Zagadki Lilavati Wstęp do geometrii Dla klas II IV Czas trwania: 45 minut Zagadki Lilavati to seria scenariuszy lekcji matematycznych. Powstały one dzięki pomocy Fundacji Kosmos dla Dziewczynek. Projekt dofinansowała Fundacja mbanku. Wymyśliła i narysowała Marta Kopyt.
O CZYM SĄ ZAJĘCIA? JAK JE PRZEPROWADZIĆ? Nauczycielko, nauczycielu, przedstawiam ci scenariusz lekcji geometrii. Do przeprowadzenia zajęć będziesz potrzebować pokrytej punktami kartki (wystarczy wydrukować dwustronnie str. 6 w odpowiedniej liczbie egzemplarzy). Z jej pomocą dzieci poznają definicję trójkąta i dowiedzą się, czym są inne wielokąty. Ze względu na uniwersalne ujęcie tematu uczestnikami zajęć mogą być dzieci w różnym wieku. Więcej informacji i zadań związanych z punktami znajdziesz w książce Punkt wyjścia. Wytwórnik Geometryczny opublikowanej przez wydawnictwo Wytwórnia. Co będzie potrzebne? + linijka (najlepiej 30 cm), + kostki do gry (najlepiej po jednej na parę albo na osobę), + kartki pokryte punktami, najlepiej z dwóch stron, po dwie dla każdego dziecka (str 6). Cel główny Dziecko mierzy obiekty na płaszczyźnie, rozpoznaje ich właściwości i potrafi rozróżnić: punkt, odcinek, figury płaskie foremne i nieforemne. Potrafi dokonać podziału wielokąta na trójkąty. CELE OPERACYJNE Dziecko: + kreśli przy linijce odcinki, łącząc dwa punkty; + mierzy długość odcinka, zapisując ją jako wyrażenie jedno- lub dwumianowe; + porównuje długości odcinków; + określa warunki, na jakich można zbudować trójkąt na płaszczyźnie; + projektuje grę planszową i układa do niej instrukcję; + dostrzega, że wielościany zbudowane są z trójkątów; + rozwiązuje samodzielnie lub z innymi dziećmi problemy logiczne z zakresu geometrii; + podejmuje refleksję na temat zagadnień będących tematem zajęć i wyciąga wnioski; + rozwija kreatywność i spostrzegawczość; + rozbudza w sobie zamiłowanie do geometrii.
1. punkty i różnice między nimi + Narysuj punkt na tablicy. Wytłumacz, że tak naprawdę punkt nie ma ani grubości, ani szerokości, ani wysokości, ale żeby go sobie wyobrazić, można posłużyć się rysunkiem kropki. + Narysuj drugi punkt. Zapytaj: skoro punkty nie mają wysokości, grubości ani szerokości, to czym się różnią? Być może dzieci same zauważą, że punkty różnią się tylko położeniem. + Pokaż na tablicy, jak łączyć punkty przy linijce (nawet jeśli wydaje się, że wszyscy to umieją). 2. odcinki + Połącz dwa punkty najkrótszą linią. Wyjaśnij, że takie połączenie to odcinek. Połącz punkty łukowatą kreską to nie jest odcinek. + Rozdaj dzieciom kartki pokryte punktami i zachęć je, żeby: - narysowały krótki odcinek. Ile ma centymetrów? Ile ma milimetrów? - narysowały odcinek, który ma około 3 cm. Czy jest krótszy niż 3 cm czy dłuższy? - narysowały długi odcinek. Ile ma centymetrów? Zapytaj, czy istnieje odcinek dłuższy od tego, który dzieci właśnie narysowały. Jaki najdłuższy odcinek da się narysować na kartce, łącząc punkty? (Dzieci szukają najdłuższego odcinka. Każdy mówi na głos, ile centymetrów ma jego najdłuższy odcinek. Wspólnie dochodzą do tego, że najdłuższy odcinek to ten, który jest prawie jak przekątna kartki). 3. trójkąt + Narysuj na tablicy trzy punkty, a następnie połącz je odcinkami, aby otrzymać trójkąt. Poproś dzieci, żeby powiedziały ci, czym jest trójkąt. Kto ma pomysł? Jeśli dzieci idą złym tropem, narysuj przykład, który im to uzmysłowi. Niech same dojdą do tego, że aby narysować trójkąt, należy połączyć odcinkami 3 punkty nieleżące na jednej linii. + Zachęć dzieci, żeby narysowały trójkąt, który będzie zamykał jeden punkt.
4. Pozostałe wielokąty + Pokaż dzieciom czworokąt, czyli połączone odcinkami cztery punkty. Wyjaśnij, że te punkty to wierzchołki czworokąta. Zachęć dzieci do rozmowy o tym, czy każdy kwadrat to czworokąt i czy każdy czworokąt to kwadrat. + Zapytaj, jak będzie wyglądał pięciokąt. A sześciokąt? Narysuj na tablicy różne sześciokąty: wklęsłe i wypukłe. + Rozdaj dzieciom kostki do gry. Niech przez kilka minut pograją w grę polegającą na rysowaniu takiego wielokąta, jaka liczba oczek wypadnie na kostce. Obmyśl jej zasady wspólnie z dziećmi. Co narysujecie, jak wypadnie 6? A jak 3? A co, jeśli wypadnie 2? (Odcinek). Jak wypadnie 1, dzieci mogą nazwać jeden z punktów (wielką literą lub jakimś słowem jak gwiazdę lub planetę). Patrz, czy dzieciom udaje się poprawnie wykonać zadanie, i pomagaj, jeśli ktoś nie rozumie, co ma zrobić. 5. Podział figur na trójkąty + (Jeśli uczysz w Warszawie, zapytaj, czy dzieci znają budynek Złotych Tarasów i pamiętają, jak wygląda jego dach. Jeśli w grupie są dzieci, które go nie znają, możesz pokazać zdjęcie z bryłą budynku. Dach Złotych Tarasów sprawia wrażenie falowanego, ale z bliska widać, że jest zrobiony z samych trójkątów). + Narysuj wielokąt wypukły, a w środku punkt. Połącz wszystkie wierzchołki wielokąta z punktem. Pokaż, że w ten sposób można podzielić figurę na trójkąty. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
+ Narysuj wielokąt wklęsły i pokaż, że taką figurę nie zawsze da się podzielić na trójkąty w taki sposób jak wcześniej (można narysować punkt w takim miejscu, że jeśli połączymy go z wierzchołkiem,,,wyjdziemy za wielokąt ). Podziel więc figurę na dwa lub więcej wielokątów wypukłych, rysując w każdym z nich punkt i łącząc go z wierzchołkami. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. + Zachęć dzieci, żeby w zeszytach podzieliły na trójkąty te figury, które narysowały, kiedy rzucały kostką. Pokaż, że jak figura jest podzielona na trójkąty, to w środku każdego trójkąta można postawić punkt, a następnie podzielić ten trójkąt na mniejsze trójkąty i tak w nieskończoność. + Jeśli starczy czasu, zachęć dzieci, żeby: - podzieliły pięciokąt na: trzy trójkąty; na cztery trójkąty; na pięć trójkątów; - rysując dwie linie, podzieliły na trójkąty najpierw czworokąt, a potem pięciokąt. Na koniec + Na sam koniec zajęć możesz jeszcze porozmawiać z dziećmi o tym, które zadanie im się podobało najbardziej i dlaczego.
O FUNDACJI KOSMOS DLA DZIEWCZYNEK Misją fundacji jest wzmacnianie dziewczynek w Polsce. Jednoczymy środowisko, w którym dzieci mogą rozwijać się w zgodzie z sobą i podążać własnymi drogami. Prowadzimy działalność edukacyjną i badawczą, a także wydajemy pierwszy w Polsce magazyn non-fiction Kosmos dla dziewczynek DLACZEGO LILAVATI? Lilavati to XII-wieczna hinduska matematyczka i filozofka, która od pierwszego numeru magazynu, pokazuje inny wzorzec bycia księżniczką i inspiruje dzieci do matematycznych rozmyślań. Jest to szczególnie ważne dla dziewczynek, które często tracą wiarę w swoje zdolności związane z naukami ścisłymi. DWUMIESIĘCZNIK WSZYSTKICH DZIEWCZYNEK (I RESZTY ŚWIATA) Kosmos dla dziewczynek jest adresowany dla czytelników w wieku 7-11 lat. To autorski magazyn, którego wysoką jakość potwierdza patronat polskiej sekcji IBBY. Oprócz Zagadek Lilavatii, można w nim znaleźć m.in dział Ciało jest super, Karty fanki przyrody czy Poczuj siebie. Zapraszamy na www.kosmosdladziewczynek.pl