wydanie specjalne 3S(2011): III Podlaskie Spotkanie Chromatograficzne

CAMERA SEPARATORIA wydanie specjalne 3S(2011): III Podlaskie Spotkanie Chromatograficzne

III Podlaskie Spotkanie Chromatograficzne Reymontówka Kotuń/Chlewiska POD HONOROWYM PATRONATEM PREZYDENTA MIASTA SIEDLCE I REKTORA UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO 25 28 września 2011 Materiały konferencyjne

KOMITET NAUKOWY Przewodniczący Komitetu Naukowego Bronisław K. Głód Siedlce Członkowie Tadeusz Dzido Lublin Marian Kamiński Gdańsk Piotr Słomkiewicz Kielce Andrzej Stołyhwo Warszawa Monika E. Waksmundzka-Hajnos Lublin Paweł K. Zarzycki Koszalin KOMITET ORGANIZACYJNY Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego Iwona Kiersztyn Członkowie Bronisław K. Głód Anna Lamert Paweł Piszcz Paweł M. Wantusiak 2

P R O GRAM NIEDZIELA (25.09.2011) 16:00 19:00 Rejestracja uczestników 19:00 Bankiet powitalny PONIEDZIAŁEK (26.09.2011) 8:00 9:00 Śniadanie 9:00 9:20 Otwarcie konferencji 3

SESJA WYKŁADOWA I Prowadzący obrady prof. dr hab. Paweł K. Zarzycki 9:20 10:00 1. CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA Z BIODETEKCJĄ W BADANIU EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH NA OBECNOŚĆ ZWIĄZKÓW O POTENCJALNEJ AKTYWNOŚCI FARMAKOLOGICZNEJ Monika E. WAKSMUNDZKA-HAJNOS, Łukasz CIEŚLA 10:00 10:30 2. PROCEDURA ROZDZIELANIA I OTRZYMYWANIA STAFYLOKOKCYNY T Z ZASTOSOWANIEM WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Michał LASKOWSKI, Beata FURMANEK-BLASZK, Daniel JASTRZĘBSKI, Marian KAMIŃSKI 10:30 11:00 przerwa na kawę SESJA WYKŁADOWA II Prowadząca obrady prof. dr hab. Monika E. Waksmundzka-Hajnos 11:00 11:40 3. IMMUNO-CHROMATOGRAFIA - PRZEGLĄD ZASTOSOWAŃ, STOSOWANYCH IMMUNO-SORBENTÓW I METOD IMMOBILIZACJI Krystyna GRYGORYSHYN, Marcin M. KAMIŃSKI, Grzegorz BOCZKAJ, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 11:40 12:20 4. EXTRACTION STUDY OF SPIRULINA AND HERB DYES FROM SELECTED PHARMACEUTICAL FORMULATIONS AND FOOD PRODUCTS Magdalena B. ZARZYCKA, Paweł K. ZARZYCKI, Vicki L. CLIFTON, Jerzy ADAMSKI, Bronisław K. GŁÓD 12:20 12:50 5. NOWE METODYKI OZNACZANIA DODATKÓW DO PALIW SILNIKOWYCH Z ZASTOSOWANIEM ROZDZIELANIA WIELOWYMIAROWEGO LC-GC Grzegorz BOCZKAJ, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 13:00 14:00 Obiad 4

SESJA WYKŁADOWA III Prowadzący obrady prof. dr hab. Piotr Słomkiewicz 14:00 14:30 6. OPTYMALNE WARUNKI ROZDZIELANIA I IZOLACJI FLAWONOIDÓW I NAFTOCHINONÓW Z METANOLOWYCH EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH Z ZASTOSOWANIEM PREPARATYWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ W ODWRÓCONYCH I NORMALNYCH UKŁADACH FAZ Anita SKRZYPCZAK, Mariusz JASZCZOŁT, Rafał BANASIUK, Tycjan KOLANKO, Aleksandra KRÓLICKA, Marian KAMIŃSKI 14:30 15:00 7. APPLICATION OF MICRO-TLC PLATFORM FOR FRACTIONATION OF HIGHLY ORGANIC COMPOUNDS LOADED MATERIALS Paweł K. ZARZYCKI 15:00 15:40 8. WIELOWYMIAROWE ROZDZIELANIE ORAZ BEZ-KALIBRACYJNE OZNACZENIE SKŁADU ZŁOŻONYCH MIESZANIN SKŁADNIKÓW W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Marian KAMIŃSKI, Marcin M. KAMIŃSKI 15:40 16:10 9. CHROMATOGRAFICZNE METODY ROZDZIELEŃ SKŁADNIKÓW CIECZY JONOWYCH Piotr STEPNOWSKI 16:10 17:00 przerwa na kawę SESJA POSTEROWA 17:00 18:30 Moderator Prof. dr hab. Marian Kamiński, dr Iwona Kiersztyn 19:00 OGNISKO / DYSKOTEKA 5

WTOREK (27.09.2011) 8:00 9:00 Śniadanie 9:00. WYCIECZKA DO GRABARKI, MIELNIKA NAD BUGIEM I/LUB (w zależności od pogody) KORONACYJNEGO MIASTA DROHICZYNA WRAZ Z ZAMKNIĘTĄ CZĘŚCIĄ KLASZTORU JEZUITÓW Obiad w trakcie wycieczki PREZENTACJE FIRM (SHIMADZU, KNAUER, MERCK, PERLAN) 17.00 18:00 SESJA POSTEROWA 18:00 19:00 Moderator Prof. dr hab. Paweł K. Zarzycki, dr Iwona Kiersztyn 19.00 Kolacja ŚRODA (28.09.2011) 8:00 9:00 Śniadanie SESJA WYKŁADOWA IV Prowadzący obrady prof. dr hab. Piotr Słomkiewicz 9:00 9:30 10. PROSTA METODYKA ROZDZIELANIA I OZNACZANIA SŁODZIKÓW I CUKRÓW W PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH Z ZASTOSOWANIEM TECHNIK WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Paweł KWIATKOWSKI, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 9:30 10:00 11. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA MIGRACJĘ IZOMERÓW OPTYCZNYCH ROZDZIELANYCH METODĄ ELEKTROCHROMATOGRAFII PLANARNEJ CIŚNIENIOWEJ (PPEC) W ODWRÓCONYM UKŁADZIE FAZ Beata POLAK 10:00 10:30 przerwa na kawę 6

SESJA WYKŁADOWA V Prowadzący obrady dr Iwona Kiersztyn 10:30 11:00 12. BADANIA EMISJI LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z ASFALTÓW DROGOWYCH Z WYKORZYSTANIEM TECHNIKI DYNAMICZNEJ ANALIZY FAZY NAD-POWIERZCHNIOWEJ I CHROMATOGRAFII GAZOWEJ I SPEKTROMETRII MAS Grzegorz BOCZKAJ, Marian KAMIŃSKI 11:00 11:30 13. SPRZĘŻENIE CHROMATOGRAFII PLANARNEJ Z SPEKTROMETRIĄ MAS Anna KLIMEK-TUREK, Tadeusz H. DZIDO 11:30 12:00 ZAKOŃCZENIE I PODSUMOWANIE KONFERENCJI 13:00 Obiad 7

SESJA POSTEROWA Poniedziałek 26.09.2011 17:00 18:30 Wtorek 27.09.2011 18:00 19:00 P 1 ANALIZA PORÓWNAWCZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM GARNELI CRANGON CRANGON W SEZONIE LETNIM W CYKLU DWUROCZNYM Adriana MIKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Edward SKORKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI P 2 PROFIL KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM GARNELI BAŁTYCKIEJ CRANGON CRANGON Z UZWGLĘDNIENIEM KWASU EPA I DHA W CYKLU ROCZNYM Adriana MIKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Edward SKORKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI P 3 RÓŻNORODNOŚĆ KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI ZIDENTYFIKOWANYCH W TKANKACH MIĘKKICH CLUPEA HARENGUS METODĄ GC-MS I MALDI-TOF/MS Adriana MIKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Edward SKORKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI P 4 BADANIA NAD SELEKTYWNOŚCIĄ ROZDZIELENIA WYBRANYCH FENOLOKWASÓW W UKŁADACH RP HPLC Z RÓŻNYMI ADSORBENTAMI I MODYFIKATORAMI ELUENTU Beata MISIOŁEK, Anna KLIMEK-TUREK, Tadeusz H. DZIDO P 5 ZASTOSOWANIE GC I GC/MS DO ANALIZY JAKOŚCIOWEJ I ILOŚCIOWEJ MONO- I DISACHARYDÓW W PRÓBKACH BIOLOGICZNYCH Monika PASZKIEWICZ, Marek GOŁĘBIOWSKI, Dorota WIRKUS, Radosław OWCZUK, Piotr STEPNOWSKI 8

P 6 ZASTOSOWANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO ANALIZY SKŁADU LIPIDÓW POWIERZCHNIOWYCH BLATTA ORIENTALIS Marek GOŁĘBIOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Agata SIKORA, Emilia WŁÓKA, Wioletta WIELOCH, Elżbieta PRZYBYSZ, Mieczysława BOGUŚ, Piotr STEPNOWSKI P 7 OPTYMALIZACJA ROZDZIELANIA ENANCJOMERÓW ZWIĄZKÓW POCHODNYCH 2,6-DIKETOPIPERAZYNY W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Kamila SZWED, Maciej DAWIDOWSKI, Anna BIELEJEWSKA P 8 CYKLICZNE SILILOWANIE ORAZ TERT-BUTYLODIMETYLOSILILOWANIE JAKO TECHNIKA DERYWATYZACJI β-blokerów, β-agonistów ORAZ ANTYEPILEP- TYKÓW Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Marek KWIATKOWSKI, Natalia MIGOWSKA, Jolanta KUMIRSKA P 9 ZASTOSOWANE ZŁÓŻ EKSTARKCYJNYCH O CHARAKTERZE POLIMERYCZNYM DO WYDZIELANIA LEKÓW O WŁAŚCIWOŚCIACH ZASADOWYCH Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Marek KWIATKOWSKI, Natalia MIGOWSKA, Jolanta KUMIRSKA P 10 WYZNACZANIE IZOTERM ADSORPCJI JEDNOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH NA SORBENCIE HALOIZYTOWYM METODĄ INWERSYJNEJ CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Kamil CZECH, Piotr M. SŁOMKIEWICZ P 11 OZNACZANIE WYBRANYCH FARMACEUTYKÓW W PRÓBKACH ŚRODOWISKOWYCH POBRANYCH Z REJONÓW PRZYBRZEŻNYCH POŁUDNIOWEGO BAŁTYKU I WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO PRZY ZASTOSOWANIU TECHNIKI LC-MS/MS Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Marta BORECKA, Grzegorz SIEDLEWICZ, Kinga KORNOWSKA, Ksenia PAZDRO, Jolanta KUMIRSKA, Piotr STEPNOWSKI 9

P 12 ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH, ESTRÓW METYLOWYCH I ALKOHOLI CALLIPHORA VICINA Z WYKORZYSTANIEM HPLC-LLSD I GC/MS Marek GOŁĘBIOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Anna GRUBBA, Mieczysława I. BOGUŚ, Piotr STEPNOWSKI P 13 ZASTOSOWANIE GC/MS-SIM DO ANALIZY LIPIDÓW KUTIKULARNYCH SARCOPHAGA CARNARIA Marek GOŁĘBIOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Alma OLESZCZAK, Mieczysława I. BOGUŚ, Piotr STEPNOWSKI P 14 OPTYMALIZACJA WARUNKÓW ROZDZIELANIA CHROMATOGRAFICZNEGO MIESZANIN POLISACHARYDÓW WYIZOLOWANYCH ZE ŚCIANY KOMÓRKOWEJ RÓŻNYCH SZCZEPÓW BAKTERII Z RODZAJU ENTEROCOCCUS Anna BYCHOWSKA, Małgorzata CZERWICKA, Kinga MARSZEWSKA, Zbigniew MAĆKIEWICZ, Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI P 15 DETERMINATION OF BISPHENOL A AND RELATED EDCs COMPOUNDS IN MILK USING micro-tlc AND TEMPERATURE-DEPENDENT INCLUSION CHROMATOGRAPHY Paweł K. ZARZYCKI, Elżbieta WŁODARCZYK, Deborah HODGSON, Vicki L. CLIFTON P 16 SILILOWANIE JAKO UNIWERSALNA TECHNIKA DERYWATYZACJI FARMACEUTYKÓW W ANALIZIE GC I GC-MS Jolanta KUMIRSKA, Natalia MIGOWSKA, Magda CABAN, Paulina ŁUKASZEWICZ, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Małgorzata CZERWICKA, Piotr STEPNOWSKI P 17 ZASTOSOWANIE DETEKTORA AZOTOWO-FOSFOROWEGO (NPD) DO OZNACZANIA FARMACEUTYKÓW TECHNIKĄ GC Jolanta KUMIRSKA, Natalia MIGOWSKA, Magda CABAN, Mirko WEINHOLD, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Jorg TÖMING, Piotr STEPNOWSKI 10

P 18 WYKORZYSTANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO WYODRĘBNIANIA I ANALIZY STRUKTURALNEJ POLISACHARYDOWYCH SKŁADNIKÓW ŚCIANY KOMÓRKOWEJ BAKTERII ENTEROCOCCUS FAECIUM Zbigniew KACZYŃSKI, Anna BYCHOWSKA, Małgorzata CZERWICKA, Kinga MARSZEWSKA, Piotr STEPNOWSKI P 19 WYKORZYSTANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO OKREŚLENIA SKŁADU CUKROWEGO O-POLISACHARYDÓW WYODRĘBNIONYCH Z WYBRANYCH SZCZEPÓW BAKTERII RODZAJU CRONOBACTER Kinga MARSZEWSKA, Małgorzata CZERWICKA, Anna BYCHOWSKA, Jadwiga WIŚNIEWSKA, Janusz RAK, Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI P 20 ANALIZA CHROMATOGRAFICZNA WOSKÓW POWIERZCHNIOWYCH Beata SZAFRANEK, Elżbieta SYNAK, Piotr STEPNOWSKI P 21 WPŁYW POŁOŻENIA PODSTAWNIKA NA ADSORPCJĘ Z FAZY WODNEJ CHLOROPOCHODNYCH ANILINY NA SORBENTACH HALOIZYTOWYCH Magdalena GARNUSZEK, Beata SZCZEPANIK, Piotr SŁOMKIEWICZ, Bożena SYZDÓŁ P 22 ZASTOSOWANIE CHROMATOGRAFII W ANALIZIE STRUKTURY O-POLISACHARYDÓW BAKTERII PECTOBACTERIUM ATROSPETICUM Małgorzata CZERWICKA, Jolanta KUMIRSKA, Jerzy GAJDUS, Anna BYCHOWSKA, Kinga MARSZEWSKA, Jadwiga WIŚNIEWSKA, Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI P 23 METODYKA ROZDZIELANIA, IDENTYFIKACJI I OZNACZANIA KUMARYNY W NAPOJACH ALKOHOLOWYCH ORAZ MACERATACH Z TURÓWKI WONNEJ - WYKORZYSTANIE ODWRÓCONYCH UKŁADÓW FAZ, DETEKCJI UV/DAD I PRZEPŁYWU ZWROTNEGO W KOLUMNIE Anita SKRZYPCZAK, Marian KAMIŃSKI 11

P 24 IDENTYFIKACJA PRODUKTÓW ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU CIECZY JONOWYCH ZA POMOCĄ TECHNIKI GC-MS Aleksandra FABIAŃSKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Piotr STEPNOWSKI, Ewa Maria SIEDLECKA P 25 METODY BADANIA CAŁKOWITEGO POTENCJAŁU ANTYOKSYDACYJNEGO PRODUKTÓW PSZCZELARSKICH Elwira LEWCZUK, Katarzyna CIOŁEK, Paweł M. WANTUSIAK, Paweł PISZCZ, Iwona KIERSZTYN, Bronisław K. GŁÓD, Paweł K. ZARZYCKI P 26 ZASTOSOWANIE TECHNIK HPLC-UV I LC-MS DO IDENTYFIKACJI PRODUKTÓW ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU WYBRANYCH CIECZY JONOWYCH Aleksandra FABIAŃSKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Jadwiga WIŚNIEWSKA, Piotr STEPNOWSKI, Ewa Maria SIEDLECKA P 27 - i - CYKLODEKSTRYNY ROZPUSZCZONE W CIECZY JONOWEJ JAKO FAZY STACJONARNE W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Monika SOBÓTKA, Monika ASZTEMBORSKA, Janusz LIPKOWSKI P 28 OZNACZANIE AKTYWNOŚCI PRZECIWUTLENIAJĄCEJ OLEJÓW ROŚLINNYCH Piotr KOŚCIESZA, Rafał JURCZAK, Paweł PISZCZ, Paweł M. WANTUSIAK, Iwona KIERSZTYN, Bronisław K. GŁÓD P 29 WPŁYW CIECZY JONOWYCH JAKO DODATKÓW DO CYKLODEKSTRYNOWEJ FAZY RUCHOMEJ NA CHIRALNE ROZDZIELENIE W WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Agata PAPIERZ, Monika ASZTEMBORSKA P 30 PRO- I ANTYOKSYDANTY W PROCESIE FERMENTACJI MIODÓW Adrian SZABRAŃSKI, Paweł M. WANTUSIAK, Paweł PISZCZ, Bronisław K. GŁÓD 12

SESJA WYKŁADOWA 13

CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA Z BIODETEKCJĄ W BADANIU EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH NA OBECNOŚĆ ZWIĄZKÓW O POTENCJALNEJ AKTYWNOŚCI FARMAKOLOGICZNEJ Monika WAKSMUNDZKA-HAJNOS, Łukasz CIEŚLA Zakład Chemii Nieorganicznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, ul. Chodźki 4a, 20-093 Lublin e-mail: monika.hajnos@am.lublin.pl (Monika Waksmundzka-Hajnos) lukecarpenter@poczta.onet.pl (Łukasz Cieśla) Przebadano wiele ekstraktów roślinnych i związków z nich wyizolowanych pod kątem ich zastosowania jako leków. Na przykład w przypadku choroby Alzheimer a aby zmniejszyć symptomy tej dolegliwości stosuje się leki z klasy inhibitorów acetylocholinoesterazy. Jednocześnie stwierdzono, że stres oksydacyjny odgrywa istotną rolę w rozwoju i postępie chorób neurodegradacyjnych. Stres oksydacyjny i stała akumulacja wolnych rodników w komórkach żywych organizmów prowadzi do uszkodzeń komórkowych organelli i w końcu do patologii związanej z takimi chorobami jak: rak, astma, zapalenie, choroby neurodegradacyjne. Tak więc istnieje potrzeba poszukiwań naturalnych surowców na obecność zmiataczy wolnych rodników (związków o charakterze antyoksydantów), które mogą przeciwdziałać rozwojowi wyżej wymienionych chorób. Chromatografia cienkowarstwowa powiązana z biodetekcją daje możliwość przebadania ekstraktów roślinnych na obecność antyoksydantów, inhibitorów różnorodnych enzymów takich jak: acetylocholinoesterazy, glikozydazy, związków antybakteryjnych i przeciwgrzybicznych. W obecnej pracy pokazane są przykłady zastosowań chromatografii cienkowarstwowej w różnych układach chromatograficznych i rozwijanych różnymi technikami dla rozdzielania ekstraktów roślinnych i zastosowanie różnych metod biodetekcji w celu stwierdzenia obecności antyoksydantów oraz inhibitorów AChE. Dyskutowane są też praktyczne problemy związane z wpływem różnorodnych czynników adsorbentów, użytych rozpuszczalników, czasu trwania reakcji wolny rodnik antyoksydant na wyniki badań. 14

PROCEDURA ROZDZIELANIA I OTRZYMYWANIA STAFYLOKOKCYNY T Z ZASTOSOWANIEM WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Michał LASKOWSKI 1, Beata FURMANEK-BLASZK 2, Daniel JASTRZĘBSKI 1, Marian KAMIŃSKI 1* /wysalanie/odsalanie, GPC/SEC-HPLC, RP-HPLC, HILIC-HPLC, IExC-HPLC, krystalizacja, re-krystalizacja/ 1 Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * mknkj@chem.pg.gda.pl; 2 Katedra Mikrobiologii, Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, ul. Kładki 24 80-822 Gdańsk, PL furmanek@biotech.ug.gda.pl Proces oczyszczania peptydów lub białek, powstałych w warunkach naturalnego metabolizmu bakterii, albo w rezultacie tzw. nadprodukcji biotechnologicznej, składa się zawsze z serii operacji jednostkowych, mających na celu izolację określonego indywiduum o wysokiej aktywności biologicznej, z mieszaniny o złożonym lub bardzo złożonym składzie molekularnym. Wysoki stopień czystości izolowanego indywiduum ma kluczowe znaczenie dla jednoznacznego określenia struktury, dokładnego zbadania funkcji biologicznych, a szczególnie, dla zapewnienia wysokiej aktywności przeciw-bakteryjnej. Zwykle procedury oczyszczania peptydów / białek posiadają kilka etapów, z użyciem głównie, technik chromatografii w różnych układach faz. Opracowanie optymalnej procedury separacyjnej jest, więc, zawsze poważnym problemem z powodu złożonego składu supernatantu otrzymanego w rezultacie wykonania hodowli bakteryjnej oraz, dodatkowo, z powodu konieczności uniknięcia denaturacji peptydu/białka, jako efektu zastosowania nieodpowiednich technik, albo niekorzystnych warunków rozdzielania i izolacji. W pracy przedstawiono nową procedurę oczyszczania bakteriocyny produkowanej przez szczep Staphylococcus cohnii T, opracowaną z zastosowaniem wysokosprawnej kolumnowej chromatografii cieczowej - HPLC. Stafylokocyna T, to peptyd zbudowany z 22 aminokwasów wykazujący szczególnie wysoką aktywność bakteriobójczą wobec Staphylococus aureus. Porównano efektywność izolacji Stafylokokcyny T z zastosowaniem HPLC względem tradycyjnej metodyki opisanej w pracy doktorskiej [1] oraz w artykule [2] i opartej, po wysoleniu peptydu, na: filtracji żelowej (Sephadex G-100 ) i chromatografii jonowymiennej. Procedura, opracowana w ramach niniejszej pracy, została zrealizowana w skali modelowej wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) w warunkach bez oraz przeładowania kolumny. Jest dużo mniej pracoi czasochłonna od tradycyjnej. W konsekwencji, może zostać wykorzystywana w skali procesowej do izolacji stafylokokcyny T z płynu pohodowlanego. Autorzy pracują obecnie nad opracowaniem optymalnych warunków hodowli, a także nad przeniesieniem opracowanej procedury rozdzielania do skali preparatywnej, a być może, procesowej. [1]. B. Furmanek, Rozprawa doktorska Charakterystyka bakteriocyny wytwarzanej przez szczep Staphylococcus sp.t, Uniwersytet Gdański, Wydział Biologii Geografii i Oceanologii, Gdańsk 1995. [2] B. Furmanek, T. Kaczorowski, R. Bugalski, K. Bielawski, J. Bohdanowicz and A.J. Podhajska: Identification, characterization and purification of the lantibiotic staphylococcin T, a natural gallidermin variant. J. Appl. Microbiol. 1999, 87, 856-866. [3] Zgłoszenie patentowe: R. Bugalski, A.J. Podhajska: Nowy szczep bakterii zawierający plazmid i wytwarzający substancje o charakterze antybiotycznym A1(21) 299566 (22) 93 07 01 6(51) C12N 1/20. 15

IMMUNO-CHROMATOGRAFIA - PRZEGLĄD ZASTOSOWAŃ, STOSOWANYCH IMMUNO-SORBENTÓW I METOD IMMOBILIZACJI Krystyna GRYGORYSHYN 1, Marcin M. KAMIŃSKI 2, Grzegorz BOCZKAJ 1, Mariusz JASZCZOŁT 1, Marian KAMIŃSKI 1*, /chromatografia powinowactwa (AC), chromatografia immuno-powinowactwa (IAC), przeciwciała monoklonalne, przeciwciała poliklonalne, immobilizacja, reaktywacja sorbentu/ 1 Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * markamin@pg.gda.pl, 2 Krebs-Forschung Zentrum, Heidelberg, D, m.kaminski@dkfz.de Szczególna selektywność, a często wręcz, wysoka specyficzność rozdzielania z wykorzystaniem chromatografii powinowactwa (Affinity Chromatography (AC)), powoduje, że ta technika, znajduje szerokie zastosowanie do oczyszczania określonych peptydów i białek, szczególnie enzymów, w skali preparatywnej, a także procesowej. Z wykorzystaniem specjalnie przygotowanych sorbentów warstwowych (core surface paricles (CSP)), o ferromagnetycznym rdzeniu, może być także stosowana jako technika specyficznej sorpcji służąca do wyodrębniania z przestrzeni bio-rektora, określonych produktów bio-technologii. Chromatografia immunopowinowactwa (IAC) jest odmianą chromatografii powinowactwa o najwyższej specyficzności. W pracy, na tle ogólnych zasad przygotowania sorbentu i dokonywania rozdzielania oraz regeneracji powierzchni sorpcyjnej w chromatografii powinowactwa, zostały przedstawione techniki unieruchamiania (immobilizacji) przeciwciał na powierzchni nośnika. Dokonano przeglądu najczęściej stosowanych w tym celu nośników oraz metod unieruchamiania przeciwciał na powierzchni szeroko porowatego immobilizatora z zachowaniem specyficznej aktywności powierzchni sorpcyjnej. Umiejętność zastosowania warunków zapewniających wysoką aktywność immobilizowanych makromolekuł, ma największy wpływa na uzyskiwanie wysokiej specyficzności otrzymanego w ten sposób sorbentu. Ogromne znaczenie posiada też umiejętność doboru optymalnych warunków odszczepiania sorbatu, a następnie, odtwarzania jego aktywności sorpcyjnej. Przedstawiono przykłady najważniejszych zastosowań poszczególnych odmian chromatografii powinowactwa oraz immuno-powinowactwa, do otrzymywania określonych peptydów lub białek w skali preparatywnej lub procesowej. Przedstawiono też perspektywy dalszego rozwoju różnych odmian chromatografii powinowactwa, w tym szczególnie, chromatografii immuno-powinowactwa. 16

EXTRACTION STUDY OF SPIRULINA AND HERB DYES FROM SELECTED PHARMACEUTICAL FORMULATIONS AND FOOD PRODUCTS Magdalena B. ZARZYCKA a, Paweł K. ZARZYCKI a, Vicki L. CLIFTON b, Jerzy ADAMSKI c, Bronisław K. GŁÓD d /Stosowana w pracy technika rozdzielania: micro-tlc/ a Section of Toxicology and Bioanalytics, Department of Civil and Environmental Engineering, Koszalin University of Technology, Śniadeckich 2,75-453 Koszalin, Poland. b The Robinson Institute, School of Paediatrics and Reproductive Health, Lyell MCEwin Hospital, University of Adelaide, Haydown Rd, Elizabethvale 5112 SA, Australia. c Helmholtz Zentrum Muenchen, Institute of Experimental Genetics, Genome Analysis Center, Ingolstaedter Landstr.1, 85764 Neuherberg, Germany. d Department of Analytical Chemistry, Institute of Chemistry, Faculty of Science, University of Podlasie, 3 Maja 54, 08 110 Siedlce, Poland. This work is continuation of our research focusing on development of micro-tlc platform for the fast analysis of low-molecular mass compounds from spirulina samples [1-5]. Based on our previous research examining the fractionation of spirulina dyes using number of water and organic liquids, in this study the target compounds were extracted using three relatively low-parachor liquids: methanol, acetone and tetrahydrofuran. We analyzed a number of the spirulina samples, which were originated from pharmaceutical formulations and food products as well as rich in chlorophyll dyes herb samples used as the reference materials. Quantitative data derived from micro-plates under visible light conditions and after iodine staining were explored using simple chemometrics tools including cluster analysis and principal components analysis (PCA). Using this method we could easily distinguish genuine spirulina and non-spirulina samples (Figure 1) as well as fresh from expired commercial products. It has been found that comparison of the PCA patterns derived from different extraction liquids can be usefull for preliminary chemotaxonomic classification of the samples investigated. Described approach allows non-expensive fractionation of target substances including cyanobacteria pigments in raw biological or environmental samples. Due to the low consumption of the mobile phase, micro-tlc method can be considered as environmentally friendly and green chemistry analytical tool. Figure 1. Principal component plots showing relationships between samples investigated with respect to 1, 2 and 3 factor scores, using methanol, acetone and tetrahydrofurane extraction liquids. Objects marked as black balls correspond to genuine spirulina products. References [1] P. K. Zarzycki, M. B. Zarzycka, J. AOAC Int. 91 (2008) 1196. [2] P. K. Zarzycki, M. B. Zarzycka, B. K. Głód, PAK, 55 (2009) 276. [3] P. K. Zarzycki, M. B. Zarzycka, M. M. Ślączka, V. L. Clifton, Anal. Bioanal. Chem. 397 (2010) 905. [4] P. K. Zarzycki, M. M. Ślączka, M. B. Zarzycka, E. Włodarczyk, M. J. Baran, Anal. Chim. Acta, 688 (2011) 168. [5] P.K. Zarzycki, M.B. Zarzycka, V.L. Clifton, J. Adamski, B.K. Głód, J. Chromatogr A. In press. 17

NOWE METODYKI OZNACZANIA DODATKÓW DO PALIW SILNIKOWYCH Z ZASTOSOWANIEM ROZDZIELANIA WIELOWYMIAROWEGO LC-GC Grzegorz BOCZKAJ 1, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 2 /wysokosprawna chromatografia cieczowa, chromatografia gazowa/ Politechnika Gdańska, Wydział Chemiczny, Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Ul. G. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, e-mail:grzegorz.boczkaj@gmail.com 1, mknkj@chem.pg.gda.pl 2 W pracy przedstawiono wyniki badań nad opracowaniem metodyki oznaczania wybranych dodatków myjących w paliwie do silników diesla. Porównano metodyki jednoetapowe z wykorzystaniem chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (GC-FID) lub ze spektrometrem mas (GC-MS) oraz wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detektorem UV z matrycą fotodiodową (HPLC-UV-DAD), z metodykami dwuetapowymi, w których do wstępnej izolacji składników dodatku zastosowano wysokosprawną chromatografię cieczową w normalnym układzie faz (NP-HPLC). Frakcję dodatku zbierano z wykorzystaniem elucji normalnej, albo z zastosowaniem przepływu zwrotnego eluentu w kolumnie (eluent back-flush (EBF)). Oznaczeń końcowych dokonywano z zastosowaniem techniki GC-FID oraz GC-MS. Badania wykazały, że nie ma możliwości oznaczania dodatków wybranych do badań z zastosowaniem metodyk jednoetapowych tj. z zastosowaniem wyłącznie HPLC lub GC. Zastosowanie dwuetapowej procedury pozwala, natomiast, na uzyskiwanie powtarzalnych wyników oznaczeń, a wartości granicy oznaczalności (LOQ) wynoszą, w zależności od sposobu zbierania frakcji techniką HPLC, od 1,4-2,2 ppm (GC-MS w trybie SIM) oraz 9,6-24,0 ppm (GC-FID). W pracy porównano precyzję oraz dokładność, a także przedyskutowano możliwe błędy oznaczeń i niedoskonałości opracowanych metodyk. Słowa kluczowe: chromatografia cieczowa HPLC, chromatografia gazowa GC, przepływ zwrotny EBF, analityka naftowa, kontrola jakości, dodatki do paliw 18

OPTYMALNE WARUNKI ROZDZIELANIA I IZOLACJI FLAWONOIDÓW I NAFTOCHINONÓW Z METANOLOWYCH EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH Z ZASTOSOWANIEM PREPARATYWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ W ODWRÓCONYCH I NORMALNYCH UKŁADACH FAZ Anita SKRZYPCZAK 1, Mariusz JASZCZOŁT 1, Rafał BANASIUK 1, Tycjan KOLANKO 1, Aleksandra KRÓLICKA 2, Marian KAMIŃSKI 1 1 Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, mknkj@chem.pg.gda.pl, 2 Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Wydział Biotechnologii, ul. Kładki 24, 80-822 Gdańsk Preparatywna chromatografia cieczowa jest techniką rozdzielania i oczyszczania użytecznych ilości substancji z różnych skomplikowanych mieszanin. Po rozdzieleniu należy wykonać izolację składników ze stosunkowo rozcieńczonych frakcji eluatu. Czasem operacja wydzielania rozdzielonych składników z frakcji eluatu, może przebiegać w ten sposób, by to dodatkowo sprzyjało oczyszczaniu produktu. Szczególne znaczenie ma opracowanie procedur rozdzielania i otrzymywania o minimalnych kosztach jednostkowych, zwłaszcza, w skali procesowej. Praca prezentuje optymalne warunki rozdzielania i otrzymywania wybranych flawonoidów oraz naftochinonów z metanolowych ekstraktów roślin Dionaea muscipula, Drosera aliciae i Drosera capensis oraz Drosera binata hodowanych w warunkach in vitro. Zastosowano techniki chromatografii cieczowej w skali preparatywnej w odwróconych (RP-PLC (C18)) i normalnych (NP-PLC (SiO 2, lub DIOL)) układach faz, dążąc do warunków przeładowania kolumny. Rozdzielanie i kolekcja frakcji, zawierających obie grupy metabolitów, może być wykonywane jedynie w odwróconych układach faz, z zastosowaniem elucji skokowej i etapu re-kondycjonowania aktywności sorpcyjnej kolumny. Jednak, selektywność rozdzielania naftochinonów jest niekorzystna, mimo ich wysokiej retencji. Do rozdzielenia naftochinonów zdecydowanie bardziej korzystne są warunki NP, niekorzystne dla flawonoidów, które, mimo zakwaszenia eluentu, charakteryzują się w warunkach NP bardzo asymetrycznymi pikami i niekorzystną selektywnością rozdzielania, szczególnie dla żelu krzemionkowego, jako fazy stacjonarnej. W ceku otrzymywania naftochinonów z ekstraktów metanolowych, pierwszym etapem rozdzielania powinna być ich ekstrakcja do cykloheksanu, a następnie - rozdzielanie w normalnych układach faz. Stosowanie elucji gradientowej jest niekorzystne w skali preparatywnej. Wiąże się to ze znacznymi kosztami odzysku składników eluentu, w porównaniu z warunkami elucji izokratycznej lub skokowej. 19

APPLICATION OF MICRO-TLC PLATFORM FOR FRACTIONATION OF HIGHLY ORGANIC COMPOUNDS LOADED MATERIALS Paweł K. ZARZYCKI /Stosowana w pracy technika rozdzielania: micro-tlc, HPLC/ Section of Toxicology and Bioanalytics, Department of Civil and Environmental Engineering, Koszalin University of Technology, Śniadeckich 2,75-453 Koszalin, Poland The main scope of this communication is to summarize the latest research of our group concerning application of micro-thin-layer chromatography (micro-tlc) as a simple fractionation tool for fast screening of raw extracts derived from complex biological, pharmaceutical and environmental samples [1-5]. The problem of qualitative and quantitative determination of bioactive substances from highly organic compounds loaded materials will be discussed from practical point of view. Particularly, results of fractionation of complex matrices originated from food samples, birds feathers, fatty oils, milk components, fresh and hydrolyzed fish bile as well as soot residues in dust samples derived from biomass fuel and fossils home heating systems will be presented. Moreover, chemometric investigations based on micro-tlc involving fluorescence detection and/or PMA visualization of SPE extracts derived from surface water ecosystems and treated sewage water samples discharged by the municipal wastewater treatment plant will be reported in comparison with UV-DAD HPLC generated data [6, 7]. References: [1] M.J. Baran, P.K. Zarzycki, Fast method for fractionation of lipids and related non-polar substances from birds feathers using thermostated micro-tlc, Camera Separatoria, 3 (1) (2011) 221-227. [2] P.K. Zarzycki, M.M. Ślączka, M.B. Zarzycka, E. Włodarczyk, M.J. Baran, T. Heese, B.K. Głód, Fast separation and detection of main components in complex raw biological materials using temperaturecontrolled planar micro-chromatography (micro-tlc), Measurement Automation and Monitoring (Pomiary Automatyka Kontrola), 56 (4) (2010) 360-364. [3] P.K. Zarzycki, M.M Ślączka, M.B. Zarzycka, M.A. Bartoszuk E. Włodarczyk, M.J. Baran; Temperature-controlled micro-tlc: a versatile green chemistry and fast analytical tool for separation and preliminary screening of steroids fraction from biological and environmental samples, Journal of Steroids Biochemistry and Molecular Biology, (2011) DOI: 10.1016/j.jsbmb.2011.05.007. [4] P.K. Zarzycki, M.B. Zarzycka, V.L. Clifton, J. Adamski, B.K. Głód, Low parachor solvents extraction and thermostated micro-tlc separation for fast screening and classification of spirulina from pharmaceutical formulations and food samples, J. Chromatogr. A, 1218 (2011) 5694-5704. [5] P.K. Zarzycki, M.M. Ślączka, M.B. Zarzycka, E. Włodarczyk, M.J. Baran; Application of micro-thinlayer chromatography as a simple fractionation tool for fast screening of raw extracts derived from complex biological, pharmaceutical and environmental samples, Anal. Chim. Acta, 688 (2011) 168-174. [6] P.K. Zarzycki, E. Włodarczyk, M.J. Baran, Determination of endocrine disrupting compounds using temperature-dependent inclusion chromatography I. Optimization of separation protocol, J. Chromatogr. A, 1216 (2009) 7602-7611. [7] P.K. Zarzycki, E. Włodarczyk, M.J. Baran; Determination of endocrine disrupting compounds using temperature-dependent inclusion chromatography II. Fast screening of free steroids and related lowmolecular-mass compounds fraction in the environmental samples derived from surface waters, treated and untreated sewage waters as well as activated sludge material ; J. Chromatogr. A, 1216 (2009) 7612-7622. 20

WIELOWYMIAROWE ROZDZIELANIE ORAZ BEZ-KALIBRACYJNE OZNACZENIE SKŁADU ZŁOŻONYCH MIESZANIN SKŁADNIKÓW W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Marian KAMIŃSKI 1*, Marcin M. KAMIŃSKI 2 1 Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * mknkj@chem.pg.gda.pl; 2 Krebs-Forschung Zentrum, Heidelberg, Niemcy W pracy przedstawiono założenia i koncepcję, zależności matematyczne oraz praktyczną weryfikację - wykonaną na przykładach wybranych produktów technicznych, stanowiących mieszaniny wielu różnych składników o nieznanych wartościach współczynników kalibracyjnych - dla bez-kalibracyjnej procedury oznaczania składu wieloskładnikowych mieszanin o nieznanych składnikach, znajdujących się w mieszaninie w zawartościach nie-śladowych. Idea jest oparta na wykorzystaniu rozdzielania wielowymiarowego, z wykorzystaniem rozdzielania tej samej mieszaniny w co najmniej dwóch kolumnach o różnych wypełnieniach, z zastosowaniem co najmniej dwóch różnych eluentów i rozpuszczalników próbki w postaci eluentu oraz stosowania przepływu zwrotnego eluentu w dowolnej kolumnie. W konsekwencji, dla mieszaniny złożonej z N składników otrzymuje się co najmniej N równań liniowych z N niewiadomymi, z których każda oznacza zawartość innego składnika w badanej mieszaninie składników. Korzystnie jest uzyskać N+M (M>=1) równań z N niewiadomymi oraz na tej podstawie dokonać w sposób iteracyjny minimalizacji wartości błędu oznaczenia zawartości poszczególnych N składników mieszaniny. Dodatkowo, do obliczania składu mieszaniny można wykorzystać koncepcję Synowiec a, albo z wykorzystaniem rozdzielania z dwoma eluentami o różnych, znanych wartościach współczynnika załamania światła, albo poprzez zastąpienie drugiego eluentu, wzorcem wewnętrznym o znanej wartości współczynnika załamania światła. Można też, dodatkowo, wykorzystać znajomość wartości molowych absorbancji tych składników mieszaniny, dla których ta ich właściwość jest znana, a które są, albo rozdzielone w postaci odrębnych pików, albo są zupełnie nie rozdzielone. W pracy wykazano, że praktyczne wykorzystanie przedstawionej koncepcji, pozwala na poprawne określenie składu wieloskładnikowej mieszaniny, mimo nieznajomości wartości współczynników kalibracyjnych jej składników lub grup określonych składników. 21

CHROMATOGRAFICZNE METODY ROZDZIELEŃ SKŁADNIKÓW CIECZY JONOWYCH Piotr STEPNOWSKI /RP-HPLC, IC-HPLC, IP-HPLC i CE/ Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk piotr.stepnowski@chem.univ.gda.pl Ciecze jonowe to jedna z najbardziej obiecujących grup alternatywnych, nielotnych rozpuszczalników. Głównym zastosowaniem cieczy jonowych na skalę przemysłową staje się synteza organiczna, a zwłaszcza reakcje katalizowane przez metale przejściowe. Ciecze jonowe znalazły także zastosowanie w procesach biokatalitycznych. Hydrofobowe ciecze jonowe, mogą być również z powodzeniem wykorzystane jako rozpuszczalnik i elektrolit, wykazując szeroki zakres stabilności elektrochemicznej, dobre przewodnictwo, termiczną stabilność oraz trwałość. Udowodniono także przydatność cieczy jonowych jako elektrolitów w elektroforezie kapilarnej, modyfikatorów faz stałych w chromatografii gazowej i cieczowej, czy jako czynników maskujących wolne ugrupowania silanolowe w chromatografii cieczowej. Badania określające zagrożenia związane ze stosowaniem cieczy jonowych (toksyczność, ekotoksyczność, biodegradowalność, rozprzestrzenianie i uciążliwość w środowiska i in.) wymagają prostych i powtarzalnych technik analitycznych. Techniki te, nie tylko muszą być dostosowane do różnych matryc pochodzenia naturalnego ale również powinny umożliwiać oznaczanie tych związków na poziomie śladowym, przypominającym stężenia mogące występować we wcześniej eksponowanych układach biologicznych czy zanieczyszczonych próbkach środowiskowych. Dotychczas opracowane metody analizy kationów i anionów cieczy jonowych mają zastosowanie w badaniach matryc pochodzenia środowiskowego, biologicznego czy materiałowego. W analityce kationów cieczy jonowych stosuje się obecnie szereg technik separacyjnych zdolnych do rozdzielenia analizowanego czwartorzędowego kationu alkiloimidazoliowego lub alkilopirydyniowego od pozostałych związków, zarówno obdarzonych ładunkiem jak i obojętnych. Analizę kationów cieczy jonowych przeprowadza się wykorzystując wysokosprawną chromatografię cieczową w odwróconym układzie faz (RP-HPLC), chromatografię jonową (IC-HPLC) oraz jonowoasocjacyjną (IP-HPLC), a także elektroforezę kapilarną (CE). Analityka anionów przeprowadzana jest wyłącznie o chromatografię jonową (IC-HPLC) z detekcją konduktometryczną, przy czym opracowano metody zarówno z tłumieniem jak i bez tłumienia tła. Badana jest możliwość zatężania cieczy jonowych z wysoce rozcieńczonych roztworów wodnych, w których zastosowano metodę ekstrakcji do fazy stałej z użyciem złoża jonowymiennego, zbudowanego z polimerowego nośnika ze związanymi ugrupowaniami kwasu benzosulfonowego. W przypadku stałych próbek biologicznych i środowiskowych opracowano selektywną metodę izolacji cieczy jonowych polegającą na ekstrakcji mieszaninami kwasu fosforowego lub trifluorooctowego z nasyconymi roztworami soli amonowych. 22

PROSTA METODYKA ROZDZIELANIA I OZNACZANIA SŁODZIKÓW I CUKRÓW W PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH Z ZASTOSOWANIEM TECHNIK WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Paweł KWIATKOWSKI, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI * /RP-HPLC, HILIC, RID, UV-VIS/DAD/ 1 Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * mknkj@chem.pg.gda.pl Produkty o obniżonej zawartości cukru wykazują wzrastający udział w produkcji środków spożywczych. Dodatkowo zwiększa się liczba produktów spożywczych, w których cukier naturalny został całkowicie zastąpiony przez inne substancje, pochodzenia naturalnego, lub syntetycznego, zwane słodzikami. Stosowanie półsyntetycznych i syntetycznych substancji słodzących stanowi alternatywę w stosunku do klasycznych substancji słodzących (węglowodanów), ze względu na ich niską kaloryczność, a jednocześnie wysoką słodkość (są od 100 do 1000 razy słodsze, niż sacharoza (zwana ostatnio cukrozą ) i wiele innych węglowodanów. Jednak słodziki wykazują również właściwości niekorzystne, do których można zaliczyć: występowanie ubocznych produktów syntezy oraz powstawanie w organizmie człowieka produktów będących wynikiem przemian metabolicznych, szczególnie słodzików syntetycznych. Z drugiej strony, ze względu na znacznie niższy koszt, słodziki bywają dodawane do produktów spożywczych zamiast cukru, co oznacza - w istocie - fałszowanie produktu. Z tych powodów szczególnie ważne jest dysponowanie prostymi metodami identyfikacji i oznaczania jednocześnie podstawowych cukrów stosowanych w przemyśle spożywczym, szczególnie sacharozy, a także glukozy i fruktozy, jak i głównych słodzików, dopuszczonych tam do stosowania. Korzystne by było dysponowanie także metodyką identyfikacji oraz oznaczania ubocznych składników powstających podczas syntezy głownie stosowanych słodzików. Praca stanowi pierwszą z serii prac dotyczących powyższej problematyki. Przedstawiono wyniki badań nad opracowaniem optymalnych warunków rozdzielania oraz oznaczania wybranych słodzików, dopuszczonych do stosowania na terenie RP oraz wybranych cukrów. Zastosowano rozdzielanie wielowymiarowe z elucją izokratyczną i technikę wysokosprawnej chromatografii cieczowej w warunkach odwróconych układów faz (RP-HPLC) oraz z zastosowaniem oddziaływań hydrofilowych (HILIC), w połączeniu z detekcją refraktometryczną (RID) oraz spektrofotometryczną (UV-VIS/DAD). W warunkach odwróconych układów niemożliwe jest rozdzielanie i oznaczanie poli-oli, którymi są niektóre słodziki, a także cukrów. Natomiast, w warunkach oddziaływań hydrofilowych (HILIC), z elucją izokratyczną i z zastosowaniem przepływu zwrotnego eluentu w kolumnie ulegają rozdzieleniu w satysfakcjonującym stopniu wszystkie badane substancje. słodzące. Dzięki zastosowaniu prostego i mało kosztownego detektora RID, można je następnie oznaczyć. 23

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA MIGRACJĘ IZOMERÓW OPTYCZNYCH ROZDZIELANYCH METODĄ ELEKTROCHROMATOGRAFII PLANARNEJ CIŚNIENIOWEJ (PPEC) W ODWRÓCONYM UKŁADZIE FAZ Beata POLAK Zakład Chemii Fizycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, ul. Chodźki 4a, 20-093 Lublin; e-mail: beata.polak@umlub.pl Enancjomery są grupą izomerów o takiej samej budowie ilościowej i jakościowej. Różnią się jedynie przestrzennym rozmieszczeniem grup funkcyjnych występujących w ich cząsteczkach. Ta cecha cząsteczki powoduje odmienny sposób oddziaływania poszczególnych enancjomerów ze środowiskiem wykazującym podobne właściwości. Za takie środowisko można uważać każdy żywy organizm. Można, więc spotkać się ze różnicowaną reakcją organizmu na poszczególne enancjomery. Z tego względu izolacja i dokładne badanie poszczególnych enancjomerów jest koniecznością. Jedną z metod służących do tego celu jest elektrochromatografia planarna ciśnieniowa (PPEC). W tej metodzie przepływ fazy ruchomej względem fazy stacjonarnej odbywa się dzięki procesowi elektroosmozy, zaś migracja stref różnych substancji jest wywołana połączeniem efektów elektroforetycznego i podziału pomiędzy dwie fazy. Dzięki takiemu połączeniu, nowa technika zyskała wiele zalet. Należą do nich między innymi zwiększenie sprawności układu i znaczne skrócenie czasu trwania eksperymentu. Zalety te są również wykorzystywane podczas rozdzielania enancjomerów. Sam mechanizm chiralnego różnicowania poszczególnych par enancjomerów polega na utworzeniu połączeń diastereoizomerycznych z chiralnym selektorem. Takie diastereoizomery powstawać mogą podczas procesu chromatograficznego (metoda bezpośrednia) lub też przed procesem chromatograficznym (metoda pośrednia). Każdy z diastereoizomerów cechuje się inną szybkością migracji w układzie i w ten sposób dochodzi do ich rozdzielania. Na przykładzie rozdzielania enancjomerów, obydwoma przedstawionymi powyżej sposobami, zostaną omówione czynniki wpływające na migrację stref substancji w PPEC. Można je podzielić na dwie grupy. Do pierwszej należą, związane z fazą ruchomą, takie jak ph, stężenie i rodzaj zastosowanego buforu, czy rodzaj i stężenie czynnika organicznego w wodno-organicznej fazie ruchomej. Natomiast drugą grupę stanowią czynniki związane z warunkami prowadzenia eksperymentu. Są nimi różnica potencjałów przykładana do elektrod; czas trwania eksperymentu czy temperatura układu separacyjnego. 24

BADANIA EMISJI LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z ASFALTÓW DROGOWYCH Z WYKORZYSTANIEM TECHNIKI DYNAMICZNEJ ANALIZY FAZY NAD-POWIERZCHNIOWEJ I CHROMATOGRAFII GAZOWEJ I SPEKTROMETRII MAS Grzegorz BOCZKAJ 1, Marian KAMIŃSKI 2 /dynamiczna analiza fazy nad-powierzchniowej, chromatografia gazowa/ Politechnika Gdańska, Wydział Chemiczny, Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, ul. G. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, e-mail:grzegorz.boczkaj@gmail.com 1 ; mknkj@chem.pg.gda.pl 2 Asfalty drogowe pochodzenia naftowego są wytwarzane z pozostałości z destylacji próżniowej ropy naftowej w procesie tzw. oksydacji. Częściowy kraking termiczny mający miejsce na etapie destylacji próżniowej oraz w procesie utleniania (oksydacji) pozostałości próżniowej, prowadzi do powstania lotnych związków organicznych częściowo rozpuszczających się w finalnym produkcie, tzw., asfalcie. Podczas dalszego wykorzystania asfaltu, tak na etapie jego ekspedycji, jak również, budowy dróg, ma miejsce częściowe uwalnianie rozpuszczonych w niej lotnych związków organicznych (LZO) z gorącej masy bitumicznej. Od wielu lat prowadzone są badania nad oceną oddziaływania budowy dróg asfaltowych na środowisko, w tym głównie, na zdrowie ludzi pracujących podczas budowy. Bada się głównie emisję wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Nie oznacza się zawartości LZO, a także mgły asfaltowej w powietrzu, którym oddychają pracownicy, ani emisji tych substancji do otoczenia. Ze względu na wysoką złowonność emitowanych składników, a także ich toksyczność, konieczne jest opracowanie standardowych procedur oznaczania wielkości emisji LZO, w tym, kluczowych grup lotnych związków organicznych tj. związków chemicznych z grupy BTX, pirydyny i jej pochodnych, i innych, a także zbadanie charakterystyki granulometrycznej i stężenia mgły asfaltowej. W pracy przedstawiono wyniki badań nad składem fazy lotnej w powietrzu nad powierzchnią lustra gorących asfaltów drogowych. Porównano zawartość zidentyfikowanych związków chemicznych w fazie nad-powierzchniowej czterech próbek mas bitumicznych, tzn., tzw. pozostałości próżniowej oraz trzech asfaltów utlenionych o różnym stopniu przetworzenia. Wyniki badań wykazały znaczne różnice w składzie oraz zawartości LZO dla tych produktów. Największą grupę związków powstałych w wyniku krakingu termicznego stanowią olefiny i węglowodory aromatyczne, jednak, w procesie tzw. oksydacji powstają z nich alkohole i kolejno, związki karbonylowe i karboksylowe aldehydy i ketony oraz lotne kwasy organiczne. W fazie lotnej zidentyfikowano także ważne, z punktu widzenia oceny toksyczności oparów asfaltu, związki aromatyczne, tzn., benzen, toluen oraz 4-etylo-1,2-dimetylo-benzen. Słowa kluczowe: asfalty, lotne związki organiczne (LZO), dynamiczna analiza fazy nadpowierzchniowej (DHS), chromatografia gazowa (GC), spektrometria mas (MS) 25

SPRZĘŻENIE CHROMATOGRAFII PLANARNEJ Z SPEKTROMETRIĄ MAS Anna KLIMEK-TUREK *, Tadeusz H. DZIDO Zakład Chemii Fizycznej Katedry Chemii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, ul. Chodźki 4A, 20-093 Lublin, * e-mail: anna.klimek@umlub.pl Chromatografia planarna / cienkowarstwowa (TLC) jest techniką chromatograficzną, która posiada ugruntowane zastosowanie w wielu laboratoriach. Możliwość analizowania wielu próbek jednocześnie, brak konieczności wstępnego oczyszczania analizowanych związków, oszczędność rozpuszczalników, prostota wykonania analizy oraz niższe koszty w porównaniu do cieczowej chromatografii kolumnowej czynią z chromatografii planarnej metodę cieszącą się wciąż niesłabnącym zainteresowaniem [1-2]. Według szacunkowych obliczeń chromatografia cienkowarstwowa jest stosowana m.in. w następujących dziedzinach: w farmacji- ok. 30%, biochemii i medycynie- ok. 25%, analizie zanieczyszczeń środowiska- ok. 15%, analizie żywności- ok. 10% oraz w analizie związków nieorganicznych ok. 5% [3]. Stosuje się ją średnio w 75% ogólnej liczby analiz opracowanych w różnych Farmakopeach. Sprzężenie chromatografii planarnej z jednym z najbardziej efektywnych narzędzi analitycznych jakim jest spektrometria mas (MS), daje tej technice ogromne możliwości związane z bezpośrednią analizą związków. Wiąże się to jednak z koniecznością pokonania wielu problemów związanych, przede wszystkim, z przeniesieniem próbki analitu z płytki do spektrometru. Na dzień dzisiejszy wiele różnych technik łączenia TLC z MS jest opisanych w literaturze [4]. Ze względu na operacje związane z przeniesieniem próbki, można je podzielić na dwie grupy: metody pośrednie, w których próbka jest zdrapywana lub ekstrahowana z płytki chromatograficznej, a następnie przenoszona do źródła jonów oraz metody bezpośrednie, w których strefy rozdzielanych substancji z płytki chromatograficznej są kierowane wprost do spektrometru mas. Metody bezpośrednie mogą być prowadzone w próżni oraz pod ciśnieniem atmosferycznym. W prezentacji zostaną omówione najnowocześniejsze techniki łączenia chromatografii cienkowarstwowej ze spektrometrią mas, a także perspektywy tej metody, szczególnie w świetle możliwości połączenia jej z elektrochromatografią planarną. Literatura: 1. J. Sherma, B. Fried, Handbook of Thin Layer Chromatography, Marcel Dekker, New York, 2003. 2. P. E. Wall: Thin Layer Chromatography: A Modern Practical Approach, Springer-Verlsag, RSC, Cambridge, 2006. 3. Z. Witkiewicz, Podstawy chromatografii, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2000. 4. S.Ch Chenga, M.Z. Huangb, J. Shiea, J. Chromatogr. A, 1218 (2011) 2700-2711. 26

SESJA POSTEROWA 27

ANALIZA PORÓWNAWCZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM GARNELI CRANGON CRANGON W SEZONIE LETNIM W CYKLU DWUROCZNYM Adriana MIKA 1,2, Marek GOŁĘBIOWSKI 3, Edward SKORKOWSKI 1, Piotr STEPNOWSKI 2 /HPLC-LLSD, GC-MS, MALDI-TOF/MS/ 1 Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, Stacja Biologiczna, ul. Ornitologów 26, 80-680 Gdańsk, skorkows@biotech.univ.gda.pl 2 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Katedra Analizy Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, kas@chem.univ.gda.pl 3 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Pracownia Chemometrii Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, goleb@chem.univ.gda.pl O różnorodności wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w tym niezbędnych nienasyconych kwasów (NNKT) i steroli decydują czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne i geograficzne. Należą do nich: dostępność pokarmu powiązana z sezonem i warunkami klimatycznymi, w tym z pogodą, temperaturą wody i miejscem bytowania. Znaczna ilość NNKT omega - 3 i steroli pochodzi ze świeżej materii organicznej czerpanej z fitoplanktonu z toni wodnej, w kwasy omega 6 obfitują algi i nadbrzeżna roślinność, natomiast detrytus, składowany w części przydennej, dostarcza nasyconych kwasów tłuszczowych [1]. Wzrost czasu nasłonecznienia wody powoduje zwiększenie ilości kwasów nasyconych w stosunku do wielonienasyconych [2]. Typ analizowanej tkanki decyduje również o rodzaju i ilościach NNKT. Najwięcej niezbędnych kwasów tłuszczowych i steroli zawiera tkanka mięśniowa z powodu dużego powinowactwa do gromadzenia tego typu związków lipidowych w postaci fosfolipidów. Ponadto fosfolipidy obfitujące w NNKT są główną składową błon komórkowych. Wysokie stężenie NNKT u organizmów w słonej wodzie morskiej wpływa na przetrwanie i tolerancję w zmianach zasolenia u skorupiaków. Obecność tych kwasów modyfikuje przepuszczalność błony komórkowej i kształtuje działalność pompy potasowosodowej, jako niezbędny osmoregulatorowy mechanizm [3]. Latem 2008 profil kwasów tłuszczowych zawierał kwasy od C 10 do C 18, zarówno we frakcji triacylogliceroli (TAG), jak i wolnych kwasów tłuszczowych (FFA), zaś frakcja lipidów polarnych (fosfolipidy) przeanalizowana techniką GC-MS obejmowała kwasy od C 14 do C 18. Dopiero zastosowanie metody MALDI-TOF/MS uwidoczniło duże zróżnicowanie frakcji FA łącznie z kwasami n-3 i n-6 oraz z ich prekursorami - kwasem α-linolenowym 18:3n-3 (ALA) i linolowym 18:2n-6 (LA). Frakcja TAG latem 2009 była niemal identyczna, jednak istotne zmiany odnotowano w grupie FFA. Zidentyfikowano kwasy 20:5 (EPA) i 22:6 (DHA) należące do rodziny n-3 oraz kwas 20:4 (AA), będący przedstawicielem grupy n-6. Pomijając kwas palmitynowy C 16:0, który dominował w każdej frakcji lipidów, te dwa przedstawiciele kwasów n-3 dominowały w całym profilu kwasów tłuszczowych latem 2009, przyjmując wartości 276 mg*g -1 dla EPA i 69 mg*g -1 dla DHA. W podtypie Crustacea zostało określonych 16 steroli, wszystkie pochodzenia roślinnego [4]. Cholesterol, którego ilości kształtują się w granicach 90-95%, jest prekursorem hormonów płciowych oraz hormonów lnienia i jest niezbędny dla wzrostu i przeżycia skorupiaków. W sezonie letnim 2008 prócz cholesterolu, który stanowił prawie 95%, zidentyfikowano desmosterol i kampesterol w ilościach po 2,7%. Rok później liczba zidentyfikowanych steroli wzrosła do 11. Cholesterol stanowił 60% wszystkich steroli, a drugim najbardziej licznym sterolem był 22- dehydrocholesterol. [1] Abad M., (1995), Comp Biochem Phys C, 110,109 118 [2] Kasai T., (2004), Fisheries Sci, 70, 527 529 [3] Maazouzi C., (2007), Comp Biochem Phys A, 147, 868 875 [4] Kanazawa A.,(2001), Fish Sci, 67, 997 1007 28

PROFIL KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM GARNELI BAŁTYCKIEJ CRANGON CRANGON Z UZWGLĘDNIENIEM KWASU EPA I DHA W CYKLU ROCZNYM Adriana MIKA 1,2, Marek GOŁĘBIOWSKI 3, Edward SKORKOWSKI 1, Piotr STEPNOWSKI 2 /HPLC-LLSD, GC-MS, MALDI-TOF/MS/ 1 Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, Stacja Biologiczna, ul. Ornitologów 26, 80-680 Gdańsk, skorkows@biotech.univ.gda.pl 2 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Katedra Analizy Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, kas@chem.univ.gda.pl 3 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Pracownia Chemometrii Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, goleb@chem.univ.gda.pl Analiza profilu kwasów tłuszczowych obejmowała 4 sezony. Wykazano duże zróżnicowanie ilościowe i jakościowe w obrębie każdej z analizowanych frakcji lipidów. Techniką użytą do separacji tej niezwykle bogatej grupy związków była HPLC-LLSD, w wyniku której uzyskano takie grupy jak triacyloglicerole (TAG), wolne kwasy tłuszczowe (FFA), sterole oraz lipidy polarne (fosfolipidy). Grupę FFA i sterole poddano spochodnieniu za pomocą mieszaniny sililującej BSTFA:TMCS (99:1), zaś frakcję TAG i fosfolipidów procesowi estryfikacji. Tak przygotowane próbki materiału biologicznego poddano analizie GC-MS. Celem potwierdzenia lipidów polarnych oraz szerszej identyfikacji ich przedstawicieli użyto techniki MALDI-TOF/MS. Materiałem badawczym był mięsień odwłokowy (abdomen) Crangon crangon, garnela bałtycka. Według wielu autorów największym bogactwem NNKT są ryby i owoce morza, dlatego celem pracy było przeanalizowanie jakościowe i ilościowe profilu kwasów tłuszczowych. Ponadto z powodu dużego zainteresowania kwasami tłuszczowymi (FA) zarówno nasyconymi, jak i nienasyconymi, a pośród nich kwasami należącymi do rodzin omega-3 i omega-6 (NNKT) kolejnym zadaniem było ustalenie zmienności sezonowej FA w poszczególnych frakcjach lipidów w ciągu roku. Czynniki takie jak dostępność pokarmu powiązana z sezonem oraz pogoda, temperatura wody, miejsce bytowania, czas nasłonecznienia wody, jak również typ analizowanej tkanki, wywierały znaczny wpływ na zróżnicowanie lipidów w cyklu rocznym [1-2]. W okresie wiosny odnotowano największe ilości lipidów, 32,2 mg*g -1 mokrej masy tkanki, a pośród nich frakcja FFA wynosiła 20,3 mg wolnych kwasów tłuszczowych*g -1 mokrej masy tkanki mięśniowej. Sezon później, latem 2009 ilość lipidów kształtowała się w granicach 7 mg*g -1 mokrej masy tkanki, zaś ilość odnotowanych FFA wynosiła 1,34 mg*g -1. Zanotowano znacznie mniej kwasów tłuszczowych zarówno we frakcji TAG, FFA jak również pośród fosfolipidów. Ilości NNKT, kwasu EPA (20:5n-3) zmniejszyły się z 276 mg mg*g -1 (wiosna) na 224 mg*g -1 (lato). Odwrotna sytuacja miała miejsce w przypadku kwasu AA (20:4n-6) należącego do konkurencyjnej rodziny kwasów omega - 6. Nastąpiła zmiana ilości z 9,9 mg*g -1 na 22 mg*g -1. Wzrost niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych koreluje z cyklem rozwojowym garneli bałtyckiej - w okresie wiosny i lata wpływa na rozwój i wzrost młodych stadiów larwalnych [1], stąd wartości NNKT powinny być najwyższe, a wahania wartości lipidów i poszczególnych frakcji uzasadnione są właśnie zużyciem kwasów tłuszczowych na wymienione procesy. Potwierdzeniem tego są analizy z okresu zimy, kiedy to profil FA był bardzo ubogi, a kwasów AA, EPA i DHA nie odnotowano. Potwierdza to fakt, iż najniższe wskazania składników energetycznych i tym samym najniższe wskazania energii notowane są w okresie listopad - marzec [3]. [1] Abad M., (1995), Comp Biochem Phys C, 110,109 118. [2] Kasai T., (2004), Fisheries Sci, 70, 527 529. [3] Campos J., (2009), J Sea Res, 62 (2009) 106 113. 29