TRANSPORT W TURYSTYCE MIĘDZYNARODOWEJ

ALMAMER WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNA WYDZIAŁ TURYSTYKI I REKREACJI KATEDRA TURYSTYKI MIĘDZYNARODOWEJ DR ZYGMUNT JAŃCZYK TRANSPORT W TURYSTYCE MIĘDZYNARODOWEJ PAKIET MATERIAŁÓW INFORMACYJNO POGLĄDOWYCH DO SAMOKSZTAŁCENIA WARSZAWA, 5 PAŹDZIERNIKA 2009

WPROWADZENIE Szanowni Państwo! W niniejszym pakiecie materiałów poglądowych przedstawiono wybrane, najważniejsze informacje i zagadnienia z zakresu organizowania turystyki międzynarodowej, dotyczące transportu osobowego, a więc tych zagadnień, które są ogólnie sformułowane w obowiązującym syllabusie z tego przedmiotu. Przedkładany Państwu dobór informacji wynika z dotychczasowego, publikowanego w literaturze dorobku specjalistów z zakresu logistyki i transportu osobowego, uwarunkowań ekonomicznych, zwyczajów oraz - co oczywiste - ze stosownych przepisów prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Unii Europejskiej. Problemy związane z transportem, a zwłaszcza podmiotowe i przedmiotowe regulacje umożliwiające - zgodnie z prawem - efektywne realizowanie usługi transportowej są istotnym elementem zarówno w planowaniu i urzeczywistnianiu turystyki, zwłaszcza międzynarodowej, a także w strategii funkcjonowania przedsiębiorstw, jak i w ich bieżącej działalności gospodarczej. Zatem zaprezentowane zakresy i formy publikowanych informacji, wyjaśnień i komentarzy mają w zamyśle wykładowców pomagać w samodzielnym przyswajaniu zagadnień egzaminacyjnych. Umożliwiają również zaplanowanie i zrealizowanie długofalowych przedsięwzięć samokształceniowych. Należy jednak podkreślić, że wszelkie materiały i komentarze zawarte w tym pakiecie mają charakter wyłącznie informacyjny oraz poglądowy i nie mogą być traktowane jako podstawa do czynności mających skutki prawne. Informacje były redagowane wyłącznie jako pomoc metodyczna w samodzielnym studiowaniu podstawowych zagadnień transportu międzynarodowego przewozu osób. WSKAZÓWKI METODYCZNE W przedsiębiorstwie turystycznym problematyka transportu jest jedną z najbardziej złożonych i skomplikowanych w czasie prowadzenia działalności na rynkach międzynarodowych Związana jest z kilkoma dziedzinami aktywności kadry kierowniczej przedsiębiorstwa: organizacją i zarządzaniem, logistyką, eksploatacją środków przewozowych; prawem administracyjnym, finansowym, gospodarczym i międzynarodowym /.../. Kolejnymi problemami są także wzajemne zobowiązania i uprawnienia osób uczestniczących w imprezie turystycznej, kontrolne uprawnienia publicznych organów administracji oraz oczekiwania, zachowania i zwyczaje klientów. A ponadto, w miarę poznawania kolejnych zagadnień z zakresu przewozu osób obszar niewiedzy także proporcjonalnie się powiększa. Po prostu - odkrywane są kolejne obszary poznawcze. I stanem wręcz idealnym jest sytuacja, w której można powiedzieć: "już wiem, czego jeszcze nie wiem". Ten stan uświadomionej niewiedzy umożliwia jednak racjonalne zaplanowanie dalszego samokształcenia i doskonalenia zawodowego. Stąd też wypływa pierwsza wskazówka: poznawania zagadnień transportowych nie można traktować lekceważąco lub wybiórczo. Albo decydujemy się na ich długotrwałe, wielomiesięczne, uporczywe studiowanie albo zrezygnujmy. Niestaranne zapoznawanie się z regulacjami w tym zakresie powoduje w praktyce zazwyczaj bardzo poważne konsekwencje, niektóre o nieodwracalnych skutkach. Bardzo dolegliwe są też konsekwencje finansowe. Tak przynajmniej wynika z analizy dotychczasowego orzecznictwa oraz zawodowych doświadczeń szefów wielu firm przewozowych rozstrzygających spory ze 2

swoimi partnerami handlowymi lub urzędami ze pośrednictwem organów wymiaru sprawiedliwości i arbitrażu gospodarczego. Zakładając, że Czytelnicy - Studentki i Studenci naszej Uczelni - uszanują swój dobrowolny wybór i zechcą poświęcić czas, energię i... pieniądze na zgłębienie tajników kilku zagadnień związanych z tematyką transportu, wskazane jest uwzględnienie i przestrzeganie podczas samokształcenia kilku następnych wskazówek. Na uważne przeczytanie, przeanalizowanie i przyswojenie treści niniejszego opracowania (foliogramów) potrzeba około trzech - czterech godzin. Szybkie przeczytanie (0,5 godziny) nic nie da oprócz ogólnego chaosu pojęć, unormowań i relacji między poszczególnymi zapisami. Należy także pamiętać, iż zagadnienia transportowe mogą być dla mniej ambitnych osób doskonałym środkiem... nasennym. Stąd też ich nocne czytanie jest zazwyczaj bezskuteczne. Najlepiej zatem przeglądać je codziennie po 20-30 minut, dwukrotnie powtórzyć i dopiero potem można przejść do kolejnej partii materiału. W pakiecie wspomniano tylko o najtrudniejszych, najważniejszych kwestiach lub pojęciach, zostały one specjalnie wyodrębnione drukiem pogrubionym lub pochyłym. Wskazane jest zatem zapamiętanie ich przed przystąpieniem do dalszego studiowania następnych kwestii. Bardzo istotne jest pełne przyswojenie specjalistycznych pojęć. Dla wielu osób będą one nieco obco brzmiące ale niezbędne jest ich pamięciowe opanowanie, zrozumienie i poprawne używanie. Wskazane jest także uchwycenie związków między poszczególnymi zagadnieniami. Stąd też nie należy pomijać podczas przeglądania zalecanej literatury licznych (bardzo licznych) odnośników, dookreśleń i uzupełnień zawartych w zapisach. Utrudnia to nieco przyswajanie treści ale umożliwia z kolei zrozumienie istoty przyjętych regulacji i ich wzajemnych relacji. Koniecznie jest samodzielne (oczywiście druga osoba mile widziana) przerobienie zalecanych ćwiczeń ułatwi to zrozumienie zaprezentowanego materiału, pokaże praktyczne zastosowanie wiedzy teoretycznej oraz zapamiętanie treści poszczególnych zagadnień. Zapraszam zatem do spokojnego - ale konsekwentnego - przerobienia zaprezentowanych pakietu i stosownej literatury podstawowej. dr Zygmunt JAŃCZYK 3

TURYSTYKA MIĘDZYNARODOWA TRANSPORT W TURYSTYCE MIĘDZYNARODOWEJ WYBRANE ZAGADNIENIA 1. USŁUGI TRANSPORTOWO SPEDYCYJNE W SYSTEMIE LOGISTYCZNYM PRZEDSIĘBIORSTWA TURYSTYCZNEGO 2. ANALIZA PORTFELOWA STRATEGIA WYBORU PRZEWOŹNIKA 3. TRANSPORT MIĘDZYNARODOWY JAKO ELEMENT PRODUKTU TURYSTYCZNEGO 4. ŚWIADCZENIE USŁUG W SEGMENTACH RYNKU TRANSPORTOWEGO: DROGOWYM, KOLEJOWYM, LOTNICZYM I MORSKIM 1. USŁUGI TRANSPORTOWO SPEDYCYJNE W SYSTEMIE LOGISTYCZNYM PRZEDSIĘBIORSTWA TURYSTYCZNEGO RYNKOWE POWODZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA TURYSTYCZNEGO zależy od jakości, cech i ceny jego produktu i usługi oraz związanych z tym zadań marketingowych - a więc także od poziomu obsługi klienta, terminowości i kompletności usługi transportowej. Temu zadaniu sprostać może dobrze funkcjonujący system zwany LOGISTYKĄ. Istotnym czynnikiem są tu wymagania klienta na rynku. Klient oczekuje potrzebnej mu usługi w odpowiednim czasie i miejscu, w dodatku najwyższej jakości, po akceptowalnej przez niego cenie wraz z całą paletą czynności dodatkowych (ubezpieczenie, rozrywka, transport do domu, catering itp.) Globalizacja rynków wzmaga zapotrzebowanie na nowe systemy, w tym EUROLOGISTYKI i LOGISTYKI GLOBALNEJ. Jest to możliwe dzięki rozwojowi technik informatycznych. Problemy ochrony środowiska wymagają zaistnienia green logistics, czyli znalezienie ekologicznych rozwiązań także w dziedzinie logistyki. Podstawowym celem logistyki jest zatem zapewnienie pożądanego poziomu usługi transportowej po możliwych do akceptacji kosztach. 4

Transport w rozumieniu logistyki to zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych przy użyciu odpowiednich środków. CZYNNIKI WYMUSZAJĄCE RACJONALIZACJĘ PROCESU LOGISTYCZNEGO ŚRODOWISKO POZIOM OBSŁUGI CYKL NATURALNE KLIENTA DOSTAWY POZIOM PROCES GLOBALIZACJA PRODUKTYWNOŚCI LOGISTYCZNY RYNKU WSPÓŁPRACA Z PARTNERAMI GOSPODARCZYMI RESTRUKTURYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW GŁÓWNE CELE LOGISTYKI 1. Osiągnięcie długofalowego zadowolenia klienta. 2. Minimalizacja czasu i kosztu transportu przy danym poziomie usług. 3. Wzmacnianie pozycji i przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa. 4. Kształtowanie optymalnej relacji między poziomem realizowanych i pożądanych korzyści i usług a poziomem kosztów. 5. Kreowanie podaży i odpowiednich rozwiązań dotyczących potrzeb i preferencji klientów w poszczególnych segmentach rynku. 6. Odkrywanie i kreowanie nowych potencjałów produktywności i efektywności, wspomaganie rynkowego sukcesu przedsiębiorstwa. 7. Tworzenie systemów i modeli kooperacji (aliansów strategicznych i sojuszów przedsiębiorstwa). 8. Określenie o ile będą większe dodatkowe dochody firmy uzyskane drogą zwiększania zysku w wyniku poprawy jakości usług. Rozwój i globalizacja handlu i usług wymusza na przedsiębiorstwach turystycznych ogniwach łańcucha logistycznego (od wytwórcy do konsumenta) tworzenie systemów logistycznych o różnym zakresie (podmiotowym i przedmiotowym). 5

INSTYTUCJONALNY PODZIAŁ SYSTEMÓW LOGISTYCZNYCH L O G I S T Y K A SYSTEMY MAKROLOGISTYCZNE SYSTEMY MIKROLOGISTYCZNE SYSTEMY METALOGISTYCZNE SZPITALNA WOJSKOWA PRZEDSIĘBIORSTW W INNYCH ORGANIZACJACH W PRZEMYŚLE wewnątrzzakładowa międzyzakładowa Wg H.Ch. Pfohla (1998). W HANDLU wewnątrzzakładowa międzyzakładowa W USŁUGACH W przedsiębiorstwie logistycznym lub usługowym RODZAJE RYNKÓW Lokalne, krajowe, zagraniczne, międzynarodowe, globalne. Sprzedającego lub kupującego. Z wolną konkurencją, z elementami (lub bez) wolnej konkurencji. Objęte lub nie objęte koncesjonowaniem, zbytu, surowców i materiałów. Wydzielenie ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa funkcji, które są przekazywane innym firmom nazywa się outsourcingiem. ARGUMENTY ZA I PRZECIW OUTSOURCINGOWI LOGISTYCZNEMU W MIĘDZYNARODOWYM TRANSPORCIE OSOBOWYM (w %)* ZALETY WADY Obniżka kosztów 60 Utrata kontroli 18 Niższe koszty pracy 49 Wysoki koszt 11 Elastyczność 31 Akceptacja kierownictwa i załogi 6 Lepsze systemy informacyjne 30 Brak odpowiednich obrotów 6 Lepsza obsługa dostaw 23 Brak elastyczności 5 *Źródło. Coyle J.J., Bardi EJ., Langley CJ. Jr.: Zarządzanie logistyczne. PWE 2002, s. 345. Outsourcing usług logistycznych najczęściej obejmuje transport, składowanie i czynności dodające wartość o charakterze produkcyjnym. Outsourcing usług transportowych przynosi duże i szybkie efekty w wyniku uwolnienia dużych środków kapitałowych zamrożonych w taborze oraz zapleczu technicznym transportu. Jest on łatwy do wdrożenia ze względu na mnogość firm spedycyjnych (transportowych) funkcjonujących na rynku. 6

2. ANALIZA PORTFELOWA STRATEGIA WYBORU PRZEWOŹNIKA WYKORZYSTANIE ANALIZY PORTFELOWEJ DO WYBORU PRZEWOŹNIKA STRATEGIE DZIAŁANIA DYKTOWANIE WARUNKÓW - Zagarnięcie najlepszego" Aktywnemu zachowaniu nabywcy (przedsiębiorstwa) odpowiada strategia dyktowania warunków, czyli zagarnięcie najlepszego". Jest to możliwe wówczas, gdy nabywca zgłaszający zapotrzebowanie na transport ma wysoką pozycję na rynku, natomiast siła potencjalnych dostawców jest mała lub średnia. Wobec małego ryzyka można negocjować korzystne warunki umów. SELEKCJA OPTYMALIZACYJNA - Rozwaga" Strategia środka ( rozwaga") umożliwia rozważną optymalizację doboru dostawcy, gdyż dotyczy zaopatrywania w środki /transportowe/ o małym ryzyku niedoboru i niskim wpływie posiadanego potencjału na wynik końcowy działalności. DYWERSYFIKACJA ŹRÓDEŁ ZAKUPU USŁUGI - Dywersyfikacja" Poszukiwanie alternatywnych źródeł zaopatrzenia w transport ( dywersyfikacja") konieczne jest wtedy, gdy nabywca (przedsiębiorstwo) ma słabą pozycje na danym rynku, w przeciwieństwie do dostawców, którzy, korzystając z wysokiej swojej pozycji, dyktują warunki. Może to oznaczać wzrost nakładów na badanie rynku w poszukiwaniu innych partnerów lub dążenie do integracji z dostawcami. MACIERZ PORTFELOWA ZAKUPÓW /DOSTAW/ SIŁA NABYWCÓW TRANSPORTU WYSOKA ŚREDNIA MAŁA MAŁA ŚREDNIA WYSOKA SIŁA DOSTAWCÓW ZAGARNIĘCIE NAJLEPSZEGO ROZWAGA DYWERSYFIKACJA Źródło:.Abt S., Woźniak H., s. 204. KRYTERIA WYBORU RODZAJU TRANSPORTU Podstawowym kryterium wyboru rodzaju transportu powinno być dążenie do minimalizacji łącznych kosztów związanych z ich wynajmem i utrzymaniem rezerw oraz stworzeniem podstaw do sprawnego przebiegu realizacji usługi turystycznej. 7

DO POWSZECHNIE STOSOWANYCH KRYTERIÓW WYBORU DOSTAWCÓW TRANSPORTU PRZEWOŹNIKÓW MOŻNA ZALICZYĆ: ceny produktów (oferowane przez poszczególnych dostawców); terminy realizacji zleceń, ich elastyczność i sposób deklarowania (doba, tydzień, dekada, miesiąc, kwartał); odległość od bazy; forma i termin składania zamówień (czy jest możliwe zamawianie za pomocą technicznych środków łączności, z jakim wyprzedzeniem czasowym wymagane jest złożenie zamówienia, wymagane dokumenty itp.); podmiot ponoszący koszty dojazdu (dostawca czy odbiorca); jakość środków transportu proponowanych przez dostawcę (czy dopuszcza się możliwość wyboru producenta, kontynuowania eksploatacji określonego typu pojazdu, precyzowania wymagań dotyczących jakości i warunków technicznych); solidność dostawcy (dotrzymanie warunków umowy w zakresie terminu i ustalonych warunków płatności itp.); inne (np. gwarancje zawarcia umów długofalowych, udzielanie rabatu, gotowość utrzymywania rezerwy gwarancyjnej, możliwość zmiany zamówienia, realizowanie dostawy JiT Just & Time itp.). ALGORYTM WYNAJMU PRZEWOŹNIKA analiza rynku z punktu widzenia podaży określonego środka transportu zapytania ofertowe znalezienie (zdobycie) najkorzystniejszego przewoźnika proces negocjacyjny: zawarcie umowy- wynajem, dzierżawa lub zakup cel pośredni: najkorzystniej wynająć, wydzierżawić lub kupić cel końcowy: maksymalizacja zysku. WYBÓR PRZEWOŹNIKÓW METODY OCENY Sprawdzenie referencji, rozmowa z byłymi lub obecnymi klientami. Certyfikaty zewnętrzne i testowanie oferty. Analiza rachunków handlowych i formularze ankietowe. Wizyty u dostawcy. Analiza kosztowa produktu, struktur zarządzania, procedur administracyjnych i zarządzania kadrami dostawcy, analiza procesów eksploatacyjnych i zarządzania jakością. Analiza sytuacji finansowej i wyników działalności. KRYTERIA WYBORU Lokalizacja przewoźnika, Niezawodność dostaw i terminowość Jakość materiału Cena, Usługi dodatkowe. 8

3. TRANSPORT MIĘDZYNARODOWY JAKO ELEMENT PRODUKTU TURYSTYCZNEGO ALGORYTM REALIZACJI USŁUGI TURYSTYCZNEJ FORMUŁA 5 p* 1 przygotowanie 2 podróż 3 pobyt 4 powrót 5 podsumowanie *Wg DUDKIEWICZ D: Marketing /.../,s.2 51 Podwajanie przewozów pasażerskich co 12-15 lat Wzrost 5 8 % rocznie Podwajanie liczby samochodów osobowych co 20 lat System Novotel (Francja) Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego (IRU) KRYTERIA WYBORU ŚRODKA TRANSPORTU KOMFORT WARUNKI CELE PODRÓŻY KOSZTY TECHNICZNE WYGODA BEZPIECZEŃSTWO STAN ZDROWIA PRZEBIEG ZAKRES USŁUG ZWYCZAJE TOWARZYSTWO SZYBKOŚĆ PRZYJEMNOŚĆ SENTYMENT NIEZALEŻNOŚĆ SWOBODA RUCHU 4. ŚWIADCZENIE USŁUG W SEGMENTACH RYNKU TRANSPORTOWEGO: DROGOWYM, KOLEJOWYM, LOTNICZYM I MORSKIM MORSKI AUTOKAROWY KOLEJOWY LOTNICZY wzrost przewozów nowe statki komfort walory zdrowotne i towarzyskie mobilność komfort wygoda catering usługi dodatkowe organizacja EUROLINES MOTORYZACJA INDYWIDUALNA swoboda wygoda zindywidualizowanie mobilność pionier turystyki pojemny tani bezpieczny szybki punktualny duże zmiany jakościowe obniżanie opłat bonifikaty wyciągi kolejki linowe T. KOLEJOWO AUTOBUSOWY MULTIMODALNY KOMBINOWANY Szybkość bezpieczeństwo koszty niedorozwój infrastruktury trudności eksploatacyjne terroryzm ochrona środowiska 9

WIĘCEJ DOWIESZ SIĘ TAKŻE Z... BIBLIOGRAFII, INTERNETU... GAWORECKI W.: Turystyka. PWE, Warszawa 2003 KUBICKI M: Usługi hotelarskie w środkach transportu. WSE, Warszawa 2000 DUDKIEWICZ D. (red.): Marketing usług turystycznych. ALMAMER, 2007 INFORMATOR TURYSTYCZNY POLSKAINFO http://www.polskainfo.pl ĆWICZENIA, ĆWICZENIA... 1. Przeanalizuj: decyzje transportowe: wybór gałęzi transportu, wybór określonego przewoźnika, wybór drogi przewozu, wybór sposobu przewozu, sprawne i efektywne zarządzanie własnym taborem, wybór środka transportu, redukowanie odległości przemieszczania pasażerów do minimum. 2. Zaplanuj decyzje w sferze rezerw: liczba zamówionych środków transportu, częstotliwość składania zamówień, system kontroli rezerw (obejmuje określenie poziomu rezerw niezbędnych do obsługi klienta). 3. Zaplanuj decyzje organizacyjno - techniczne: wybór miejsca posadowienia bazy transportowej, określenie form wykorzystania, wielkość zamawianej liczby środków transportu, harmonogram i częstotliwość wyjazdów, określenie cen, kontroli jakości itd. 4. Na podstawie dostępnych w internecie taryf przewozowych porównaj koszty przewozu jednej osoby na odległość 1 000 km autokarem, samochodem osobowym, pociągiem i samolotem. Przeprowadź stosowną symulację kosztów dla 10 i 100 osób. 5. Proszę dokładnie przestudiować (na podstawie informacji z internetu) i wyjaśnić innej osobie zasady korzystania i przemieszczania się pojazdami mechanicznymi wszelkich typów po drogach wybranych krajów /.../ ze szczególnym uwzględnieniem zakazów oraz ponoszonych opłat za przejazdy. 6. Odpowiedz na pytania rozwiąż zadania: 1. Outsourcing w międzynarodowym transporcie osobowym polega w skrócie na: a) elastycznym finansowaniu kosztów eksploatacji taboru przewozowego przez banki, b) szybką wymianę środków transportowego, c) unowocześnianiu własnych środków transportu, d) przekazywaniu innym firmom niektórych funkcji i zadań przedsiębiorstwa, e) ujawnianie danych finansowo-księgowych nieuprawnionym organom administracji publicznej; 2. Strategie wyboru przewoźnika przy dokonywaniu analizy portfelowej, to między innymi: a) roaming i optymalizacja, b) selekcja optymalizacyjna i dywersyfikacja, c) preselekcja i macierz portfelowa, d) dokładnie na czas (Just & Time), e) wszystkie poprzednie odpowiedzi są błędne; 10

3. Do p o w s z e c h n i e stosowanych, ekonomicznie uzasadnionych kryteriów wyboru dostawców transportu można zaliczyć między innymi: a) producenta dodatkowego wyposażenia środka transportu, b) strukturę kapitałową, c) przynależność narodową rady nadzorczej, d) skład zarządu przedsiębiorstwa transportowego, e) ceny produktów i solidność dostawcy. ĆWICZENIA DLA... zaawansowanych PRZYKŁAD USTALANIA DEGRESYWNEJ STAWKI PRZEWOZOWEJ Przykład ustalania degresywnej stawki przewozowej wraz ze wzrostem odległości Stawka rośnie wolniej od odległości, ponieważ przewoźnicy rozkładają koszty prac wykonywanych w terminalach (koszty manipulacji środkami przewozowymi, koszty prac biurowych, koszty fakturowania) na większą liczbę kilometrów. Koszty prac (usług) terminalowych nie zmieniają się wraz z odległością; w miarę wzrostu odległości przemieszczania osób, koszty te maleją w przeliczeniu na 1 kilometr. STAWKA Stawka rośnie wraz ze wzrostem odległości, jednakże nie jest to zależność ś ciśle liniowa Odległość DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!!! 11