OPERATIONS REVIEW OF APC "ROSOMAK" CHASSIS

Journal of KONES Powertrain and Transport, Vol.14, No. 2 2007 OPERATIONS REVIEW OF APC "ROSOMAK" CHASSIS Tadeusz Wysocki, Pawe Micewicz, Tadeusz Dziubak Military Univeristy of Technology Faculty of Mechanical Engineering Gen. Sylwestra Kaliskiego 2, 00-908 Warsaw, Poland tel. +48 22-6839571, fax +48 22-6837602 tadeusz.wysocki@wat.edu.pl; pchorucznik@tlen.pl; tadeusz.dziubak@wat.edu.pl Abstract A success in present combat field operation is determined by many factors. One of them is assuring of rapid, term and unexpected for the enemy troops transport. Armoured vehicles, transporting troops in combat field, should have an ability to reach gun sites, which may be placed in terrain, where are no hardened ways and terrain is undulating, mountainous or boggy. Armoured vehicles adaptation to terrain obstacles covering should result from their construction system, dimensions and mass proportions and construction solutions of driving system and running gear. One of the criterion of operational appreciation of armoured personnel carrier (APC) is its mobility property, especially in terrain. Various and specialized in many details usable assessment criteria of one or a few (in comparison) KTO might be simultaneously formulated. In case of quantitative criteria it is possible to receive a global usable quantitative assessment for each KTO individually, what makes objective conditions to comparative assessment of their construction. In the paper there is presented a proposal of method of operational appreciation of modern armoured personnel carrier (APC) chassis based on numeral indexes. Using the defined indexes there was made the operational appreciation of APC Rosomak, which was compared to other modern APC s. Keywords: armoured personnel carrier, operational appreciation, mobility property OCENA UYTKOWA PODWOZIA KTO ROSOMAK Streszczenie Powodzenie w dziaaniach na wspóczesnym polu walki zdeterminowane jest wieloma czynnikami. Jednym z nich jest zapewnienie szybkiego, terminowego i nieoczekiwanego dla przeciwnika transportu onierzy. Pojazdy opancerzone, przewoce pododdziay w warunkach pola walki, powinny posiada zdolno dojechania na stanowiska ogniowe, które mog by pooone w terenie, gdzie nie ma dróg utwardzonych a teren jest pofadowany, górzysty lub podmoky. Zatem przystosowanie do pokonywania przeszkód terenowych przez pojazdy opancerzone powinno wynika z ich ogólnego ukadu konstrukcyjnego, proporcji wymiarowych i masowych oraz z zastosowania specyficznych rozwiza konstrukcyjnych w ukadach jezdnych i napdowych. Jednym z kryteriów oceny uytkowej koowego transportera opancerzonego (KTO) s jego waciwoci ruchowe, zwaszcza w terenie. Mona jednoczenie formuowa róne, czsto odmienne, szczegóowo ukierunkowane kryteria oceny uytkowej jednego lub w celach porównawczych kilku KTO. W przypadku kryteriów o charakterze ilociowym moliwe jest otrzymanie globalnej ilociowej oceny uytkowej oddzielnie dla kadego KTO, co stwarza obiektywne warunki do porównawczej oceny ich konstrukcji. W referacie przedstawiono propozycj metodyki oceny uytkowej podwozia wspóczesnego koowego transportera opancerzonego (KTO), któr oparto na rachunku wskaników liczbowych. Wykorzystujc sformuowane wskaniki dokonano porównawczej ukierunkowanej i globalnej oceny uytkowej KTO Rosomak, któr odniesiono do innych wspóczesnych KTO. Sowa kluczowe: koowy transporter opancerzony, ocena uytkowa, waciwoci ruchowe

Operations Review of APC Rosomak Chassis 1. Wprowadzenie Zalety koowych transporterów opancerzonych (KTO) zadecydoway o ich rosncej popularnoci wród uytkowników na caym wiecie, czego wiadectwem jest powszechne ich stosowanie w czasie typowych operacji wojskowych. Polepszenie niektórych waciwoci tego typu pojazdów, szczególnie zdolnoci do pokonywania terenu, znaczco wpyno na rozszerzenie palety moliwoci ich wykorzystania na wspóczesnym polu walki. Pocztkowo przeznaczone tylko do transportu onierzy w rejon spieszania pododdziaów, obecnie stay si penowartociowym rodkiem bojowym, który umiejtnie wykorzystany, zgodnie z moliwociami i przeznaczeniem, moe odda nieocenione usugi w czasie walki np.: wsparcie piechoty ogniem bezporednim, zapewnienie ochrony przeciwlotniczej czy zniszczenie umocnie przeciwnika. Jak zawsze, subiektywne opinie uytkowników o jakoci KTO niejednokrotnie s odmienne, czsto wrcz sprzeczne, dlatego nie powinny by brane pod uwag przy ocenie konstrukcji danego transportera. Istnieje zatem potrzeba sformuowania metodyki ilociowej oceny konstrukcji, pozwalajcej w sposób bezporedni i obiektywny ustali, który ze zbioru ocenianych transporterów charakteryzuje si lepsz, szeroko rozumian, jakoci konstrukcji. Dostpna literatura, przedstawiajca ogóln informacj w rozpatrywanym przedmiocie niniejszego opracowania, wymieniona jest w pozycjach [1 13, 15, 16 22]. Pozycje [11 14] dotycz stricte przedmiotu tego opracowania. 2. Wskaniki oceny uytkowej konstrukcji KTO Opracowanie wskanikowej oceny uytkowej konstrukcji wspóczesnego koowego transportera opancerzonego warto poprzedzi analiz jego charakterystyki taktyczno technicznej [12, 13]. Na podstawie tej charakterystyki mona atwo sformuowa liczbowe wskaniki oceny, które, jako wielkoci bezwymiarowe, mona swobodnie czy ze sob, tworzc ogólny wskanik oceny np. mobilnoci taktycznej [14]. W zalenoci od iloci posiadanych danych mona przeprowadzi globaln ocen konstrukcji lub czstkow, ukierunkowan. Przykadem oceny ukierunkowanej moe by ocena zdolnoci KTO np. do pokonywania typowych przeszkód terenowych lub ocena ruchliwoci i zwrotnoci pojazdu. Przeprowadzenie porównawczej oceny konstrukcji wybranych KTO moe si skada z nastpujcych etapów: 1. Ustalenie zbioru ocenianych transporterów, 2. Zestawienie parametrów konstrukcyjnych, 3. Sformuowanie ukierunkowanych wskaników oceny konstrukcji, 4. Wyznaczenie globalnego wskanika oceny konstrukcji. Aby ocena konstrukcji moga by bardziej uyteczna i bezporednia, naley zadba o to, aby ukierunkowane wskaniki oceny konstrukcji byy wielkociami bezwymiarowymi, zawierajcymi swoje wartoci w przedziale <(0; 1)>. Ze zbioru ocenianych transporterów lepsz konstrukcj odznacza si ten, którego wskaniki oceny konstrukcji przyjmuj wartoci blisze liczbie 1. Wskaniki oceny warto podzieli na grupy i przyporzdkowa do odpowiednich grup wymaga taktyczno technicznych [11]. Przykadowe uszeregowanie poszczególnych wskaników czstkowych, majcych wpyw na wynikow ocen ukierunkowan i globaln konstrukcji KTO oraz ich przyporzdkowanie do poszczególnych grup wymaga taktyczno-technicznych, zaprezentowano na rysunku 1. W niniejszym opracowaniu podczas formuowania ilociowych wskaników oceny konstrukcji KTO wykorzystano parametry ich charakterystyki taktyczno technicznej, które producent zwykle udostpnia. Ukierunkowane i globalne wskaniki oceny konstrukcji zapisano za pomoc prostych zalenoci matematycznych, poddanych standaryzacji, aby przyjmoway wartoci w przedziale (<0; 1>). 580

T. Wysocki, P. Micewicz, T. Dziubak Rys. 1. Przyporzdkowanie wskaników do poszczególnych grup wymaga oraz ich ukad hierarchiczny Fig. 1. Assignment of individual groups of index and their hierarchic arrangement 581

Operations Review of APC Rosomak Chassis Zastosowana metodyka uytkowej, ilociowej oceny konstrukcji wspóczesnych koowych transporterów daje moliwo uzyskania odpowiedzi na pytanie, który z rozpatrywanych KTO jest pojazdem lepszym/najlepszym w ocenianym zakresie. Warto wskanika globalnego oceny konstrukcji W GK, bdcego wartoci redni arytmetyczn wszystkich wskaników czstkowych, moe by obiektywn ocen mobilnoci taktycznej KTO, na caoksztat której wpywaj m.in. zdolnoci manewrowe transportera, jego ruchliwo czy zdolno do pokonywania trudnego terenu. Opracowanie niniejsze nie dotyczy kompleksowej oceny transporterów KTO, stanowi okrelon, ukierunkowan gównie na szeroko rozumiane ich podwozie, prób oceny ich konstrukcji. Jak wiadomo, w celu przeprowadzenia kompleksowej oceny KTO naley opracowa dodatkowe zestawy wskaników oceny, w tym m.in.: niezawodnoci i trwaoci konstrukcji; uzbrojenia i odpornoci na dziaanie przeciwnika. Przedmiotowa ocena konstrukcji KTO zostaa przeprowadzona w ograniczonym zakresie z powodu utrudnionego dostpu do charakterystyk taktyczno technicznych niektórych transporterów. Zdaniem autorów niniejszego opracowania, proponowany sposób przeprowadzenia oceny konstrukcji zasuguje na zaufanie i wart jest rozwijania w miar pozyskiwania kolejnych informacji z zakresu charakterystyki taktyczno - technicznej tych pojazdów. 3. Ukierunkowana i globalna ocena uytkowa podwozia KTO Jak wiadomo, Rosomak jest polsk nazw/wersj koowego transportera opancerzonego Patria AMV. Jest to obecnie jedna z najwczeniejszych na wiecie konstrukcji pojazdu wielozadaniowego. Pojazd ten posiada budow moduow i, przez wielu obserwatorów podkrelane, doskonae waciwoci jezdne. Budowa moduowa umoliwia jego wszechstronne wykorzystanie na wspóczesnym polu walki. Poniej zaprezentowano wartoci wybranych czstkowych wskaników W PPW, W M, W BN, i W KP oraz globalnego wskanika W GK dla tak ukierunkowanej oceny konstrukcji, obliczone i zestawione porównawczo dla nastpujcych koowych transporterów opancerzonych: VBCI (Francja), PIRANHA IV (Szwajcaria), AMV (Finlandia), RY (Polska), PIRANHA III (Szwajcaria) oraz PANDUR II (Austria). Modele matematyczne i sens fizyczny poszczególnych wskaników oceny ukierunkowanej i globalnej przedstawiono poniej. Wskanik ogólny oceny pokonywania przeszkód wodnych W PPW Wskanik W PPW okrela zdolno KTO do pokonywania przeszkód wodnych wpaw oraz poprzez brodzenie. WPPW GB VP /2, (1) W GB wskanik gbokoci brodzenia, W VP - wskanik rozpitoci prdkoci pywania pojazdu. Wskanik W GB charakteryzuje gboko pokonywanego brodu. h BRD WGB, (2) hkto h BRD maksymalna gboko brodzenia KTO [m], h KTO wysoko KTO [m]. Wskanik W VP okrela rozpito maksymalnych prdkoci pywania w ruchu do przodu i do tyu. 582

T. Wysocki, P. Micewicz, T. Dziubak V WPMAX maksymalna prdko pywania KTO do tyu [km/h], V PMAX maksymalna prdko pywania KTO do przodu [km/h]. V WPMAX WVP, (3) VPMAX Wskanik oceny rozpitoci masowej KTO W M Wskanik W M okrela moliwo obcienia KTO np.: dodatkowym pancerzem lub systemem uzbrojenia o wikszym kalibrze. m WM, (4) mmax m rónica mas KTO w wersji bojowej i bazowej [t], m MAX masa KTO w wersji bojowej [t]. Wskanik ogólny oceny bryy nadwozia W BN Wskanik W BN okrela zdolno KTO do wykorzystywania naturalnych i sztucznych zason w celu zminimalizowania moliwoci wykrycia na polu walki. W / 2 WBN ZS MM, (5) W ZS - wskanik zwartoci sylwetki, W MM - wskanik moliwoci maskowania. Wskanik W ZS okrela zwarto sylwetki koowego transportera opancerzonego i co za tym idzie, np. podatno do transportu w przestrzeni adunkowej samolotu. Zatem h KTO wysoko KTO [m], b KTO szeroko KTO [m], l KTO dugo KTO [m]. hkto hkto W (1 ) (1 ) ZS / 2. (6) bkto lkto W ZS hkto ( bkto lkto ) 1, (7) 2bKTOlKTO Wskanik W MM okrela, poprzez ocen stopnia zminimalizowania wymiarów sylwetki, potencjaln odporno KTO na wykrycie w terenie. W MM A 1 A C pole powierzchni czoowej [m 2 ], gdzie A C = h KTO b KTO, A B pole powierzchni bocznej [m 2 ], gdzie A B = h KTO l KTO. Wskanik ogólny oceny kierowalnoci KTO W KP b C KTO 1, (8) AB lkto Wskanik W KP okrela zdolno pojazdu, gównie do zmiany kierunku jazdy w warunkach terenowych. WKP KS WSZAW K WZK OS / 5, (9) 583

Operations Review of APC Rosomak Chassis W KS wskanik szerokoci korytarza skrtu KTO, W SZAW wskanik rednicy zawracania, W K wskanik kierowalnoci, W ZK wskanik zgodnoci kolein, W OS wskanik oporu skrtu. Wskanik W KS charakteryzuje minimaln szeroko korytarza potrzebn na wykonanie manewru skrcania. bkto WKS, (10) bks b KTO szeroko KTO [m] b KS minimalna szeroko korytarza skrtu [m]. Wskanik W SZAW charakteryzuje minimaln warto rednicy zawracania wedug ladu przedniego zewntrznego koa, która ma niebagatelne znaczenie w trakcie poruszania si KTO w obszarze o ograniczonej przestrzennie moliwoci wykonania tego manewru ruchowego. l KTO dugo KTO [m], D ZAW rednica zawracania [m]. l KTO WSZAW, (11) DZAW Wskanik W K charakteryzuje ogóln konstrukcj ukadu kierowniczego (jego konfiguracj). I OK liczba osi kó jezdnych kierowanych w KTO, I OP liczba wszystkich osi kó KTO. I OK WK, (12) I OP Wskanik W ZK charakteryzuje zgodno torów ruchu kó (kolein) KTO na uku drogi, co sprzyja znacznemu obnieniu oporów ruchu na podou odksztacalnym. b b2 b 1 suma szerokoci kolein kó jezdnych przednich, b 2 suma szerokoci kolein, zmierzona po przejechaniu pojazdu. 1 W ZK, (13) Wskanik W OS charakteryzuje opory toczenia podczas jazdy na uku drogi. 1 W OS, (14) wspóczynnik oporów toczenia na uku drogi definiowany jako stosunek maksymalnej siy oporów ruchu na uku drogi do minimalnej siy oporów ruchu przy jedzie na wprost (obie siy mierzone dla tej samej nawierzchni). Wskanik globalny konstrukcji W GK Wskanik W GK charakteryzuje konstrukcj KTO w badanym zakresie i jest wartoci redni arytmetyczn tu ujtych skadowych wskaników czstkowych: W GK / 4. (15) PPW M BN KP 584

T. Wysocki, P. Micewicz, T. Dziubak Ocena ilociowa konstrukcji wspóczesnych koowych transporterów daje moliwo uzyskania odpowiedzi na pytanie, który z rozpatrywanych KTO jest pojazdem lepszym/najlepszym w ocenianym zakresie. Warto wskanika globalnego konstrukcji W GK, bdcego wartoci redni arytmetyczn wszystkich wskaników czstkowych, jest obiektywn ocen ogóln, na caoksztat której wpywaj oceny czstkowe. Poniej zaprezentowano wskaniki oceny konstrukcji obliczone dla: VBCI (Francja), Boxer (Niemcy), PIRANHA IV (Szwajcaria), AMV (Finlandia), RY (Polska), PANDUR II (Austria), i PIRANHA III (Szwajcaria). Pojazd Wskaniki Tab. 1. Ocena ukierunkowana i globalna (w analizowanym zakresie) konstrukcji KTO Tab. 1. Guided and global evaluation of KTO construction VBCI (Francja) Boxer (Niemcy) Piranha IV (Szwajcaria) AMV (Finlandia) Ry (Polska) Pandur II (Austria) Piranha III (Szwajcaria) W PPW 0,67 0,63 0,68 0,65 0,72 0,67 0,69 W M 0,38 0,24 0,40 0,42 0,27 0,29 0,27 W BN 0,54 0,53 0,53 0,53 0,54 0,56 0,54 W KP 0,49 0,51 0,47 0,47 0,44 0,48 0,50 W GK 0,52 0,48 0,52 0,52 0,49 0,50 0,50 Podczas sporzdzania oceny ukierunkowanej czsto zachodzi potrzeba oddzielnego porównania zdolnoci poszczególnych KTO do pokonywania przeszkód terenowych. Jest to jedna z waniejszych waciwoci wspóczesnego KTO na polu walki. Wskanik oceny pokonywania przeszkód terenowych W PT W PT W / 3, (16) PION POP PP W PION wskanik pokonywania cianki pionowej o wysokoci h PION, W POP - wskanik pokonywania rowu poprzecznego, W PP - wskanik przewitu poprzecznego. Wskanik pokonywania przeszkody/cianki pionowej W PION Maksymalna wysoko pokonywanej przeszkody terenowej nie zaley tylko od waciwoci kó jezdnych, ale równie od przewitu KTO. Zwikszenie promienia koa r K korzystnie wpywa na pokonywanie wystpów, progów czy rowów [72]. Wskanik ten okrela zdolno pojazdu do pokonywania typowej przeszkody terenowej jak jest cianka pionowa. hpion hpion W PION / 2, (17) d K h d K rednica koa jezdnego KTO [m], gdzie d K = 0,97 r N +r N (r N promie nominalny koa jezdnego), h PION maksymalna wysoko przeszkody pionowej jak moe pokona KTO [m], h przewit poprzeczny KTO [m]. 585

Operations Review of APC Rosomak Chassis Wskanik pokonywania rowu poprzecznego W POP W pojazdach z liczb osi kó wiksz ni trzy, szeroko pokonywanego rowu zaley od odlegoci L MIN pierwszej osi kó jezdnych od nastpnej osi kó pooonej zwykle bezporednio przed rodkiem masy pojazdu. Wskanik W POP okrela zdolno pojazdu do pokonywania typowej przeszkody terenowej jak jest rów poprzeczny. LMIN WPOP 1, (18) L L MIN rozstaw (zwykle) pierwszych osi kó jezdnych KTO [m], L RÓW maksymalna szeroko rowu, który pokonuje KTO [m]. Wskanik przewitu poprzecznego W PP Wskanik W PP ocenia konstrukcyjnie warto przewitu pojazdu. h WPP, (19) d K h przewit poprzeczny KTO [m], d K rednica koa jezdnego KTO [m], gdzie d K = 0,97 r N +r N (r N promie nominalny koa jezdnego). Poniej zaprezentowano wartoci wskaników oceny konstrukcji KTO w tym zakresie, obliczone dla: VBCI (Francja), PIRANHA IV (Szwajcaria), AMV (Finlandia), RY (Polska), PIRANHA III (Szwajcaria), PANDUR II (Austria). RÓW Tab. 2. Wartoci wskanika ceny pokonywania przeszkód terenowych W PT Tab. 2. Defeating field obstacles index value Pojazd VBCI (Francja) Boxer (Niemcy) Piranha IV (Szwajcaria) AMV (Finlandia) Ry (Polska) Pandur II (Austria) Piranha III (Szwajcaria) Parametry d K [m] h PION [m] h [m] L MIN [m] L RÓW [m] Wskanik W PION W POP W PP W PT 1,26 0,7 b.d. b.d. 2,0 b.d. b.d. b.d. b.d. 1,32 0,8 b.d. 1,55 2,0 b.d. 0,77 b.d. b.d. 1,16 0,7 b.d. b.d. 2,0 b.d. b.d. b.d. b.d. 1,24 0,7 0,430 1,45 2,0 0,59 0,27 0,34 0,40 1,14 0,4 0,400 1,30 2,0 0,67 0,35 0,34 0,45 1,08 0,5 0,454 1,40 2,2 0,68 0,36 0,41 0,48 1,12 0,6 0,475 1,22 2,0 0,66 0,39 0,42 0,49 586

T. Wysocki, P. Micewicz, T. Dziubak W dostpnych publikacjach trudno jest znale wyniki ilociowej szerokiej globalnej oceny konstrukcji KTO. Na potrzeby pozyskania takiej oceny przyjto szeroki zakres globalnej oceny konstrukcji, co poniej zapisano w postaci tak zdefiniowanego wskanika W GK. Wskanik globalny konstrukcji W GK / 8 WGK ZD PPW PJ SE M BN W ZD wskanik ogólny oceny zdolnoci terenowych, W PPW wskanik ogólny oceny pokonywania przeszkód wodnych, W PJ wskanik ogólny oceny prdkoci jazdy, W SE wskanik zdolnoci KTO do samoewakuacji, W M wskanik oceny rozpitoci masowej KTO, W BN wskanik ogólny oceny bryy nadwozia, W UN wskanik ogólny oceny ukadu napdowego, W KP - wskanik ogólny oceny kierowalnoci pojazdu. Pojazd Wskaniki, (20) Tab. 3. Wartoci wskanika globalnego (w szerokim zakresie) konstrukcji W GK Tab. 3. Global index value of construction (wide range) VBCI (Francja) Boxer (Niemcy) Piranha IV (Szwajcaria) AMV (Finlandia) UN Ry (Polska) KP Pandur II (Austria) Piranha III (Szwajcaria) W ZD b.d. b.d. b.d. 0,42 0,45 0,52 0,47 W PPW 0,67 0,63 0,68 0,65 0,72 0,67 0,69 W PJ b.d. b.d. b.d. 0,54 b.d. 0,54 0,55 W SE b.d. b.d. b.d. 0,62 0,56 0,55 0,67 W M 0,38 0,24 0,40 0,42 0,27 0,29 0,27 W BN 0,54 0,53 0,53 0,53 0,54 0,56 0,54 W UN b.d. b.d. b.d. 0,62 b.d. 0,61 0,70 W KP 0,49 0,51 0,47 0,47 0,44 0,48 0,50 W GK b.d. b.d. b.d. 0,534 b.d. 0,528 0,548 Z zamieszczonych powyej rezultatów oblicze wynika, e najwysz ocen ogóln konstrukcji W GK = 0,548 uzyskuje KTO Piranha III, na drugim miejscu plasuje si KTO AMV Patria z wynikiem W GK = 0,534, trzeci lokat z wynikiem W GK = 0,528 naley przyzna KTO Pandur II. O pierwszej lokacie KTO Piranha III zadecydoway waciwoci jego ukadu napdowego, przekadajce si na wysok warto wskanika dynamicznego. Warto wskanika globalnego konstrukcji 0.60 0.55 0.50 0.45 0.40 0.35 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 0.534 0.528 0.548 AMV Pandur II Piranha III Rys. 2. Wartoci wskanika globalnego konstrukcji W GK Fig.2. Global index value of construction (wide range) 587

Operations Review of APC Rosomak Chassis Jak powszechnie wiadomo, odchylenie standardowe S WGK charakteryzuje redni rozrzut wartoci wskaników czstkowych od wartoci redniej W GK. S WGK odchylenie standardowe wskanika W GK, n liczba wskaników (n = 8), W i wartoci poszczególnych wskaników, W GK wskanik globalny konstrukcji KTO. 1 n S WGK i GK, (21) n i1 2 W 0,70 0,65 0,65 0,62 0,62 S WGK =0,085 Wartoci wsk. oceny KTO AMV 0,60 0,55 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,42 0,54 0,42 0,53 0,47 0,534 WZD WPPW WPJ WSE WM WBN WUN WKP rednia 0,10 0,05 0,00 Rys. 3. Wartoci poszczególnych wskaników dla KTO AMV Patria Fig. 3. Individual index value for KTO AMV Patria 0,70 0,67 S WGK =0,104 Wartoci wsk. oceny KTO KTO 0,65 0,60 0,55 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,52 0,54 0,55 0,29 0,56 0,61 0,48 0,528 WZD WPPW WPJ WSE WM WBN WUN WKP rednia 0,10 0,05 0,00 Rys. 4. Wartoci poszczególnych wskaników dla KTO Pandur II Fig. 4. Individual index value for KTO Pandur II 588

T. Wysocki, P. Micewicz, T. Dziubak 0,70 0,69 0,67 0,70 S WGK =0,134 0,65 Wartoci wsk. ocen KTO KTO 0,60 0,55 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,47 0,55 0,27 0,54 0,50 0,548 WZD WPPW WPJ WSE WM WBN WUN WKP rednia 0,10 0,05 0,00 Rys. 5. Wartoci poszczególnych wskaników dla KTO Piranha III Fig. 5. Individual index value for KTO Piranha III Najmniejsz warto odchylenia standardowego wskanika globalnego konstrukcji W GK, która wiadczy o zachowaniu cigoci doskonaoci konstrukcji wszystkich ukadów danego pojazdu, uzyskuje KTO AMV Patria - S WGK = 0,085, nastpnie KTO Pandur II z wynikiem S WGK = 0,104 i na trzeciej pozycji jest KTO Piranha III z wartoci S WGK = 0,134. 4. Podsumowanie Przedmiotowa ocena konstrukcji KTO zostaa przeprowadzona w ograniczonym zakresie z powodu utrudnionego dostpu do penej charakterystyki taktyczno-technicznej ocenianych transporterów. Zdaniem autorów niniejszego opracowania proponowany sposób przeprowadzenia oceny konstrukcji wzbudza zaufanie i wart jest rozwijania o kolejne wskaniki, w miar uzyskiwania peniejszych danych taktyczno - technicznych. W przeprowadzonej ocenie KTO AMV Patria, Pandur II i Piranha III (tabela 3) widoczne s stosukowo niewielkie rónice wartoci wskaników globalnych oceny konstrukcji. Na tej podstawie mona sdzi, i zaprezentowane transportery s produktami dojrzaymi konstrukcyjnie, zaprojektowanymi specjalnie z myl o uytkownikach wojskowych i speniaj ich czsto wysublimowane wymagania, jak na przykad zwarta sylwetka. Wszystkie oceniane KTO osigny podobn warto wskanika ogólnego bryy nadwozia W BN. Oznacza to, e dziki staraniom konstruktorów wozy te odznaczaj si wysok podatnoci transportow oraz zwartoci sylwetki, umoliwiajc atwe ich maskowanie na wspóczesnym polu walki. Widoczne rónice wartoci wskanika globalnego wynikaj czsto z konstrukcji poszczególnych ukadów w rozpatrywanych KTO, jak to ma miejsce w przypadku wskanika ogólnego rozpitoci masowej W M. Trzy wyróniajce si w tej ocenie transportery: AMV, VBCI i Piranha IV s wozami z zawieszeniem hydropneumatycznym, zapewniajcym nie tylko due bezpieczestwo i komfort jazdy oraz moliwo dostosowania wysokoci przewitu, podunego i poprzecznego, do aktualnych warunków terenowych, ale równie umoliwiajcym uzyskanie wysokiej rozpitoci masowej. Mona wic przypuszcza, e kolejne generacje koowych transporterów opancerzonych bd wyposaane w zawieszenia hydropneumatyczne osi kó jezdnych. 589

Literatura Operations Review of APC Rosomak Chassis [1] Abbott, P., Arming light AVFs, Military Technology (MT) 8, 2001. [2] Barnat, W., Cypko, E., Radzimierski, M., Transporter opancerzony BTR 70, NTW 4, 1999. [3] Bazela, R., Wspóczesne wozy bojowe, Raport Wojsko Technika Obronno (RWTO) 9, 2004. [4] Bodin, A., Falk, A., Military Vehicles. Chalmres University of Technology Göteborg, Sweden 2003. [5] Fuglewicz, S., Koowy transporter opancerzony meandry wyboru, NTW 9, 2001. [6] Hanel, D., Operacyjno-techniczne wymagania dla pojazdów opancerzonych, NTW 8, 2001. [7] Hodanowicz, G., AMV nabiera rozpdu, RWTO 5, 2004. [8] Hodanowicz, G., Pocztek weryfikacji Rosomaka, RWTO 7, 2004. [9] Kawa, H., Papliski, K., Koowy transporter opancerzony AMV Rosomak. IX Midzynarodowe Sympozjum IPMiT Pojazdy 2005. [10] Kiski, A., Ry potomek SKOTa. NTW 9, 2001. [11] Micewicz, P.,(pod kier. Wysockiego T.), Wymagania stawiane wspóczesnym koowym transporterom opancerzonym (KTO), XXIII Seminarium KNM WAT, Warszawa 2004. [12] Micewicz, P., (pod kier. Wysockiego T.), Ocena taktyczno techniczna koowego transportera opancerzonego (KTO), XXIV Seminarium KNM WAT, Warszawa 2005. [13] Micewicz, P., (pod kier. Wysockiego T.), Ocena waciwoci taktyczno technicznych koowych transporterów opancerzonych (KTO) Rosomak i Ry, XXV Seminarium KNM WAT, Warszawa 2004. [14] Micewicz, P., (pod kier. Wysockiego T.), Ocena konstrukcji wspóczesnych koowych transporterów opancerzonych, WAT, Warszawa 2006. [15] Nita, M., Transporter opancerzony Fuchs, NTW 8, 1997. [16] Nita, M., AMX 10RC, NTW 06/2001. [17] Pietrzak, W., AMV Patria dla Polski, WPTiL 3, 2003. [18] Potocki, J., Koowy transporter opancerzony Ry, NTW 4, 2004. [19] Ryba, Z., Francuski wóz bojowy piechoty VBCI, WPTiL 5, 2001. [20] Ryba, Z., Francuski VAB, WPTiL 2, 2002. [21] Simiski, P., Wspóczesne koowe transportery opancerzone tendencje rozwojowe, IX Midzynarodowe Sympozjum IPMiT Pojazdy 2005. [22] Uycki, D., GTK/MRAV/PWV koowy wóz bojowy nowej generacji, NTW 5, 2001. 590