Zastosowanie informatyki w logistyce Literatura Beier F.J., Rutkowski K.: Logistyka, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 1999 Pfohl H.-Ch. Systemy logistyczne, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2001 Coyle J.J.,Bardi E.J.,Langley Jr C.J. Zarządzanie logistyczne, PWE red. Kisperska-Moroń D.,Krzyżaniak S., Logistyka, Biblioteka Logistyka, Poznań 2009 Rafał Walkowiak Instytut Informatyki PP
Systemy transformacji produktów: procesy produkcyjne tworzenie produktów, przemiana jakościowa miejsce: przedsiębiorstwa produkcyjne; użytkowanie produktów konsumpcja produktów w gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach produkcyjnych, handlowych i usługowych. dystrybucja produktów przemieszczanie i magazynowanie, przemiana w sensie czasowo-przestrzennym miejsce: procesy logistyczne w przedsiębiorstwach logistycznych; również innych jako działalność dodatkowa przedsiębiorstw na zaspokojenie własnych potrzeb; 2
Ekonomiczne struktury w przetwarzaniu i dystrybucji towarów Łańcuchy towarów ciągi jednostkowych przedsiębiorstw powiązanych niezależnymi transakcjami kupna i sprzedaży, sterowane mechanizmem cenowym, brak koordynacji. Łańcuchy logistyczne łańcuch magazynowo-transportowy oraz organizacyjne i finansowe skoordynowanie operacji, zamówień i polityki zapasów. Cele: szybki i sprawny przepływ dóbr i obniżenie kosztów tego przepływu. 3
Łańcuchy logistyczne cechy Szybki przepływ materiałów i wyrobów gotowych Wyrównany poziom techniczny procesów transportowych, przeładunkowych i magazynowych Przetwarzanie informacji towarzyszących procesom przepływu towarów za pomocą nowoczesnych technologii komunikowania 4
Łańcuchy dostaw Def. Łańcuchy producentów i usługodawców, którzy współpracują ze sobą w celu przetworzenia i przemieszczenia dóbr. Są oni połączeni przepływani: dóbr fizycznych, informacji, pieniędzy. 5
Łańcuchy dostaw Zasady: Jawność i zaufanie udostępnianie danych dotyczących popytu, prognoz sprzedaży, harmonogramów produkcji i zamówień. Współdziałanie strategiczne wspólne planowanie i realizacja łancucha: określenie miejsce i rola ogniw. Przywództwo określenie koordynatora: ogniwa inicjatora i kontrolera. Wzajemność uzgodnienie zasad podziału ryzyka i korzyści będącym efektem wspólnych działań. 6
Sieci dostaw Przepływy rzeczowe nie mają charakteru liniowego tworzą strukturę sieci sieci dostaw. W różnych łańcuchach dostaw uczestniczą te same jednostki. Wiążą one ze sobą te łańcuchy tworząc sieci dostaw. Sieci charakteryzują się dynamicznością. 7
Sieci zależności - model struktury systemów logistycznych Systemy logistyczne dotyczą produktów dóbr rzeczowych, energii, informacji lub osób. W systemach logistycznych obok przepływu produktów występuje przepływ informacji związanej z fizycznym przepływem produktów. Sieć zależności używane dla graficznej reprezentacji zależności pomiędzy procesami magazynowania i przemieszczania. Węzły - miejsca gromadzenia produktów: miejsca przygotowywania produktów - źródła miejsca zastosowania produktów - ujścia miejsca magazynowania - rozdziału lub koncentracji produktów Linie - możliwości przemieszczania produktów. 8
Struktury systemów logistycznych [I] System jednostopniowy bezpośrednie połączenie producenta i konsumenta. System wielostopniowy pośrednie fazy przepływu produktu z procesami magazynowania lub przemieszczania. Punkty pośrednie to punkty rozdziału lub kocentracji. W punktach rozdziału następuje zmniejszenie ilości towarów dostarczanych i wysyłanych: wejście duże przepływy - towar jednorodny lub niejednorodny; wyjście małe ilości - towar jednorodny. W punktach koncentracji następuje gromadzenie towaru docierającego w jednorodnym asortymencie i małych ilościach wysyłanie większych ilościach jednorodnych (kompletowanie zbiorowe) lub różnorodnych asortymentowo (kompletowanie asortymentowe). Systemy kombinowane charakteryzują się bezpośrednimi i pośrednimi przepływami produktów. 9
System jednostopniowy (Punkt dostawy i punkt odbioru) System wielostopniowypunkt rozdziału, punkt koncentracji System kombinowany bezpośredni i pośredni przepływ towarów (np.punkt rozdziału) 10
Struktury systemów logistycznych[ii] Systemy jednostopniowe brak konieczności dodatkowych procesów logistycznych w punktach przerywania przepływu. Warunkiem zastosowania jest szybki przepływ towarów pozwalający na zaspokojenie zapotrzebowania w wymaganym czasie. Systemy wielostopniowe punkt rozdziału będący magazynem wysyłkowym pozwala na zbliżenie producenta do rynku regionalnego. Wyższa ekonomiczność przepływu produktów ze względu na wyższe natężenie przepływu. Koszt stanowią dodatkowe procesy logistyczne w punktach przerwania przepływu. Dodatkowe procesy w punktach przerywania przepływu. 11
Procesy logistyczne a transformacja towarów Rodzaj transformacji proces logistyczny 1. Zmiana czasu magazynowanie 2. Zmiana przestrzeni transport, przeładunek 3. Zmiana ilości przeładunek (formowanie, rozformowywanie) 4. Zmiana gatunku przeładunek (sortowanie) 5. Zmiana właściwości transportowych, przeładunkowych i magazynowych 6. Zmiana w logistycznym zdeterminowaniu towaru pakowanie i znakowanie przekazywanie i opracowywanie zamówień (przepływ informacji) 1-5 procesy powodujące przepływ towarów 6 procesy powodujące przepływ informacji 12
Pojęcie logistyki Logistyka militarna transport, zakwaterowanie i zaopatrzenie oddziałów wojskowych, transport, składowanie i nadzór nad towarami militarnymi; działania zgodne z celami polityczno-militarnymi. Logistyka w gospodarce zarządzanie towarami; działania zgodne z realizacją celów technologicznych, ekonomicznych, ekologicznych i socjalnych. 13
Definicje logistyki (1) Do logistyki należą wszystkie czynności, dzięki którym następuje planowanie, realizacja, sterowanie i kontrola przestrzennoczasowej transformacji towarów i związanych z tym zmian w ilości i asortymencie, właściwości manipulacyjnych oraz stopnia logistycznego zdeterminowania towarów. Dzięki skoordynowanej realizacji tych czynności zostaje uruchomiony przepływ towarów, który w możliwie efektywny sposób łączy punkt dostawy z punktem odbioru. Efektywność wymaga, aby dostawa do punktu odbioru następowała zgodnie z zapotrzebowaniem - zasada 7 W (ang. 7 R) właściwy produkt, we właściwej ilości, we właściwym stanie, we właściwym czasie, we właściwym miejscu, dla właściwego klienta, właściwy koszt. 14
Definicje logistyki (2) Definicja zorientowana na przepływ. Logistyka jest procesem planowania, realizacji i kontroli wydajnego i oszczędnego przepływu i magazynowania surowców, półfabrykatów i gotowych wyrobów oraz związanych z tym informacji od punktu dostawy do punktu odbioru, odpowiednio do wymagań klienta. 15
Definicje logistyki (3) Definicja zorientowana na cykl użytkowania wyrobu. Logistyka to wspomagające zarządzanie działania planistyczne, kontrolne i regulacyjne, które podczas wszystkich faz użytkowania produktu zapewniają wydajne wykorzystanie zasobów i adekwatną skuteczność elementów logistycznych oraz efektywne sterowanie zużyciem zasobów dzięki ingerowaniu we właściwym czasie w system Definicja zorientowana na usługi. Logistyka jest procesem koordynacji wszystkich czynności niematerialnych, które muszą zostać przeprowadzone dla wykonania usługi w sposób efektywny pod względem kosztów i zgodny z wymaganiami klienta. Cele to minimalizacja czasu realizacji zlecenia, zarządzanie zasobami usługowymi i realizacja usług. 16
Instytucjonalny podział systemów logistycznych Makrologistyka logistyka w gospodarce narodowej. Mikrologistyka logistyka podmiotów gospodarczych i organizacji (logistyka szpitali, wojskowa, przedsiębiorstw i innych organizacji). Metalogistyka logistyka kooperujących przedsiębiorstw i organizacji (podział ze względu na typu kooperujących przedsiębiorstw). Definicje: Przedsiębiorstwo lub zakład logistyczny charakteryzuje się tym, że jego zasadnicza działalność polega na dostarczaniu usług logistycznych (usługodawca logistyczny). Przedsiębiorstwo to organizacja gospodarcza posiadająca osobowość prawną, samodzielne pod względem ekonomicznym i organizacyjnym. Zakład to jednostka techniczna niesamodzielna prawnie i ekonomicznie. 17
Logistyka przedsiębiorstw logistyka przemysłu wewnątrz- lub między- zakładowa logistyka handlu wewnątrz- lub między- zakładowa logistyka usług przedsiębiorstwo logistyczne logistyka pozostałych przedsiębiorstw usługowych 18
Systemy logistyczne podział według faz przepływu towarów logistyka materiałowa dotyczy surowców, materiałów pomocniczych, części zamiennych, półfabrykatów logistyka zaopatrzenia działa na rynku zaopatrzenia, oparta o magazyn kooperacyjny i zaopatrzeniowy logistyka produkcji magazyn pośredni logistyka dystrybucji działa na rynku zbytu, oparta o magazyn zbytu i magazyn wysyłkowy, dotyczy wyrobów gotowych, towarów handlowych, części zamiennych logistyka powtórnego zagospodarowania, utylizacji działa na rynku odpadów logistyka części zamiennych występuje w ramach zakupów i dystrybucji 19
Podział logistyki na podsystemy wg treści zadań logistycznych Podsystemy logistyczne: system gospodarki materiałowej, system transportowy, system magazynowania, system pakowania, system opracowywania zamówień. Koszty logistyki praca, środki produkcji, materiał i energia, informacje Efekty logistyki obsługa zaopatrzenia, dostaw (zasada 7 W) 20
Miejsce logistyki w działalności gospodarczej Działalność gospodarcza to: produkcja, dystrybucja, zastosowanie. Zastosowanie pozwala zaspokajać potrzeby ludzi poprzez korzyści (użyteczności) płynące z działalności gospodarczej: korzyść wynikająca z postaci (formy) - produkcja, korzyść wynikająca z informacji korzyść wynikająca z miejsca, korzyść wynikająca z czasu, korzyść wynikająca z prawa do towaru. Korzyści wynikające z miejsca, czasu oraz częściowo z informacji powstają w systemie logistycznym. 21
Wartość użytkowa towarów Wartość użytkowa towarów pozwala na zaspokojenie potrzeb klientów. przydatność+dp + df = wartość użytkowa dp - dyspozycyjność prawna - prawo do dysponowania towarem. df - dyspozycyjność faktyczna - jest możliwość użycia towaru w żądanym czasie i żądanym miejscu. Dla wytworzenia wartości użytkowej towarów niezbędne są działania logistyczne, które poprzez udostępnienie towaru powodują, że towar przydatny uzyskuje wartość użytkową. Możliwe zwiększenie wartości użytkowej towaru poprzez przejęcie przez dostawcę działań logistycznych klientów (celem - niższe koszty logistyczne). Obsługa logistyczna może mieć różny zakres od przejęcia obowiązków przyjmowania towaru do przejęcia zakresu zarządzania zaopatrzeniem. 22
Usługowy charakter działań logistycznych usługa - niematerialny charakter działania, cechy: integracja czynnika zewnętrznego klienta - niezbędna do realizacji usługi konieczna gotowość do świadczenia usług wahania popytu na usługi logistyczne i ich koszty brak możliwości kompensacji tych wahań 23
Podejście systemowe do logistyki Polega na : Określeniu elementów i zależności między nimi opis miejsc sprzężeń między podsystemami. Zarządzaniu wzajemnymi zależnościami między podsystemami obok zarządzania przepływem materiałów i informacji. Efektem jest osiągnięcie optymalnych rozwiązań kompleksowych, a nie suboptymalnych rozwiązań wycinkowych - lokalnych. Możliwe zdiagnozowanie występowania: wąskich gardeł brak potencjału logistycznego o charakterze ilościowym i jakościowym, wolnych potencjałów logistycznych o charakterze ilościowym i jakościowym. 24
Analiza kosztów całkowitych logistyki Koszty całkowite logistyki: Koszty poziomu obsługi logistycznej: utracone zamówienia, koszty reklamacji (błędy w dystrybucji), koszty przerw w pracy i przezbrojenia (błędy w zaopatrzeniu) Koszty partii towarów: koszty przygotowania produkcji stałe dla każdej partii, koszty zależne od wielkości partii towarów zamawianych. Koszty systemu logistycznego: opracowywania zamówienia opakowania transportu magazynu zarządzania zapasami 25
Konflikty celów w sferze kosztów całkowitych logistyki Obniżenie kosztów w obszarze: Transport Opakowanie Obsługa zamówień Zakup Gospodarka magazynowa Efekt - możliwy wzrost kosztów w obszarze: Zapasy magazynowe Uszkodzenia w transporcie Transport Zapasy magazynowe Produkcja 26
Typowe przebiegi kosztów w systemach logistycznych I 27
Typowe przebiegi kosztów w systemach logistycznych II 28
Typowe przebiegi kosztów w systemach logistycznychiii 29
Typowe przebiegi kosztów w systemach logistycznych IV 30
Logistyczna obsługa klienta Obsługa dostawcza świadczenie wtórne oferowane klientowi przez przedsiębiorstwa handlowe i produkcyjne. Parametry obsługi dostawczej: Czas dostawy (cykl dostawy)- czas od złożenia zamówienia przez klienta do otrzymania towaru. Niezawodność dostawy stopień pewności dotrzymania czasu dostawy. Jakość dostawy zależna od liczby reklamowanych dostaw ze względu na uszkodzenie towaru (funkcja ochronna opakowania). Elastyczność dostawy uwzględnia warianty zamówień: wielkość, termin zamówienia, odbierana ilość, sposób sporządzenia i przekazania zamówienia; warunki dostaw: rodzaj opakowania, wariant transportu, dostawy na wezwanie; informowanie klienta: możliwości dostawy, stan realizacji zamówienia, opóźnienia dostawy, rozpatrywanie reklamacje 31
Obsługa dostawcza czas dostawy - elementy składowe Sporządzenie i przekazanie zamówienia klient, zastosowanie odpowiednich formularzy Opracowanie zamówienia regionalne/centralne biuro sprzedaży dostawcy Zestawienie i zapakowanie magazyn wysyłkowy Przeładunek i transport środek transportu Zmagazynowanie towaru u klienta klient, uzgodnienia co do wymagań opakowaniowych transportowych i magazynowych Dotrzymanie terminu dostawy zależy od pełnej i w założonym czasie realizacji poszczególnych faz 32 realizacji dostawy.
Obsługa dostawcza Niezawodność dostawy Zależy od: niezawodności przebiegu dostawy i gotowości do świadczenia dostaw. Stopień gotowości do świadczenia dostaw mierzony w oparciu o: Liczbę zamówień realizowanych i nadesłanych; Na podstawie stopnia zaspokojenia popytu; Liczbę dni gotowości do świadczenia dostaw; Liczbę okresów lub częstotliwość występowania niedoborów magazynowych, straconych zamówień; Liczbę dni opóźnień w dostawie. 33
Skuteczność systemów logistycznych Uwzględnia koszty logistyki i jakość świadczeń logistycznych, pozwala na osiągnięcie kompromisu między minimalizacją kosztów a maksymalizacją poziomu obsługi. Mierzona w oparciu o: ilość i jakość wykonanej pracy w stosunku do nakładów np. czasu pracy lub koszt realizowanych usług dostawczych i dochód ze sprzedaży usług. UWAGA: Obserwowany jest ponad proporcjonalny wzrost kosztów w przypadku poprawy bardzo dobrego poziomu serwisu dostawczego. Brak wzrostu obrotów podążającego za wzrostem jakości obsługi. Największy zysk obserwowany przy wysokim, ale nie najwyższym poziomie obsługi. 34
Znaczenie logistyki (1) Strategie działania przedsiębiorstwa wynikające z konieczności konkurowania na rynku w kontekście globalizacji i rozwoju technologii: Przewaga cenowa, Przewaga skali działania, Przewaga miejsca, Przewaga czasu i szybkości działania, Przewaga wynikająca z elastyczności struktury. Z obserwowanych zjawisk: spadku dochodowości i wzrostu dynamiki rynków (tzw. presja kosztów i rynków) wynika wzrost znaczenia logistyki (koszy i elastyczność rynkowa). 35
Znaczenie logistyki (2) Cena i ilość zapasu wpływa na koszt. Zintegrowane traktowanie wszystkich zapasów przedsiębiorstwa, obniżenie zapasów prowadzi do zwiększenia obrotu kapitału i wzrostu rentowności. Wymagana elastyczność struktur organizacyjnych, systemów produkcyjnych i logistycznych. Wzrost elastyczności poprzez specjalizację, także w ramach realizacji określonych funkcji w łańcuchu logistycznym. 36
Znaczenie logistyki w przedsiębiorstwie koszty logistyczne Czynniki wpływające na koszty logistyczne: Odległość od rynków zakupu i zbytu wzrost kosztów ze spadkiem stopnia jej przyrostu na dalszych odległościach. Gęstość towaru mniejsza objętość obniża koszty magazynowe i pozwala lepiej wykorzystać możliwości transportowe. Stosunek wartości do masy i stosunek wartości do objętości wzrost parametrów powoduje - koszty magazynowe rosną, koszty transportowe maleją, koszty całkowite osiągają minimum dla wartości średnich. Wrażliwość towaru (świeży, mrożony) i zagrożenie (toksyczne, wybuchowe) - specjalne warunki magazynowania i transportu. 37
Logistyka - kierunki rozwoju Obsługa dostawcza jest drugim lub trzecim kryterium, po jakości wyrobu i jego cenie, decydującym o wyborze dostawcy. Przesunięcie gospodarki magazynowej na dostawcę. Jakość usług logistycznych ważniejsza od ceny transportu przy wyborze przedsiębiorstwa logistycznego. Zróżnicowanie oferty usług logistycznych (jakościowo i cenowo). Popyt na zintegrowane usługi logistyczne, a nie usługi transportowe ( szerokość oferty środka transportowego, transport kombinowany) Postęp techniczny na rynku transportowym: drogi - trasy szybszych pociągów, pojazdy nowe rodzaje napędu, terminale nowe technologie przeładunkowe, nowe systemy rurociągi do transportu masowego. 38
Koszty logistyczne możliwe oszczędności 4 13 % udział kosztów logistyki w obrocie przedsiębiorstw ( w zależności od gałęzi przemysłu i kraju) 2-13 % koszt logistyki w stosunku do wielkości produktu krajowego brutto. Szacowane możliwe oszczędności w logistyce to 12-25% Źródła oszczędności: lepsza kooperacja między przewoźnikiem a klientem na rynku usług przewozowych, lepsze wykorzystanie informacji (w planowaniu i sterowaniu): wpływ na zapasy materiałowe i powierzchnie magazynów. optymalizacja międzyorganizacyjnych łańcuchów logistycznych. 39