeprowadzenia on-line ankiety dla nauczycieli i dyrektorów szkół i placówek oraz uszczegółowił podział zadań związanych z badaniem zewnętrznym. Po uzyskaniu zgody Łódzkiego Kuratora Oświaty na zakup dostępu do platformy upowszechniono informację o badaniu poprzez stronę internetową Kuratorium Oświaty w Łodzi, e-maile wysyłane do szkół i placówek oraz organów prowadzących szkoły, a także poprzez kontakty telefoniczne. Platforma pod nazwą ankietka.pl była dostępna dla nauczycieli i dyrektorów w okresie od 24 sierpnia do 24 września 2012 roku. Systematycznie monitorowano wypełnianie ankiety on-line przez nauczycieli i dyrektorów oraz zamieszczano komunikaty przypominające o konieczności określenia preferencji doskonalenia zawodowego na rok szkolny 2012/13. Platforma sprawdziła się jako narzędzie precyzyjnie zliczające dane liczbowe i procentowe. Dyrektorzy i nauczyciele nie sygnalizowali żadnych problemów związanych z jej wypełnianiem. Ankietowani dokonywali wyboru tematyki i formy doskonalenia zawodowego oraz nabywania kwalifikacji wg następujących obszarów: 1. Organizacja procesu kształcenia 2. Organizacja procesu wychowania i profilaktyka 3. Organizacja i zarządzanie szkołą/placówką 4. Inna tematyka szkoleń 5. Kursy kwalifikacyjne Ogółem w badaniu potrzeb w zakresie doskonalenia zawodowego wzięło udział 997 nauczycieli (74,29% respondentów), 343 dyrektorów szkół i placówek (25,56% respondentów) i 2 przedstawicieli JST (0,15% respondentów). W badaniu łącznie wzięło udział 1342 ankietowanych. 1
2
Respondenci wg typów szkół/placówek 1,34% 1,27% 0,90% 0,15% przedszkole szkoła podstawowa 17,03% 17,40% gimnazjum szkoła ponadgimnazjalna 24,42% 37,49% placówka specjalna (SOSW, SOW, MOS, MOW) poradnia psychologicznopedagogiczna inne jst 1. Organizacja procesu kształcenia W zakresie doskonalenia zawodowego organizacji procesu kształcenia największe zainteresowanie nauczycieli ( od 200 do ponad 300 ankietowanych) dotyczyło kursów doskonalących: - wspierania rozwoju ucznia ze specjalnymi trudnościami w uczeniu się 321 osób, - technik multimedialnych w kształceniu przedmiotowym 276 osób, - stymulowania rozwoju ucznia szczególnie uzdolnionego 271 osób, - metod aktywizujących ucznia w procesie kształcenia 270 osób, - techniki szybkiego uczenia się 263 osoby. Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło kursów w zakresie: indywidualizacji procesów kształcenia 198 e- lerningu jako formy indywidualizacji pracy z uczniem 184 konstruowania programów nauczania 182 organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej 172 metody projektów 164 pracy z dzieckiem sześcioletnim w klasie pierwszej szkoły podstawowej 162 nowatorskie rozwiązywania programowe i organizacyjne w szkole (w pracy z uczniami) 129 3
dostosowanie oferty zajęć pozalekcyjnych do potrzeb i możliwości uczniów 126 psychologiczne aspekty uczenia się 117 wychowania komunikacyjnego 114 planowanie procesu kształcenia oparte na wymaganiach edukacyjnych 106 doradztwa zawodowego 104 wdrażania wniosków z analizy wyników sprawdzianu/egzaminu zewnętrznego 103 Poniżej 100 osób zgłosiło akces uczestnictwa w kursach doskonalących w zakresie: rola i zadania opiekuna praktyk studenckich i opiekuna stażu w awansie zawodowym nauczyciela 91 psychologicznych aspektów oceniania budowy i modyfikacji zasad szkolnego oraz przedmiotowego systemu nauczania uczniów 79 oceniania kształtującego 76 EWD (edukacyjnej wartości dodanej) 75 Historia i społeczeństwo w szkole ponadgimnazjalnej 67 Przyroda w szkole ponadgimnazjalnej 62 kształcenie modułowe 56 osób organizacji kształcenia specjalnego w szkole ogólnodostępnej 52 wdrażanie podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkole ponadgimnazjalnej 51 wdrażanie podstawy programowej w zawodach 43 zespołowa praca nauczycieli 41 Organizacja procesu kształcenia - kursy doskonalące 270 276 321 263 271 164 182 198 184 106 56 103 126 117 87 79 75 41 129 104 114 91 76 162 172 94 51 43 62 67 4
Nieco inaczej kształtują się zainteresowania nauczycieli organizacją procesu kształcenia w formie szkolenia rad pedagogicznych. Największym zainteresowaniem cieszą się szkolenia dotyczące: wspierania rozwoju ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi 289 zespołowej pracy nauczycieli -250 wdrażania wniosków z analizy wyników sprawdzianu/egzaminu zewnętrznego 250 stymulowania rozwoju ucznia szczególnie uzdolnionego 222 planowania procesu kształcenia opartego na wymaganiach edukacyjnych 212 metod aktywizujących ucznia w procesie kształcenia 210 indywidualizacji procesu kształcenia 199 organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej-186 metody projektów 168 nowatorskich rozwiązań programowych i organizacyjnych w szkole (w pracy z uczniami) 146 dostosowania oferty zajęć pozalekcyjnych do potrzeb i możliwości uczniów 143 techniki szybkiego uczenia się-136 budowania i modyfikacji zasad szkolnego oraz przedmiotowego systemu oceniania uczniów 129 konstruowania programów nauczania -123 technik multimedialnych w kształceniu przedmiotowym-123 EWD (edukacyjnej wartości dodanej) 118 psychologicznych aspektów oceniania 108 e-lerningu jako formy indywidualizacji pracy z uczniem 105 Poniżej 100 osób zgłosiło akces szkolenia rady pedagogicznej w zakresie: oceniania kształtującego 96 organizacji kształcenia specjalnego w szkole ogólnodostępnej 88 psychologicznych aspektów uczenia się 76 wdrażania podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkole ponadgimnazjalnej 73 kształcenia modułowego 68 roli i zadań opiekuna praktyk studenckich i opiekuna stażu w awansie zawodowym nauczyciela 59 wychowania komunikacyjnego 46 wdrażania podstawy programowej w zawodach 50 pracy z dzieckiem sześcioletnim w klasie pierwszej szkoły podstawowej 50 doradztwa zawodowego 71 przyrody w szkole ponadgimnazjalnej 25 historii i społeczeństwa w szkole ponadgimnazjalnej 22 5
2. Organizacja procesu wychowania i profilaktyka W zakresie doskonalenia zawodowego - procesu wychowania i profilaktyki - największe zainteresowanie nauczycieli (powyżej 200respondentów) dotyczyło kursów doskonalących: diagnozowania i rozwiązywania problemów wychowawczych 270 diagnozowania i korygowania zaburzonych zachowań uczniów/wychowanków 236 Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło kursów doskonalących w zakresie: integracji i budowania zespołu 165 relacji uczeń nauczyciel 163 przeciwdziałania agresji w szkole 161 bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w sieci 160 planowanie pracy wychowawcy 157 współpracy z rodzicami 156 aktywizowania samorządu szkolnego 145 współpracy ze środowiskiem lokalnym i instytucjami działającymi na rzecz edukacji 117 konstruowania i realizacji szkolnych programów promocji zdrowia 107 tworzenia szkolnego programu profilaktyki 101 Poniżej 100 osób zgłosiło akces uczestnictwa w kursie doskonalącym w zakresie: współpracy szkoły z poradnią psychologiczno pedagogiczną 67 eurosieroctwa 59 oraz organizowania działań opiekuńczych w szkole/placówce 53 Organizacja procesu wychowania i profilaktyki - kursy doskonalące 236 270 157 163 156 117 67 145 161 165 53 160 107 101 59 6
W zakresie doskonalenia zawodowego - procesu wychowania i profilaktyki - największe zainteresowanie nauczycieli (od 200 do ponad 300 respondentów) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych o tematyce: współpracy z rodzicami 303 przeciwdziałania agresji w szkole 224 bezpieczeństwa dzieci i młodzieży,,w sieci 204 współpracy ze środowiskiem lokalnym i instytucjami działającymi na rzecz edukacji 201 Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych w zakresie: diagnozowania i rozwiązywania problemów wychowawczych 197 relacji uczeń nauczyciel 183 diagnozowania i korygowania zaburzonych zachowań uczniów/wychowanków 168 współpracy szkoły z poradnią psychologiczno pedagogiczną 157 planowania pracy wychowawcy 149 integracji i budowania zespołu klasowego 128 tworzenia szkolnego programu profilaktyki 110 Nieco mniejsze zainteresowanie (poniżej100 ankietowanych) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych w zakresie: Eurosieroctwa 89 konstruowania i realizacji szkolnych programów promocji zdrowia 87 aktywizowania samorządów uczniowskich 84 organizowania działań opiekuńczych w szkole/placówce 80 Organizacja procesu wychowania i profilaktyki - szkolenia rad pedagogicznych 303 149 183 201 157 84 168 197 224 128 80 204 87 110 89 3. Organizacja i zarządzanie szkołą/placówką W zakresie doskonalenia zawodowego organizacji i zarządzania szkołą/placówką największe zainteresowanie nauczycieli (powyżej 200 respondentów) dotyczyło kursów doskonalących: monitorowania wdrażania podstawy 213 prawa oświatowego w praktyce 205 7
Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło kursów w zakresie: sprawowania nadzoru pedagogicznego w szkole/placówce 157 awansu zawodowego nauczycieli 155 ewaluacji wewnętrznej 136 oceny pracy nauczyciela 124 analizy i wdrażania wniosków z ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej 116 rozwoju zawodowego dyrektora szkoły/placówki 105 Poniżej 100 osób zgłosiło akces uczestnictwa w kursach w zakresie: zarządzania finansami w szkole/placówce 98 wykorzystania technologii informacyjnej i komunikacyjnej w kierowaniu szkołą/placówką 84 roli dyrektora we wspieraniu rozwoju zawodowego pracowników 74 zarządzania zasobami szkoły/placówki 73 205 Organizacja i zarządzanie szkołą/placówką - kursy doskonalące 157 136 155 116 124 98 105 71 84 74 73 213 W zakresie doskonalenia zawodowego - organizacji i zarządzania szkołą/placówką największe zainteresowanie nauczycieli (od 100 do 200 respondentów) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych: ewaluacji wewnętrznej 188 analizy i wdrażania wniosków z ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej 182 prawa oświatowego w praktyce 153 monitorowania wdrażania podstawy 145 Poniżej 100 osób zgłosiło akces uczestnictwa w szkoleniu rad pedagogicznych w zakresie: oceny pracy nauczyciela 72 integracji i budowy zespołu pracowników 70 awansu zawodowego nauczycieli 69 sprawowania nadzoru pedagogicznego w szkole/placówce 58 wykorzystania technologii informacyjnej i komunikacyjnej w kierowaniu szkołą/placówką 46 roli dyrektora we wspieraniu rozwoju zawodowego pracowników 41 zarządzania finansami w szkole/placówce 31 8
zarządzania zasobami szkoły/placówki 27 oraz rozwoju zawodowego dyrektora szkoły/placówki 24 153 Organizacja i zarządzanie szkołą/placówką - szkolenia rad pedagogicznych 188 182 145 58 31 70 46 41 27 72 69 24 4. Inna tematyka szkoleń W zakresie doskonalenia zawodowego innej tematyki szkoleń największe zainteresowanie nauczycieli (powyżej 200 respondentów) dotyczyło kursów doskonalących: emisji i higieny głosu 239 Nieco mniejsze zainteresowanie (między 50 a 200 ankietowanych) dotyczyło kursów w zakresie: przygotowania nauczycieli do udzielania pierwszej pomocy medycznej 197 odpowiedzialności prawnej nauczycieli i rodziców w kontekście praw dziecka i ucznia 171 media w edukacji 167 kształtowania postaw 69 kształtowania postaw przedsiębiorczych 67 edukacji na rzecz integracji europejskiej 56 Inna tematyka szkoleń - kursy doskonalące Odpowiedzialność prawna nauczycieli i rodziców 171 Kształtowanie postaw przedsiębiorczych 69 Media w edukacji 167 Edukacja na rzecz integracji społecznej 56 Przygotowanie nauczycieli do udzielania 197 Emisja i higiena głosu 239 Kształtowanie postaw przedsiębiorczych 67 W zakresie innej tematyki szkoleń największe zainteresowanie nauczycieli dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych: 9
odpowiedzialności prawnej nauczycieli i rodziców w kontekście praw dziecka i ucznia 387 emisji i higieny głosu 214 przygotowania nauczycieli do udzielania pierwszej pomocy medycznej 196 mediów w edukacji 120 edukacji na rzecz integracji europejskiej 64 oraz kształtowania postaw przedsiębiorczych 52 Inna tematyka szkoleń - szkolenia rad pedagogicznych Odpowiedzialność prawna nauczycieli i rodziców Kształtowanie postaw przedsiębiorczych Media w edukacji Edukacja na rzecz integracji społecznej Przygotowanie nauczycieli do udzielania Emisja i higiena głosu Kształtowanie postaw przedsiębiorczych 52 52 64 120 196 214 387 5.Tematyka własna respondenta W zakresie form doskonalenia zawodowego najwięcej problemów przysporzył punkt 5 ankiety, w którym na pytanie otwarte dotyczące zainteresowania nauczycieli i dyrektorów innym tematem szkolenia, wypowiedziało się 104 respondentów. Zespół dokonał następującej kategoryzacji pytania otwartego: planowanie pracy zgodnie z nową podstawa programową II etap edukacyjny 2 odpowiedzi przygotowanie szkoły do ewaluacji zewnętrznej 2 odpowiedzi badanie ankietowe w szkole podstawowej 2 odpowiedzi jak radzić sobie z emocjami własnymi i innych 1 odpowiedź specjalistyczna praca z dzieckiem z zaburzeniami (ADHD, autyzm, upośledzeniem umysłowym) 4 odpowiedź przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu 1 odpowiedź narzędzia diagnostyczne dla pedagoga w szkole 1 odpowiedź analiza rysunku/wytworu/dziecka przedszkolnego 1 odpowiedź zajęcia terenowe w kształceniu przedmiotów przyrodniczych 1 odpowiedź szkolenia z zakresu logopedii 1 odpowiedź korzystanie z najnowocześniejszych środków audiowizualnych 1 odpowiedź zachowania ryzykownego młodzieży 1 odpowiedź praca z uczniem zagrożonym niedostosowaniem społecznym 1 odpowiedź 10
6. Kursy kwalifikacyjne Spośród 1342 ankietowanych 711 wskazało potrzeby w zakresie organizacji kursów kwalifikacyjnych. Zdecydowanie największym zainteresowaniem cieszy się kurs terapii pedagogicznej, który wybrały 244 osoby. W przedziale między 100 a 200 respondentami największym zainteresowaniem cieszą się kursy kwalifikacyjne w zakresie: wczesnego wspomagania rozwoju dzieci autystycznych 107, a nieco mniejszym zainteresowaniem, tj. poniżej 100 respondentów: dla oświatowej kadry kierowniczej 80 kurs pedagogiczny dla czynnych zawodowo nauczycieli 78 oligofrenopedagogiki dla nauczycieli i wychowawców placówek dla dzieci upośledzonych umysłowo 69 wychowanie do życia w rodzinie 79 kurs kwalifikacyjny pedagogiczno - metodyczny 'język angielski' 75 metodyka nauczania języka obcego w okresie wczesnoszkolnym dla nauczycieli nauczania początkowego 75 pedagogika opiekuńczo-wychowawcza 67 surdopedagogika 54 pedagogika lecznicza 51 bibliotekoznawstwo 48 dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu 45 tyflopedagogika 37 kurs kwalifikacyjny dla nauczycieli przedmiotu 'Sztuka' 35 kurs kwalifikacyjny dla nauczycieli przedmiotu 'Przyroda' 31 kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język niemiecki' 19 kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język włoski' 13 kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język hiszpański' 7 pedagogika specjalna dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu pracujących z młodzieżą niepełnosprawną 7 kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język francuski' 6 Wnioski 1. Największe zainteresowanie doskonaleniem zawodowym i podnoszeniem kwalifikacji wykazali nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów. 2. Badanie wskazało, że największe zainteresowanie respondentów dotyczy: odpowiedzialności prawnej nauczycieli i rodziców w kontekście praw dziecka i ucznia, wspierania rozwoju ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz współpraca z rodzicami, ponadto duże zainteresowanie nauczyciele wykazują w zakresie: stosowania technik multimedialnych w kształceniu przedmiotowym, stymulowania rozwoju ucznia szczególnie uzdolnionego, metod aktywizujących ucznia w procesie kształcenia, technik szybkiego uczenia się, diagnozowania i rozwiązywania problemów wychowawczych oraz zespołowej pracy nauczycieli. 3. Badanie wykazało, że nauczyciele oczekują szkoleń rad pedagogicznych. 4. Największe zainteresowanie nauczycieli w podnoszeniu kwalifikacji dotyczy terapii pedagogicznej. 11