Ewa Małuszyńska Katedra Europeistyki Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu STABILNOŚĆ I KOMPLIKOWANIE SIĘ STRUKTUR REGIONALNYCH WYZWANIA DLA SPÓJNOŚCI EUROPY WROCŁAW 2016
1. zmiany stopnia dywersyfikacji struktury zatrudnienia w Polsce w okresach: 1960-1972, 1975-1989 i 2002-2014; 2. zależność między stopniem skomplikowania struktury a stabilnością systemu w ujęciu przestrzennym; 3. zależność pomiędzy stopniem dywersyfikacji struktury a poziomem rozwoju społecznogospodarczego.
1. Wszystkie województwa w Polsce 2. Struktura zatrudnienia i DN/os. w okresach 1960-1972, 1975-1989 3. Struktura pracujących i PKB/os. w latach 2002-2014 4. Wskaźnik nierównomierności rozkładu strukturalnego będący zmodyfikowaną formułą cosinusowego współczynnika zbieżności struktur [K.Kukuła 1989]
1. zmiany stopnia dywersyfikacji struktury zatrudnienia w Polsce w latach: 1960-1972, 1975-1989 i 2002-2014; Wskaźnik dywersyfikacji struktury n liczba elementów struktury, ƒ i i-ty element struktury L = 1- brak dywersyfikacji, maksymalna koncentracja L = 0 maksymalna dywersyfikacja (zróżnicowanie, skomplikowanie)
Przy stosunkowo małych wahaniach badaną strukturę charakteryzuje spadek wartości wskaźnika dywersyfikacji czyli wyrównywanie się udziałów jej poszczególnych elementów (wzrost dywersyfikacji, wzrost skomplikowania). Ze względu na przeprowadzenie badań na pełnych zbiorach i w długim okresie, prawidłowości te z dużym prawdopodobieństwem można uznać za wysoce istotne.
Dywersyfikacja struktury zatrudnienia w latach 1960-1989 i struktury pracujących w okresie 2002-2014 w Polsce. 0,8 0,75 0,7 0,65 0,6 0,55 0 2 4 6 8 10 12 14 16 1960-1972 1975-1989 2002-2014
Dywersyfikacja struktury zatrudnienia/pracujących w latach 1960-2014 w Polsce 0,8 0,75 0,7 0,65 0,6 0,55 0,5 y = -0,0046x + 0,7842 R² = 0,9206 0,45 0,4 0,55 1,05 1960 1963 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 1995 2004 2007 2010 2013
Zróżnicowanie przestrzenne dywersyfikacji struktur Wskaźnik dywersyfikacji okres Max. Min. 1960-1972 0,85 woj. katowickie 0,51 woj. olsztyńskie 1975-1989 0,83 woj. katowickie 0,51 woj. koszalińskie 2002-2014 0,77 woj. lubelskie 0,50 woj. zachodniopomorskie
2. zależność między stopniem skomplikowania struktury a stabilnością systemu w ujęciu przestrzennym W kontekście przestrzennym stabilność to zbieżność do stanu równowagi oznaczającego ten sam lub mniejszy stopień przestrzennego zróżnicowania w porównaniu z układem odniesienia.
Wskaźnik podobieństwa struktur n liczba elementów struktury, ƒ i i-ty element struktury pierwszej (1) i drugiej (2) L = 1 struktury identyczne L = 0 struktury najmniej podobne
Zbieżność przestrzenną struktur zbadano analizując: 1. różnice pomiędzy maksymalnymi i minimalnymi wartościami podobieństwa struktur wojewódzkich do struktury Polski oraz 2. odchylenia standardowe wskaźników podobieństwa struktur
Różnica między maksymalnym i minimalnym oddaleniem struktur wojewódzkich od struktury Polski. 0,55 0,5 y = 0,0008x + 0,469 R² = 0,2494 0,45 y = -0,0092x + 0,5212 R² = 0,9173 0,4 0,35 y = -0,0069x + 0,4259 R² = 0,7066 y = -0,0035x + 0,4475 R² = 0,8438 0,3 0 2 4 6 8 10 12 14 16 1960-1972 1975-1989 2002-2014 2002-2014* *przebieg funkcji bez wartości skrajnych
Odchylenie standardowe oddalenia struktur wojewódzkich od struktury Polski. 0,15 0,145 0,14 0,135 y = -0,0007x + 0,1459 R² = 0,8006 0,13 0,125 0,12 y = -0,0026x + 0,1429 R² = 0,7203 0,115 0,11 y = -0,0006x + 0,1195 R² = 0,0861 0,105 0,1 0 2 4 6 8 10 12 14 16 1960-1972 1975-1989 2002-2014
Zwiększanie się podobieństwa wojewódzkich struktur zatrudnienia do struktury Polski potwierdza stabilność przestrzenną systemu. W okresie 2002-2014 jest ona jednak słabsza niż w okresach wcześniejszych.
3. Zależność pomiędzy stopniem dywersyfikacji struktury a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego Procesowi wzrostu gospodarczego towarzyszą dwa etapy dywersyfikacji struktury [Imbs, Wacziarg 2003]. Krzywa zależności pomiędzy PKB/os. a dywersyfikacją struktury gospodarczej jest wówczas U-kształtna. Drugi etap jest jednak dyskusyjny. Kontynuacja wzrostu na wysokim poziomie rozwoju nie zawsze wiąże się z respecjalizacją tj. spadkiem dywersyfikacji, a raczej z utrzymaniem wysoce zróżnicowanej struktury gospodarki. Kształt krzywej dywersyfikacji obrazuje więc pewną ogólną tendencję obserwowaną w procesie wzrostu gospodarczego, a niekoniecznie ścieżkę, którą musi podążać każdy kraj rejestrujący wzrost dochodu na mieszkańca [Parteka 2015].
Współzależności poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego i stopnia dywersyfikacji struktur w latach 1960, 1961, 1970, 1976, 1986 oraz w okresie 2002-2014 1. 1960-1986 korelacja dodatnia, ale 2. Zmniejszające się wartości wykładników potęgowych funkcji regresji wskazują na zmniejszanie się wpływu stopnia skomplikowania struktury na wzrost DN/os. 3. 2002-2013 ujemna korelacja pomiędzy PKB/os. i stopniem dywersyfikacji struktury pracujących. Większe od jedności i zwiększające się wartości wykładników potęgowych funkcji regresji wskazują, że przyrost zmiennej zależnej, tj. PKB/os. w stosunku do przyrostów zmiennej niezależnej, jaką jest stopień dywersyfikacji struktury pracujących jest rosnący.
Polska znajduje się na pierwszym etapie ścieżki dywersyfikacji struktury, w którym wzrostowi gospodarczemu towarzyszy wzrost dywersyfikacji, tj. zróżnicowania struktury.
Zmiany dywersyfikacji struktury zatrudnienia 0,8 0,75 0,7 y = -0,0003x + 0,7445 R² = 0,0788 0,65 y = -0,0045x + 0,7335 R² = 0,9569 0,6 y = -0,0044x + 0,6289 R² = 0,936 0,55 0 2 4 6 8 10 12 14 16 1960-1972 1975-1989 2002-2014