DYSLEKSJA I CO DALEJ?
Badania prowadzone w Polsce wskazują, że dysleksja rozwojowa występuje u ok. 15 % populacji, z czego lżejsze przypadki stanowią ok. 10 %, a poważniejsze ok. 4%. Oznacza to, że w każdej klasie można spotkać średnio troje uczniów z tym problemem. Liczba osób z dysleksją wzrasta, na co wpływ ma: Zwiększanie się liczby dzieci pochodzących z zagrożonych ciąż i trudnych porodów,
Niekorzystne czynniki kulturowe, takie jak brak naturalnych okazji do ćwiczenia funkcji uczestniczących w czytaniu i pisaniu, np. dzieci mało rysują, manipulują, nie rozwijają się ruchowo podczas zabaw na podwórku. Brak kontaktu z książką, którą wypiera telewizja, komputer ( kultura obrazu, komunikacja obrazowa).
CO TO JEST DYSLEKSJA? Dysleksja rozwojowa to zespół specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania. Określenie rozwojowa oznacza, że opisane trudności występują od początku nauki szkolnej. Trudności w czytaniu i pisaniu objęte tą nazwą mogą występować w trzech formach:
Dysgrafia - trudności w opanowaniu pożądanego poziomu graficznego pisma. Dysleksja (właściwa) specyficzne trudności w nauce czytania, którym towarzyszą często trudności w pisaniu. Dysortografia specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (nie tylko błędy ortograficzne).
Trudności w czytaniu i pisaniu mają różne przyczyny i dużym problemem jest zdiagnozowanie dysleksji, czyli specyficznych trudności. Dysleksję należy wykluczyć w przypadku: niepełnosprawności intelektualnej inteligencji niższej niż przeciętna wad zmysłu wzroku i słuchu zaniedbania środowiskowego.
Stwierdzenie dysleksji rozwojowej wymaga specjalistycznej diagnozy Badanie diagnostyczne dokonywane jest w Poradni Psychologiczno Pedagogicznej przez zespół składający się z: psychologa, pedagoga, często logopedy. Badanie psychologiczne pozwala ocenić poziom funkcjonowania intelektualnego. Bada się zdolność koncentracji uwagi, pamięć i spostrzeganie wzrokowe, słuchowe, funkcje językowe, sprawność ruchową rąk. W wyniku badań testowych, obserwacji, analiz danych z wywiadu ustala się, które funkcje rozwijają się nieprawidłowo i jakie są mocne strony rozwoju dziecka.
W badaniach pedagogicznych ustala się, czy trudności w czytaniu i pisaniu występują jednocześnie, czy w izolacji oraz w jakim nasileniu. Analizuje się jakościowo błędy i rodzaj trudności. Ustala się także stopień opanowania programu nauczania (w tym znajomość zasad ortograficznych).
Rozpoznaje się dysleksję rozwojową, gdy stwierdza się: prawidłowy rozwój umysłowy obecność istotnych opóźnień rozwoju funkcji (słuchowo-językowych, wzrokowo-przestrzennych, ruchowych, integracji tych funkcji), które stanowią podstawę do wykształcenia się umiejętności czytania i pisania; wczesne występowanie trudności w czytaniu i pisaniu (od początku nauki szkolnej, w oddziale przedszkolnym i klasie pierwszej); trudności w czytaniu i pisaniu są nasilone i długotrwałe, nie ustępują zaraz po podjęciu pomocy w domu, a nawet w pierwszym okresie terapii. Nie rozpoznaje się dysleksji rozwojowej, gdy trudności: są jedynie wynikiem złego funkcjonowania narządów zmysłów (niedosłuchem lub wadą wzroku); należą do zespołu symptomów inteligencji niższej niż przeciętna, niepełnosprawność intelektualna; są skutkiem schorzenia neurologicznego (MPD, epilepsja); są wyłącznie wynikiem zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego; najczęściej wówczas dziecko początkowo nie ma trudności, pojawiają się one i konsekwentnie nasilają w starszych klasach szkoły podstawowej
Znajomość przyczyn dysleksji rozwojowej pozwala skutecznie radzić sobie z problemem. Jak dowiodły badania naukowe dysleksja rozwojowa ma podłoże biologiczne. Jest uwarunkowana genetycznie, a więc dziedziczona. Może też być spowodowana zmianami w centralnym układzie nerwowym, wywołanymi nieprawidłowym rozwojem w okresie prenatalnym (ciąży) i oddziaływaniem szkodliwych czynników w okresie porodu i po urodzeniu (np. niedotlenienie mózgu, wylewy wskutek pęknięcia naczyń krwionośnych).
Bezpośrednią przyczyną trudności o charakterze dyslektycznym jest nieharmonijny rozwój psychomotoryczny dziecka, co oznacza, że niektóre funkcje rozwijają się dobrze lub ponadprzeciętnie, inne zaś z wyjątkowym opóźnieniem. Dotyczy to przede wszystkim zaburzeń rozwoju tych funkcji poznawczych i ruchowych, które biorą udział w czytaniu i pisaniu.
Nieprawidłowości rozwoju funkcji słuchowo-językowych objawiają się jako zaburzenia uwagi, pamięci i percepcji słuchowej. Dziecko: nie dostrzega różnicy pomiędzy głoskami (np. z i s), myli je podczas zapisywania, myli wyrazy różniące się jedną głoską (koza kosa); ma trudności z dokonywaniem analizy sylabowej i głoskowej, czyli wydzielenia sylab i głosek ze słów (np. krok = k-r-o-k), czego konsekwencją jest opuszczanie lub dodawanie liter, czy sylab w zapisywanych wyrazach, przekręcanie wyrazów podczas pisania opuszcza wyrazy podczas dyktanda, ma trudności z przypomnieniem sobie właściwego słowa podczas pisania samodzielnego oraz podczas czytania
Zakłócenia funkcji percepcyjno- motorycznych i ich integracji wywołują specyficzne kłopoty w umiejętności czytania i pisania, a w okresie nauki w klasach starszych manifestują się też innymi charakterystycznymi objawami. W PISANIU: - trudności w pisaniu ze słuchu - mylenie liter b-p, d-b, u-n, n-w, ł-l-t, s-z, sz-s, - trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność - nie różnicowanie ę- en, ą- om -opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów - przestawianie liter w wyrazach - przestawianie szyku dyktowanych wyrazów - błędy typowo ortograficzne - niski poziom graficzny pisma
W CZYTANIU: - wolne tempo - błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zmiana brzmienia- nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów - trudności we właściwej intonacji czytanej treści - trudności w zrozumieniu przeczytanej treści - odpoznawanie napisów po cechach przypadkowych( zgadywanie) - opuszczanie całego wiersza - zmiana kolejności liter i wyrazów - niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
Zaburzenia funkcji wzrokowych (uwagi i spostrzegania wzrokowego, pamięci wzrokowej) powodują: w klasie 0 i 1 trudności w zapamiętywaniu liter i ich odróżnianiem, stąd mylenie liter podobnych pod względem kształtu (t=l=ł, m=n), z pamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter (F,H,Ł); trudności w nauce czytania elementarnego, ponieważ nieprawidłowe rozpoznawanie liter uniemożliwia sprawne literowanie, czyli odnoszenie do spostrzeganych liter przypisanych im głosek, co wydłuża dokonywanie syntezy i odczytywanie wyrazu; trudności z utrwaleniem poprawnej pisowni wyrazów zawierających trudność ortograficzną np. rz i ó
Deficyty rozwoju funkcji ruchowych a zwłaszcza motoryki rąk powodują: wolne tempo pisania, niski poziom graficzny pisma, łatwe męczenie się ręki, trudności zapamiętania wzorców wyrazowych, które pozwalają na zapisywanie w sposób automatyczny poprawnej formy wyrazów takich jak który, król, rzeka, herbata.
TRUDNOŚCI WYSTĘPUJĄCE W NAUCE INNYCH PRZEDMIOTÓW Trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową a pisownią wyrazów. Trudności w uczeniu się pamięciowym: tabliczka mnożenia, nauka wierszy, ciągi słowne. Trudności w nauce geografii ; utrudnione czytanie mapy, niewłaściwa orientacja w stronach świata. Trudności w nauce geometrii: zmiany kierunku w rysunkach geometrycznych, trudności w różnicowaniu kształtów, zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej. Trudności w rysowaniu, w rozplanowaniu rysunku, błędny kierunek odwzorowywania, zbyt silny lub zbyt słaby nacisk ołówka. Trudności na lekcjach wychowania fizycznego: błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń, obniżona sprawność ruchowa.
Uczniowie z dysleksją rozwojową mają prawo do diagnozy, terapii, dostosowania formy nauczania i wymagań do ich możliwości psychofizycznych.
Zalecane formy pomocy Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w celu usprawniania obniżonych funkcji. Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze z języka polskiego w celu doskonalenia umiejętności poprawnego pisania, utrwalania reguł pisowni i ich praktycznego zastosowania.
Inne zalecenia Tolerancyjne ocenianie prac pisemnych pod względem popełnianych błędów (podstawą oceny powinna być wartość merytoryczna prac, błędy należy zaznaczać i zalecać ich poprawę). Tolerancyjne ocenianie postępów z języka obcego ze względu na deficyty percepcji słuchowej. W razie nieczytelności pracy, wskazane jest umożliwienie uczniowi jej odczytania lub udzielenia odpowiedzi ustnej z jej treści. Umożliwienie pisania dłuższych prac na komputerze. W przypadku dłuższych treści udostępnienie notatki w formie skserowanej lub wydruku komputerowego do wklejenia do zeszytu.
Inne zalecenia Ograniczenie zapisywania treści notatek na rzecz aktywnego słuchania i uczestniczenia w lekcji. Unikanie głośnego czytania na forum klasy. Ustne zaliczanie wcześniej wyznaczonych partii materiału. W trakcie odpytywania udzielanie dodatkowych wskazówek, sprawdzanie stopnia zrozumienia treści poleceń. Pozostawianie większej ilości czasu na wykonanie prac pisemnych. Stosowanie na sprawdzianach zadań w formie pytań zamkniętych lub testu wyboru. Zauważanie i docenianie nawet drobnych wysiłków, stwarzanie okazji do odnoszenia sukcesów. Stała współpraca ucznia z nauczycielem polonistą.
WARUNKI PRZYSTAPIENIA UCZNIA Z DYSLEKSJĄ DO SPRAWDZIANU LUB EGZAMINU W WARUNKACH DOSTOSOWANYCH DO JEGO POTRZEB posiadanie pisemnej opinii z państwowej lub uprawnionej poradni niepublicznej; opinia musi zawierać stwierdzenie występowania dysleksji rozwojowej; opinia musi być dostarczona w terminie do 30 września roku, w którym odbywa się egzamin; od 1 września 2011 roku opinia o specyficznych trudnościach w uczeniu się jest wystawiana tylko raz i obowiązuje do końca okresu kształcenia.
Otrzymanie opinii stwierdzającej dysleksję nie jest ostatnim, ale pierwszym krokiem na drodze do pokonania trudności
Wskazówki dla rodziców Stwierdzenie dysleksji rozwojowej często staje się wymówką zarówno dla dzieci, jak i dla rodziców. Uczniowie rozgrzeszają się w ten sposób z nieznajomości ortografii i niechęci do czytania. Uważają, że otrzymanie opinii o dysleksji rozwiązuje problem. Nic bardziej błędnego. Dlatego ogromna odpowiedzialność spada na rodziców.
Wskazówki dla rodziców Rodzice powinni sobie uświadomić, że samo wysłanie dziecka do poradni, czy pod opiekę szkolnego terapeuty nie likwiduje problemu. Rodzice powinni wspierać dziecko w pokonywaniu przez nie trudności szkolnych oraz stwarzać okazję do planowych ćwiczeń w domu. Dbać o odpowiednią atmosferę przy wykonywaniu tych ćwiczeń, aby nie zniechęcać dziecka, lecz pozytywnie motywować je do stałego wysiłku związanego z nauką. Współpracować z terapeutą i korzystać z jego wskazówek, co do przejawów specyficznych trudności w nauce oraz omawiać sposoby i możliwości wyrównywania braków w czytaniu i pisaniu w warunkach domowych.
W domu Prowadzenie ćwiczeń dodatkowych w zakresie poprawnej pisowni zgodnie z zaleceniami nauczyciela. Korzystanie ze słownika ortograficznego przy analizowaniu i poprawianiu błędów. Zapewnienie pomocy w nauce, wspólne czytanie i analiza tekstów, treści lektur. Prowadzenie prób pisania pismem drukowanym. Ścisła współpraca rodziców ze szkołą.
Zamiast wniosków Lista braków rodzinnych w pracy z dzieckiem z dysleksją 1. Brak czasu dla dziecka i bliskiego kontaktu z dzieckiem. 2. Brak wsparcia dla dziecka i zrozumienia jego problemów. 3. Brak śledzenia i kontroli postępów dziecka. 4. Brak pomocy w odrabianiu lekcji i kontynuacji ćwiczeń terapeutycznych. 5. Brak kontaktu ze szkołą.
Lista braków rodzinnych w pracy z dzieckiem z dysleksją 6. Brak stworzenia możliwości do rozwoju samodzielności: wyręczanie dziecka w trudnych zadaniach, czynnościach domowych, nadgorliwość i nadopiekuńczość. 7. Brak kształtowania: systematyczności, umiejętności organizacji własnej aktywności, samokontroli i odpowiedzialności za własne działania. 8. Brak spokoju (stwarzanie atmosfery pośpiechu i napięcia). 9. Brak zrozumienia i cierpliwości (karanie i wyśmiewanie z powodu trudności, porównywanie z rodzeństwem, rówieśnikami, okazywanie niezadowolenia i krytykowanie). 10. Brak samokrytycyzmu i odpowiedzialności za dziecko (zrzucanie na szkołę odpowiedzialności za problemy dziecka i obowiązku pracy z nim).
Abecadło ucznia z dysleksją A -Akceptujcie mnie takiego, jaki jestem, także moją inność. B -Błędy ortograficzne są moją udręką. C -Cierpliwość potrzebna jest wszystkim- mnie, rodzicom i nauczycielom. D -Dysleksja to wielki ciężar! Całe życie będę go dźwigać. E -Emocje uniemożliwiają mi prezentowanie wiedzy i umiejętności. F -Frustrację przezwyciężam relaksacją. G -Gdybym miał wybór, wybrałbym życie bez dysleksji! H -Humor jest potrzebny, aby łatwiej żyć z dysleksją. I -Istotne jest rozwijanie zainteresowań. J -Jestem w stanie rozpoznać swój styl uczenia się. K -Koszmarem jest dla mnie głośne czytanie. L -Lubię uczyć się wielozmysłowo. Ł -Łatwiej przychodzi mi mówienie niż pisanie. M -Myślenie pozytywne ułatwia pokonywanie trudności. N -Nie oczekuję od innych gotowych rozwiązań i podpowiedzi.
O -Oceniajcie, proszę, mój wysiłek i wkład pracy. P -Potrzebuję więcej czasu na czytanie i pisanie. R -Relaks pomaga mi w nauce. S -Sukcesy = większa motywacja i wiara w siebie. T -Tran pomaga osobom z dysleksją. Łykam codziennie kapsułki z tranem. U -Uczę się zwykle dłużej niż inni, bardzo mnie to wyczerpuje. W -Woda to dobry napój podczas uczenia się Y - Yyyyyy - potrzebuję chwili na zastanowienie, by odpowiedzieć na pytanie. Z -Zdobywam wiedzę, jak przezwyciężyć dysleksję.
Dekalog dla rodziców dziecka dyslektycznego Nie: 1. Nie traktuj dziecka jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego. 2. Nie karz, nie wyśmiewaj dziecka w nadziei, że to zmobilizuje je do pracy. 3. Nie łudź się, że dziecko samo z tego wyrośnie, weźmie się w garść, przysiądzie fałdów lub ktoś je z tego wyleczy. 4. Nie spodziewaj się, że kłopoty dziecka pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej. 5. Nie ograniczaj dziecku zajęć pozalekcyjnych, aby miało więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń.
Tak: 6. Staraj się zrozumieć swoje dziecko: jego potrzeby, możliwości i ograniczenia, aby zapobiec niepowodzeniom szkolnym. 7. Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności dziecka: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj się ze specjalistą w poradni. 8. Aby jak najwcześniej pomóc dziecku: -zaobserwuj w codziennej pracy z dzieckiem, co najskuteczniej mu pomaga, - korzystaj z literatury i fachowej pomocy nauczyciela - pozostawaj w stałym kontakcie z nauczycielem i pedagogiem szkolnym. 9. Bądź życzliwym, pogodnym, cierpliwym przewodnikiem i towarzyszem swego dziecka w jego kłopotach szkolnych. 10. Chwal, nagradzaj dziecko nie tyle za efekty jego pracy, ile za włożony w nią wysiłek. Spraw, aby praca z dzieckiem stała się przyjemna dla was obojga.
Przewodnik dla rodziców https://euroidea.files.wordpress.com/2012/10/przewodnik-dlarodzicc3b3w-dzieci-z-dysleksjc485_e-book-pdf-web1.pdf