STRONA FORMALNO-PRAWNA

Spis treści 1 1. STRONA FORMALNO-PRAWNA 5 2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA 5 3. TRUDNOŚCI ZWIĄZANE ZE SPORZĄDZANIEM RAPORTU 6 4. CHARAKTERYSTYKA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 8 4.1. Ogólne założenia i cele projektu 8 4.2. Stan istniejący infrastruktury kolejowej 9 4.3. Rozpatrywane warianty przedsięwzięcia 12 4.4. Planowany zakres przedsięwzięcia 17 4.5. Technologia prac 23 4.6. Etap likwidacji przedsięwzięcia 24 5. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KULTUROWEGO 26 5.1. Położenie, rzeźba terenu i budowa hydrogeologiczna 26 5.2. Wody powierzchniowe 35 5.3. Klimat 41 5.4. Gleby 43 5.5. Szata roślinna 44 5.6. Świat zwierzęcy 52 5.7. Obszary i obiekty prawnie chronione 68 5.8. Krajobraz i struktura użytkowania terenu 73 5.9. Zabytki 75 6. WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTUROWE 84 6.1. Wpływ na wody podziemne 84 6.1.1. Metodyka oceny 84 6.1.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 84 6.1.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 85 6.1.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 87 6.2. Wpływ na wody powierzchniowe 89 6.2.1. Metodyka oceny 89 6.2.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 90 6.2.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 90 6.2.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 95 6.3. Wpływ na powierzchnię ziemi 98 6.3.1. Metodyka oceny 98 6.3.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 98 6.3.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 99 6.3.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 100 1

6.4. Wpływ na szatę roślinną 101 6.4.1. Metodyka oceny 101 6.4.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 101 6.4.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 102 6.4.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 104 6.5. Wpływ na zwierzęta 104 6.5.1. Metodyka oceny 104 6.5.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 104 6.5.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 105 6.5.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 106 6.6. Wpływ na obszary chronione 110 6.6.1. Metodyka oceny 110 6.6.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 110 6.6.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 111 6.6.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 112 6.7. Wpływ na krajobraz 113 6.7.1. Metodyka oceny 113 6.7.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 113 6.7.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 113 6.6.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 114 6.8. Wpływ na zabytki 114 6.8.1. Metodyka oceny 114 6.8.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 115 6.8.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 115 6.8.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 117 6.9. Wpływ na jakość powietrza 117 6.9.1. Metodyka oceny 117 6.9.2. Charakterystyka środowiska powietrza atmosferycznego i warunków meteorologicznych 120 6.9.3. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 123 6.9.4. Wpływ na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia 123 6.10. Wpływ na klimat akustyczny 130 6.10.1. Metodyka oceny 130 6.10.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 159 6.10.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 161 6.10.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 162 6.11. Wpływ na gospodarkę odpadami 172 6.11.1. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia 172 6.11.2. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia 173 2

6.11.3. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia 175 6.12. Wpływ na emisję promieniowania elektromagnetycznego 175 6.13. Wpływ na zdrowie i warunki życia mieszkańców 176 7. DZIAŁANIA MINIMALIZUJĄCE WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO 178 7.1. Wody podziemne 179 7.1.1. Działania minimalizujące na etapie realizacji 179 7.1.2. Działania minimalizujące na etapie eksploatacji 179 7.2. Wody powierzchniowe 180 7.2.1. Działania minimalizujące na etapie realizacji 180 7.2.2. Działania minimalizujące na etapie eksploatacji 181 7.3. Powierzchnia ziemi 182 7.4. Szata roślinna 182 7.4.1. Działania minimalizujące na etapie realizacji i eksploatacji 182 7.5. Zwierzęta 183 7.5.1. Działania minimalizujące na etapie realizacji 183 7.5.2. Działania minimalizujące na etapie eksploatacji 183 7.6. Obszary chronione 185 7.7. Krajobraz 185 7.8. Zabytki 185 7.9. Powietrze atmosferyczne 185 7.10. Klimat wibroakustyczny 187 7.11. Gospodarka odpadami 188 8. RYZYKO WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII 189 9. KONFLIKTY SPOŁECZNE 190 10. ODDZIAŁYWANIA SKUMULOWANE 191 11. ODDZIAŁYWANIA TRANSGRANICZNE 192 12. OBSZARY OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA 193 13. MONITORING ŚRODOWISKA 193 14. PORÓWNANIE OPCJI PRZEDSIĘWZIĘCIA (ANALIZA WIELOKRYTERIALNA) 194 15. MATERIAŁY WYKORZYSTANE W OPRACOWANIU 201 ZAŁĄCZNIKI (w oddzielnym tomie) 1.1. Postanowieniu Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 23.08.2013 r. (znak: WOO-II.4201.3.2013.EK) 4.1. Mapa poglądowa planowanego przedsięwzięcia 5.1. Mapa geologiczna otoczenia linii kolejowej 5.2. Inwentaryzacja przyrodnicza i ocena oddziaływania na obszary Natura 2000 Mapa dokumentacyjna 5.3. Mapa obszarów chronionych w sąsiedztwie linii kolejowej 3

5.4.1. Rozporządzenie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu ustanawiające strefę ochrony pośredniej dla ujęcia Kowanówko (Dz. Urz. Woj. wielkopolskiego 2012.3194 z 16.07.2012 r.) 5.4.2. Decyzja Starosty Poznańskiego z 29.06.2012 r. ustanawiająca strefę ochrony bezpośredniej dla ujęcia wody w Chludowie (WŚ.6320.2.2011.X) 6.1. Mapa wpływu linii kolejowej na klimat akustyczny 6.2. Materiały wejściowe do obliczeń akustycznych (tylko wersja elektroniczna) 6.3. Aktualny stan zanieczyszczenia powietrza w otoczeniu linii kolejowej nr 354 Rysunki, przekroje, wydruki (tylko wersja elektroniczna) 7.1. Mapa działań minimalizujących na linii kolejowej 4

1. STRONA FORMALNO-PRAWNA Podstawą formalno-prawną niniejszego opracowania jest umowa nr 90/107/0038/11/Z/I zawarta w dniu 28.12.2011 roku pomiędzy firmą SENER Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, a PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Firma SENER Sp. z o.o. podzleciła firmie GEOS Consulting Zakład Ochrony Środowiska z Warszawy, w ramach umowy nr P710A41-SRKC -0C-004 z dnia 19.04.2012, opracowanie zagadnień środowiskowych, w tym raportu o oddziaływaniu na środowisko dla zadania pn. Modernizacja linii kolejowej nr 354 Poznań Główny POD - Piła Główna, zgodnych z OPZ (Opisem Przedmiotu Zamówienia), stanowiącego Etap VIII Studium Wykonalności. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) 1, konkretnie zaś 3 ust. 2 punkt 2, w powiązaniu z 3 ust. 1 pkt. 58 omawiana linia kolejowa zaliczona została do grupy przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, tj. do takich, dla których opracowanie raportu środowiskowego jest fakultatywne i zależy od postanowienia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu. W dniu 16.04.2013 r. w RDOŚ w Poznaniu został złożony wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla powyższego zadania, wraz kartą informacyjną przedsięwzięcia oraz wymaganymi załącznikami. Na podstawie art. 63 ust.1 i 4, art. 75 ust. 1 pkt 1b i ust. 6 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 nr 199 poz. 1227 ze zm.) Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu w Postanowieniu z dnia 23.08.2013 r. (znak: WOO-II.4201.3.2013.EK) (załącznik 1.1) stwierdził obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko zgodnie z wymaganiami przepisu art. 66 wyżej przywołanej ustawy, ze zwróceniem uwagi na zagadnienia związane z gospodarką wodno-ściekową, hydrogeologią, ochroną przed hałasem oraz ochroną przyrody. 2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Celem wykonania raportu o oddziaływaniu na środowisko było określenie skutków środowiskowo-przestrzennych, wynikających z modernizacji linii kolejowej nr 354 Poznań Główny POD - Piła Główna, na etapie prac budowlanych oraz w trakcie późniejszej eksploatacji. Etap likwidacji został omówiony ogólnie dla całego przedsięwzięcia w rozdziale 4.6. W ramach prac oceniono oddziaływania (interakcje) zachodzące pomiędzy opiniowaną linią kolejową a terenami mieszkaniowymi (wpływ na ludność) - oddziaływania wibroakustyczne, obszarami cennymi przyrodniczo (obszary podlegające ochronie, zwierzęta i roślinność), 1 od sierpnia 2013 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U.2013 poz. 817). 5

wodami podziemnymi i powierzchniowymi, powierzchnią ziemi, obiektami podlegającymi ochronie z tytułu ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Przedstawiony raport o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia zawiera m.in.: analizę wariantów i wskazanie jednego z nich do realizacji, jako najkorzystniejszego z punktu widzenia środowiska przyrodniczego i mieszkańców, określenie rzeczywistych i potencjalnych oddziaływań na środowisko, wynikających z realizacji przedsięwzięcia, określenie podstawowych uwarunkowań środowiskowo-przestrzennych umożliwiających realizację przedsięwzięcia, określenie możliwości ograniczenia zagrożeń powodowanych potencjalnymi sytuacjami awaryjnymi, przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania przedsięwzięcia. Raport sporządzony został przez biegłych z listy Wojewody Mazowieckiego, specjalistów branżowych oraz przyrodników z Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody "Salamandra", w oparciu o: Studium Wykonalności sporządzone w okresie 2012/2013 przez firmę SENER Sp. z o.o., Inwentaryzację przyrodniczą przeprowadzoną w okresie 03.2012-06.2013 dostarczone przez Zamawiającego (PKP PLK S.A.) materiały studialne i projektowe, wybrane dokumenty programowe i planistyczne na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, dane o stanie środowiska zebrane w urzędach i instytucjach, materiały archiwalne, opinie, literaturę przedmiotu, badania własne autorów i inne dostępne źródła informacji, mapy topograficzne i tematyczne, obowiązujące przepisy prawa, wizje terenowe i robocze dyskusje. W prezentowanym raporcie uwzględniano bezpośrednio w tekście lub w formie załączników zakres określony w Postanowieniu RDOŚ z dnia 23.08.2013 r. 3. TRUDNOŚCI ZWIĄZANE ZE SPORZĄDZANIEM RAPORTU Niniejszy Raport przygotowano z należytą starannością, zgodnie z aktualnymi wymogami przepisów prawa i obowiązującą dobrą praktyką. W raporcie analizowano możliwe w przyszłości oddziaływania na środowisko wywołane modernizacją (rewitalizacją) i funkcjonowaniem zmodernizowanej infrastruktury kolejowej, w tym zgodność przewidywanych oddziaływań z obowiązującymi standardami jakości środowiska. Przy przewidywaniu przyszłych oddziaływań napotkano m.in. opisane poniżej trudności. Przewidywane oddziaływania oparte były na opracowanej prognozie ruchu na linii kolejowej nr 354 oraz pomiarach ruchu GDDKiA prowadzonych na sieci dróg krajowych (w tym DK 11). Informacje takie obarczone są niepewnością. Rzeczywiste natężenia ruchu w docelowym okresie będą zależały od szeregu czynników, w tym głównie 6

uwarunkowań gospodarczych, czy rozwoju alternatywnej sieci transportowej (drogi ekspresowej S11) itp. Przy przewidywaniu potencjalnych skutków planowanego przedsięwzięcia dla środowiska (w szczególności klimatu akustycznego), jako najwłaściwsze narzędzie wykorzystano metody obliczeniowe (modelowanie). W pracy zastosowano modele sprawdzone, wielokrotnie wykorzystywane i stosownie skalibrowane na potrzeby sporządzania ocen oddziaływania na środowisko. Jednak należy pamiętać, że każdy model stanowi jedynie przybliżenie rzeczywistości i uwzględnia najbardziej istotne czynniki. Na etapie obliczeń rozprzestrzeniania się hałasu w środowisku wykorzystywano prognozy nt. przyszłych parametrów taboru. Aktualnie brak jest informacji nt. polityki w zakresie zmian taboru w czasie. Do modelu wprowadzono więc pełny zakres korzyści związanych ze zmianą torowiska (naprawą i w pełnym zakresie unowocześnieniem). Dla takich działań UIĆ przyjmuje zysk rzędu 3,9 db. W obliczeniach przyjęto zysk w granicach ok. 4 db. Jest to o tyle uzasadnione przy obecnym stanie wiedzy, że być może zmniejszenie poziomów dźwięku do roku 2040 osiągną większe wartości (tabor). Zależy to przede wszystkim od taboru towarowego, który z jednej strony jest najbardziej hałaśliwy, a z drugiej proces wymiany, lub rehabilitacji tego taboru jest określany w Unii Europejskiej co najmniej na 20 lat. Zespół autorów biorących udział w przygotowaniu Raportu posiada niezbędne kwalifikacje zawodowe oraz duże doświadczenie w dziedzinie sporządzania raportów o oddziaływaniu na środowisko dla inwestycji liniowych. Pomimo napotkanych trudności i luk w wiedzy, dzięki współpracy interdyscyplinarnego zespołu, niniejszy raport stanowi staranne i rzetelne przybliżenie oddziaływań na środowisko, które zaistnieć mogą na skutek planowanej modernizacji (rewitalizacji) i które możliwe były do zidentyfikowania na obecnym etapie zaawansowania projektu. 7

4. CHARAKTERYSTYKA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 4.1. Ogólne założenia i cele projektu Ogólnym celem projektu jest wykazanie zasadności modernizacji linii kolejowej nr 354 Poznań Główny POD Piła Główna, zgodności modernizacji z celami Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego oraz z celami strategii na poziomie unijnym, krajowym i regionalnym, powiązania z projektami realizowanymi ze środków unijnych i krajowych, a także wykazanie korzyści i efektów projektu, co pozwoli na udzielenie PKP PLK S. A. pomocy na przygotowanie dokumentacji projektowej i realizację zadania inwestycyjnego będącego przedmiotem niniejszego opracowania. Zakłada się, że realizacja projektu nastąpi w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego ze środków na lata 2014 2020. Zakres studium wykonalności dotyczy całej długości linii nr 354 do włączenia w stację Piła Główna. Obecny stan techniczny infrastruktury kolejowej na w/w linii jest niezadowalający. Z uwagi na stan techniczny linii obowiązują liczne ograniczenia prędkości, co skutkuje brakiem możliwości skonstruowania odpowiedniej i atrakcyjnej dla klientów oferty przewozowej. W związku z tym, bezpośrednie cele projektu są następujące: likwidacja ograniczeń prędkości; podniesienie prędkości rozkładowej; zwiększenie przepustowości linii; poprawa oferty przewozowej poprzez zwiększenie komfortu podróży, skrócenie czasu podróży, zwiększenie konkurencyjności kolei (prędkość, punktualność) względem innych środków transportu, zwiększenie bezpieczeństwa podróżnych; podniesienie i poprawa bezpieczeństwa ruchu kolejowego; zmniejszenie kosztów bieżącego utrzymania infrastruktury w związku z poprawą jej stanu technicznego; zmniejszenie awaryjności infrastruktury kolejowej; zmniejszenie zużycia energii; poprawa dostępności infrastruktury kolejowej dla osób niepełnosprawnych; poprawa oddziaływania na środowisko poprzez zmniejszenie hałasu oraz poprawę gospodarki wodnej. Modernizacja linii kolejowej nr 354 Poznań Główny POD Piła Główna jest zgodna z celami strategicznymi Unii Europejskiej zdefiniowanymi w Strategii Lizbońskiej i rozwiniętymi w Strategii Goeteborskiej oraz z celami określonymi w dokumentach strategicznych o znaczeniu krajowym i regionalnym, a także w planach rozwoju infrastruktury kolejowej. W szczególności dotyczy to następujących dokumentów: Strategia rozwoju kraju na lata 2007 2015 ; Polska 2030 - wyzwania rozwojowe oraz będąca rozwinięciem tego dokumentu Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 ; Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego na lata 2007 2020 ; Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego ; Master Plan dla transportu kolejowego do 2030 roku. 8

Modernizacja linii nr 354 jest komplementarna w stosunku do działań modernizacyjnych w odniesieniu do linii nr 3 Warszawa Zachodnia Poznań Kunowice (dokończenie modernizacji), linii nr 351 Poznań Główny Szczecin Główny, linii nr 271 Wrocław Główny Poznań Główny oraz innych linii o charakterze zbiegających się w Poznańskim Węźle Kolejowym modernizacja linii nr 356 Poznań Wschód Bydgoszcz Główna (etap I modernizacja na odcinku Poznań Wschód Wągrowiec), modernizacja linii nr 353 Poznań Wschód Skandawa, przewidywana modernizacja linii nr 18 Kutno Piła Główna, modernizacja linii nr 357 Sulechów Luboń na odcinku Wolsztyn - Luboń itp. Modernizacja linii nr 354 pozwala na poprawę powiązań transportowych pomiędzy północną częścią województwa wielkopolskiego (w tym byłym miastem wojewódzkim, jakim jest Piła) z głównym regionalnym ośrodkiem jakim jest Poznań, a także na poprawę połączeń pomiędzy południową i zachodnią częścią kraju a środkową częścią polskiego Wybrzeża (Kołobrzeg, Ustka, Słupsk, Koszalin). 4.2. Stan istniejący infrastruktury kolejowej Linia nr 354 Poznań Główny POD Piła Główna jest linią pierwszorzędną, pasażerskotowarową, zelektryfikowaną, w części dwutorową, zaś w części jednotorową. Położona jest ona poza głównymi ciągami komunikacyjnymi o znaczeniu międzynarodowym ujętymi w umowach AGC i AGTC. Nie zalicza się też do linii o znaczeniu państwowym, lecz do linii pozostałych i nie przewiduje się zmian w tym zakresie. Linia nr 354 Poznań Piła odgałęzia się od magistralnej linii nr 351 Poznań Główny Szczecin Główny. Linia nr 354 na różnych odcinkach jest linią dwu- lub jednotorową: - na odcinku Poznań Główny POD (km - 0,197) Oborniki Most (km 25,408) jest linią dwutorową, o rozstawie torów szlakowych 4,00 m; - na odcinku Oborniki Most (km 25,408) Dziembówko (km 81,536) jest linią jednotorową; - na odcinku Dziembówko (od km 81,536) Piła Główna (km 92,788) jest linią dwutorową o rozstawie torów szlakowych 4,00 m. Łączna długość odcinków dwutorowych wynosi ok. 36,9 km, łączna długość odcinków jednotorowych wynosi ok. 56,1 km. Na całej długości linia jest zelektryfikowana. Maksymalna długość składów pociągów towarowych oraz długość użyteczna torów głównych zasadniczych i dodatkowych na stacjach wynosi 600 m. Dopuszczalny nacisk na oś: 196 221 kn/oś Typ nawierzchni: S49 (łącznie 84,252 km w torach nr 1 i 2, tj. 64,9%), UIC60/60E1 (łącznie 45,590 km w torach nr 1 i 2, tj. 35,1%). Prędkość maksymalna dla której linia była projektowana (tzn. prędkość na uzyskanie której pozwala układ geometryczny linii, obiekty inżynieryjne itp.) wynosi V = 100 km /h. Prędkości maksymalne obowiązujące aktualnie na odcinkach linii wg rozkładu jazdy 2011/2012 przedstawiono w tabeli 4.2.1. 9

Tabela 4.2.1 Wykaz prędkości maksymalnych dla pociągów na linii nr 354 dla rozkładu jazdy 2011/2012 L.p. Nr linii Od km Do km V max dla pociągów pasażerskich V max dla autobusów szynowych km/h V max dla pociągów towarowych Tor Nr 1 (N) 1 354-0,197 79,450 70 70 50 2 354 79,450 81,630 90 90 70 3 354 81,630 92,788 100 100 70 Tor Nr 2 (P) 4 354-0,160 25,408 70 70 50 5 354 81,536 82,550 100 100 70 6 354 82,550 85,300 60 60 60 7 354 85,300 91,725 90 90 70 8 354 91,725 92,788 100 100 70 (Źródło: Regulamin dostępu do infrastruktury) N - kierunek nieparzysty, P - kierunek parzysty, patrząc w kierunku rosnącego kilometrażu Na linii nr 354 znajdują się trzy stacje węzłowe: Oborniki Wlkp., Rogoźno Wlkp. i Chodzież (przy czym w przypadku stacji Oborniki Wlkp. i Chodzież inne linie zbiegające się na tych stacjach zostały zlikwidowane lub są nieczynne). Pełny wykaz punktów eksploatacyjnych usytuowanych na linii nr 354 zawiera tabela 4.2.2. Tabela 4.2.2 Wykaz punktów eksploatacyjnych na linii nr 354 Lp. Nr linii Rodzaj punktu eksploatacyjnego Nazwa punktu eksploatacyjnego Km osi posterunku Km początku posterunku Km końca posterunku 1 354, 351 PODG Poznań Główny POD 0,001-0,197 0,057 3 354 LPO Poznań Strzeszyn 5,000 4,925 5,089 4 354 PODG Suchy Las 6,300 5,830 6,736 5 354 ST Złotniki 9,525 8,523 10,145 6 354 PO Golęczewo 13,907 13,713 14,715 7 354 PO Chludowo 16,747 16,512 16,944 8 354 ST Wargowo 19,424 18,560 20,290 10 354 PO Oborniki Wielkopolskie Miasto 26,290 26,175 26,408 11 354 ST Oborniki Wielkopolskie 27,789 27,080 29,195 12 354 PO Rożnowo 31,550 31,450 31,650 13 354 LPO Parkowo 35,911 35,880 36,112 14 354, 236 ST Rogoźno Wielkopolskie 42,515 41,552 43,432 15 354 PO Tarnowo Rogozińskie 48,060 47,960 48,147 16 354 PO Sokołowo Budzyńskie 51,836 51,800 52,004 17 354 ST Budzyń 58,169 57,522 58,970 18 354 LPO Ostrówki k/chodzieży 63,330 63,234 63,450 19 354, ST Chodzież 70,422 69,540 71,421 20 354 PO Milcz 77,469 77,265 77,471 21 354 ST Dziembówko 82,098 81,270 82,849 22 354 PO Piła Kalina 86,026 85,730 86,320 23 354 PO Piła Leszków 88,580 88,567 88,820 24 354 ST Piła Główna 92,538 91,691 92,788 Oznaczenia: ST stacja pasażersko-towarowa, PODG posterunek odgałęźny, PO przystanek osobowy, LPO ładownia i przystanek osobowy (Źródło: PKP PLK SA) 10

Na linii nr 354 znajduje się 105 obiektów inżynieryjnych. Są to: Mosty - 4 obiekty: - Konstrukcja stalowa kratownica 2 obiekty (km 25,957 na rz. Warcie, 79,387 na rz. Noteci); - Konstrukcja stalowa blachownica 2 obiekty (km 43,841 na rz. Wełnie, 91,819 na rz. Gwdzie); Wiadukty - 9 obiektów: - Sklepienie ceglane 6 obiektów (km 0,554; 24,447; 25,688; 69,022; 70,930; 85,960); - Płyta żelbetowa 2 obiekty (km 11,297 likwidacja w ramach budowy drogi S-11 /wyłączony z opracowania/; 67,985); - Konstrukcja stalowa blachownica 1 obiekt (km -0,096); Przejścia podziemne pod torami - 1 obiekt - Rama żelbetowa obiekt (km 70,422) Przepusty - 91 obiektów o różnej konstrukcji (ceglanej, kamiennej, żelbetowej, żeliwnej, stalowej i konstrukcji mieszanej). Większość obiektów pochodzi z okresu budowy linii kolejowej tzn. z roku 1878. Stosunkowo niewielka ilość była budowana lub przebudowywana w latach powojennych najwięcej ok. 1989 roku przy okazji elektryfikacji linii nr 354. Na linii nr 354 wyznaczonych jest łącznie 76 przejazdów: kategoria A 2-18 przejazdów kategoria B - 6 przejazdów kategoria C - 12 przejazdów kategoria D - 34 przejazdów kategoria E - 3 przejścia kategoria F - 3 przejazdy. W torach szlakowych i głównych zasadniczych na odcinku Poznań POD- Piła Główna wybudowana jest sieć trakcyjna typu C120-2C rok budowy 1990. Stan techniczny sieci trakcyjnej dobry. Prawie na całym odcinku na słupach trakcyjnych wspólnie z siecią jezdną znajduje się dodatkowo wywieszona Linia Potrzeb Nietrakcyjnych (LPN). Analizowany odcinek linii nr 354 wyposażony jest w urządzenia radiotelefoniczne działające w paśmie częstotliwości 150 MHz. Jest to system analogowy, pracujący z wykorzystaniem przestarzałych radiotelefonów typu stacjonarnego FM 3206 i przewoźnego FM 3006. Na linii nr 354 na odcinku Poznań Gł. POD Piła Gł. zlokalizowanych jest kilkanaście obiektów typu place i rampy ładunkowe, drogi ładunkowe i dojazdowe, których stan techniczny jest często zły. Wymienione obiekty wykorzystywane są obecnie w znikomym stopniu. 2 Kat. A wyposażone lub nie w rogatki zamykające cała szerokość jezdni i chodnik, przejścia ogólnodostępne z ruchem drogowym kontrolowanym poprzez ręcznie obsługiwana sygnalizacje świetlną; Kat. B przejazdy kolejowe ogólnodostępne z samoczynną sygnalizacją świetlna i pół-rogatkami; Kat. C przejazdy kolejowe ogólnodostępne, wyposażone w sygnalizację świetlną samoczynną bądź obsługiwana ręcznie; Kat. D przejazdy kolejowe ogólnodostępne pozbawione rogatek, pół-rogatek i samoczynnej sygnalizacji świetlnej; Kat. E ogólnodostępne przejścia dla pieszych na przejazdach kolejowych; Kat. F niepubliczne przejazdy i przejścia. 11

Na Mapie poglądowej (załącznik 4.1), zaznaczono kilometraż linii wykorzystywany w opisie, posterunki ruchu, przystanki osobowe oraz przejazdy w poziomie torów, przepusty, mosty i wiadukty. 4.3. Rozpatrywane warianty przedsięwzięcia Na podstawie Opisu Przedmiotu Zamówienia (OPZ) oraz w wyniku przeprowadzonych analiz technicznych i technologicznych, poza opcją "0", zdefiniowano w sumie siedem opcji (wariantów) modernizacji linii kolejowej nr 354 Poznań Główny POD Piła Główna. Opcja 0 opcja nic nie robić polegająca na podjęciu robót mających na celu jedynie utrzymanie linii w jej obecnym stanie, z czym wiąże się jednak konieczność ponoszenia nakładów w celu zapobieżenia dalszej degradacji linii. Opcja 0 nie będzie realizowana, a posłużyła jedynie, jako opcja odniesienia w analizie ekonomiczno finansowej sporządzonej w ramach Studium Wykonalności. Opcje inwestycyjne charakteryzują się następującymi rozwiązaniami projektowymi: Opcja 1 zakładała ograniczoną modernizację istniejącej infrastruktury kolejowej (liniowej i stacyjnej) w celu przywrócenia pierwotnych parametrów techniczno funkcjonalnych linii (tzw. rewitalizacja linii ). Została oparta na kanwie zachowania istniejącej geometrii trasy oraz zachowania istniejących układów stacyjnych. Opcja ta zakładała możliwość likwidacji niektórych obiektów, które nie są wykorzystywane np. perony na przystankach osobowych (nieeksploatowany od 2009 roku p. o. Piła Leszków), rampy, place ładunkowe, tory stacyjne lub ładunkowe (tor nr 6 na st. Wargowo). W ramach opcji 1 nie przewidywano budowy dodatkowych przystanków osobowych. Zakres obejmował przede wszystkim remonty układów torowych, remonty lub odbudowę obiektów inżynieryjnych, remonty przejazdów, remonty peronów, przeprowadzenie w ograniczonym zakresie modernizacji urządzeń sterowania ruchem kolejowym (SRK), przebudowę konstrukcji wsporczych sieci trakcyjnej, remont innej infrastruktury technicznej (obiekty kubaturowe, oświetlenie). W opcji tej na całej długości trasy uzyskano prędkość maksymalną dla ruchu pasażerskiego V max = 100 km/h (z lokalnymi ograniczeniami) oraz prędkość dla ruchu towarowego V t = 70 km/h. Opcja 2 zakładała generalnie utrzymanie dotychczasowego jedno- i dwutorowego charakteru linii na poszczególnych odcinkach. Założono podniesienie prędkości dla pociągów pasażerskich do V max = 120 km/h oraz prędkości dla pociągów towarowych do V t = 80 km/h. W opcji tej przewidziano możliwość budowy nowych przystanków osobowych (p.o. Poznań Podolany, p.o. Osiedle Grzybowe, p.o. Złotkowo, rezerwa terenu na budowę kolejnych przystanków: p.o. Poznań Golęcin, p.o. Gołaszyn, p.o. Garbatka). Przewidziano modernizację istniejącej infrastruktury technicznej, w tym: poprawę geometrii linii kolejowej w celu podniesienia prędkości maksymalnej, remonty lub przebudowę obiektów inżynieryjnych, remonty przejazdów, modernizację urządzeń srk związaną z budową komputerowych urządzeń srk i dostosowaniem ich do sterowania z Lokalnych Centrów Sterowania, budowę nowych normatywnych peronów dostosowanych do obsługi osób niepełnosprawnych wraz z niezbędną przebudową układów torowych stacji, modernizację urządzeń elektroenergetyki, wymianę sieci trakcyjnej wraz z konstrukcjami wsporczymi (obecna dostosowana jest do maksimum 110 km/h), dostosowanie obiektów kubaturowych/budowę kontenerów dla potrzeb srk. 12

W wariancie podstawowym opcja 2 zakładała utrzymanie obecnego układu posterunków ruchu. Przewidziano jedynie likwidację nieeksploatowanych ładowni w rejonie p.o. Parkowo i p.o. Ostrówki k/chodzieży. Dodatkowo został zdefiniowany wariant zakładający budowę nowych mijanek (a właściwie odtworzenie niegdyś istniejących, choć w nieco zmienionych lokalizacjach): Parkowo, Sokołowo Budzyńskie, Ostrówki k/chodzieży i Milcz. Rozwiązanie to miało na celu likwidację długich szlaków krytycznych i uzyskanie na nich zbliżonej zdolności przepustowej. W dalszych analizach wariant zakładający odtworzenie mijanek został oznaczony jako opcja 2A. Opcja 3 zakładała dobudowę drugiego toru na przeważającej długości odcinka jednotorowego za wyjątkiem rejonu dużych mostów na rzekach Warcie (w rejonie stacji Oborniki Wlkp.) oraz Noteci (w rejonie st. Dziembówko), gdzie przewidziano zachowanie dotychczasowych mostów i jednotorowego charakteru linii. Przewidziano prowadzenie ruchu na odcinkach jednotorowych w oparciu o następujące posterunki: obecnie istniejący posterunek zdalnie sterowany Oborniki Most i stację Oborniki Wielkopolskie oraz projektowany posterunek zdalnie sterowany Milcz i stację Dziembówko. W opcji tej uzyskano podniesienie prędkości dla pociągów pasażerskich do V max = 120 km/h oraz prędkości dla pociągów towarowych do V t = 80 km/h. W opcji tej przewidziano budowę nowych przystanków osobowych w lokalizacjach analogicznych, jak w opcji 2/2A). Przewidziano modernizację istniejącej infrastruktury technicznej, w tym: poprawę geometrii linii kolejowej w celu podniesienia prędkości maksymalnej, remonty lub przebudowę obiektów inżynieryjnych, remonty przejazdów, modernizację urządzeń srk związaną z budową komputerowych urządzeń srk i dostosowaniem ich do sterowania z Lokalnych Centrów Sterowania, budowę nowych normatywnych peronów dostosowanych do obsługi osób niepełnosprawnych wraz z niezbędną przebudową układów torowych stacji, modernizację urządzeń elektroenergetyki, wymianę sieci trakcyjnej wraz z konstrukcjami wsporczymi (obecna dostosowana jest do maksimum 110 km/h), dostosowanie obiektów kubaturowych/budowę kontenerów dla potrzeb srk. Opcja 4 przewidywała rozszerzenie opcji 3 o dobudowę drugiego toru w rejonie mostów na rzece Warcie w rejonie stacji Oborniki Wielkopolskie i na rzece Noteci w rejonie stacji Dziembówko. Z uwagi na brak odcinków jednotorowych nie przewidywano budowy nowych posterunków (Milcz), założono likwidację posterunku odgałęźnego Oborniki Most oraz stacji Wargowo (z przebudową na posterunek odgałęźny zabudowa przejść rozjazdowych w torach głównych zasadniczych umożliwiających skrócenie odcinków jednotorowych w czasie planowych zamknięć torowych). Poza tym zakres projektu w opcji 4 był identyczny jak w opcji 3. Ponadto w ramach dodatkowych analiz wykonano suplement do studium wykonalności, w którym zdefiniowano opcję 2B. Opcja ta była opcją pośrednią pomiędzy opcją 1 i opcją 2A, a więc została oparta o zachowanie obecnego układu linii jedno- i dwutorowej, przy czym przewidziano dobudowę dwóch mijanek (Parkowo, Sokołowo Budzyńskie) na najdłuższych szlakach. Opcja ta przewidywała poszerzony w stosunku do opcji 1 program rewitalizacji linii, w którym zawarte są pewne elementy modernizacji linii kolejowej. Przewidywana była m.in.: minimalna przebudowa układów torowych stacji w celu uzyskania odpowiednich międzytorzy pod budowę nowych normatywnych peronów; budowa trzech nowych przystanków osobowych (p.o. Poznań Podolany, Osiedle Grzybowe, Złotkowo), modernizacja urządzeń srk z dostosowaniem do zdalnego sterowania z Lokalnych Centrów Sterowania w Poznaniu i Pile, wymiana konstrukcji wsporczych sieci trakcyjnej (z pozostawieniem 13

istniejącej sieci dopuszczającej ruch z prędkością maksymalnie 110 km/h), remonty przejazdów, modernizacja oświetlenia i elektrycznego ogrzewania rozjazdów. W wyniku oceny aspektów technicznych, środowiskowych oraz ekonomiczno-finansowych Zamawiający wybrał do dalszych analiz (uszczegółowienia) opcję 2N, która jest opcją pośrednią pomiędzy opcją 1, a opcjami modernizacyjnymi 2/3. Opcja 2N ma charakter poszerzonej rewitalizacji linii kolejowej. Opcja ta zakłada generalnie utrzymanie dotychczasowego jedno- i dwutorowego charakteru linii na poszczególnych odcinkach przy zachowaniu obecnych funkcji posterunków ruchu oraz brak zmian zagospodarowania przestrzennego otoczenia linii. Pierwotnie linia kolejowa projektowana była dla prędkości 100 km/h, ale przeprowadzone analizy wykazały, że możliwe jest osiągniecie prędkości do 110-120 km/h bez wychodzenia poza obrys obecnego torowiska przy niewielkich zmianach geometrii łuków (korekta promieni łuków i wielkości przechyłek, wydłużenie długości krzywych przejściowych). Przesunięcia osi torów szlakowych będą nieznaczne i nie spowodują konieczności wychodzenia poza obecne torowisko. W wyniku realizacji projektu geometria łuków zostanie przygotowana do prękości 120 km/h. Z uwagi na dobry stan techniczny sieci trakcyjnej zakłada się pozostawienie obecnie eksploatowanej sieci w torach szlakowych, w torach głównych zasadniczych i głównych dodatkowych w obrębie stacji. Obecnie stosowana sieć trakcyjna pozwala na kursowanie pociągów z prędkością maksymalną V max = 110 km/h (dla pociągów pasażerskich) i z prędkością maksymalną V t = 80 km/h dla pociągów towarowych. W przyszłości po wymianie sieci trakcyjnej na nową możliwe będzie zwiększenie prędkości dla ruchu pasażerskiego do V max = 120 km/h. Przebudowa układów torowych stacji ma ograniczony zakres. Związana jest głównie z koniecznością dostosowania układów torowych stacji do lokalizacji nowych normatywnych peronów (zapewnienie międzytorzy o wymaganej szerokości) oraz z likwidacją zbędnych torów ładunkowych lub bocznych. Budowa nowych normatywnych peronów ma na celu podniesienie bezpieczeństwa podróżnych i komfortu ich obsługi, dostosowanie peronów do specyfiki wprowadzanego obecnie do eksploatacji taboru (głównie w zakresie wysokości) oraz dostosowanie do potrzeb osób o ograniczonej zdolności poruszania się. Przewiduje się budowę peronów o długości 200 lub 300 m, wysokości 0,55 m oraz o szerokości spełniającej warunki bezpieczeństwa podróżnych. W ramach projektu przewiduje się budowę 3 nowych przystanków osobowych (jak wyżej, zgodnie z Planami Zagospodarowania Przestrzennego lub sugestiami władz samorządowych) oraz likwidację 1 nieeksploatowanego przystanku osobowego. Przebudowa sieci trakcyjnej związana jest głównie z korektami układów torowych stacji (w tym głowic stacyjnych), przy czym przewiduje się głównie przewieszanie istniejącej sieci trakcyjnej. Projekt przewiduje także wymianę wyeksploatowanych i pozostających w złym stanie technicznym konstrukcji wsporczych sieci trakcyjnej. Obiekty inżynieryjne podlegać będą podstawowo remontom, przy czym w niektórych przypadkach przewiduje się wymianę obiektów na nowe w istniejących lokalizacjach. Na przejazdach kolejowych przewidziano wymianę nawierzchni przy dostosowaniu nawierzchni do występujących obciążeń ruchem pojazdów drogowych. W pozostałych branżach (srk, teletechnika, elektroenergetyka) przewidziano modernizację obecnego wyposażenia linii z uwagi na dekapitalizację i niedostosowanie do obecnie obowiązujących przepisów i norm. W tabeli 4.3.1 zestawiono zgeneralizowany zakres prac charakteryzujących poszczególne opcje inwestycyjne. 14

UKŁAD TOROWY Tabela 4.3.1. Wstępne zestawienie zakresu prac i potrzebnego zajęcia nowych gruntów na linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła (od km - 0,197 do km 92,788), w rozpatrywanych opcjach inwestycyjnych (wg Studium wykonalności SENER Sp. z o.o. 2013) Zakres Opcja1 Opcja 2 Opcja 2A Opcja 2B Dobudowa drugiego toru (km): Tylko w opcjach 3 i 4 Pozostałe - brak Dobudowa mijanek (km lokalizacji): - - Przebudowa stacji (szt.) Opcja 2N Preferowana przez Zamawiającego - - - - - - Przebudowa Złotniki km 9,525 Wargowo km 19,424 Oborniki Wlkp. km 27,789 Rogoźno Wlkp. km 42,515 Budzyń km 58,169 Chodzież km 70,422 Dziembówko km 82,098 Parkowo km 34,612 Sokołowo Budz. km 51,270 Ostrówki k/ch. km 64,283 Milcz km 76,950 Przebudowa Złotniki km 9,525 Wargowo km 19,424 Oborniki Wlkp. km 27,789 Rogoźno Wlkp. km 42,515 Budzyń km 58,169 Chodzież km 70,422 Dziembówko km 82,098 Parkowo km 34,612 Sokołowo Budz. km 51,270 Przebudowa w ograniczonym zakresie Złotniki km 9,525 Wargowo km 19,424 Oborniki Wlkp. km 27,789 Rogoźno Wlkp. km 42,515 Budzyń km 58,169 Chodzież km 70,422 Dziembówko km 82,098 Opcja 3 Opcja 4 Dobudowa drugiego toru na długości ok.46 km. Cała linia będzie dwutorowa, poza odcinkami: - od km 25,400 do km 27,3 (most na rz. Warcie), -od km 79,25 do km 81,5(most na rz. Noteci) Dobudowa drugiego toru na długości ok.52 km, co sprawi, że cała linia (łącznie z mostami - budowa drugich obiektów) będzie dwutorowa - - - Przebudowa w ograniczonym zakresie Złotniki km 9,525 Wargowo km 19,424 Oborniki Wlkp. km 27,789 Rogoźno Wlkp. km 42,515 Budzyń km 58,169 Chodzież km 70,422 Dziembówko km 82,098 Przebudowa Złotniki km 9,525 Wargowo km 19,424 Oborniki Wlkp. km 27,789 Rogoźno Wlkp. km 42,515 Budzyń km 58,169 Chodzież km 70,422 Dziembówko km 82,098 Przebudowa Złotniki km 9,525 Wargowo** km 19,424 Oborniki Wlkp. km 27,789 Rogoźno Wlkp. km 42,515 Budzyń km 58,169 Chodzież km 70,422 Dziembówko km 82,098 Remont nawierzchni (km) 139,6 km 144,3 km 147,3 km 140,3 km 142,5 km 190,2 km 193 km Roboty ziemne (poszerzenie korony torowiska) (km) OBIEKTY INŻYNIERYJNE - 56,0 57,0 - na dł. 4,1 km profilowanie korony torowiska 71,0 72,0 Obiekty małe (szt.) 91 91 91 91 91 91 91 Obiekty duże (szt.) 13 13 13 13 13 13 13 Obiekty duże - rozbudowa (szt.) ODWODNIENIE Renowacja odwodnienia szlaki (km) - - - - - 1 3 99,2 97,3 97,3 97,3 97,3 96,8 96,8 Renowacja odwodnienia 8,1 7,3 7,3 7,3 7,3 7,2 7,2 15

stacje (km) Budowa odwodnienia szlaki (km) Budowa odwodnienia stacje (km) PRZEJAZDY KOLEJOWE 0 36,7 37,9 0 0 19,0 19,0 1,6 (w obrębie mijanek) 66,8 (w tym: 31,05 rowy, 35,75 drenaż)* 20,5 (w tym: 2,2 rowy, 18,3 drenaż)* 54,8 54,8 19,2 19,2 Remont (szt.) 75 57 57 57 54 57 57 Likwidacja (szt.) - 17 17 17 17 17 17 SIEĆ TRAKCYJNA Dobudowa sieci trakcyjnej (km) Wymiana sieci trakcyjnej (km) DOWŁASZCZENIA Zajętość nowych terenów potrzebnych na modernizację - - 3,2 (w obrębie mijanek) - 130 km 130 km 1,6 (w obrębie mijanek) - (tylko przewieszenia sieci w obrębie stacji, wymiana konstrukcji wsporczych) - 46 km 52 km - (tylko przewieszenia sieci w obrębie stacji i na niektórych odcinkach szlakowych, wymiana konstrukcji wsporczych) 130 km 130 km - 5,3 ha 5,3 ha - - 12,97 ha 12,97 ha * podział odwodnienia szlaków na drenaż i na rowy trawiaste został przeprowadzony jedynie dla opcji 2N, wskazanej przez PKP PLK S.A. do realizacji, w opcji tej zostały uszczegółowione rozwiązania dotyczące odwodnienia stacji i szlaków. ** st.wargowo likwidacja stacji i przekwalifikowanie na posterunek odgałęźny, bocznicę szlakową i przystanek osobowy. Niezależnie od przyjętej opcji (1, 2, 2A, 2B, 2N, 3 i 4) zmiany geometrii torów na łukach w stosunku do istniejących położeń będą nieznaczne przesunięcia od kilku do kilkudziesięciu centymetrów, co nie będzie rzutowało na wyjście z obszaru pasa kolejowego. W opcjach 2, 2A, 2B, 2N, 3 i 4 planuje się wybudowanie nowych przystanków osobowych w następujących lokalizacjach: - Poznań Podolany km osi p.o. 3,391 (w rejonie przejścia dla pieszych), - Osiedle Grzybowe (ze środków samorządowych) km osi p.o. 8,037 (przy przejeździe), - Złotkowo - km osi p.o. 11,297 (wiadukt kolejowy, zamiana funkcji na przejście pod torami). We wszystkich opcjach przewidywana jest likwidacja przystanku osobowego Piła Leszków. Planuje się utrzymanie rezerwy terenu pod nowe przystanki osobowe (warianty 2, 2A, 2B, 2N, 3, 4): Poznań Golęcin (perspektywa) km osi p.o. 1,395, Gołaszyn (perspektywa) km osi p.o. 24,400 (przed stacją Oborniki Wlkp.), Garbatka (perspektywa) km osi p.o. 40,770 (przed stacją Rogoźno Wlkp.). 16

4.4. Planowany zakres przedsięwzięcia Modernizacja linii kolejowej nr 354 Poznań POD (km - 0,197) - Piła Główna (km 92,788), obejmuje odcinek 92,985 km. Łączna powierzchnia objęta opracowaniem wynosi ok. 276 ha. Zgodnie z preferowaną opcją (wariantem) przedsięwzięcia 2N, inwestycja realizowana będzie na terenach kolejowych zamkniętych, będących w wieczystym użytkowaniu bądź władaniu Polskich Kolei Państwowych S.A. Prace na terenach innych niż kolejowe mogą dotyczyć wycinki drzew i krzewów utrudniających widoczność sygnałów i pociągów lub eksploatację urządzeń kolejowych albo powodujących zaspy śnieżne. Wycinka zostanie wykonana po uzyskaniu decyzji właściwego organu. Ponadto w trakcie wykonywania prac budowlanych może zajść potrzeba czasowego zajęcia terenu poza linią kolejową. Zakres przewidywanych do wykonania prac na linii w opcji 2N wybranej przez Zamawiającego - PKP PLK S.A. w uzgodnieniu z Samorządem Województwa, powinien zapewnić uzyskanie założonych w Studium wykonalności parametrów techniczno eksploatacyjnych linii, w szczególności: maksymalnej prędkości pociągów pasażerskich Vp = 110 km/h (geometria toru do 120 km/h), maksymalnej prędkości pociągów towarowych Vt = 80 km/h, podniesienia poziomu bezpieczeństwa ruchu. Preferowana opcja 2N ma charakter poszerzonej rewitalizacji linii kolejowej. Zakładane parametry techniczno eksploatacyjne na linii nr 354 uzyskane będą poprzez korektę geometrii niektórych łuków poziomych, korektę niwelety torów, przebudowę układów torowych na stacjach, likwidację rozjazdów krzyżowych w torach szlakowych i głównych zasadniczych, naprawę podtorza oraz naprawę, modernizację i rozbudowę odwodnienia torowiska. Uzyskanie w/w parametrów jest możliwe poprzez nieznaczne przesunięcie osi istniejących torów szlakowych, które nie powoduje wyjścia inwestycji poza obszar obecnie zajmowany. Na mapie poglądowej (ark. 1-3) stanowiących załącznik 4.1 przedstawiono kilometraż linii, lokalizację stacji, przystanków osobowych, przystanków odgałęźnych, położenie mostów oraz przejazdów w poziomie szyn. Ponieważ przebieg linii we wszystkich opcjach (wariantach) jest identyczny, z tego powodu pikietaż linii również nie ulega zmianie. Nawierzchnia torów 3 Przyjęte warunki techniczno - eksploatacyjne Maksymalna prędkość pociągów pasażerskich V p = 120 km/h Maksymalna prędkość pociągów towarowych V t = 80 km/h Dopuszczalny nacisk na oś 221 kn Minimalna długość użyteczna torów głównych zasadniczych i co najmniej jednego toru głównego dodatkowego 600 m Minimalny rozstaw osi torów na szlaku 4,00 m Pochylenie miarodajne torów na szlaku i 6 3 Standard konstrukcyjny nawierzchni (typ szyny, podkładów, przytwierdzeń, maksymalny rozstaw podkładów, grubość warstwy podsypki itp.) określony jest na podstawie Standardów Technicznych, Szczegółowych warunków technicznych dla modernizacji lub budowy linii kolejowych do prędkości Vmax 200 km/h dla taboru konwencjonalnego Tom I Droga szynowa. 17

Pochylenie miarodajne torów na stacji i 2,5 Nawierzchnia torów bezstykowa w torach głównych zasadniczych i szlakowych wg standardu klasy 1 (szyny typu 60E1 na podkładach strunobetonowych - PS-93, PS-94 lub drewnianych twardych - I/B, II/B, z przytwierdzeniem sprężystym - SB, Skl, K) Rozjazdy w torach głównych zasadniczych linii 354 podstawowo typu Rz-1:9-300, na p. odg. Suchy Las, na mijankach i w miejscach przejazdów z linii jednotorowej na dwutorową Rz- 1:12-500. podsypka tłuczniowa 30-35 cm warstwa ochronno-filtracyjna 15-40 cm Prace na linii nr 354 Poznań Główny POD - Piła Główna obejmować będą m.in.: Układy torowe Wszystkie posterunki ruchu z wyjątkiem posterunku odgałęźnego Poznań Gł. POD i stacji Piła Gł. zostaną przebudowane w ograniczonym zakresie w celu dostosowania ich do przyjętych założeń. Generalnie geometria torów w ramach niniejszego projektu zapewniać będzie przejezdność bez zatrzymania przez stacje z prędkością 110 km/h (docelowo z prędkością 120 km/h bez dodatkowych robót torowych, a przejazdy pomiędzy torami głównymi na stacjach realizowane będą z prędkością 40 lub 60 km/h. Maksymalna prędkość zakładana dla pociągów towarowych wynosi 80 km/h z lokalnymi ograniczeniami. Wykaz prędkości na poszczególnych odcinkach zestawiono poniżej w tabeli 4.3.2: Tabela 4.3.2 Wykaz zakładanych prędkości maksymalnych dla pociągów pasażerskich i towarowych na linii nr 354 Pikietaż Liczba Kierunek N P Od km Do km torów V p [km/h] V t [km/h] V p [km/h] V t [km/h] -0,197 0,150 2 40 40 40 40 0,150 0,860 2 110 *) 80 110 60 0,860 25,318 2 110 *) 80 110 *) 80 25,318 25,408 2 110 *) 80 60 40 25,408 26,780 1 110 *) 80 110 *) 80 26,780 27,580 1 100 80 100 80 27,587 79,442 1 110 *) 80 110 *) 80 79,442 81,522 1 110 80 110 80 81,522 81,645 2 60 40 110 *) 80 81,645 92,095 2 110 *) 80 110 *) 80 92,095 92,788 2 60 40 60 40 Uwagi: *) geometria na odcinku przystosowana do 120 km/h Zakres przebudowy układów torowych na poszczególnych stacjach ograniczony będzie generalnie do torów głównych zasadniczych oraz połączeń pomiędzy nimi. Przebudowa innych torów lub odcinków torów wynika z zakresu przebudowy torów głównych zasadniczych oraz konieczności dostosowania układów torowych do budowy nowych normatywnych peronów. Rozbiórki istniejących torów również ograniczone są do niezbędnego minimum umożliwiającego przebudowę torów w przyjętym zakresie. Na 18

wszystkich przebudowywanych stacjach układy torowe zostaną uproszczone, usunięte zostaną też zbędne lub nieczynne połączenia, tory czy odcinki torów oraz wjazdy na nieczynne bocznice. Na stacji Piła Gł. modernizowane będą jedynie tory główne zasadnicze nr 6 i 8, połączenia pomiędzy nimi oraz rozjazdy leżące w w/w torach. Na linii modernizacji podlegają tory szlakowe na całej długości oraz połączenia pomiędzy nimi na występujących na szlakach posterunkach odgałęźnych, w tym krótki odcinek wjazdu na linię nr 803 w obrębie p.odg. Suchy Las. Zlikwidowane będą dwie nieużywane i w złym stanie technicznym bocznice szlakowe (Parkowo i Ostrówki k/chodzieży). Wjazd na bocznicę szlakową Poznań Golęcin zostanie przebudowany w celu dostosowania do nowej geometrii torów szlakowych, a Ilość torów i rozjazdów i ich geometria na bocznicy szlakowej Poznań Strzeszyn pozostaje jak w stanie istniejącym. Podtorze i odwodnienie torowiska Przyjęty przekrój normalny podtorza jest właściwy dla linii kategorii pierwszorzędnej. Przebudowa podtorza polegać będzie na usunięciu niekorzystnych zjawisk w istniejącym podtorzu poprzez lokalne wymiany gruntu, jego stabilizację lub inne rozwiązania, w tym wzmocnienie poprzez wbudowanie warstwy ochronnej na odcinkach linii, na których te zjawiska występują. Określenie grubości warstwy ochronnej na poszczególnych odcinkach linii nastąpi po wykonaniu szczegółowych badań geotechnicznych gruntów podtorza. W przypadkach obliczonej dużej miąższości warstwy ochronnej należy w celu jej zmniejszenia stosować geosiatki. Standardowo na szlakach wzmocnienie podtorza winno być wykonane poprzez wbudowanie jednej warstwy kruszywa ułożonej na geowłókninie. Projektowane torowisko musi mieć zapewnione właściwe odprowadzenie wód opadowych spływających z korony torowiska. Odwodnienie torowiska na długości równi stacyjnych winno być realizowane głównie za pomocą drenokolektorów, zbieraczy i kolektorów, zaś odwodnienie torowiska na szlaku powinno być realizowane głównie rowami bocznymi trawiastymi. W przypadku braku miejsca oraz w innych niekorzystnych warunkach dla budowy rowów bocznych, odwodnienie na szlaku winno być realizowane za pomocą drenokolektorów i kolektorów. Zrewitalizowane oraz wybudowane nowe odcinki rowów bocznych winny umożliwiać bezpieczną migrację drobnych zwierząt. W przypadku konieczności umocnienia dna rowów zostaną zastosowane płytkie korytka. Odprowadzenie wód opadowych z ciągów odwadniających torowisko (rowy boczne, drenaże i drenokolektory) do wybranych odbiorników zewnętrznych powinno być zrealizowane poprzez urządzenia podczyszczające (osadniki) w minimalnym zakresie wskazanym w tabeli 7.2.1, tj. na Wartcie (km 25+947), Wełnie (km 43+841), Noteci (km 79+387) i Gwdzie (km 91+250). Obiekty obsługi podróżnych W ramach opiniowanego przedsięwzięcia, w opcji preferowanej, zakres prac na poszczególnych stacjach i przystankach obejmie: demontaż istniejących i budowę nowych normatywnych peronów na stacjach i przystankach osobowych o wysokości 0,55 m (długość peronów 300 m na stacjach 19

Oborniki Wielkopolskie (2 krawędzie), Rogoźno Wielkopolskie (3 krawędzie), Chodzież (2 krawędzie) oraz długość 200 m na stacjach Oborniki Wielkopolskie, Chodzież (po 1 krawędzi peronowej) oraz na pozostałych stacjach i przystankach osobowych wraz z dojściami z uwzględnieniem potrzeb osób o ograniczonej możliwości poruszania się (pochylnie i balustrady), przewiduje się budowę 3 nowych przystanków osobowych Poznań Podolany, Osiedle Grzybowe oraz Złotkowo. Ponadto przewidziano likwidację wyłączonego z eksploatacji przystanku osobowego Piła Leszków, budowę wygrodzeń od strony toru, budowę wiat peronowych, montaż informacji wizualnej dla podróżnych, małą architektura ławki i kosze na śmieci, rozwiązania dla osób niewidomych i niedowidzących. Przejazdy kolejowe Na przejazdach o dobrym stanie technicznym przewiduje się pozostawienie istniejącej nawierzchni, konieczne będą tylko roboty związane z demontażem i ponownym montażem nawierzchni 5 przejazdów. Na pozostałych przewiduje się remont nawierzchni lub jej przebudowę (na przejazdach o dużym iloczynie ruchu) łącznie 54 przejazdy. Ponadto przewiduje się likwidację 17 przejazdów kategorii D. Likwidacje przejazdów przewidziano tylko w miejscach, w których istnieje alternatywny układ połączeń drogowych. Przebudowa z zastosowaniem nowej nawierzchni z płyt małogabarytowych dotyczy 22 przejazdów zlokalizowanych w km 8,037; 8,917; 9,785; 16,722; 18,986; 26,126; 28,630; 33,777; 37,696; 41,671; 42,960; 47,909; 49,395; 57,761; 63,783; 70,010; 72,120; 72,508; 77,481; 81,486; 88,558 i 91,435, remont z wymianą zabudowanych płyt wielkogabarytowych na nowe dotyczy 32 przejazdów zlokalizowanych w km 5,141; 12,211; 12,844; 13,916; 18,259; 20,491; 27,127; 29,141; 30,453; 31,418; 33,031; 35,765; 40,179; 40,771; 44,154; 45,040; 46,139; 49,155; 51,793; 53,036; 54,491; 56,055; 56,946; 59,557; 63,073; 66,572; 68,448; 69,270; 70,034; 70,119; 73,337; 84,596), demontaż i ponowna zabudowa istniejącej nawierzchni dotyczy 5 przejazdów zlokalizowanych w km 1,395; 2,151; 3,391; 15,305 i 75,259 likwidacja dotyczy 17 przejazdów kolejowych zlokalizowanych w km 14,558; 17,195; 19,890; 21,495; 31,170; 35,028; 38,453; 41,230; 53,690; 58,444; 61,279; 62,375; 74,259; 74,605; 75,678; 80,799 i 82,404. Rewitalizacja odwodnienia istniejącego przewidywana jest na 3 przejazdach w km 1,395; 2,151 i 28,630. Budowa odwodnienia opaskowego lub równoległego do torów przewidywana jest na 12 przejazdach w km 5,141; 8,037; 8,917; 9,785; 16,722; 33,777; 42,960; 47,909; 49,395; 72,508; 81,486 i 88,558. Przewiduje się budowę dodatkowego przejścia pieszo-rowerowego w km 6,714. Przejazd w km 65,411 jest wyłączony z projektu realizacja w ramach innego zadania inwestycyjnego [POIiŚ]. Obiekty inżynieryjne W ramach projektu przewiduje się przebudowę (wymianę w istniejących lokalizacjach) obiektów inżynieryjnych w bardzo złym stanie technicznym oraz remonty pozostałych obiektów wraz z możliwością wzmocnienia konstrukcji. Projekt dotyczy 104 obiektów inżynieryjnych, w tym 12 mostów i wiaduktów (w km -0,096; 0,554; 24,447; 25,688; 25,947 most na rz. Warcie; 43,841 most na rz. Wełnie; 67,985; 69,022; 70,930; 79,387 most na rz. Noteci; 85,960; 91,819 most na rz. Gwdzie), 1 przejścia podziemnego (km 70,442) oraz 20

91 przepustów (km 2,578; 2,861; 3,216; 5,290; 5,755; 7,239; 8,308; 10,510; 11,577; 12,060; 12,531; 12,934; 13,497; 14,314; 14,776; 15,914; 17,322; 18,132; 18,616; 19,713; 20,280; 21,673; 22,401; 24,259; 28,673; 29,318; 29,808; 31,226; 31,723; 33,521; 34,895; 35,154; 36,229; 36,478; 38,468; 39,778; 40,553; 41,510; 41,880; 44,904; 46,874; 48,353; 49,222; 50,688; 51,074; 52,311; 53,058; 53,933; 54,779; 55,482; 56,577; 57,173; 58,968; 59,323; 60,232; 61,871; 62,384; 63,458; 65,525; 66,264; 66,489; 66,700; 66,855; 67,213; 67,362; 67,749; 68,423; 69,016; 69,831; 71,365; 71,881; 73,188; 73,467; 73,911; 74,531; 74,617; 75,239; 75,549; 76,553; 77,989; 81,166; 81,355; 81,689; 82,380; 83,421; 85,840; 86,782; 88,060; 89,197; 90,349; 91,181). Wiadukt w km 11,297 został wyłączony z opracowania z uwagi na likwidację w ramach budowy drogi S-11. Roboty budowlane na remontowanych obiektach inżynieryjnych przede wszystkim będą polegały na wzmocnieniu lub wymianie zużytych elementów konstrukcyjnych, wzmocnieniu fundamentów, wykonaniu nowych izolacji lub naprawie uszkodzonych, zabezpieczeniu antykorozyjnym, wykonaniu odwodnień, wykonaniu balustrad, odnowieniu powłok malarskich i innych drobnych naprawach. Roboty budowlane na przebudowywanych obiektach inżynieryjnych dotyczą wymiany w istniejących lokalizacjach wyeksploatowanych przepustów na nowe standardowe przepusty o świetle min. 1,0x1,0, 1,5x1,5 lub 2,0x2,0 m. Wykaz obiektów podlegających przebudowie na nowe oraz obiektów remontowanych przedstawiono poniżej: remont 8 wiaduktów w km -0,096; 0,554; 24,447; 25,688; 67,985 (ewentualna przebudowa na nowy); 69,022; 79,930 i 85,960; remont 4 mostów w km 25,947; 43,841; 79,387 i 91,819; remont 1 przejścia podziemnego w km 70,442 (w obrębie st. Chodzież); remont 27 przepustów w km 7,239; 15,914; 17,322, 18,132; 18,616; 20,280; 22,401; 24,259; 29,310; 31,226; 31,723; 33,521; 34,895; 38,468; 41,880; 44,904; 50,688; 51,074; 54,779; 56,577, 58,968; 63,548; 69,016; 71,365; 71,881; 75,239 i 76,553; przebudowa na nowe 64 przepustów w istniejących lokalizacjach w km 2,578; 2,861; 3,216; 5,290; 5,755; 8,308; 10,510; 11,577; 12,060; 12,531; 12,934; 13,497; 14,314; 14,776; 19,713; 21,673; 28,673; 29,808; 35,154; 36,229; 36,478; 39,778; 40,553; 41,510; 46,874; 48,353; 49,222; 52,311; 53,058; 53,933; 55,482; 57,173; 59,323; 60,232; 61,871; 62,384; 65,525; 66,264; 66,489; 66,700; 66,855; 67,213; 67,362; 67,749; 68,423; 69,831; 73,188; 73,467; 73,911; 74,531; 74,617; 75,549; 77,989; 81,166; 81,355; 81,689; 82,380; 83,421; 85,840; 86,782; 88,060; 89,197; 90,349 i 91,181. Sieć trakcyjna W opcji preferowanej przewiduje się wybudowanie nowej sieci trakcyjnej jedynie w obrębie przebudowanych układów torowych. Dotyczy to głownie torów głównych dodatkowych oraz połączeń rozjazdowych w głowicach stacyjnych. Na tych odcinkach zostanie wybudowana sieć typu C95-C na konstrukcjach wsporczych indywidualnych stalowych, ocynkowanych typu 1611, posadowionych na fundamentach palowych. Wymianie podlegać będą te konstrukcje wsporcze sieci trakcyjnej, które są w złym stanie technicznym. Z uwagi na dość dobry stan techniczny przewodów sieci trakcyjnej przewiduje się generalnie pozostawienie istniejącej sieci lub w przypadku zmiany osi torów jej przewieszenie. 21

Nie przewiduje się robot w zakresie zasilania sieci trakcyjnej, gdyż stan techniczny funkcjonujących podstacji trakcyjnych jest dobry. Ze względu na ograniczenie kosztów zakłada się pozostawienie linii potrzeb nietrakcyjnych (LPN) na istniejących konstrukcjach wsporczych. Elektroenergetyka do 1kV W ramach prac przewiduje się przeprowadzenie kompleksowej modernizacji urządzeń elektroenergetycznych działających na stacjach, ze względu na postępującą ich dekapitalizacją oraz planowane zmiany geometrii układów torowych. Dotyczy to przede wszystkim modernizacji oświetlenia torów i peronów (wraz z dojściami), budowy urządzeń elektrycznego ogrzewania rozjazdów, przebudowy linii zasilających urządzenia techniczne w nawiązaniu do zmian układu torowego. Przewiduje się także modernizację oświetlenia na przejazdach kolejowych. Urządzenia elektroenergetyczne w wyniku modernizacji powinny być przystosowane i włączone do scentralizowanego systemu zdalnego sterowania i kontroli. Urządzenia srk, DSAT i ERTMS Przewiduje się budowę komputerowych liniowych (komputerowa blokada liniowa jednoodstępowa z licznikowymi obwodami torowymi) i komputerowych stacyjnych urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Nowych urządzeń nie przewiduje się na posterunkach stycznych do linii. Poszczególne posterunki ruchu będą sterowane przez LCS Poznań (6 posterunków) oraz LCS Piła (4 posterunki). Dodatkowo przewiduje się utworzenie pomocniczego LCS na stacji Rogoźno Wielkopolskie. LCS Piła zostanie zlokalizowany na stacji Piła Główna w istniejącej nastawni dysponującej. Dla potrzeb sterowania linią nr 354 z LCS Poznań przewiduje się przygotowanie stanowiska w istniejącym już LCS na stacji Poznań Główny oraz budowę kabla na odcinku Poznań Główny Poznań Główny POD. Ponadto przewiduje się modernizację lub budowę urządzeń samoczynnej sygnalizacji przejazdowej na przejazdach na których następuje zmiana ich kategorii. Dotyczy to następujących lokalizacji: 3 przejazdy kat. A + TVU -> kat. A w km 1,395; 27,127; 28,630; 3 przejazdy kat. A -> kat. A + TVU w km 9,785; 57,761; 70,010; 2 przejazdy kat. A -> kat. B w km 18,986; 26,126; 2 przejazdy kat. A + TVU -> kat. B w km 5,141; 41,671; 2 przejazdy kat. C -> kat. B w km 8,037; 88,558; 3 przejazdy kat. D -> kat. C w km 15,305; 33,031; 51,793; 2 przejazdy kat. D -> kat. F km 12,211; 29,141; Przewiduje się równiez budowę nowego przejścia pieszo-rowerowego kat. E+C w km 6.714. Ponadto projekt przewiduje likwidację przejazdów kategorii A (demontaż urządzeń) w obrębie stacji w km 19,890; 58,444; 82,404. Projekt przewiduje również zabudowę urządzeń diagnostycznych (DSAT) z pełnym wyposażeniem na szlaku Oborniki Wielkopolskie Rogoźno Wielkopolskie. Na linii nr 354 nie proponuje się obecnie zabudowy urządzeń Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS). Telekomunikacja W zakresie tych prac zakłada się m.in.: 22

zabudowę kabli i przewodów, montaż urządzeń teletransmisyjnych i urządzeń łączności dyspozytorsko ruchowej, zabudowę kontenerów teletechnicznych, montaż radiotelefonicznych stacji bazowych w paśmie 150 MHz z antenami, montaż radiotelefonicznej stacji centralnej w paśmie 150 MHz z antenami w LCS PIła, montaż systemu informacji megafonowej i sygnalizacji czasu, montaż urządzeń informacji wizualnej dla podróżnych, montaż urządzeń TVu na przejazdach kat A i B i w LCS-ach, montaż urządzeń sygnalizacji i gaszenia pożaru w nastawniach i kontenerach, montaż urządzeń sygnalizacji włamania i kontroli dostępu w nastawniach i kontenerach. Obiekty kubaturowe Przewiduje się roboty związane z likwidacją zbędnych obiektów kubaturowych oraz modernizację obiektów lub budowę kontenerów dla potrzeb urządzeń srk. 4.5. Technologia prac Zakłada się, że prace związane z rewitalizacją linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła, w tym głównie z przebudową nawierzchni torowej na szlakach wykonywane będą za pomocą kombajnów torowych, zaś prace związane z naprawą i remontem podtorza, za pomocą kombajnów podtorzowych. Nie można jednak wykluczyć zastosowanie na niektórych odcinkach linii technologii wykonywania prac nawierzchniowo podtorowych z wykorzystaniem lżejszych maszyn budowlanych, takich jak koparki, koparko-ładowarki, spychacze, czy dźwigi, dla których niezbędne będzie zapewnienie dostępu do placu budowy z terenów (działek) przyległych do pasa kolejowego. Bezwzględnego dostępu z przyległych terenów wymagać będą prace związane z profilowaniem korony torowiska (na długości ok. 4 km na podejściu do st. Dziembówko w rejonie km 77,0 81,0) oraz prace związane z budową nowego odwodnienia na szlaku. W przypadku zbyt wąskiego pasa własności PKP, koniecznym będzie czasowe pozyskanie odpowiednich powierzchni w celu umożliwienia przeprowadzenia prac remontowobudowlanych. Na stacjach prace nawierzchniowo podtorowe prowadzone będą bez użycia kombajnów torowych. Ze względu na dysponowanie przez PKP w ich granicach większymi działkami, prawdopodobieństwo konieczności pozyskania dodatkowych terenów na czas budowy będzie znikome, jednak nie można tego wykluczyć. W ramach planowanych prac w zakresie obiektów inżynieryjnych, projektuje się roboty budowlane polegające m.in. na: przebudowie 64 przepustów kolejowych (co wynika z ich złego stanu technicznego lub niespełniania obecnie obowiązujących przepisów technicznych); wzmocnieniu i remoncie 27 przepustów, 12 mostów i wiaduktów o konstrukcji sklepionej (w tym wzmocnieniu i wykonaniu szczelnego pomostu na dużych obiektach mostowych przebiegających nad czterema ciekami dwa mosty o konstrukcji kratownicowej na rz. Warta i na rz. Noteć oraz dwa mosty o konstrukcji blachownicowej na rz. Wełna i na rz. Gwda). Przy robotach budowlanych związanych z remontami lub przebudowa należy przewidzieć czasową zajętość terenów sąsiadujących z pasem kolejowym. Dotyczy to zwłaszcza dużych obiektów. 23

Roboty budowlane przy modernizacji przepustów, mostów i wiaduktów sklepionych będą polegały na wykonaniu napraw i ewentualnym wzmocnieniu dźwigarów sklepionych, ułożeniu nowej izolacji oraz naprawie, uzupełnieniu lub wbudowaniu nowego wyposażenia (balustrady, umocnienia stożków nasypu itp.). Z uwagi na konieczność wykonania zabezpieczenia antykorozyjnego konstrukcji stalowych na placu budowy (w tym konstrukcji leżących bezpośrednio nad rzekami), konieczne będzie wykorzystanie lekkich przesłon zabezpieczających przed przedostawaniem się odpadów do środowiska. W/w prace przy obiektach inżynieryjnych nie wpłyną na zmniejszenie parametrów przepływu w ciekach oraz na ograniczenie funkcji przejść dla zwierząt. Poniżej na zdjęciach przedstawiono przykładowe prace realizowane przez maszyny specjalistyczne torowe. Fot. 4.1. Pociąg do wymiany nawierzchni P-93 (materiały Firmy Matisa ze Szwajcarii) Fot. 4.2. Oczyszczarka tłucznia RM 80-750 4.6. Etap likwidacji przedsięwzięcia W przypadku podjęcia decyzji o likwidacji linii kolejowej nr 354 należy się liczyć z wystąpieniem w czasie prac rozbiórkowych, a następnie prac rekultywacyjnych, różnorakich oddziaływań na środowisko (bezpośrednich i pośrednich), do których zalicza się: zanieczyszczenie powietrza, emisję hałasu i wibracji (rozbiórka obiektów betonowych) oraz powstawanie znaczących ilości odpadów oraz materiałów do zagospodarowania. W mniejszym stopniu rozbiórka (likwidacja) może spowodować zanieczyszczenie środowiska gruntowo-wodnego, oraz straty w środowisku biotycznym (ewentualna wycinka nielicznych drzew i krzewów). Z punktu widzenia fauny i flory, oddziaływanie na etapie likwidacji będzie zbliżone do oddziaływania na etapie budowy i zaniknie, w chwili zakończenia ostatnich prac - rekultywacji terenu. Na zanieczyszczenie powietrza składać się będzie głównie emisja niezorganizowana w postaci wytwarzanych spalin przez maszyny oraz pylenie z placu objętego pracami oraz z wybieranych mas ziemnych. Natężenie emisji spalin nie ma jednak charakteru ciągłego specyfika pracy maszyn na placu budowy powoduje powstawanie spalin z reguły kilkakrotnie w ciągu godziny roboczej. 24

Ze względu na długość linii, okres prowadzonych prac rozbiórkowych (likwidacyjnych) i trwających z tym związanych uciążliwości będzie długi (kilka tygodni na 1 km szlaku), zaś zagospodarowanie odpadów przedłuży się jeszcze bardziej w czasie. Do najbardziej uciążliwych oddziaływań - w przypadku likwidacji linii, należeć będą emisje wibroakustyczne. Jedynie dzięki temu, że prace likwidacyjne prowadzone są wyłącznie w porze dziennej, emisja ponadnormatywnego hałasu będzie stosunkowo mało uciążliwa. Najbardziej wymiernym wpływem na środowisko będzie powstanie dużej ilości odpadów, tożsamych z tymi, które wymieniono m.in. w rozdziale 6.11. Największą objętość stanowić będzie tłuczeń, złom z szyn oraz masy ziemne. Jak wspomniano w przywołanym rozdziale, wśród odpadów znajdą się także odpady niebezpieczne. 25

5. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KULTUROWEGO 5.1. Położenie, rzeźba terenu i budowa hydrogeologiczna Linia kolejowa nr 354 Poznań Główny POD Piła Główna, przebiega w całości przez teren województwa wielkopolskiego i leży w obrębie następujących jednostek administracyjnych: miasto Poznań na prawach powiatu; powiat poznański gmina wiejska Suchy Las; powiat obornicki gmina miejsko-wiejska Oborniki gmina miejsko-wiejska Rogoźno, powiat chodzieski gmina wiejska Budzyń, gmina wiejska Chodzież, gmina miejska Chodzież; powiat pilski gmina wiejska Kaczory, gmina miejska Piła. Wg podziału fizycznogeograficznego J.Kondrackiego (1978), linia na odcinku objętym badaniami położona jest w granicy podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (314/315), przecinając opisane w tabeli 5.1.1 makroregiony i mezoregiony (zgodnie z rosnącym kilometrażem). Przebieg na tle jednostek fizycznogeograficznych pokazano na rysunku 5.1.1. Tabela 5.1.1 Jednostki fizycznogeograficzne leżące na przebiegu linii kolejowej nr 354 podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie (314/315) makroregion Pojezierze Wielkopolskie (315.5) Pradolina Toruńsko - Eberswaldzka (315.3) Pojezierze Południowopomorskie (314.6/7) mezoregion Pojezierze Poznańskie (315.51) - - - Kotlina Gorzowska (315.33) - Pojezierze Chodzieskie (315.53) - - - Dolina Środkowej Noteci (315.34) - - - Pojezierze Krajeńskie (314.69) - - Dolina Gwdy (314.68) W budowie powierzchniowej występują jedynie utwory czwartorzędowe. Rzeźba terenu oraz jego budowa geologiczna ukształtowane zostały w okresie zlodowaceń, przy czym ostateczny wpływ miało tu zlodowacenie środkowopolskie, którego osady występują na powierzchni terenu, nakładając się na utwory zlodowaceń starszych środkowopolskiego i południowopolskiego (osady ich znane są przede wszystkim z wierceń, ponadto osady zlodowacenia środkowopolskiego odsłaniają się niekiedy w rynnach erozyjnych) - patrz: załącznik 5.1 Mapa geologiczna. Opiniowany odcinek linii kolejowej przebiega w przewadze przez obszar zdenudowanych wysoczyzn morenowych, pokrytych piaskami i glinami deluwialnymi (pozostałości rozmytych glin morenowych), równin sandrowych oraz równin akumulacji rzecznej i wodnolodowcowej, rozciętych współczesnymi dolinami rzecznymi Warty, Wełny, Noteci i Gwdy, w obniżeniach których, występują lokalnie równiny zastoiskowe i torfowe (np. w dolinie Wełny oraz dolinie Noteci). 26

Początkowy odcinek linii kolejowej (od km - 0,197) przebiega w kierunku wschodnim przez podmokłą równinę zastoiskową, wypełnioną iłami i mułkami, a następnie skręca ku NW i omijając od wschodu jezioro Rusałka wkracza na obszar równiny sandrowej utworzonej przez piaski i żwiry wodnolodowcowe. Następnie (od km 6,0). linia kolejowa wkracza na obszar zdenudowanej wysoczyzny morenowej, rozciętej dolinkami niewielkich, bezimiennych cieków (dopływy rzeczki Samicy). W podłożu generalnie występują piaski i gliny deluwialne, będące produktami rozmycia stropu glin morenowych, zalegające na glinach morenowych, w dolinkach cieków piaski rzeczne i lokalnie torfy i namuły. Rys. 5.1.1 Przebieg linii na tle jednostek fizycznogeograficznych Od km 24,0 (rejon miejscowości Bogdanowo) do km 26,5 (miasto Oborniki) linia kolejowa wkracza na obszar wyraźnie zaznaczonej w morfologii doliny rzeki Warty. W podłożu występują piaski rzeczne tarasów nadzalewowych Warty (Pra-Warty), których miąższość szacuje się na kilkanaście metrów. Głębsze podłoże stanowią gliny morenowe. W rejonie koryta rzecznego Warty mogą występować grunty organogeniczne. Po przekroczeniu Doliny Warty linia ponownie wkracza na obszar zdenudowanej wysoczyzny morenowej, rozciętej dolinkami niewielkich cieków. W podłożu występują gliny morenowe, w części południowej odcinka przykryte piaskami i żwirami pochodzenia rzecznego lub wodnolodowcowego. 27

Od km 35,0 (rejon miejscowości Parkowo) szlak wkracza na obszar równiny utworzonej przez zalegające na glinach morenowych przewiane piaski eoliczne i zdegradowane wydmy. Miąższość piasków jest tu stosunkowo niewielka i nie przekracza kilku metrów. Od km 37,5 linia kolejowa wkracza na obszar pokrytej piaskami wodnolodowcowymi równiny sandrowej, rozciętej doliną rzeki Wełny oraz dolinkami jej niewielkich dopływów. Miąższość piasków wynosi tu około kilku kilkunastu metrów. W dolinie rzeki Wełny (ok. miasta Rogoźno, km 43,8) występują grunty organogeniczne namuły piaszczyste. Od km 45,0 do 50,0 linia kolejowa przebiega przez obszar zdenudowanej wysoczyzny morenowej. W podłożu wstępują gliny morenowe, pokryte cienką warstwą piasków i glin deluwialnych. Następnie linia kolejowa wkracza na obszar rozległej równiny sandrowej, utworzonej przez zalegające na glinach morenowych paski i żwiry wodnolodowcowe. Miąższość piasków jest zmienna i waha się od kilku do kilkunastu metrów. Lokalnie na powierzchni terenu występują wyklinowujące się spod piasków gliny morenowe, a w dolinkach rzecznych i obniżeniach terenowych grunty organogeniczne. W rejonie Chodzieży (km 67,5 70,5) linia kolejowa przecina obszar wysoczyzny morenowej utworzonej przez moreny spiętrzone i wyciśnięte, rozciętej doliną niewielkiej rzeczki Bolemki (łączy jez. Chodzieskie i jez. Karczewnik). Budowa geologiczna jest tu skomplikowana występujące w podłożu grunty są zaburzone glacitektonicznie (sfałdowane przez nacierające czoło lądolodu). Występują tu piaski i gliny lodowcowe, a w dolinie rz. Belinianki piaski i żwiry rzeczne i niżej wodnolodowcowe. Dalej linia wkracza na obszar wyraźnie zaznaczonej w morfologii, szerokiej, podmokłej doliny rzeki Noteci. Początkowo do km 75,0 biegnie ona ku NW w strefie krawędziowej doliny poprzez zbudowane z piasków tarasy rzeczne, następnie skręca ku północy, wchodząc na obszar podmokłej, zabagnionej doliny rzecznej. W podłożu do głębokości 15 20 m. występują tu grunty organogeniczne torfy i namuły, oraz kreda jeziorna i gytia. Głębsze podłoże stanowią piaski rzeczne i wodnolodowcowe związane z działalnością akumulacyjną Pra-Noteci. Należy podkreślić, iż na całym tym obszarze warunki geotechniczne są złe, a grunty występujące w podłożu są praktycznie nienośne. Od km 80,0 do 84,0 linia kolejowa przebiega przez północną strefę krawędziową doliny Noteci. W podłożu występują piaski i żwiry rzeczne tarasów pradolinnych, zalegające na glinie morenowej. Miąższość piasków sięga tu od kilku do kilkunastu metrów. Od km 84,0 do 86,0 szlak przebiega przez obszar równiny wodnolodowcowej. W podłożu występują piaski i żwiry o miąższości kilku metrów, podścielone gliną morenową. W końcowym odcinku (od km 86,5 do stacji Piła Gł.) linia kolejowa wchodzi na obszar doliny rzeki Gwdy jest to obszar plejstoceńskich tarasów rzecznych nadzalewowych, związanych z działalnością Pra-Gwdy. W podłożu spotykamy piaski rzeczne zalegające na glinach morenowych. W oparciu o przeprowadzone wiercenia, poparte analizą profili z wierceń archiwalnych, warunki geotechniczne dla linii kolejowej nr 354 należy uznać za korzystne, gdyż na przeważającej jej długości występują grunty nośne, zdolne do przejęcia znacznych obciążeń. Słabonośne grunty organiczne występują jedynie w dolinie Noteci oraz w dolinkach niewielkich, bezimiennych cieków, a także w bezodpływowych zagłębieniach terenowych. 28

Opiniowana linia kolejowa nr 354 Poznań - Piła przebiega przez trzy regiony i sześć rejonów hydrogeologicznych (rys. 5.1.2). Jednostki hydrogeologiczne leżące na trasie przebiegu linii kolejowej nr 354 wg Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:200 000 (arkusze: Poznań i Piła): Region Szczeciński (I) Podregion Doliny Warty - Noteci (I3) Rejon doliny Warty (IC) Region Mogileński (XII) Rejon Rogoźna (XIIA) Rejon doliny Wełny (XIIC) Rejon doliny Noteci (XIIB) Region Pomorsko-Kujawski (III) Podregion Pomorski (III1) Rejon doliny Noteci (III1A) Rejon Piły (III1B). Użytkowe Poziomy Wodonośne (UPW) Wzdłuż linii kolejowej Poznań Piła użytkowe piętra wodonośne związane są z utworami wodonośnymi czwartorzędu, neogenu i paleogenu (d. trzeciorzęd) oraz jury. Główne użytkowe piętro wodonośne w utworach czwartorzędu występuje na odcinkach: Poznań (km 0,0) Pasieka (ok. km 12,2), między Gościejewem (km 45,0) a Tarnowem (ok. km 47,5), między Budzyniem (ok. km 57,0) a Ostrówkiem (ok.62,5), rejon Chodzieży(miedzy km 68,0 a 72,0) oraz na odcinku miedzy miejscowością Milcz (ok. km 77,4) a miejscowością Kalina (km 85.9). Dalej do Piły, główne użytkowe piętro wodonośne związane jest z połączonymi utworami neogenu i jury, natomiast na pozostałych odcinkach z utworami neogenu. C z w a r t o r z ę d o w y m poziomem użytkowym jest poziom międzyglinowy zbudowany z piasków drobno- i średnioziarnistych oraz ze żwirów fluwioglacjalnych, o miąższości od kilku do 20 metrów, lokalnie do 40 m. Wyróżnia się w nim poziom wód gruntowych i wód wgłębnych, ujmowanych studniami. Wielkość współczynnika filtracji waha się od 2 do 20 m/24h, wyższa jest w rejonie Poznania, gdzie może osiągać wartości do 50 m/24h. Wydajności potencjalne studni ujmujących opisywany poziom wodonośny są bardzo zróżnicowane, wahają się od 10 do 70 m 3 /h. Wody podziemne ujmowane są przez ujęcia komunalne dla miasta Chodzieży, ujęcia wiejskie w Gościejewie, Laskowie, Tarnowie, Budzyniu, Chrustowie i Nietuszkowie oraz ujęcie dla gorzelni w Gościejewie. Zasilanie poziomu czwartorzędowego zachodzi w wyniku przesączania się wód z wyżej leżącego poziomu wodonośnego (nie koniecznie ujmowanego studniami) lub poprzez infiltrację opadów przez nadkład glin morenowych. Stopień zagrożenia wód podziemnych w utworach czwartorzędowych (wynikający z budowy geologicznej) zanieczyszczeniami z powierzchni terenu jest wysoki (miedzy Poznaniem a Złotnikami, w rejonie Chodzieży oraz w dolinie Noteci. 29

Rys. 5.1.2 Przebieg linii kolejowej nr 354 na tle jednostek hydrogeologicznych (wg. Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:200 000) 30

Generalnie jakość wód podziemnych poziomu mioceńskiego jest bardzo dobra i dobra (woda nie wymaga uzdatniania) i średnia (woda wymaga prostego uzdatniania). Tylko lokalnie, np. w rejonie Strzeszyna jest ona zła i woda wymaga skomplikowanego uzdatniania. W utworach n e o g e n u poziom użytkowy stanowi mioceński poziom zbiornika wielkopolskiego, zbudowany z piasków, głównie drobnoziarnistych i mułkowatych o miąższości od kilkunastu do 80 m, występujących na głębokościach od 50 m p.p.t. do ok. 150 m p.p.t. pod nadkładem słabo przepuszczalnych glin morenowych czwartorzędu oraz kompleksem iłów poznańskich, o charakterze bardzo słabo przepuszczalnym. Od Poznania do miejscowości Oborniki parametry hydrogeologiczne opisywanego poziomu są korzystniejsze niż na odcinku Oborki Piła. Odcinek Poznań Oborniki. Miąższość utworów wodonośnych od kilkunastu do 80 m, średnio 40 m. Potencjalna wydajność studni wynosi od 10 do 70 m 3 /h, na większości obszaru od 30 do 50 m 3 /h. Odcinek Oborniki Piła. Miąższość piasków od kilku do 40 m, średnio 15-20 m. Współczynnik filtracji wynosi od 0,5 do 8 m/24h, lokalnie powyżej 10 m/24h, a przewodność piętra wodonośnego od 30 do 100 m 2 /24h, lokalnie ponad 200 m 2 /24h. Potencjalna wydajność studni wynosi od 10 do 50 m 3 /h, lokalnie może osiągać wartości od 50 do 70 m 3 /h. Mioceński poziom wodonośny eksploatowany jest na ujęciu miejskim w Chodzieży. Z uwagi na znaczną miąższość utworów słabo przepuszczalnych występujących od powierzchni terenu stopień zagrożenia piasków mioceńskich zanieczyszczeniami z powierzchni terenu jest bardzo niski. Jakość wód podziemnych poziomu mioceńskiego jest bardzo dobra i dobra (woda nie wymaga uzdatniania) i średnia (woda wymaga prostego uzdatniania). W rejonie Piły piętro użytkowe wód podziemnych związane jest z utworami piasków oligoceńskich (p a l e o g e n u ) oraz piasków drobnoziarnistych i piaskowców liasu (d o l n e j j u r y ) stanowiących generalnie wspólną warstwę wodonośną. Warstwa wodonośna została dobrze rozpoznana poprzez wykonanie na terenie całego miasta i najbliższego otoczenia ponad 20 studni stanowiących zespół ujęć komunalnych. Występują tu wody artezyjskie, ujmowane na głębokościach ponad 120 m. Miąższość warstwy połączonych poziomów wodonośnych wynosi 30 m, współczynnik filtracji waha się od 4,2 do22,9 m/24h (średni ok. 15 m/24h). Przewodność wynosi 450 m 2 /24h dzięki dużej miąższości struktury wodonośnej. Wydajności potencjalne studni wynoszą tu ponad 70 m 3 /h. Poziom jest bardzo dobrze izolowany od powierzchni warstwą iłów, rzadziej mułków o miąższości od 58 do 107 m, dlatego stopień zagrożenia wód zanieczyszczeniami z powierzchni terenu jest bardzo niski. Jakość wód podziemnych poziomu mioceńskiego jest bardzo dobra i dobra (woda nie wymaga uzdatniania) oraz średnia (woda wymaga prostego uzdatniania). Na potrzeby raportu przeprowadzono dokładne rozpoznanie uwarunkowań hydrogeologicznych, w tym stopni wrażliwości zależnych od występowania w podłożu lub braku, warstwy izolacyjnej. W tabeli 5.1.2 opisano kilometraż odcinków linii, które nie posiadają wcale, lub posiadają słabą izolację głównego użytkowego poziomu wodonośnego 31

(GUPW) od powierzchni terenu. Dane te zaczerpnięto z Mapy hydrogeologiczną Polski w skali 1:50 000, arkuszy (nr ark.: 313, 314, 354, 394, 433, 471) obejmujących teren opracowania. Tabela 5.1.2 Odcinki z brakiem lub o słabej izolacji wód głównego użytkowego poziomu wodonośnego (GUPW) występujące na linii nr 354 Poznań Główny POD. - Piła Główna Kilometraż Długość odcinka [km] Wiek utworów wodonośnych GUPW Stopień izolacji GUPW - 0,197 0,3 0,497 Q a 2,7 7,7 5,0 Q a 44,7 47,3 2,6 Q ab 68,9 69,9 1,0 Q ab 71,0 72,3 1,3 Q ab 75,8 86,3 10,5 Q a Suma odcinków z brakiem lub słabą izolacją GUPW Długość linii nr 354 Poznań Główny POD. - Piła Główna 20,397 km 22,0% 92,735 km 100% Q czwartorzęd, Tr trzeciorzęd (miocen, oligocen), J jura a brak izolacji, b izolacja słaba (miąższość do 15 m), c izolacja dobra (miąższość 15-50 i więcej, w przypadku iłów miąższość > 10 m) Z tabeli wynika, że na ok. 22% długości linii nr. 354 brak jest wystarczającej izolacji głównego użytkowego poziomu wodonośnego. Podczas wierceń 4 przeprowadzonych na potrzeby Studium Wykonalności w marcu 2012 r. (lokalizacja wierceń zaznaczono na mapach w załączniku 5.1), wodę gruntową stwierdzono praktycznie na całym terenie na głębokości od 1,0 do 2,8 m p.p.t., poza otworem nr 7/km 79,6 wykonanym w dolinie Noteci w sąsiedztwie mostu kolejowego - co wiąże się z pylastoilastymi utworami zalegającymi w podłożu minimum do głębokości 6,0 m (nie przewiercone) oraz poza otworem nr 11/km 45,0 w rejonie Gościejewic wykonanym do głębokości 6,0 m w obrębie zdenudowanej wysoczyzny morenowej. Na odcinku linii przebiegającej w strefie krawędziowej doliny Noteci (otwory 2/km 85,0-4/km 79,8) woda nawiercona została na głębokości 3,6-3,8 m p.p.t. Na obszarach wysoczyzn morenowych i lokalnie tam, gdzie woda gruntowa występuje w cienkich soczewkach piaszczystych (piaski deluwialne) w stropie moreny, w okresie letnim może ona zaniknąć (otwór nr 5/km 79,4 i nr 17/km 21,7). Z racji na okres roztopów wiosennych w którym realizowano badania, w dolinach rzecznych oraz lokalnych podmokłych zagłębieniach woda występowała tuż pod powierzchnią terenu - otwór nr 8/km 62+300. W miejscach w których linia kolejowa przebiega w wykopach lub na obszarach obniżeń terenowych a w podłożu występują grunty nieprzepuszczalne w dolnych, spągowych częściach nasypu w okresie roztopów gromadzi się woda opadowa, zawieszona na glinach. 4 odwiercono 22 otwory badawcze o głębokości od 3 do 18 m 32

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) Linia kolejowa Poznań Piła przecina cztery Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP), z których trzy wyznaczone zostały w utworach czwartorzędowych (nr 139, 138 i 125), zaś jeden w utworach trzeciorzędowych (nr 127).Ich lokalizacje względem opiniowanej linii kolejowej przedstawione w tabeli 5.1.3. Tabela 5.1.3 Przebieg linii kolejowej nr 354 na tle Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) Kilometr linii Nr GZWP Nazwa GZWP Typ ośrodka Wiek utworów wodonośnych 60,3 64,1 139 Dolina kopalna Smogulec-Morgonon 73,8 83,0 138 Pradolina Toruń_Eberswalde (Noteć) porowy porowy Q Q 81,2 92,54 127 Subzbiornik porowy Tr (do końca linii) Złotów-Piła-Strzelce Krajeńskie 83,0 92,54 125 Zbiornik porowy Q (do końca linii) Międzymorenowy Wałcz-Piła Ujęcia wód podziemnych do zbiorowego zaopatrzenia ludności Wzdłuż linii kolejowej Poznań Piła, w bezpośrednim jej otoczeniu (do 1 km) znajdują się trzy ujęcia wód podziemnych, służące zbiorowemu zaopatrzeniu ludności w wodę (ujęcia komunalne): Chludowo (ok. 15 km linii) ujęcie zlokalizowane przy ul. Młyńskiej, eksploatujące poziom czwartorzędowy, Kowanówko, ujęcie zaopatrujące wodociąg w Obornikach, eksploatujące poziom mioceński, ujęcia komunalne w Chodzieży (ul. Ujska, ul. Chopina, ul. Kochanowskiego - Młyńska). Dla ujęcia w Kowanówku rozporządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu ustanowiona została strefa ochrony pośredniej (Dz. Urz. woj. wielkopolskiego 2012.3194 z 16.07.2012 r.), która od linii kolejowej przebiega w odległości ok. 250 m, oddzielona od niej jeszcze DK Nr 11 - patrz: Załącznik 7.1 Mapa działań minimalizujących, zaś dla ujęcia komunalnego w Chludowie, decyzją Starosty Poznańskiego z 29.06.2012 r. strefa ochrony bezpośredniej (w odległości ok. 800 m od linii kolejowej). Tym samym, przestała obowiązywać strefa ochrony pośredniej dla tego ujęcia (załączniki 5.4.1 i 5.4.2). Dla ujęcia komunalnego w Chodzieży (wielootworowego) nie ustanowiono stref ochronnych. 33

W sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 przebiegającej przez tereny administracyjne Poznania i Piły nie ma ujęć wód podziemnych, gdyż obydwa miasta zaopatrywane są w wodę z ujęć położonych poza obszarem będącym przedmiotem niniejszego opracowania, lub tak jak Poznań m.in. z ujęcia infiltracyjnego Dębina. W gminie Suchy Las funkcjonowało do niedawna ujęcie w Złotnikach, lecz zostało ono zlikwidowane. Jednolite Części Wód Podziemnych Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd) przez które przechodzi linia kolejowa nr 354 Poznań - Piła zestawiono w tabeli 5.1.4. Tabela 5.1.4 Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd) przecinane przez linię kolejową Poznań Piła Km Nr JCWPd (2005) Nr JCWPd (2008) Stratygrafia Litologia Rodzaj utworów budujących warstwę wodonośną Liczba poziomów wodonośnych 00,0 27,5 62 60 Q, M, piaski porowe 1-2 Głównie utwory słaboprzepuszczalne, lokalnie przepuszczalne piaski Q 27,5 65,0 42 42 M, Cr piaski, wapienie porowe, szczelinowe 1 Głównie utwory słaboprzepuszczalne 65,0 85,6 36 35 Q, Ng, Cr piaski, wapienie 85,6 92,54 (do końca trasy) porowe, szczelinowe Uwagi 1-3 W równowadze utwory przepuszczalne i słaboprzepuszczalne 28 26 Q, M, Ol, J piaski porowe 2-3 Głównie utwory przepuszczalne Ocena stanu chemicznego wód podziemnych prowadzona jest głównie na podstawie wartości progowych elementów fizykochemicznych określających stan chemiczny wód podziemnych odpowiadających warunkom osiągnięcia przez te wody dobrego stanu wg rozporządzenia w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. Zgodnie z powyższym cele środowiskowe są reprezentowane przez wartości progowe, określone dla klasy IIl jakości wód podziemnych, przy jednoczesnym uwzględnieniu przepisów mówiących, że stan chemiczny uznaje się za dobry w przypadku gdy przekroczenia wartości progowych dla dobrego stanu chemicznego występują, ale są one związane z naturalnie podwyższonym tłem niektórych jonów lub ich wskaźników. Dodatkowymi parametrami, które uwzględniane są w wyznaczaniu celów środowiskowych są: brak efektów zasolenia występującego na skutek oddziaływania antropogenicznego (nadmierna eksploatacja wód podziemnych, ascenzja wód zasolonych), zmiany przewodności elektrolitycznej właściwej (PEW), świadczącej o ogólnej mineralizacji, na takim poziomie, że nie wykazują efektów zasolenia wód podziemnych. Stan środowiskowy wód podziemnych w Polsce przedstawiany jest za pomocą trzech wskaźników: jakości chemicznej, stanu zasobów oraz położenia zwierciadła wody. 34

W roku 2012 wskaźnik jakości chemicznej obliczony został na podstawie wyników uzyskanych z przeprowadzonego w 2011 r. monitoringu operacyjnego. Należy pamiętać, że w 2011 r. objętych monitoringiem chemicznym było 57 jednolitych części wód podziemnych (na 161). Tabela 5.1.5 Jakość i stan ilościowy wód JCWPd przecinanych przez linię kolejową nr 354 Poznań - Piła km Klasyfikacja jakości wód Nr Stan chemiczny Położenie średniego poziomu podziemnych 2011 r. JCWPd wód wód podziemnych w III kwartale zwierciadło zwierciadło podziemnych roku hydrologicznego 2013 swobodne napięte 00,0 27,5 62 dobry III III strefa stanów wysokich 27,5 65,0 42 dobry III III strefa stanów średnich 65,0 85,6 36 dobry III III strefa stanów średnich 85,6 92,54 (do końca trasy) 28 bd bd bd strefa stanów średnich wg.: http://www.psh.gov.pl/stan-srodowiskowy-wod-podziemnych-w-polsce2.html Stopień wykorzystania dostępnych do zagospodarowanie zasobów wód podziemnych w Polsce określany jest dla obszarów zlewni bilansowych. Tabela 5.1.6 Stopień wykorzystania dostępnych do zagospodarowanie zasobów wód podziemnych (analiza w obszarach zlewni bilansowych) wzdłuż linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła km Obszar bilansowy Nr JCWPd (2005) Stopień wykorzystania zasobów [%] Określenie stopnia wykorzystania zasobów Określenie stanu rezerw zasobów 00,0 27,5 P-X 62 15-30 niski wysokie rezerwy 27,5 65,0 P-XI 42 15-30 niski wysokie rezerwy 65,0 85,6 P-XV 36 <15 bardzo niski bardzo wysokie rezerwy 85,6 92,54 (do końca trasy) P-XVI 28 <15 bardzo niski bardzo wysokie rezerwy wg.: http://www.psh.gov.pl/stan-srodowiskowy-wod-podziemnych-w-polsce2.html Z powyższych danych wynika, że stan chemiczny wód JCWPd nr 62, 42 i 36 uznaje się za dobry. JCWPd nr 28 nie była objęta monitoringiem chemicznym jednolitych części wód podziemnych, jednak nie ma przesłanek wskazujących, aby jej stan miał się różnić od powyżej omówionych. Stopień wykorzystania dostępnych do zagospodarowanie zasobów wód podziemnych jest niewielki. 5.2. Wody powierzchniowe Linia kolejowa Poznań - Piła położona jest w zlewni II rzędu rzeki Warty, prawego dopływu Odry (rzeki I rzędu), która przecina szlak w okolicy Oborników Wlkp. (km 25+947). Rzekami III rzędu są: Samica Kierska w dorzeczu której biegnie ok. 500 m linii kolejowej, Noteć 35

przecinana przez linię kolejową w okolicy miejscowości Milcz w km 79+387 oraz Wełna, przecięta przez linię w okolicy Rogoźna (km 43+841). Są to lewobrzeżne dopływy Warty. Ciekami IV rzędu, leżącymi na trasie są m.in.: Kanał Budzyń-Prosna, Bolemka, Borka Oleśnicka i Kanał Milcz. Rzeką IV rzędu jest również Gwda, płynąca w okolicach Piły wzdłuż torów, w odległości mniejszej niż 100 m, przecięta przez linię kolejową w km 91+750. Linię przecinają również liczne drobne cieki i kanały melioracyjne. Większymi zbiornikami wód powierzchniowych leżącymi w odległości do 1 km od linii kolejowej są jeziora: Rusałka, Karczewnik i Chodzieskie. Do większych zbiorników wodnych można również zaliczyć zbiorniki po odkrywkowej eksploatacji gliny w Obornikach (w tym m. in. kąpielisko miejskie), kompleks stawów hodowlanych pod Chodzieżą oraz zbiorniki wodne pod Dziembówkiem, oddalone od linii kolejowej około od 0,5 do 1 km. Szczegółową charakterystykę ekosystemu wód powierzchniowych w obszarze przebiegu linii kolejowej nr 354 Poznań-Piła przedstawia tabela 5.2.1. Tabela 5.2.1 Główne cieki i zbiorniki wodne w obszarze modernizowanej linii kolejowej Nr 354 na odcinku Poznań Piła (linia kolejowa przecina lub leży w bliskiej od nich odległości) Rzeka, zbiornik wodny Kilometr przecięcia Kilometr sąsiedztwa, strona linii Jezioro Rusałka Kanał Chludowski IV rz. km 15+914 linia kolejowa przecina ciek zbiorniki wodne w Obornikach (wyrobiska) Warta II rz. km 25+947 linia kolejowa przecina ciek Kanał Zaganka IV rz. km 31+226 linia kolejowa przecina ciek Kanał Parkowo-Jaracz IV rz. km 34+895 linia kolejowa przecina ciek Wełna III rz. km 43+841 linia kolejowa przecina ciek Kanał Budzyń-Prosna IV rz. km 56+577 linia kolejowa przecina ciek Jezioro Karczewnik Bolemka IV rz. km 69+016 linia kolejowa przecina ciek Jezioro Chodzieskie ok. km 0+600, strona lewa w odległości 50-100 m od linii - km 25+500-25+800, strona prawa w odległości 50-300 m od linii ok. km 68+500, strona lewa w odległości 150-180 m od linii km 68+900, strona prawa, w odległości ok. 1 km od linii kolejowej km 71+500, strona lewa, w odległości ok. 20 m od linii Stawy hodowlane pod Chodzieżą Borka Oleśnicka IV rz. km 71+365 linia kolejowa przecina ciek - Kanał Milcz IV rz. km 76+553 linia kolejowa przecina ciek - Noteć III rz. km 79+387 - - - - - - - - 36

linia kolejowa przecina ciek zbiorniki wodne pod Dziembówkiem (potorfia) - ok. km 81+000, strona lewa w odległości od 250 m od linii Gwda IV rz. km 92+81 linia kolejowa przecina ciek - Jakość wód powierzchniowych Jakość wód znajdujących się w zasięgu linii kolejowej nr 354 omówiono na podstawie badań prowadzonych przez WIOŚ w Poznaniu i przedstawiono według klasyfikacji przyjętej zgodnie z obowiązującymi w danej chwili rozporządzeniami: Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. 2008 Nr 162 poz. 1008), rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2009 Nr 81 poz. 685) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 122, poz. 1018) 5. Jezioro Chodzieskie zaliczane do typu wód 3a (jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, stratyfikowane), znajdujące się w powiecie chodzieskim, gminie Chodzież, w dorzeczu Odry, zaklasyfikowano do V klasy dla elementów biologicznych, posiada współczynnik Schindlera >2 oraz przekracza wartości określone w załączniku nr 2 do rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych dla klasy II w przypadku elementów fizykochemicznych. Jego stan ekologiczny jest zły. W przypadku badań przydatności wód dla życia ryb, jezioro wypadło dobrze, ponieważ na 11 parametrów branych pod uwagę przy niniejszej ocenie 6 wskaźników jakości wody zaklasyfikowano do wód, w których żyją ryby łososiowe, 2 wskaźniki wskazują na wody, w których bytują karpiowate, natomiast 3 wskaźniki przekroczyły wartości graniczne, nie mieszczące się w obowiązujących normach. Rzeka Bogdanka zaliczana do kategorii wód silnie zmienionych typ 17 (potok nizinny piaszczysty), znajdująca się w gminie miasta Poznań, w powiecie poznańskim grodzkim, w dorzeczu Odry, zaklasyfikowała się do II klasy w przypadku wszystkich trzech ocenianych elementów wchodzących w skład oceny potencjału ekologicznego. Elementy biologiczne, fizykochemiczne i hydromorfologiczne uzyskały ogólnie II klasę w klasyfikacji wg rozporządzenia (Dz. U. 2008 nr 162 poz. 1008), co zalicza ciek do grupy wód o potencjale dobrym. Wyniki badań zostały przeprowadzone w 2011 r. przez WIOŚ w Poznaniu 5 Wyżej przytoczone rozporządzenia zostały uchylone i zastąpione odpowiednio przez: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2011 nr 257 poz. 1545), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych Dz. U. 2011 nr 258 poz. 1550, rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. 2011 nr 258 poz. 1549). 37

Kanał Parkowo-Jaracz (Kanał Parkowski) w punkcie pomiarowo-kontrolnym Nienawiszcza Parkowo zaliczany do kategorii wód naturalnych typ 16 (potok nizinny lessowy lub gliniasty) znajdujący się w gminie Rogoźno, w powiecie obornickim, w dorzeczu Odry. Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych w punkcie pomiarowo-kontrolnym niniejszego cieku wykazała, że pod kątem elementów biologicznych uzyskano II klasę (stan dobry), elementy fizykochemiczne wykazały stan poniżej dobrego, natomiast elementy hydromorfologiczne I klasę. Badania przeprowadził WIOŚ w Poznaniu w 2011 r. Rzeka Dymnica (Kanał Budzyński) zaliczana do wód naturalnych typ 17 (potok nizinny piaszczysty) znajdująca się w gminie Wągrowiec w powiecie wągrowieckim, w dorzeczu Odry. Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych w punkcie pomiarowo-kontrolnym niniejszego cieku wykazała, że pod kątem elementów biologicznych uzyskano II klasę (stan dobry), elementy fizykochemiczne wykazały stan poniżej dobrego, natomiast elementy hydromorfologiczne I klasę. (badania w punkcie pomiarowo-kontrolnym Dymnica Potulice przeprowadził WIOŚ w Poznaniu w 2011 r.). Rzeka Gwda jest silnie zmienionym ciekiem zaliczanym do typu 20 (rzeka nizinna żwirowa). Opisywany odcinek znajduje się w gminie Ujście, w powiecie pilskim, w dorzeczu Odry. Wyniki badań klasyfikują rzekę w przypadku ocenianych elementów chemicznych stan nieosiągający dobrego. W przypadku klasyfikacji elementów fizykochemicznych badania nie zostały wykonane (badania w punkcie pomiarowo-kontrolnym Gwda Ujście przeprowadził WIOŚ w Poznaniu w 2011 r.). Rzeka Noteć jest silnie zmienionym ciekiem zaliczanym do typu 24 (mała i średnia rzeka na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych). Odcinek opisywany płynie w gminie Ujście, w powiecie pilskim, w dorzeczu Odry. Badania przeprowadzone w punktach pomiarowo-kontrolnych przez WIOŚ w Poznaniu w 2011 r. wykazały, że na odcinku Noteć Ujście uzyskano następujące wyniki: potencjał umiarkowany dla elementów biologicznych klasa III, potencjał dobry dla elementów fizykochemicznych klasa II, stan poniżej dobrego dla elementów chemicznych oraz II klasa dla elementów hydromorfologicznych. Rzeka Samica Kierska jest ciekiem naturalnym typu 23 (potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych). Punkt pomiarowo-kontrolny znajduje się w gminie Oborniki, powiecie obornickim, w Dorzeczu Odry. Badania przeprowadzone w punktach pomiarowo-kontrolnych Samica Kierska Niemeczkowo przez WIOŚ w Poznaniu w 2011 r. wykazały II klasę dla elementów biologicznych (stan dobry) w klasyfikacji potencjału ekologicznego, stan poniżej dobrego dla elementów fizykochemicznych oraz I klasę dla elementów hydromorfologicznych. Rzeka Warta rzeka silnie zmieniona typu 21 (wielka rzeka nizinna). Punkt pomiarowokontrolny znajduje się w miejscowości Oborniki Wlkp. w gminie Oborniki, powiecie obornickim, w dorzeczu Odry. Klasyfikacja, jaką przyjęto zgodnie z rozporządzeniem (Dz. U. 2008 nr 162 poz. 1008) przedstawia następujące wyniki: klasa IV dla elementów biologicznych (potencjał słaby), klasa II dla elementów hydromorfologicznych, stan poniżej dobrego dla elementów fizykochemicznych oraz elementów chemicznych. Badania przeprowadził WIOŚ w Poznaniu w 2011 r.. Rzeka Wełna rzeka silnie zmieniona typ 24 (mała i średnia rzeka na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych). Punkt pomiarowo-kontrolny znajduje się w Obornikach Wlkp. w gminie Oborniki, w powiecie obornickim, w dorzeczu Odry. 38

Klasyfikacja poszczególnych elementów w punkcie pomiarowo-kontrolnym przedstawia następujące wyniki: elementy biologiczne zaliczono do klasy III (potencjał umiarkowany), elementy fizykochemiczne uzyskały potencjał poniżej dobrego, elementy hydromorfologiczne uzyskały klasę II, natomiast elementy chemiczne stan poniżej dobrego. Fot. 5.1 Poznań, Jezioro Rusałka leżące w sąsiedztwie linii nr 354 Fot. 5.2 Most kolejowy na rzece Warcie w Obornikach Wlkp.(km 25,947) Fot. 5.3 Ujście rzeki Wełny do Warty w granicach Obornik Wlkp., będące rezerwatem przyrody Fot. 5.4 Dolina rzeki Wełny w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 - km 43,8 39

Fot. 5.5 Most kolejowy na rzece Wełnie w km 43,841 Fot. 5.6 Podmokłe obniżenie, porośnięte roślinnością szuwarową, przecięte nasypem kolejowym, odwadniane systemem rowów melioracyjnych, ok. km 54,2 Fot. 5.7-8 Linia kolejowa przebiegająca po wysokim nasypie w sąsiedztwie kompleksu stawów hodowlanych pod Chodzieżą, stanowiących ostoje ptactwa wodnego, ok. km 71,2-71,8. Z lewej strony widoczny pas terenu pozostały po zlikwidowanym drugim torze. Fot. 5.9 Szeroka dolina rzeki Noteć, w sąsiedztwie mostu kolejowego (km 79,387) w przeważającym stopniu porośnięta jest zbiorowiskami łąk, pastwisk oraz roślinności szuwarowej. Niewielki procent powierzchni zajmują zarośla wierzbowe i fragmenty łęgów. Fot. 5.10 Most kolejowy na rzece Noteć (km 79,387) Fot. 5.11 Rzeka Gwda przepływająca w odległości ok. 200 m od linii kolejowej nr 354 (ok. km 87,000) Fot. 5.12 Most kolejowy na rzece Gwdzie (km 91,819) 40

Według Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (MP Nr 40, poz. 451), linia kolejowa nr 354 przebiega w zasięgu jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), opisanych w tabeli 5.2.2. Tabela 5.2.2 Jednolite części wód powierzchniowych przecinane przez linię kolejową nr 354 Poznań Główny POD. - Piła Główna Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) Europejski kod JCWP Nazwa JCWP Scalona część wód PLRW60001718578 Bogdanka W1007 PLRW6000231871299 PLLW10253 Samica Kierska Jezioro Kierskie W1011 PLRW60002118719 Warta od Wełny do Samicy W1201 PLRW60001718689 Flinta W1105 PLRW60002418699 PLRW60002418859 PLLW10517 Wełna od dopływu poniżej jeziora Łęgowo do ujścia Noteć od Kcynki do Gwdy Jezioro Chodzieski W1103 W1501 PLRW6000201886999 Gwda od Pilawy do ujścia W1609 5.3. Klimat Charakter klimatu w sąsiedztwie linii kolejowej Poznań - Piła scharakteryzowano na podstawie danych z 2 stacji meteorologicznych: Chojnice i Poznań, zaczerpniętych z rocznika Ochrony środowiska (2011) i zestawiono w tabelach 5.3.1-5.3.3. Różnica między temperaturami średnimi z wielolecia zmierzonymi na stacjach Poznań i Chojnice wyniosła 1,1ºC. Zanotowane maksimum temperaturowe (za okres 1971-2010), na stacji w Poznaniu wyniosło 37,0 o C, zaś w Chojnicach 36,3 o C. Minimum za ten sam okres wyniosło dla Poznania -28,5 o C, przy -25,7 o C zmierzonym w Chojnicach. Zmierzone sumy opadów za lata 1971-2000 wyniosły w poznaniu 507 mm i 547 mm w Chojnicach. W przypadku roku 2010 zanotowano bardzo wyraźne odstępstwo od średnich z wielolecia, tj. opady zmierzone w Poznaniu wyniosły 715 mm, przy 800 mm w Chojnicach. W granicach opracowania długość zalegania pokrywy śnieżnej w wieloleciu 1960-1990 wyniosła ok. 55 dni, przy prawdopodobieństwie 50%. Na omawianym obszarze zdecydowanie przeważają wiatry z kierunków zachodnich (W, SW, NW) i dochodzą one w skali roku do 48-50%. 41

Tabela 5.3.1 Podstawowe charakterystyki klimatyczne zmierzone na stacjach meteorologicznych w Poznaniu i Chojnicach, których parametry są charakterystyczne dla rejonu opracowania (wg Ochrony środowiska, 2011) Stacje meteorologiczne Średnie roczne sumy opadów [mm] 1971-2000 1991-2000 1996-2000 2001-2005 Suma opadów w 2010 r. w [mm] Średnia prędkość wiatru m/s Usłonecznienie [h] Średnie zachmurzenie [oktany] 2010 Chojnice 547 574 601 664 800 3,7 1792 5,6 Poznań 507 555 600 507 715 3,6 1736 5,4 Tabela 5.3.2 Stacje meteorologiczne Wzniesienie m n.p.m. Temperatura [ C] średnia w latach skrajna w latach 1971-2000 1991-2000 1996-2000 2001-2005 2010 maksimum minimum amplitudy w latach 1971-2010 Chojnice 164 7,3 7,6 7,6 7,9 6,6 36,3-25,7 62,0 Poznań 87 8,5 8,8 8,7 9,1 7,7 37,0-28,5 65,5 Tabela 5.3.3 Stacja Poznań Lata Średnia miesięczna temperatura powietrza w [ C] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1971-2000 -0,8 0,1 3,6 7,9 13,3 16,2 18,1 17,9 13,5 8,7 3,5 0,7 1991-2000 0,1 1,0 4,0 9,1 13,6 16,6 18,8 18,5 13,8 8,8 3,2 0,3 1996-2000 -0,9 1,7 3,6 9,3 13,9 16,9 17,5 18,4 13,8 9,3 3,4 0,3 2001-2005 -0,2 0,7 3,6 8,9 14,4 16,7 19,2 19,2 14,2 9,2 4,1 0,1 2010-6,3-0,9 4,0 9,1 11,4 17,6 22,2 18,4 12,9 7,1 4,4-5,3 42

5.4. Gleby W rejonie leżącym w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła wśród skał macierzystych występujących tu gleb, dominują utwory polodowcowe wykształcone w postaci utworów piaszczystych (piaski zwałowe, piaski aluwialne i piaski wodnolodowcowe) i gliniastych (gliny zwałowe), zajmujące powierzchnie wysoczyzn, równin morenowych oraz równin sandrowych. W wyniku zachodzących procesów glebotwórczych - przemywania (płowienia), bielicowania i brunatnienia, wykształciły się tam gleby płowe (pseudobielicowe), podtypy gleb brunatnych i gleb bielicowych. W przecinanych przez linię kolejową obniżeniach i dolinach rzecznych (w dolinie Wełny, Noteci i Gwdy), w których spotyka się miąższe pokłady utworów organogenicznych (torfów, murszy i aluwiów) wykształciły się pod wpływem wód glebowo-gruntowych (procesów bagiennych, murszotwórczych i procesów aluwialnych) typy i podtypy gleb dolinnych: gleby bagienne (typ: mułowe i torfowe), gleby pobagienne (typ: murszowe i czarne ziemie) oraz gleby napływowe (typ: mady rzeczne). Gleby przecinanego terenu są średniej i niskiej jakości, z przewagą gleb IVa, IVb, V i VI klasy. Brak jest w otoczeniu samej linii kolejowej gruntów ornych zaliczanych do I i II klas (tabela 5.4.1). Tabela 5.4.1 Bonitacja jakości gruntów ornych wzdłuż linii kolejowej nr 354 Powiat Odsetek gruntów ornych w danej klasie bonitacyjnej I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VIz poznański 0 0 8 13 36 13 20 9 1 obornicki 0 1 16 15 29 7 22 9 1 chodzieski 0 0 5 7 26 15 27 19 1 pilski 0 0 7 19 32 19 16 6 1 Przydatność rolniczą gleb określają kompleksy, będące typami siedliskowymi rolniczej powierzchni produkcyjnej, z którymi związany jest odpowiedni dobór roślin uprawnych. Na opiniowanym terenie występuje siedem kompleksów glebowo rolniczych wydzielonych na gruntach ornych (2, 4, 5, 6, 7, 8, 9) i dwóch kompleksów na użytkach zielonych (2z, 3z). Najlepsze gleby orne (średniej i dobrej jakości) kompleksów 4 - żytniego bardzo dobrego i 2 - pszennego dobrego spotyka się na dwóch odcinkach: między Gołęczewem a Obornikami (od km 12 do km 24) oraz między Rogoźnem a Sokołowem Budzyńskim (od km 44,5 do km 51). Zwarte powierzchnie średniej klasy użytków zielonych spotykamy w sąsiedztwie Sokołowa Budzyńskiego (ok. km 52) oraz w dolinie Noteci (km 79-80). Pozostałe grunty rolne zaliczyć należy do niskiej jakości i zajęte są przez kompleksy 6 - żytni słaby, 5 - żytni dobry, 9 - zbożowo-pastewny słaby, 7 - żytni najsłabszy, 8 - zbożowo-pastewny (patrz: tabela 5.4.2). 43

Tabela 5.4.2 Kompleksy przydatności rolniczej gruntów ornych wzdłuż linii kolejowej nr 354 Powiat Odsetek gruntów ornych w danym kompleksie przydatności rolniczej 2 4 5 6 7 8 9 poznański 9 29 24 20 11 3 3 obornicki 15 26 19 15 13 3 7 chodzieski 3 13 28 29 19 2 6 pilski 7 34 27 18 7 2 2 5.5. Szata roślinna Rozmieszczenie zbiorowisk roślinności naturalnej jest odbiciem panujących warunków geograficznych, w tym m.in.: stosunków wodnych, troficzności podłoża, rzeźby terenu i klimatu. Dodatkowo, jako jeden z podstawowych modyfikujących czynników należy wymienić historyczne przekształcenie roślinności w wyniku działalności człowieka, a związanej z rozwojem przestrzeni zajmowanej przez daną społeczność (rozwój osadnictwa, rozwój rolnictwa, rozwój miast, industrializacja). Uwzględniając panujące uwarunkowania środowiskowe, prawie cały obszar Polski powinien być porośnięty przez zbiorowiska leśne, głównie lasy mieszane. W rzeczywistości lasy zajmują w skali kraju tylko ok. 29%. Na przebiegu linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła przez obszar przecinanych czterech powiatów województwa wielkopolskiego, ich procentowy udział w strukturze zagospodarowania wyniósł 29,1% (tabela 5.5.1). Tabela 5.5.1 Lesistość powiatów leżących na przebiegu linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła Powierzchnia gruntów leśnych (stan w dniu 31 XII 2006 r.) [ha] publicznych Wyszczególnienie ogółem w tym lasy razem Skarbu Państwa razem w tym w zarządzie Lasów Państwowych gminnych prywatnych Lesistość w % w ha WOJEWÓDZTWO 780 921,6 761 385,1 702 089,6 695 957,1 678 766,8 6 132,50 78 832,0 25,5 poznański 43 452,9 42 186,3 40 934,8 40 819,2 30 991,2 115,60 2 518,1 22,2 obornicki 22 677,1 22 095,1 21 382,0 21 286,1 21 039,4 95,90 1 295,1 31,1 chodzieski 24 615,8 23 902,8 23 629,9 23 433,7 23 331,7 196,20 985,9 34,9 pilski 36 702,4 35 775,7 34 920,4 34 624,6 34 387,8 295,80 1 782,0 28,2 Pod względem biogeograficznym rozpatrywana linia przebiega przez jednostkę - obszary niżowo-wyżynne. Omawiając roślinność rzeczywistą terenów objętych opracowaniem należy mieć na uwadze fakt, że widoczny skład gatunkowy przedstawia wypaczony obraz stanu środowiska, skażony wielowiekową ingerencją człowieka. Najmniej naturalne są zbiorowiska roślinne pól uprawnych, gdzie na większości powierzchni mamy do czynienia 44

z zespołami silnie przekształconymi, sztucznymi (zbiorowiskami zastępczymi). Uprawom polowym towarzyszą zbiorowiska roślinności segetalnej - chwastów jedno- albo dwuletnich, rzadziej bylin, pozostających w zależności od rodzaju, pory i intensywności zabiegów agrotechnicznych. Zbiorowiska segetalne i ruderalne występująca praktycznie na całej długości linii, w jej sąsiedztwie, jak i na samym torowisku (nasypie). Oddzielna grupę stanowi roślinność ruderalna, towarzysząca osiedlom ludzkim, liniom komunikacyjnym i zakładom przemysłowym, składająca się w znacznej części z gatunków obcego pochodzenia, zawleczonych przez człowieka. Zbiorowiska roślinne łąk, w zależności od stopnia intensywności uprawy, a tym samym stopnia przekształcenia siedliska, składają się wyłącznie lub prawie wyłącznie z rodzimych gatunków roślin, tworząc roślinność półnaturalną (łąki świeże i wilgotne, murawy kserotermiczne, murawy bliźniczkowe). Pod względem fitosocjologicznym są to łąki wyczyńcowe Alopecuretum pratensis oraz śmiałkowe - zbiorowisko z Deschampsia caespitosa. Mniejsze powierzchnie, w miejscach bardziej wilgotnych, zwłaszcza w pobliżu torowiska porastają zmiennowilgotne łąki z rzędu Calthion palustris, ziołorośla z rzędu Filipendulion ulmariae z kozłkiem lekarskim, tojeścią pospolitą i krwawnicą pospolitą: Valeriano-Filipenduletum, Lysimachio vulgaris- Filipenduletum i Lythro-Filipenduletum ulmariae. Ziołorośla i wilgotne łąki tworzą tu układy przestrzenne z zaroślami wierzbowymi Salicetum pentandro-cinereae. Ważną rolę w krajobrazie odgrywają różnego rodzaju zadrzewienia, takie jak: śródpolne, przydrożne, towarzyszące budowlom lub nasadzenia skwerów i parków. Wpływają one m.in. na kształtowanie klimatu lokalnego, spełniają rolę wiatro- i glebochronną, stanowią bazę siedliskową i pokarmową dla zwierząt oraz podnoszą walory estetycznokrajobrazowe. Do zbiorowisk antropogenicznych zaliczyć należy również nasadzenia krzewów w formie naturalnych żywopłotów wzdłuż odcinków linii kolejowej. Występujące w środowisku zbiorowiska leśne (w tym także, zbiorowiska wzdłuż linii kolejowej nr 354), wykazują z małymi wyjątkami, odchylenia od postaci naturalnej a wynikają one głównie z antropopresji (m.in.: zanieczyszczenia powietrza, wód, gleb i niewłaściwej gospodarki leśnej). Odchylenia te przejawiają się w ujednoliceniu gatunkowym i wiekowym drzewostanów (monokultura gatunków szpilkowych, głównie sosnowych), uproszczeniu struktury warstwowej, zubożeniu gatunkowym, wzroście udziału gatunków obcego pochodzenia w zbiorowiskach leśnych. Analizowany obszar leży w zasięgu geograficznym buka Fagus sylvatica oraz dębów bezszypułkowego Quercus petraea i szypułkowego Quercus robur, dla których w tej części kraju panują najkorzystniejsze warunki do ich rozwoju. Jednak w wyniku gospodarki człowieka, gatunkiem dominującym jest sosna zwyczajna Pinus sylvestris. Uwarunkowania geologiczne, zwłaszcza rozległe pola sandrowe oraz gospodarcze sprawiły, że wśród istniejących kompleksów leśnych dominują bory sosnowe z kręgu dynamicznego Dicrano- Pinion. Paradoksalnie najrzadsze są naturalne dla tego terenu subatlantyckie bory świeże Leucobryo-Pinetum. Cechuje je brak podszytu, a runo ma charakter krzewinkowotrawiasty. Charakterystycznymi gatunkami są borówka czernica Vaccinium myrtillus i śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa. Dobrze rozwinięta jest warstwa mszysta, którą tworzą typowe dla borów gatunki mchów. Dominującą formacją borową na tym terenie 45

są sztuczne lasy sosnowe mające charakter litych sośnin (drągowin). Cechuje je pełny zakres znanych form degeneracji fitocenoz leśnych. Do najczęściej występujących należą bory z zadarnionym runem zdominowanym przez szerokolistne trawy (trzcinnik piaskowy, rajgras wyniosły, mietlica pospolita, śmiałek darniowy). Na siedliskach żyznych i wilgotnych pod drzewostanami sosnowymi bujnie występujące jeżyny Rubus (proces fruticetyzacji) lub masowo rośnie paproć - nerecznica samcza Dryopteris filix-mas. W przypadku sośnin posadzonych na siedliskach lasowych np. buczyn i grądów powszechnie zauważalny jest proces regeneracji. Drzewostany takie odznaczają się obfitym udziałem w drugim piętrze i/lub podszycie dębów lub buka. Runo w takich przypadkach, ze względu na znaczne ocienienie, jest bardzo ubogie i cechuje się niewielkim zwarciem. Urozmaiceniem krajobrazu leśnego są enklawy lasów mezofilnych. Należą do grądy Galio sylvatici-carpinetum, pomorskie kwaśne dąbrowy Betulo-Quercetum i łęgi olszowojesionowe Fraxino-Alnetum. W sąsiedztwie torowiska występują również sztuczne lasy sosnowe i zastępcze drzewostany brzozowo-osikowe. Pierwsze powstały w wyniku nasadzenia sosny na siedliskach m.in.: borów mieszanych i ubogich gradów, drugie jako wynik sukcesji wtórnej. Cechuje je pełny zakres degeneracji fitocenoz leśnych. Do najczęściej występujących należą bory z runem zdominowanym przez szerokolistne trawy (trzcinnik piaskowy, rajgras wyniosły, mietlica pospolita). W tym przypadku mamy do czynienia z tzw. cespityzacją, czyli zadarnieniem. Pod drzewostanami brzozowymi, posadzonymi na żyznych siedliskach, spotyka się bujnie występujące jeżyny Rubus (proces fruticetyzacji). Dość powszechnie na żyznych siedliskach w drzewostanach sosnowych drugie piętro lub podszyt tworzą obficie występujące dęby. Runo w takich przypadkach, ze względu na znaczne ocienienie, jest bardzo ubogie i cechuje się niewielkim zwarciem. Gatunki te pojawiają się na ogół spontanicznie, na drodze regeneracji. W dolinach i obniżeniach (np. dolina Wełny, dolina Noteci) spotyka się bogaty zbiór zbiorowisk łąkowych i torfowiskowych. Z korytami cieków związana jest roślinność wodna z klasy Potametea m. in. zbiorowiska: rogatka sztywnego Ceratophylletum demersi, moczarki kanadyjskiej Elodeetum canadensis i grążela żółtego Nupharo-Nymphaeetum albae. Strefę brzegową porasta roślinność szuwarowa, w tym zbiorowiska: strzałki wodnej i jeżogłówki pojedyńczej Sagittario-Sparganietum emersi, manny jadalnej Glycerietum plicatae, manny mielec Glycerietum maximae i jeżogłówki gałęzistej Sparganietum erecti. Doliny w obrębie tarasu zalewowego porośnięte są przez szuwary ze związku Magnocaricion: mozgi trzcinowatej Phalaridetum arundinaceae, turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis, turzycy brzegowej Caricetum ripariae, turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae, turzycy prosowej Caricetum paniculatae i kosaćca żółtego Iridetum pseudacori (Szoszkiewicz 1993). Tworzą one układy przestrzenne z roślinnością łąkową klasy Molinio-Arrhenatheretea, z rzędów Calthion palustris i Filipendulion ulmariae. 46

Fot. 5.13 Odcinek linii kolejowej nr 354 przechodzący przez zbocze rynny jeziornej w rejonie jeziora Rusałka. Skarpy przekopu porastają zadrzewienia z przewagą klonu pospolitego, czeremchy i klonu jesionolistnego Fot. 5.14 Kompleks borów mieszanych na wysokości węzła drogowego Złotniki, oddzielonych od linii kolejowej nowym, dwupasmowym odcinkiem drogi ekspresowej S11, stanowiącej element zachodniej obwodnicy Poznania. Fot. 5.15 Odcinek linii przecinający kompleks leśny położony na skraju Puszczy Noteckiej (ok. km 37,0), leżący w korytarzu migracji zwierząt. Ukształtowanie terenu gwarantuje swobodę ich przemieszczania Fot. 5.16 Zbiorowisko grądu z różnowiekowym drzewostanem, rosnące po wschodniej stronie linii (ok. km 39,2) Fot. 5.17 Typowy pas zarośli wierzbowych towarzyszącyzaniedbanym rowom przytorowym Fot. 5.18 Lasy olchowe i olchowo-jesionowe w zabagnionej części doliny rzeki Wełny (ok. km 43,9) 47

Fot. 5.19 Przykład nasadzeń drzew (lipy, klony polne, kasztanowce białe) w otoczeniu przystanek osobowy Sokołowo Budzyńskie (km 836) Fot. 5.20 Nasadzenia głogu pełniące rolę izolującą linię od przyległych terenów pól uprawnych (ok. km 38,8) Fot. 5.21 Zagajnik brzozowy rosnący w sąsiedztwie linii kolejowej. Ukształtowanie terenu pozwala na swobodne przemieszczanie się zwierząt Fot. 5.22 Widok na kompleks lasów leżących na skraju Puszczy Noteckiej (ok. km 38,5) Fot. 5.23 Roślinność szuwarowa zagłębienia bezodpływowego leżącego w sąsiedztwie linii Fot. 5.33 Korytarz migracji przebiegający kompleks lasów pod Chodzieżą (ok. km 66,5) 48

Fot. 5.25 Linia kolejowa przebiegająca ok. km 70,8 w przekopie przez teren leśny - granice miasta Chodzież, miejsce występowania zwierząt (saren, dzików). Fot. 5.26 Przebieg linii kolejowej nr 354 u podnóża skarpy doliny Noteci w rejonie Dziembówka (ok. km 80,2) Fot. 5.27 Most kolejowy na Noteci widziany od strony Dziembówka. W głębi widoczna zalesiona wysoczyzna na wysokości miejscowości Milcz Fot. 5.28 Dwutorowy odcinek linii przechodzący przez najdłuższy odcinek lasów położonych w nadleśnictwie Kaczory (ok. km 83,5) Fot. 5.29 Przebieg linii przez kompleks borów mieszanych i grądów porastających zbocza wysoczyzny, w rejonie przystanku osobowego Kalina Fot. 5.30 Nasyp linii kolejowej nr 354 widziany z drogi leżącej w dolinie Gwdy (ok. km 88,0) 49

Największe powierzchnie w obrębie użytków zielonych zajmują łąki wyczyńcowe Alopecuretum pratensis oraz łąki ze śmiałkiem darniowym Deschampsia caespitosa. Pasy wzdłuż rowów melioracyjnych i zagłębienia porastają ziołorośla: Filipendulo-Geranietum budowane przez wiązówkę błotną Filipendula ulmaria i bodziszka błotnego Geranium palustre oraz Lythro-Filipenduletum ulmariae z licznie występującą krwawnicą pospolitą Lythrum salicaria. Mozaikę roślinność dopełniają zarośla wierzbowe Salicetum pentandrocinereae oraz różne stadia rozwojowe łęgów olszowych Fraxino-Alnetum, którym towarzyszą ziołorośla okrajkowe: kielisznika zaroślowego i wierzbownicy kosmatej Calystegio- Epilobietum hirsuti, pokrzywy zwyczajnej i kielisznika zaroślowego Urtico-Calystegietum sepium oraz kielisznika zaroślowego i sadźca konopiastego Calystegio-Eupatorietum. W wodach stojących jezior i stawów z okolic Chodzieży występuje roślinność wodna z klas Charetea i Potametea. Do tej ostatniej należą m.in. fitocenozy: rogatka sztywnego Ceratophylletum demersi, rdestnic przeszytej Potametum perfoliati i połyskującej Potametum lucentis. Do najbardziej charakterystycznych zbiorowisk roślinności wynurzonej, pływającej na powierzchni wody należą zbiorowiska: grążela żółtego i grzybieni białych Nupharo-Nymphaeetum albae oraz żabiścieku pływającego i osoki aloesowatej Hydrocharitetum morsus-ranae. Zwykle towarzyszą im zbiorowiska pływających roślin pleustonowych rzęsy i spirodeli wielokorzeniowej Lemno-Spirodeletum polyrhizae z klasy Lemnetea. Strefy brzegowe porastają szuwary właściwe, m.in.: pałki wąskolistnej Typhetum angustifoliae, trzciny pospolitej Phragmitetum australis i manny mielec Glycerietum maximae (Endler 1992, Endler i in. 2002). Obrzeża mis jeziornych są miejscem występowania szuwarów turzycowych ze związku Magnocaricion, łęgów olszowych Farxino-Alnetum i ziołorośli okrajkowych: kielisznika zaroślowego i wierzbownicy kosmatej Calystegio- Epilobietum hirsuti oraz pokrzywy zwyczajnej i kielisznika zaroślowego Urtico-Calystegietum sepium. Z krajobrazem terenów zurbanizowanych, zajętych m.in. pod drogową i kolejową infrastrukturę wiąże się występowanie ruderalnej roślinności nitrofilnej. Na inwentaryzowanym obszarze stwierdzono następujące fitocenozy: zbiorowisko serdecznika i mierznicy czarnej Leonuro-Ballotetum nigrae, łopianów i bylic Arctio-Artemisietum vulgaris, bylic i wrotycza Artemisio-Tanacetetum vulgaris, pyleńca pospolitego Berteroetum incanae, podagrycznika pospolitego i pokrzywy zwyczajnej Urtico-Aegopodietum podagrariae oraz zbiorowisko perzu właściwego i powoju polnego Convolvulo arvensis-agropyretum repentis. Częstym składnikiem są wybitnie nitrofilne zarośla dzikiego bzu czarnego Sambucetum nigrae oraz robinii akacjowej Robinia pseudacacia. Pod względem fitosocjologicznym jest to zbiorowisko Chelidonio-Robinietum z dużym udziałem glistnika jaskółcze ziele Chelidonium majus. W kilkusetmetrowym pasie terenu przyległego obustronnie do linii kolejowej nr 354 stwierdzono 8 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (tabela 5.5.2). Ich szczegółowe omówienie wraz z lokalizacją przedstawione zostało w załączniku 5.2 - Inwentaryzacja przyrodnicza. Nie stwierdzono występowania roślin z Załącznika II i IV. Na badanym obszarze znaleziono 12 gatunków roślin naczyniowych objętych w Polsce ochroną prawną, w tym 6 ścisłą i 6 częściową (tabela 5.5.3) oraz 5 pospolitych gatunków mchów objętych ochroną częściową (tabela 5.5.4). W związku ze stwierdzonym powszechnym występowaniem gatunków częściowo chronionych roślin naczyniowych (np. kalina koralowa, konwalia majowa, czy kocanki piaskowe) oraz pospolitych mchów (np. drabik drzewkowaty, rokietnik pospolity, widłoząb kędzierzawy), ich stanowisk nie 50

zaznaczano na mapie dokumentacyjnej W obrębie obszaru analiz nie stwierdzono gatunków zagrożonych. Tabela 5.5.2 Wykaz stwierdzonych siedlisk przyrodniczych Lp. Kod Nazwa siedliska 1. 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion 2. 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 3. 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 4. 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 78+200 1700 L 5. 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum) 6. 9190 Kwaśne dąbrowy (Quercetea robori-pinetum) 7. *91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) 8. 91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario- Ulmetum) Tabela 5.5.3 Chronione gatunki roślin naczyniowych Km linii, odległość od linii [m], strona linii: L - lewa, P - prawa 43+500 600 P; 43+800 100 P; 68+100 150 L; 69+500 850 L; 70+000 1000 P; 79+050 100 P; 79+400 900 L; 79+380 50 P; 79+400 1300 L Od 44+650 do 45+000 przylega P od 44+650 do 44+950 przylega L od 85+900 do 86+600 przylega L-P; od 86+600 do 87+850 przylega P 32+500 600 L; 36+050 przylega L; od 36+050 do 36+300 przylega P; od 39+200 do 39+800 przylega P; od 43+750 do 44+100 przylega L-P; od 44+250 do 44+650 przylega P; od 44+600 do 44+650 przyleg L od 66+000 do 67+100 przylega P; od 66+000 do 67+300 przylega L; 75+000 100 L; 76+000 50 L; 76+500 50 L; 77+500 100 L; 77+500 500 L; 78+600 850 L; 79+500 400 P; 80+900 100 L; 81+500 350 L; 68+000 1500 L; 78+000 1400 L 81+000 2000 L Lp. Nazwa gatunkowa Km linii, odległość od linii [m], strona linii: L - lewa, P - prawa Gatunki ściśle chronione 1. litwor nadbrzeżny Angelica archangelica subsp. litoralis 79+400 200, 250, 400 i 700 L 2. kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine 69+400 1000 L 3. kukułka krwista Dactylorhiza incarnata 45+000 800 P 4. kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis 45+100 750 5. listera jajowata Listera ovata 79+000 1800 L 6. pływacz zwyczajny Utricularia vulgaris 71+200 200 L; 79+400 200; 80+800 700 L Gatunki częściowo chronione 7. grzybienie białe Nyphaea alba 43+500 450 P; 43+600 200 L; 68+500 400 L; 69+400 1000L; 70+000 1000 P; 71+300 250 L; 79+400 200 P; 79+100 1000 L 8. grążel żółty Nuphar lutea 68+500 400 L; 69+400 1200 L ; 71+200 200 L ; 79+100 1000 L 9. kalina koralowa Viburnum opulus nie zaznaczano na mapie 10. kocanki piaskowe Helichrysum arenarium nie zaznaczano na mapie 11. konwalia majowa Convallaria majalis nie zaznaczano na mapie 12. kruszyna pospolita Frangula alnus nie zaznaczano na mapie 51

Tabela 5.5.4 Chronione częściowo gatunki mchów Lp. Nazwa gatunkowa Km linii, odległość od linii [m], strona linii: L - lewa, P - prawa 1. Drabik drzewkowaty Climacium dendroides nie zaznaczano na mapie 2. Mokradłoszka zaostrzona Calliergonella cuspidata nie zaznaczano na mapie 3. Rokietnik pospolity Pleurozium schreberi nie zaznaczano na mapie 4. Widłoząb kędzierzawy Dicranum polysetum nie zaznaczano na mapie 5. Widłoząb miotłowy Dicranum scoparium nie zaznaczano na mapie Opiniowana linia kolejowa nr 354 Poznań - Piła funkcjonuje w środowisku ponad 130 lat. Przecina ona kompleksy leśne na długości ok. 12,6 km, tj. na ok. 13,6% szlaku. Najdłuższy przecinany zwarty kompleks leży miedzy Dziembówkiem a Kaliną (od km 82,5 do km 87,0). Kolejne miejsca to okolice Parkowa, między km 35,8 do km 38,0. Ważnym przecinanym kompleksem z przyrodniczego punktu widzenia jest rejon Chodzieży, między km 66,0 a km 68,0. Linia przylega również jednostronnie do lasów na odcinku ok. 15,5 km łącznie), co stanowi ok. 16,7% jej długości. Powyższe dane zawiera tabela 5.5.5. Z analizy tabeli wynika, że na ok. 30% długości przebiegu linii, przedsięwzięcie sąsiaduje z lasami. Wartość ta odpowiada średniej lesistości powiatów przez które przechodzi, a wynoszącej ok. 30%. Część kompleksów leśnych leżących w sąsiedztwie opiniowanej linii została uznana za lasy ochronne, w tym lasy wodochronne, glebochronne oraz lasy leżące w granicach miast. Tabela 5.5.5 Przebieg linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła na tle występujących lasów Rodzaj sąsiedztwa Łączna długość km długości linii % Całkowita długość linii kolejowej nr 354 92,538 100 Długość na jakiej linia przecina lasy 12,6 13,6 Długość na jakiej linia przylega lewostronnie do lasu 5,0 5,4 Długość na jakiej linia przylega prawostronnie do lasu 10,5 11,3 Z administracyjnego punktu widzenia, linia kolejowa Poznań - Piła leży w granicach dwóch Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych, w Poznaniu: nadleśnictwa Łopuchówko i Oborniki oraz w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile: nadleśnictwa Durowo, Podanin, Kaczory i Zdrojowa Góra. 5.6. Świat zwierzęcy Obszar objęty opracowaniem charakteryzuje się występowaniem bogatej fauny, reprezentatywnej zarówno dla terenów leśnych, jak i strefy przejściowej pól i lasów Polski Północnej i Środkowej. Rozmieszczenie głównych ostoi związane jest z położeniem zwartych kompleksów leśnych i dolin rzecznych z rozległymi kompleksami łąk, co opisane zostało w rozdziałach powyżej. 52

Na podstawie wizji terenowych oraz przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej, w sąsiedztwie opiniowanej linii kolejowej nr 354 wyróżniono kilka obszarów (rejonów) występowania dużych populacji różnych gatunków zwierząt. Są to: rejon Obornik z lasami Puszczy Noteckiej przeciętymi dolinami Warty i Wełny (od km 25 do km 40); stawy w Chodzieży (od km 71 do km 72) ; zwarty pas lasów towarzyszący na długości kilkudziesięciu kilometrów krawędzi doliny Noteci (od km 73 do 76 oraz od km 80 do km 81); rozległy kompleks lasów nad Gwdą (obszar Natura 2000 Ostoja Pilska) (od km 82 do 88); leżący w odległości kilkuset metrów na wschód od linii obszar naturowy Biedrusko, oddzielony od kolei ruchliwą drogą krajową DK 11 z nowo wybudowanym węzłem drogowym Złotniki (na skrzyżowaniu DK 11 z drogą ekspresową S11, stanowiącą fragment zachodniej obwodnicy Poznania) (od km 12 do km 15). Obszar w otoczeniu linii ma charakter przejściowy, co wyraża się wzajemnym przenikaniem ze wschodu na zachód, a także z północy i południa różnych gatunków zwierząt. Wymienione rejony odpowiadają lokalizacji korytarzy migracji zwierząt w tej części Wielkopolski. Poniżej w tabelach zestawiono gatunki zwierząt stwierdzone w ramach inwentaryzacji i prowadzonych wizji terenowych. Szczegółowe rozpoznanie stanu gatunkowego fauny wraz z jej lokalizacją występują wzdłuż opiniowanej linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła przedstawia załącznik 5.2 Inwentaryzacja przyrodnicza, będący efektem prowadzonych w okresie wiosna 2012 - wiosna 2013 obserwacji terenowych. Jej wyniki przedstawione zostały również w formie kartograficznej. Ssaki (bez nietoperzy) W takcie inwentaryzacji wykazano występowanie 21 gatunków ssaków, w tym 3 objętych ochroną ścisłą i 3 ochroną częściową (tabela 5.6.1). Dwa gatunki: wydra Luta lutra oraz bóbr Castor fiber wymienione są w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Tabela 5.6.1 Wykaz stwierdzonych gatunków ssaków Lp. Nazwa gatunku Metoda stwierdzenia 1. sarna europejska Capreolus capreolus obserwacje bezpośrednie tropienie, ślady bytowania Status ochronny 2. jeleń Alces alces tropienie, ślady bytowania Ł 3. obserwacje bezpośrednie, dzik Sus scrofa tropienie, ślady bytowania Ł Ł Km linii, odległość od linii [m], strona linii: L - lewa, P - prawa 39+400 150 L; 50+500 200 L; 69+200 100 L; 79+950 200 L; 83+400 50 L 33+200 250 L; 44+750 150 P; 67+000 200 L; 79+700 150 P 1+250 100 L 4. obserwacje bezpośrednie lis Vulpes vulpes Ł tropienie, ślady bytowania 5. kuna domowa Martes foina obserwacje bezpośrednie Ł - 53

6. borsuk Meles meles nora, tropienie, ślady bytowania Ł - 7. tchórz Mustela putorius obserwacje bezpośrednie Ł - 8. obserwacje bezpośrednie - norka amerykańska Neovison vison - tropienie, ślady bytowania 9. obserwacje bezpośrednie OCz, DS, 71+500 50 L wydra Lutra lutra tropienie, ślady bytowania Bern 10. obserwacje bezpośrednie 25+700 120 P; bóbr europejski Castor fiber tropienie, ślady bytowania OCz, DS 43+700 200 P; 87+300 100 L 11. ślady bytowania, obserwacje - wiewiórka Sciurus vulgaris OS bezpośrednie 12. polnik Microtus arvalis szczątki - - 13. karczownik Arvicola terrestris szczątki - - 14. nornica ruda Myodes glareolus szczątki - - 15. nornik zwyczajny Microtus arvalis szczątki - - 16. mysz leśna Apodemus flavicollis szczątki - - 17. mysz polna Apodemus agrarius szczątki - - 18. ślady bytowania, obserwacje - zając szarak Lepus europaeus Ł bezpośrednie 19. jeż wschodni Erinaceus roumanicus szczątki rozjechane na jezdni OS - 20. kret Talpa europaea ślady bytowania OCz - 21. martwe osobniki, upolowane - ryjówka aksamitna Sorex araneus przez drapieżniki i porzucone ze względu na nieprzyjemny smak OS Oznaczenia: OS gatunek objęty ochroną ścisłą, OCz gatunek objęty ochroną częściową, Ł gatunek łowny, DS gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, Bern gatunek chroniony na mocy Konwencji Berneńskiej Chiropterofauna Na badanym terenie stwierdzono obecność 10 gatunków nietoperzy (tabela 5.6.2). Poniżej podano krótkie opisy oznaczonych gatunków (głównie na podst. Sachanowicz & Ciechanowski, 2005 oraz Dietz i in., 2009). Tabela 5.6.2 Zaobserwowane gatunki nietoperzy wraz z rodzajem stwierdzenia Lp Nazwa polska Nazwa łacińska Odłowy Detektoring Kryjówka Status 1. nocek duży Myotis myotis + DS 2. nocek rudy Myotis daubentonii + + - 3. nocek Natterera Myotis nattereri + - 4. nocek Brandta Myotis brandtii + - 5. mroczek późny Eptesicus serotinus + + + - 6. karlik malutki Pipistrellus pipistrellus + - 7. karlik większy Pipistrellus nathusii + + - 8. karlik drobny Pipistrellus pygmaeus + - 9. borowiec wielki Nyctalus noctula + + + - 10. gacek brunatny Plecotus auritus + + - DS gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej 54

Ptaki Podczas prac terenowych odnotowano w sumie 91 lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych gatunki ptaków, w tym 8 gatunków z zał. I Dyrektywy Ptasiej. Stwierdzono 4 gatunki z czerwonej listy gatunków ginących i zagrożonych wszystkie w najniższej kategorii zagrożenia (DD dane niepełne). Z pośród stwierdzonych gatunków 22 zostały uznane w Polsce za nieliczne lub bardzo nieliczne (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Pełne zestawienie obserwowanych gatunków znajduje się w tabeli 5.6.3. Tabela 5.6.3 Lista lęgowych gatunków ptaków stwierdzonych w sezonie 2012 na obszarze planowanej inwestycji (w buforze 500 m wzdłuż analizowanej linii kolejowej) Lp. Gatunek Liczebność (par / samców) CLZGiZ Dyr. ptasia Kody gatunków (wg bazy GIS w RDOŚ) Km linii, odległość od linii [m], strona linii: L - lewa, P - prawa 1 perkozek Tachybaptus ruficollis 3 406 25+550 100 P 71+300 20 L; 71+300 100 P; 2 perkoz dwuczuby 1 346 25+500 40 P 3 łabędź niemy Cygnus olor 1 147 71+600 50 L; bocian biały Ciconia ciconia 5 X 120 72+550 150 P; 73+350 20 L; 4 74+300 10 P; 77+450 20 L; 5 krzyżówka Anas platyrhynchos + - 6 czernica Aythya fuligula 2 62 15+350 120 L; 71+750 80 P; 7 gągoł Bucephala clangula 1 75 67+000 30 P; 8 krogulec Accipiter nisus 1 3 46+500 50 P; 9 jastrząb Accipiter gentilis 1 2 60+500 50 L; 10 myszołów Buteo buteo 12 77 11+850 100 L; 13+250 50 P; 34+350 150 L; 39+400 80 P; 43+850 20 P; 44+550 20 L; 47+200 100 L; 59+500 40 P; 60+900 80 P; 62+500 60 P; 65+500 20 P; 80+150 130 P; 11 bażant Phasianus colchicus + - 12 przepiórka Coturnix coturnix 1 140 17+800 20 L; 13 kuropatwa Perdix perdix + - żuraw Grus grus 5 X 201 37+900 100 P; 38+800 90 L; 14 44+950 40 P; 50+950 150 L; 79+500 20 P; 15 wodnik Rallus aquaticus 1 363 79+400 30 P; kokoszka Gallinula chloropus 2 191 1+350 100 P 2+850 20 L 16 68+400 100 P; 71+900 60 P; 55

17 18 derkacz Crex crex 4 DD X 141 78+950 50 L; 88+600 100 L; 89+000 140 L; 90+050 50 P; łyska Fulica atra 7 186 1+400 80 P 2+800 20 L 68+450 120 L; 71+250 10 L; 71+300 10 P; 71+550 60 L; 71+850 40 P; sieweczka rzeczna Charadrius diubius 4 111 7+420 30 P; 15+400 120 L; 19 17+300 50 L; 71+650 90 L; 20 samotnik Tringa ochropus 1 420 7+450 30 P; czajka Vanellus vanellus 4 442 38+800 40 L; 39+300 30 L; 21 39+450 100 L; 39+650 50 L; 22 śmieszka Larus ridubundus 10-12 238 71+400 80 P; 23 rybitwa rzeczna Sterna hirundo 4-5 X 385 71+800 60 P; 24 zimorodek Alcedo atthis 2 20 88+400 120 L 88+600 80 L 25 puszczyk Strix aluco 1 392 67+400 50 L; 26 turkawka Streptopelia turtur 2 DD 391 17+900 10 P; 44+600 60 P; 27 gołąb miejski Columba livia f. domestica + - 28 sierpówka Streptopelia decaocto + - 29 grzywacz Columba palumbus + - 30 kukułka Cuculus canorus + - 31 32 33 dudek Upupa epops 3 DD 437 14+100 30 L; 40+150 20 P; 80+400 20 P; dzięcioł czarny Dryocopus martius 8 X 154 6+950 120 P; 36+600 100 P; 39+050 100 P; 39+450 110 P; 43+900 60 P; 60+850 40 L; 61+000 80 P; 84+750 100 P; dzięcioł średni Dendrocopos medius 5 X 151 39+400 30 P; 39+450 30 P; 39+650 120 P; 44+050 30 P; 82+900 90 P; 34 dzięcioł zielony Picus viridis 1 336 86+400 100 L; 35 dzięcioł duży Dendrocopos major + - 36 dzięciołek Dendrocopos minor + - 37 skowronek Alauda arvensis + - 38 39 dzierlatka Galerida cristata 2 DD 188 31+450 10 P 33+700 20 L; lerka Lulla arborea 8 251 6+950 10 P; 34+950 60 L 61+100 80 P; 62+050 120 P; 83+150 150 L; 83+250 30 P; 84+500 20 P; 85+000 50 L; 40 brzegówka Riparia riparia 60 369 15+400 120 L; 41 dymówka Hirundo rustica + - 42 świergotek drzewny Anthus trivialis + - 56

43 pliszka żółta Motacilla flava + - 44 pliszka siwa Motacilla alba + - 45 rudzik Erithacus rubecula + - 46 słowik szary Luscinia luscinia + - 47 słowik rdzawy L. megarhynchos + - 48 kopciuszek Phoenicurus ochruros + - 49 białorzytka Oenanthe oenanthe 1 291 78+200 60 L; kląskawka Saxicola torquata 7 373 8+450 10 P; 10+200 10 L; 11+300 100 L; 29+250 30 P 50 39+650 50 L; 40+780 10 P; 41+500 10 L; 90+450 60 P; 51 pokląskwa Saxicola rubetra + - 52 paszkot Turdus viscivorus 1-53 kos Turdus merula + - 54 kwiczoł Turdus pilaris + - 55 świerszczak Locustella naevia 3 246 78+950 100 L; 79+200 100 P; 88+550 100 L; 56 łozówka Acrocephalus palustris + - 57 58 rokitniczka A. schoenobaenus 9 10 11+300 100 L; 11+500 10 P; 14+050 10 P; 14+800 20 L; 18+100 10 P; 18+800 10 P; 79+050 70 L; 79+100 120 L-P; trzciniak A. arundinaceus 9 5 11+250 10 L; 11+300 110 L 25+400 70 P; 25+450 40 P; 25+750 110 P; 71+300 120 L; 79+150 120 L; 79+150 140 P; 79+200 100 P; 59 trzciniczek A. scirpaceus + - 60 zaganiacz Hippolais icterina + - 61 pierwiosnek Phylloscopus collybita + - 62 piecuszek Phylloscopus trochilus + - 63 gajówka Sylvia borin + - jarzębatka Sylvia nisoria 5 404 16+350 30 P; 24+550 10 L; 64 32+400 50 P; 33+000 20 P; 90+100 30 P; 65 kapturka Sylvia atricapilla + - 66 cierniówka Sylvia communis + - 67 muchołówka szara Muscicapa striata + - 68 modraszka Parus caeruleus + - 69 bogatka Parus major + - 70 remiz Remiz pentulinus 1 367 79+560 30 P; 71 pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla + - srokosz Lanius excubitor 220 4+800 10 L; 11+600 10 P; 72 4 22+600 10 P; 45+350 80 P; 57

73 gąsiorek Lanius collurio 70 X 219 2+000 10 L; 4+800 10 L; 5+100 30 L; 5+750 100 L; 5+800 50 P; 6+220 110 L; 6+350 10 P; 6+950 10 L; 7+300 10 P; 8+100 10 P; 9+500 20 L; 10+000 10 P; 10+800 10 P; 11+250 60 L; 11+400 20 L; 11+800 100 L; 12+800 20 L; 13+000 20 L; 13+200 10 P; 14+450 10 L; 14+600 120 P; 15+350 70 L; 15+700 100 P; 16+000 80 L; 17+850 10 P; 18+250 10 P; 19+900 10 L; 22+350 10 P; 22+550 10 P; 24+050 10 L; 22+200 60 L; 24+550 10 L; 29+700 20 L; 30+000 20 L; 32+300 20 P; 32+400 20 P; 33+250 20 P, 32+400 20 L, 40+400 10 P; 45+300 10 L; 48+100 20 L; 49+250 10 L; 49+950 10 L; 50+500 10 L; 54+300 10 L; 54+540 10 L; 55+150 10 P; 55+600 10 P; 55+900 10 P 58+800 10 P; 59+200 50 L; 59+600 10 L; 64+000 10 P; 64+400 10 P; 64+800 10 P; 65+450 40 L; 71+150 10 L; 72+050 10 P; 72+600 10 P; 74+250 10 P; 74+650 20 P; 78+000 10 L; 78+500 20 L; 78+900 10 P; 79+450 10 P; 79+900 20 P; 81+050 20 L; 89+150 10 L; 89+900 10 P; 90+300 60 P; 58

74 kawka Corvus monedula + - 75 sroka Pica pica + - 76 sójka Garrulus glandarius + - 77 kruk Corvus corax 1 135 66+900 30 L; 78 wrona siwa Corvu cornix + - 79 szpak Sturnus vulgaris + - 80 wilga Oriolus oriolus + - 81 wróbel Passer domesticus + - 82 mazurek Passer montanus + - 83 zięba Fringilla coelebs + - 84 kulczyk Serinus serinus + - 85 dzwoniec Carduelis chloris + - 86 szczygieł Carduelis carduelis + - 87 makolągwa Carduelis cannabina + - 88 potrzos Emberiza schoeniclus + - 89 trznadel Emberiza citrinella + - 90 ortolan Emberiza hortulana 2 X 163 11+200 10 P; 62+350 20 L; 91 potrzeszcz Miliaria calandra + - CLZGiZ (Czerwona lista zwierząt zagrożonych i ginących) DD dane niepełne, X - gatunek z Dyrektywy Ptasiej, Załącznik I + gniazduje ale liczebność nieznana (gatunek liczny lub bardzo liczny) Gady i płazy Podczas przeprowadzonych w sezonie 2012/2013 prac terenowych odnotowano: dwa gatunki gadów jaszczurka zwinka Lacerta agilis i zaskroniec Natrix natrix oraz 10 gatunków płazów odbywających tu gody (tabela 5.6.4). Dwa gatunki znajdują się na Czerwonej liscie zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce, Światowej czerwonej liscie zwierząt zagrożonych oraz w Załączniku II dyrektywy siedliskowej (traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kumak nizinny Bombina bombina). Wszystkie stwierdzone gatunki podlegają ścisłej ochronie gatunkowej i wymagają ochrony czynnej. Wszystkie znajdują się też w załącznikach konwencji berneńskiej (o ochronie gatunków europejskich dzikich zwierząt i roślin oraz siedlisk naturalnych). Tabela 5.6.4 Lista gatunków płazów stwierdzonych w obszarze planowanej inwestycji Lp. Nazwa gatunkowa Ochrona gatunkowa w Polsce CLZGiZ PŁAZY Dyr. Siedl. (nr zał.) Konw. Bern. (nr zał.) IUCN Red List Km linii, odległość od linii [m], strona linii: L - lewa, P - prawa 0,700 100 L; 1. traszka zwyczajna Triturus vulgaris S 1 1+400 100 P; III 53+250 50 L; 60+450 50 P; 2. traszka grzebieniasta Triturus cristatus S 1 NT II/IV II # 60+500 50 P; 3. kumak nizinny Bombina bombina S 1 DD II/IV II # 25+700 100-200 L; 53+250 50 L; 60+500 50 P; 4. grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus S 1 IV II 40+450 50P 66+850 50 P; 5. ropucha szara Bufo bufo S 1 71+500 50 P; III 71+900 50 P; 79+400 50 P; 6. ropucha zielona Bufo viridis S 1 IV II 53+250 50 L; 59

7. żaba trawna Rana temporaria S 1 V III 8. żaba moczarowa Rana arvalis S 1 IV II 9. żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae S 1 IV III 10. żaba śmieszka Pelophylax ridibundus S 1 V III 11. żaba wodna Pelophylax kl. esculentus S 1 V III GADY 71+800 100 P; 71+900 50 P; 35+950 50 P; 43+750 50-100 L-P; 53+250 50 L 60+500 50 P; 66+850 50 P; 71+800 50 P; 71+950 50 L; 79+400 50 P; 43+750 50 L; 60+500 50 P; 66+850 50 P; 71+900 50 P; 71+950 50 L; 79+400 50 P; 1+400 100 P; 25+600 100 L; 25+700 250 L; 53+250 50 L; 60+500 50 P;; 0,650 100 L; 25+650 50 L; 25+700 200 L; 25+950 50 L-P 71+250 50-100 L; 71+500 50-100 L-P; 71+950 50 P; 79+400 50 L-P; 0,700 100 L; 1+400 100 P; 25+750 200 L; 25+900 50 L-P; 43+850 50-50 L-P; 60+500 50 P; 70+300 50 L; 71+250 50-100 L; 71+750 50 L-P; 79+400 100 L- P; 25+100 50 L; 1. jaszczurka zwinka Lacerta agilis S 1 35+900 50 L; IV II 79+000 10 L-P 79+400 10 L 2. jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara S 1 IV II 25+700 150 L; 3. padalec zwyczajny Anguis fragilis S 1 IV II 35+950 50 L Ochrona gatunkowa: S 1 gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymagający ochrony czynnej CLZGiZ (Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych) DD o statusie słabo rozpoznanym i zagrożeniu stwierdzonym, ale bliżej nieokreślonym Załączniki do Dyrektywy Siedliskowej UE: II gatunki wymagające specjalnej ochrony obszarowej IV gatunki wymagające ścisłej ochrony V gatunki, których pozyskiwanie ze stanu dzikiego może podlegać ograniczeniom Załączniki do Konwencji Berneńskiej: II gatunki zwierząt ściśle chronione III gatunki zwierząt chronione (umiarkowanie, częściowo) Światowa czerwona lista zwierząt zagrożonych (IUCN/WCU): # - gatunki z grupy niższego ryzyka wymagające ochrony 60

Ryby Dane literaturowe, potwierdzone przez wywiad w terenie (wędkarze) wskazują, że w wybranych do charakterystyki rzekach przecinanych przez linie kolejowa nr 354: Warcie, Wełnie, Noteci i Gwdzie występuje minimum 39 gatunków ryb i 1 gatunek minoga (tabela 5.6.5). Wśród nich 10 znajduje się w Załącznikach II i V Dyrektywy Siedliskowej, 9 podlega ochronie ścisłej na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Również 12 gatunków objętych jest ochroną poprzez zapisy Konwencji Berneńskiej (Załącznik III). Do ważniejszych rzek dla ochrony krajowej ichtiofauny na trasie linii kolejowej nr 354 należy rzeka Wełna, w której dogodne warunki bytowania znajdują ryby reofilne i litofilne, wymagające do życia wody zimnej, dobrze natlenionej i czystej, o wartkim prądzie oraz twardym dnie, żwirowatym lub kamienistym, niezamulonym. Oprócz całej gamy ryb karpiowatych powszechnie spotykanych w wielkopolskich rzekach (m.in. Warcie, Notecu) występują tu gatunki ryb zagrożonych całkowitym wytępieniem w Polsce, podlegające ochronie gatunkowej, takie jak: głowacz białopłetwy Cottus gobio, śliz, Noemacheilius barbotula, syn. Barbotula barbotula i koza Cobitis taenia. Do innych gatunków ryb napotykanych w Wełnie należą: gatunki z rodziny łososiowatych Salmonidae: pstrąg potokowy Salmo trutta morpha fario, troć wędrowna Salmo trutta morpha trutta, oraz lipień Thymallus thymallus reintrodukowany w roku 2009. Troć wędrowna należy do ryb wędrownych, dwuśrodowiskowych (część życia spędza w morzu, tarło odbywa w górnych odcinkach rzek). W Wełnie obiera sobie miejsca tarłowe jedne z najdalej wysuniętych na południe naszego kraju. Tabela 5.6.5 Wykaz gatunków ryb i minogów występujących w głównych rzekach przecinanych przez linię kolejową nr 354 Poznań - Piła Lp. Nazwa gatunkowa Warta km 25,947 Wełna km 43,841 Noteć km 79,387 Gwda km 91,819 Nr stanowiska na mapie dokumentacyjnej 1 2 3 4 1. minóg strumieniowy Lampetra planeri + + + Status ochronny OS, DSII, BIII 2. brzana Barbus barbus + + + DSV 3. boleń Aspius aspius + + + DSII, BIII 4. certa Vimba vimba + + + - 5. ciernik Gasterosteus aculeatus + + - 6. głowacz białopłetwy Cottus gobio + + OS, DSII 7. jazgarz Gymnocephalus cernuus + + + + - 8. jaź Leuciscus idus + + + + - 9. jelec Leuciscus leuciscus + + - 10. karaś srebrzysty Carassius gibelio + + + - 11. karp Cyprinus carpio + + - 61

12. krąp Abramis bjoerkna + + + + - 13. kiełb Gobio gobio + + + + - 14. kiełb białopłetwy Gobio albipinnatus 15. kleń Leuciscus cephalus + + + + - 16. koza Cobitis taenia + + + + 17. leszcz Abramis brama + + + - 18. lin Tinca tinca + + + - OS, DSII, BIII OS, DSII, BIII 19. lipień Thymallus thymallus + + DSV, BIII 20. łosoś Salmo salar + + DSII, DSV, BIII 21. miętus Lota lota + + + + - 22. okoń Perca fluviatilis + + + + - 23. piekielnica Alburnoides bipunctatus + OS, BIII 24. piskorz Misgunus fossilis + + + 25. płoć Rutilus rutilus + + + + - 26. pstrąg potokowy Salmo trutta m fario + + - 27. pstrąg źródlany Salvelinus fontinalis + - OS, DSII, BIII 28. rozpiór Abramis ballerus + BIII 29. różanka Rhodeus sericus + + OS, DSII 30. sandacz Sander lucioperca + + + - 31. słonecznica Leucaspius delineatus + + BIII 32. strzebla potokowa Phoxinus phoxinus + OS 33. sum Silurus glanis + + + BIII 34. szczupak Esox lucius + + + + - 35. śliz Noemacheilius barbotula + + OS 36. świnka Chondrostoma nasus + BIII 37 troć wędrowna Salmo trutta m trutta + + - 38 ukleja Alburnus alburnus + + + + - 39 węgorz Anguilla anguilla + + + + - 40 wzdręga Scardinius erythrophthalmus + + + - OS gatunek objęty ochroną ścisłą, DS gatunek wymieniony w Załączniku II lub V Dyrektywy Siedliskowej, B gatunek chroniony na mocy Konwencji Berneńskiej, załącznik III 62

Bezkręgowce W trakcie inwentaryzacji na trasie planowanej inwestycji stwierdzono występowanie kilkuset gatunków bezkręgowców, spośród których 37 uznano za cenne przyrodniczo. Ich listę wraz z lokalizacją zawiera tabela 5.6.6. Tabela 5.6.6 Wykaz cennych przyrodniczo bezkręgowców stwierdzonych w czasie inwentaryzacji Gatunek SKORUPIAKI CRUSTACEA Lepidurus apus przekopnica wiosenna ŚLIMAKI GASTROPODA Chondrula tridens wałkówka trójzębna Helicopsis striata ślimak żeberkowany Lithoglyphus naticoides namułek pospolity Vertigo angustior poczwarówka zwężona MAŁŻE BIVALVIA Pseudanodonta complanata szczeżuja spłaszczona Unio crassus skójka gruboskorupowa PROSTOSKRZYDŁE ORTHOPTERA Phaneroptera falcata - długoskrzydlak WAŻKI ODONATA Leucorrhinia albifrons zalotka białoczelna Leucorrhinia pectoralis zalotka większa CHRZĄSZCZE COLEOPTERA CARABIDAE biegaczowate Blethisa multipunctata Stanowiska Nr obszaru o szczególnych walorach dla bezkręgowców okolice Dziembówka 6 nasyp kolejowy między Leszkowem a Kaliną 7 nasyp w Leszkowie 7 Noteć k. Dziembówka 6 okolice Dziembówka 6 Noteć k. Dziembówka 6 Wełna 3 okolice Nietuszkowa 6 Dziembowskie Torfianki 6 Dziembowskie Torfianki 6 Status km linii R od 75+200 do 88+300 CLZ - NT od 85+500 do 88+900 CLZ CR od 85+500 do 88+900 CKZ EN CKZ EN od 75+200 do 88+300 DS II; Ch; CKZ EN; CLZ EN od 75+200 do 88+300 CKZ EN od 75+200 do 88+300 DS II; Ch; SS od 43+300 do 45+000 CLZ - NT od 75+200 do 88+300 DS IV; CLZ LC DS II; DS IV; Ch od 75+200 do 88+300 od 75+200 do 88+300 okolice Dziembówka CLZ VU od 75+200 do 88+300 6 Carabus arcensis biegacz polny lasy na S od Chodzieży Ch od 65+800 do 68+000 5 Carabus convexus między Leszkowem a Ch od 85+500 do 88+900 Kaliną 7 Carabus coriaceus biegacz skórzasty okolice Dziembówka Ch od 75+200 do 88+300 63

Carabus hortensis biegacz ogrodowy Carabus granulatus biegacz granulowany Carabus nemoralis biegacz gajowy Carabus violaceus biegacz fioletowy Oodes helopioides Odacantha melanura DYTISCIDAE pływakowate Liopterus haemorrhoidalis EROTYLIDAE Triplax russica HYDROPHILIDAE kałużnicowate Helophorus laticollis Spercheus emarginatus LUCANIDAE Platycerus caraboides zakliniec Sinodendron cylindricum kostrzeń MELANDRYIDAE Orchesia undulata SCARABAEIDAE żukowate Protaetia aeruginosa kwietnica okazała Protaetia marmorata wepa SCIRTIDAE Prionocyphon serricornis STAPHYLINIDAE kusakowate Sepedophilus bipunctatus TENEBRIONIDAE czarnuchowate Opatrum riparium 6 Kalina 7 lasy na S od Chodzieży, okolice Parkowa 2, 5 okolice Leszkowa 7 okolice Kaliny, Dziembówka, Rogoźna 3, 6, 7 okolice Milcza 6 okolice Dziembówka 6 okolice Dziembówka 6 Kalina 7 okolice Milcza 6 okolice Dziembówka 6 Kalina 7 lasy na S od Chodzieży, dolina Wełny, dolina Warty w Obornikach 1,3, 5 lasy na S od Chodzieży 5 okolice Kaliny 7 okolice Kaliny 7 na N od Rogoźna 4 okolice Kaliny 7 okolice Dziembówka 6 Ch od 85+500 do 88+900 Ch od 35+000 do 37+000; od 65+800 do 68+000; Ch od 85+500 do 88+900 Ch od 43+300 do 45+000; od 75+200 do 88+300; od 85+500 do 88+900; CLZ VU od 75+200 do 88+300 CLZ VU od 75+200 do 88+300 R od 75+200 do 88+300 R od 85+500 do 88+900 R od 75+200 do 88+300 CLZ CR od 75+200 do 88+300 R od 85+500 do 88+900 ECLS LC od 25+300 do 26+200; od 43+300 do 45+000; od 65+800 do 68+000; R od 65+800 do 68+000 Ch od 85+500 do 88+900 ECLS LC od 85+500 do 88+900 R od 45+000 do 46+300 R od 85+500 do 88+900 R od 75+200 do 88+300 64

Platydema violaceum TROGOSSITIDAE Tenebroides mauritanicus MOTYLE LEPIDOPTERA Apatura ilia mieniak strużnik Lycaena dispar czerwończyk nieparek Lycaena helle czerwończyk fioletek okolice Kaliny 7 Kalina, dąbrowa 7 okolice Milcza 6 łąki nad Notecią oraz w okolicach Milcza 6 okolice Milcza 6 R od 85+500 do 88+900 ECLS DD od 85+500 do 88+900 CLZ LC od 75+200 do 88+300 DS II; DS IV; Ch; CKZ LR Ch, CKZ VU, CLZ - VU od 75+200 do 88+300 od 75+200 do 88+300 potencjalne stanowisko Ch chroniony; DS II zamieszczony na załączniku 2 Dyrektywy Siedliskowej; DS IV zamieszczony na załączniku 4 Dyrektywy Siedliskowej; CLZ czerwona lista zwierząt Polski; CKZ czerwona księga zwierząt Polski; ECLS europejska czerwona lista chrząszczy saproksylicznych, R regionalnie rzadki. Gatunki z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej wyróżniono kolorem zielonym Na potrzeby opracowania autorzy wystąpili również do urzędu marszałkowskiego województwa wielkopolskiego, nadleśnictw i kół łowieckich leżących wzdłuż przecinanej linii kolejowej, z zapytaniem o stan zwierzyny łownej występującej w sąsiedztwie oraz o informacje o ewentualnych kolizjach z udziałem zwierząt. Na podstawie wizji terenowych, uzyskanych danych statystycznych (patrz: tabela 5.7.7, można stwierdzić, że powszechnie wzdłuż linii kolejowej występują sarna i dzik, stwierdzone również w granicach obszarów zabudowanych Poznania, Obornik i Chodzieży. Także jeleń należy do powszechnie spotykanego gatunku w lasach sąsiadujących z linia kolejową. 65

Tabela 5.6.7 Liczebność zwierzyny w wybranych obwodach łowieckich położonych w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań Piła (w szt.) Nadleśnictwo (nr obwodu łowieckiego) jeleń sarna dzik 2008 2009 2010 2011 2012 2008 2009 2010 2011 2012 2008 2009 2010 2011 2012 Łopuchówko (116) 180 190 200 220 b.d. 180 180 195 240 b.d. 125 150 170 180 b.d. Łopuchówko (176) 0 0 0 0 b.d. 48 102 78 68 b.d. 10 12 22 33 b.d. Łopuchówko (181) 195 210 230 230 b.d. 180 190 190 170 b.d. 120 120 120 160 b.d. Łopuchówko (186) 29 31 33 45 b.d. 76 78 74 90 b.d. 60 67 75 100 b.d. Łopuchówko (187) 0 5 7 17 b.d. 155 158 152 222 b.d. 21 39 41 53 b.d. Oborniki (110) 21 25 25 26 26 205 215 215 220 230 30 45 75 75 75 Oborniki (111) 10 10 9 9 9 110 110 110 115 115 20 20 30 75 65 Oborniki (117) 10 14 14 18 18 132 140 140 140 140 20 40 40 56 56 Durowo (98) 10 11 14 15 17 184 249 193 171 162 40 100 45 65 69 Durowo (99) 26 27 28 28 29 180 180 180 200 200 45 50 50 65 50 Durowo (109) 19 22 11 16 16 134 128 104 142 160 38 45 42 61 52 Podanin (52) b.d. 35 39 50 44 b.d. 221 194 178 155 b.d. 84 76 94 91 Podanin (53) b.d. b.d. 58 62 49 b.d. b.d. 171 148 92 b.d. b.d. 98 115 94 Podanin (56) b.d. 45 47 47 47 b.d. 265 260 258 232 b.d. 115 110 124 121 Podanin (58) b.d. 13 17 17 12 b.d. 136 147 149 149 b.d. 28 34 34 46 Kaczory (42) 32 34 36 38 39 153 194 154 156 150 108 195 107 113 108 Kaczory (46) 33 36 36 40 46 280 275 275 275 266 60 92 96 90 90 b.d. brak danych Źródło: dane z nadleśnictw 66

Korytarze ekologiczne (szlaki migracji zwierząt) Pojęcie korytarza ekologicznego pojawiło się w prawie polskim stosunkowo niedawno, wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.). Według niej jest to obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów (art. 5, pkt 2). Ponieważ większość dużych zwierząt żyjących w Polsce to gatunki związane ze środowiskiem leśnym i leśno-łąkowym, podstawowymi korytarzami ekologicznymi są dla nich odpowiednio szerokie ciągi leśne i leśno-dolinne o możliwie wysokim stopniu naturalności. Zgodnie z art. 29 ust. 9 znowelizowanej ustawy o ochronie przyrody utrzymanie korytarzy ekologicznych, łączących obszary Natura 2000, jest jednym z podstawowych działań ochronnych, mających na celu zapewnienie właściwego stanu ochrony tych obszarów. Dlatego też na użytek niniejszej analizy przyjęto przebieg korytarzy ekologicznych według opracowania W. Jędrzejewskiego i innych. 2005 - Projekt korytarzy ekologicznych łączących europejską sieć Natura 2000 w Polsce. W granicach Polski wyróżniono siedem korytarzy głównych, które wskazują zasadnicze kierunki migracji dużych zwierząt w skali całego kraju, a nawet kontynentu (tzw. generalne osie migracji). Korytarze te związane są najczęściej z dużymi kompleksami leśnymi, usytuowanymi niejako w ciągu i stosunkowo blisko siebie oraz z szerokimi dolinami rzecznymi, w niewielkim stopniu przekształconymi przez człowieka. Swoistymi odgałęzieniami korytarzy głównych są liczne korytarze uzupełniające, które zapewniają w wielu przypadkach pożądaną możliwość wariantowego kształtowania szlaków wędrówek dużych zwierząt. Linia kolejowa nr 354 Poznań Piła przecina w następujących rejonach główny Korytarz Północno-Centralny i związane z nim korytarze uzupełniające: - pomiędzy Obornikami Wlkp. a Rogoźnem (km linii 34 40) - pomiędzy Budzyniem a Chodzieżą (km linii 60 68) - pomiędzy Milczem a Dziembówkiem (km linii 73 81) - pomiędzy Dziembówkiem a Piłą Kaliną (km linii 82,5 85,5) Oprócz wymienionych wyżej szlaków migracji dużych zwierząt, opiniowana linia kolejowa przecina dwa ważne korytarze migracyjne ptaków: - Dolina Warty w rejonie Obornik Wlkp. (km linii 25 26) Dolina na tym odcinku jest wąska i siedliska atrakcyjne dla ptaków związane są tylko z korytem rzeki. Brak jest tu istotnych lęgowisk ptaków wodno-błotnych (Winiecki et al. 1992). Dolina Warty w dalszej odległości od linii kolejowej pełni ważną role w regionie jako zimowisko ptaków wodnych (M. Świtała, R. Hybsz dane niepubl.). - Dolina Środkowej Noteci pomiędzy Milczem a Dziembówkiem (km linii 73 81) Jest to jedna z najważniejszych ostoi ptaków wodno-błotnych w Polsce. Pełni ona istotną rolę dla ptaków zarówno w okresie lęgowym, jak i w czasie migracji (Bednorz & Kupczyk 1995, Sidło et al. 2004, Wilk et al. 2010). Obszar ten jest częścią ważnego korytarza migracyjnego ptaków obejmującego Dolną Wartę oraz szeroki odcinek doliny Noteci (Bednorz 1989). Ze względu na wysokie walory ornitologiczne obszar ten został objęty ochroną jako obszar Natura 2000 PLB300001 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego. 67

Skomplikowana sieć powiązań ekologicznych na badanym terenie składa się przede wszystkim z opisanych wyżej, głównych i uzupełniających korytarzy migracyjnych dużych zwierząt oraz korytarzy migracyjnych ptaków, ale także z wielu lokalnych, wąskich korytarzy ekologicznych, związanych z dolinami małych cieków, ciągami zadrzewień i zakrzewień, niewielkimi zbiornikami i obniżeniami terenu itp. Są one niekiedy przecinane przez linię kolejową, o czym świadczą m.in. liczne przepusty, wykorzystywane przez drobne zwierzęta, w tym płazy. 5.7. Obszary i obiekty prawnie chronione Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz.1220, z późn. zm.) podstawowymi formami ochrony są parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu i obszary Natura 2000, a także zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne i pomniki przyrody 6. Aktualnie w Polsce wyznaczone zostały obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) - PLB oraz obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW) - PLH, które przekształcone zostaną w przyszłości w specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Linia kolejowa nr 354 Poznań Piła przecina 2 obszary chronionego krajobrazu (OChK Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko-Wągrowiecka oraz OChK Dolina Noteci) i 5 obszarów Natura 2000 (PLB300015 Puszcza Notecka, PLB300001 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego, PLH300004 Dolina Noteci, PLB300012 Puszcza nad Gwdą oraz PLH300045 Ostoja Pilska). Ponadto linia ta przebiega wzdłuż granic Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy oraz obszaru Natura 2000 PLH300043 Dolina Wełny. Dodatkowo w odległości do 1 km po obu stronach wymienionej linii występują 3 rezerwaty przyrody (Gogulec, Słonawy i Wełna), 3 obszary chronionego krajobrazu (OChK w obrębie Biedruska, Pawłowicko-Sobocki OChK oraz OChK Dolina Samicy Kierskiej w gminie Suchy Las), 3 obszary Natura 2000 (PLH300005 Fortyfikacje w Poznaniu, PLH300001 Biedrusko i PLB300013 Dolina Samicy), a także 2 użytki ekologiczne (w gminie Kaczory obręb Dziembowo i Zakole w mieście Piła) i kilkadziesiąt pomników przyrody. Lokalizacja powyższych obszarów chronionych przedstawiona została na mapie - załącznik 5.3. W dalszej części rozdziału przedstawione zostaną najpierw te obszary chronione, które są przecinane przez linię kolejową nr 354 Poznań Piła bądź przylegają do tej linii, a następnie obszary występujące w jej sąsiedztwie, w umownie przyjętym pasie o szerokości 1 km po obu stronach linii. Rezerwaty przyrody W sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań Piła, w umownie przyjętej odległości do 1 km po obu stronach linii, występują 3 rezerwaty przyrody: Gogulec, Słonawy i Wełna. Na wysokości Złotkowa (ok. 12 km) opiniowana linia kolejowa przechodzi w odległości od 700 metrów od rezerwatu przyrody Gogulec (gmina Suchy Las, pow. 5,29 ha), który obejmuje niewielkie jeziorko bezodpływowe, zarastające roślinnością wodną i torfowiskową. 6 Wykaz aktów prawnych, na mocy których powołano opisane w tym rozdziale obszary chronione, znajduje się w rozdziale XV na końcu raportu. 68

Został on utworzony w celu ochrony torfowiska przejściowego z cenną florą i fauną. W rezerwacie stwierdzono występowanie 6 gatunków roślin objętych ochroną prawną: grążel żółty, rosiczka okrągłolistna, kruszyna, konwalia majowa, kalina koralowa i porzeczka czarna. Z innych cennych roślin występują tu: osoka aloesowa, pływacz zwyczajny, cibora brunatna, żabieniec lancetowaty, wiąz szypułkowy, pajęcznica gałęzista, czerwień błotna, bobrek trójlistny oraz kostrzewa sina. W granicach miasta Oborniki (ok. 26-27 km) opiniowana linia sąsiaduje w odległości od 500 metrów z rezerwatem przyrody Słonawy (gmina Oborniki, pow. 2,92 ha), który obejmuje ujściowy odcinek rzeki Wełny o długości około 1 kilometra, z pasami terenu o szerokości 3 m po obu stronach rzeki. Utworzono go w celu ochrony tarlisk wybranych gatunków ryb (w tym gatunków z rodziny łososiowatych), m.in. pstrąga, łososia, troci, certy i lipienia. Na północny wschód od miejscowości Parkowo (ok. 35-37 km) linia kolejowa biegnie w odległości ok. 1 kilometra od rezerwatu przyrody Wełna (gmina Rogoźno, pow. 10,44 ha), który obejmuje odcinek rzeki Wełny o długości około 3,5 km pomiędzy mostem we wsi Wełna i mostem w Jaraczu Młynie. Kręte meandry oraz liczne kamienne progi spiętrzające wodę, nadają temu odcinkowi rzeki charakter górski. Występują tu liczne okazy fauny i flory charakterystyczne dla środowisk rzek o bystrym nurcie, m.in. dwa rodzaje krasnorostów oraz ciekawe okazy małżów i ślimaków, w tym: rozdepka rzeczna i przytulik strumieniowy. Występują także ryby: kleń, jelec i brzana oraz ptaki: zimorodek, pliszka górska i pluszcz. Są też obecne bobry. Obszary chronionego krajobrazu Linia kolejowa nr 354 Poznań Piła przecina 2 obszary chronionego krajobrazu: OChK Dolina Noteci oraz OChK Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko-Wągrowiecka, przebiega wzdłuż granic kolejnego Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy, a także sąsiaduje (w odległości do 1 km) z 3 obszarami chronionego krajobrazu: OChK w obrębie Biedruska, Pawłowicko-Sobocki OChK oraz OChK Dolina Samicy Kierskiej w gminie Suchy Las. Pomiędzy Chodzieżą a Piłą-Kaliną (od km 71,0 do km 85,9) opiniowana linia przebiega na odcinku blisko15 kilometrów przez Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci (pow. 68840 ha), który obejmuje rozległe obniżenie Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej i sąsiadujące skłony wysoczyzn polodowcowych. W krajobrazie tego obszaru, urozmaiconym kanałami, rowami odwadniającymi i starorzeczami, dominują łąki oraz pola z enklawami zakrzewień i zadrzewień, a rzadziej lasy. Opisywany teren jest ważną ostoją ptaków wodno-błotnych i dlatego został objęty ochroną jako Obszar Natura 2000 PLB300001 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego. Ze względu na różnorodność i bogactwo siedlisk ustanowiono tu także Obszar Natura 2000 PLH300004 Dolina Noteci (oba obszary Natura 2000 opisano dalej). Na północ od Rogoźna (km 43,5-44,9) opisywana linia kolejowa przecina na odcinku 1,4 km Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko-Wągrowiecka (pow. 22640 ha), w którym chroniony jest malowniczy krajobraz dolin rzecznych oraz rynien i jezior polodowcowych, związanych z doliną Wełny i rynną gołaniecko-wągrowiecką. Zachowały się tu corocznie zalewane łąki, których część zarasta szuwar trzcinowy, a także fragmenty lasów, w tym naturalny las dębowo-grabowy. 69

Najbardziej wartościowy przyrodniczo, dolny odcinek rzeki chronią opisane już wcześniej rezerwaty Wełna i Słonawy, a szerszy odcinek doliny rzecznej także Obszar Natura 2000 PLH300043 Dolina Wełny (opisany w dalszej części rozdziału). Opisywana linia biegnie także, pomiędzy Piłą-Kaliną a Piłą-Leszkowem (od km 85,9 do km 88,6), na odcinku 2,7 km wzdłuż granicy Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy (pow. 93910 ha), który rozciąga się na terenie Pojezierza Wałeckiego, równinach Wałeckiej i Drawskiej oraz w Dolinie Gwdy. Rosnące na powierzchni rozległego sandru i doliny Gwdy lasy tworzą ogromny kompleks boru sosnowego, zwany często Puszczą nad Gwdą. Ponieważ opisywany teren jest cenną ostoją licznych gatunków ptaków, został objęty ochroną jako opisany dalej Obszar Natura 2000 PLB300012 Puszcza nad Gwdą. Pomiędzy Złotnikami a Golęczewem (ok. km 10-14) opisywana linia biegnie w odległości od 300 m od Obszaru Chronionego Krajobrazu w obrębie Biedruska (pow. 7266,9 ha), który obejmuje teren poligonu Biedrusko. Obszar ten położony jest na pagórkowatej i falistej wysoczyźnie polodowcowej, na północ od Poznania i na zachód od rzeki Warty. Ochronie podlegają tu suche wrzosowiska, murawy kserotermiczne i napiaskowe, łąki trzęślicowe i kośne, ziołorośla, torfowiska przejściowe, trzęsawiska i młaki. Zachodnie obrzeża poligonu porastają lasy, głównie grądowe i kwaśne dąbrowy z udziałem dąbrów świetlistych oraz zbiorowisk łęgowych i olsowych. Przyroda poligonu Biedrusko podlega także ochronie jako Obszar Natura 2000 PLH300001 Biedrusko (opisany w dalszej części rozdziału). Linia Poznań Piła sąsiaduje, za stacją Złotniki (ok. km 10-11), w odległości od 500 metrów, z Pawłowicko-Sobockim Obszarem Chronionego Krajobrazu (pow. 1150 ha), który obejmuje dolną część doliny rzeki Samicy wraz z przylegającymi terenami. W krajobrazie tego obszaru wyróżniamy pola uprawne, wilgotne łąki, trzcinowiska oraz naturalne i sztuczne oczka wodne i niewielkie płaty lasów. Dolina Samicy podlega ochronie także jako Obszar Natura 2000 PLB300013 Dolina Samicy (opisany dalej). Opisywana linia kolejowa przechodzi także w odległości od 900 m (ok. 14 km trasy) przez Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Samicy Kierskiej w gminie Suchy Las (pow. 378 ha), który obejmuje środkową część doliny tej rzeki pomiędzy Golęczewem a Zielątkowem. Jego krajobraz tworzą głównie użytki zielone w dolinach, pola uprawne i zadrzewienia śródpolne, a także niewielkie oczka wodne. Jak już wspomniano, cała dolina Samicy podlega ochronie jako Obszar Natura 2000 PLB300013 Dolina Samicy. Obszary Natura 2000 Linia kolejowa nr 354 Poznań Piła przecina 5 obszarów Natura 2000: PLH300004 Dolina Noteci, PLB300001 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego, PLB300012 Puszcza nad Gwdą, PLB300015 Puszcza Notecka oraz PLH300045 Ostoja Pilska, przebiega wzdłuż granic kolejnego obszaru Natura 2000 PLH300043 Dolina Wełny, a także sąsiaduje (w odległości do 1 km) z 3 obszarami Natura 2000: PLH300005 Fortyfikacje w Poznaniu, PLH300001 Biedrusko i PLB300013 Dolina Samicy. 70

Pomiędzy miejscowościami Milcz i Dziembówko (od km 75,6 do km 80,6), na dystansie ok. 5 km, wspomniana linia kolejowa przebiega przez obszar Natura 2000 PLH300004 Dolina Noteci (pow. 50532,0 ha). Obejmuje on fragment szerokiej doliny Noteci między Bydgoszczą a miejscowością Wieleń, zajęty w dużej części przez torfowiska niskie, z fragmentami zalewowych łąk i trzcinowisk oraz enklawami zakrzewień i zadrzewień. Występują tu także liczne starorzecza i wypełnione wodą doły potorfowe, a także kanały i rowy melioracyjne. Opisywany obszar obejmuje bogatą mozaikę siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (16 rodzajów), z priorytetowymi lasami łęgowymi i dobrze zachowanymi kompleksami łąkowymi. Stwierdzono tu też 8 gatunków zwierząt z Załącznika II wspomnianej dyrektywy. Linia kolejowa Poznań Piła przechodzi na podobnym odcinku (km 75,6-80,2) o długości 4,6 km, przez obszar Natura 2000 PLB300001 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (pow. 32672,1 ha). Obejmuje on rozległą, równoleżnikową pradolinę rzeczną pomiędzy Bydgoszczą a miejscowością Ujście, o zmiennej szerokości od 2 do 8 km. Pokrywają ją w większości różnorodne siedliska łąkowe i zaroślowe (stanowiące aż 83% powierzchni ostoi), na których prowadzona jest od lat gospodarka łąkowa. Występuje tu co najmniej 22 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. W okresie lęgowym obszar zasiedla około 10% populacji krajowej podróżniczka, a także co najmniej 1% populacji krajowej bielika i kani czarnej. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji łabędzia czarnodziobego. Pomiędzy Dziembówkiem a Piłą (od km 82,3 do km 86,6) opiniowana linia przebiega na dystansie 4,3 km przez obszar Natura 2000 PLB300012 Puszcza nad Gwdą (pow. 77678,9 ha). Obejmuje on rozległy kompleks leśny, który tworzą w większości bory sosnowe (zajmujące ponad 80% powierzchni ostoi), a na dnie i zboczach dolin - lasy liściaste i mieszane. Silnie urozmaicona, postglacjalna rzeźba terenu opisywanej ostoi przyczynia się do zróżnicowania siedlisk i bogactwa gatunkowego roślin i zwierząt. Występują tu co najmniej 22 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, z czego co najmniej 8 to gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi. Bardzo ważna ostoja lęgowa lelka, lerki i włochatki. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej gągoła, włochatki, kani czarnej i rudej, lelka, lerki, puchacza i rybołowa. Za stacją Parkowo (od km 36,0 do km 38,1) linia przecina na długości 2,1 km obszar Natura 2000 PLB300015 Puszcza Notecka (pow. 178255,8 ha). Obejmuje on zwarty, jednolity kompleks leśny, położony w międzyrzeczu Noteci i Warty, mającym charakter piaszczystej równiny akumulacyjnej, przekształconej przez wiatr. Jest to największy w Polsce obszar wydm śródlądowych, pokrytych w przewadze monotonnym, jednowiekowym lasem sosnowym (zajmującym aż 92% powierzchni ostoi). Występuje tu co najmniej 31 lęgowych gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 13 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla powyżej 2% populacji krajowej bielika, kani czarnej i kani rudej, a także co najmniej 1% populacji krajowej bąka, podgorzałka, puchacza, rybołowa, trzmielojada, gągoła i nurogęsi. Ostatnim z obszarów Natura 2000, przecinanych przez opisywaną linię za stacją Piła-Kalina (km 85,8 86,6) na odcinku 0,8 km, jest obszar PLH300045 Ostoja Pilska (pow. 3068,6 ha). Składa się on z dziewięciu różnorodnych obszarów usytuowanych wokół Piły, których powstanie wiąże się z postojem, a następnie zanikiem lądolodu ostatniego zlodowacenia. 71

Dlatego też cechą omawianej ostoi jest duża zmienność typologiczna siedlisk, przy czym przeważają tu siedliska leśne, zajmujące około 88% jej powierzchni. Ostoja Pilska pod względem liczby typów siedlisk Natura 2000, stanowi jeden z bogatszych obszarów zachodniej Polski. Licznie reprezentowane są tu rzadkie i zagrożone w skali regionu i kraju gatunki roślin i zwierząt. Obszar przecinany przez linię kolejową obejmuje zwarty kompleks kwaśnych dąbrów i grądów środkowoeuropejskich. Opisywana linia kolejowa przylega w dwóch miejscach (w km 39,1 39,5 oraz 43,6 44,0), łącznie na odcinku 0,8 km, do obszaru Natura 2000 PLH300043 Dolina Wełny (pow. 1447,0 ha), który obejmuje dolny, silnie meandrujący odcinek rzeki Wełny pomiędzy Rogoźnem a Obornikami, o długości ok. 14 km. Dolina Wełny porośnięta jest lasami sosnowymi i zajęta częściowo przez użytki rolne, a wzdłuż rzeki znajdują się fragmenty grądów, łęgów i ekstensywnie użytkowanych łąk. Obszar Doliny Wełny ma istotne znaczenie dla ochrony ichtiofauny i siedlisk związanych z uregulowaną w niewielkim stopniu rzeką o dużym spadku i silnym nurcie. Na szczególne podkreślenie zasługuje obecność gatunków ryb chronionych i zagrożonych w Polsce, w tym z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: głowacza białopłetwego, kozy i piskorza, a także troci wędrownej i brzany. W granicach administracyjnych miasta Poznania (ok. km 2,0) opisywana linia kolejowa przebiega w odległości od 150 m od ruin fortu VIa, wchodzącego w skład obszaru Natura 2000 PLH300005 Fortyfikacje w Poznaniu (pow. 137,4 ha). Obszar obejmuje kompleks XIXwiecznych budowli fortecznych (łącznie 22 obiekty), które stanowią miejsce zimowania nietoperzy. Stwierdzono tu występowanie 4 gatunków tych zwierząt, w tym stabilne populacje nocka dużego i mopka. Pomiędzy miejscowościami Złotniki-Wieś i Golęczewo (ok. km 10-14) linia kolejowa przebiega w oddaleniu od 100 m do 1 km od granic obszaru Natura 2000 PLH300001 Biedrusko (pow. 9938,1 ha). Obejmuje on teren poligonu Biedrusko, położony na pagórkowatej i falistej wysoczyźnie polodowcowej, rozciągającej się na zachód od tzw. Poznańskiego Przełomu Warty. Największą część obszaru (prawie 2/3 powierzchni) zajmują lasy, przeważnie kompleksy grądów i kwaśnych dąbrów oraz zbiorowisk łęgowych i olsowych w obniżeniach terenu. Znacznie powierzchnie pokrywają murawy psammofilne i kserotermiczne, a także różnego typu zarośla. W granicach omawianego obszaru stwierdzono występowanie aż 16 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej i 9 gatunków zwierząt z Załącznika II tej dyrektywy. Nagromadzenie stanowisk roślin chronionych i zagrożonych, nadaje temu obszarowi wysoką rangę w skali kraju. Na szczególną uwagę zasługują 32 taksony z regionalnej czerwonej listy, przy czym dwa spośród nich posiadają status "zagrożony": leniec pospolity oraz skrzyp pstry. Opiniowana linia kolejowa sąsiaduje także, za miejscowością Golęczewo (ok. 15 km), w odległości od 500 m, z obszarem Natura 2000 PLB300013 Dolina Samicy (pow. 2391,0 ha). Obejmuje on górny i środkowy odcinek doliny rzeki Samicy (lewy dopływ Warty) oraz sąsiadujące fragmenty płaskiej moreny dennej, zajętej głównie przez pola uprawne. Jedynie w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki występują wilgotne łąki, trzcinowiska oraz naturalne i sztuczne oczka wodne, a także niewielkie kompleksy leśne. 72

W dolinie Samicy stwierdzono występowanie co najmniej 19 lęgowych gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (w tym licznego bączka oraz dwóch gatunków migrujących: gęsi zbożowej i białoczelnej), a także 5 gatunków ptaków odnotowanych w Polskiej Czerwonej Księdze. Użytki ekologiczne Linia kolejowa nr 354 Poznań Piła przebiega w odległości do 1 km od dwóch użytków ekologicznych, położonych w rejonie miasta Piły. W sąsiedztwie leśniczówki Kalina (ok. km 85) opiniowana linia przebiega w odległości ok. 1 km od użytku ekologicznego w gminie Kaczory (obręb Dziembowo), o powierzchni 1,04 ha. Obejmuje on śródleśną łąkę w oddziale 333b w Leśnictwie Kalina (działka ewidencyjna nr 8333/1), która stanowi stałe miejsce bytowania i żerowania zwierzyny płowej. Na zachód od stacji Piła-Kalina (ok. km 86) linia kolejowa mija w odległości ok. 500 m użytek ekologiczny Zakole w mieście Piła, o powierzchni 0,94 ha, położony po zachodniej stronie ulicy Walki Młodych (działka ewidencyjna nr 8326). Został on ustanowiony w celu zachowania różnorodności biologicznej doliny Gwdy w granicach administracyjnych miasta Piły. Pomniki przyrody W strefie o szerokości ok. 300 m (150 m po obu stronach linii kolejowej) wyznaczonej wzdłuż linii nr 354 Poznań Piła stwierdzono 7 pomników przyrody: drzew i grup drzew (patrz: tabela 5.7.1). Żaden z nich nie koliduje z przedsięwzięciem, gdyż nie rośnie w strefie przewidzianej do prowadzenia planowanych prac. Tabela 5.7.1. Pomniki przyrody w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań Piła L.p. Gmina Opis pomnika Lokalizacja pomnika 1. gmina Rogoźno dąb szypułkowy (2 szt.) Leśnictwo Wełna (oddz. 129) 2. miasto Chodzież lipa drobnolistna (15 szt.) ul. Ujska 3. miasto Chodzież lipa drobnolistna (2 szt.) i sosna pospolita ul. Strzelecka 11 park przy internacie 4. gmina Kaczory wiąz szyp. i dąb szyp. Dziembowo 5. miasto Piła dąb szyp.(7 szt.) i klon jesion. Leśnictwo Kalina 6. miasto Piła dąb szypułkowy (6 szt.) stacja PKP w Kalinie 7. miasto Piła dąb szypułkowy (2 szt.) leśniczówka w Kalinie źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu 5.8. Krajobraz i struktura użytkowania terenu Przy opisie krajobrazów występujących w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła, posłużono się pięciostopniowym podziałem na klasy naturalności, wydzielone m.in. ze względu na cechy fizjonomiczne takie jak: rzeźba, pokrycie powierzchni, spotykana fauna i 73

flora, sposób użytkowania, zabudowa itp.) oraz na stopień degradacji krajobrazu (tabela 5.8.1). Tabela 5.8.1 Klasy naturalności krajobrazu Klasa krajobrazu Charakterystyka Krajobraz naturalny - A krajobraz subnaturalny - B krajobraz seminaturalny - C krajobraz rolniczy - D krajobraz zurbanizowany - E charakteryzuje się obecnością wyłącznie spontanicznej fauny i flory charakteryzuje się fauną i florą w znacznym stopniu spontaniczną, przy jednoczesnej słabej antropogenicznej modyfikacji roślinności i gleb (mogą to być naturalne, końcowe stadia sukcesji) charakteryzuje się fauną i florą w znacznym stopniu spontaniczną, przy jednoczesnym silnym wpływie antropogenicznym na roślinność i gleby (tzn. formacje roślinne inne niż to wynika z potencjalnej roślinności naturalnej) charakteryzuje się fauną i florą w znacznym stopniu zorganizowaną i kontrolowaną przez człowieka, przy jednoczesnym silnym wpływie antropogenicznym na gleby (melioracje, nawożenie) i roślinność (zbiorowiska ruderalne), mogą to być również lasy gospodarcze, duże obszary łąkowe i drobne osadnictwo charakteryzuje się bardzo zubożałą fauną i florą, której podstawę stanowią gatunki wprowadzone przez człowieka, z glebami w znacznym stopniu sztucznymi (urbanoziemy), z roślinnością zaplanowaną i pielęgnowaną - mogą to być obszary miejskie i przemysłowe W granicach opracowania dominującym typem krajobrazu jest krajobraz rolniczy (D) i zurbanizowany (E). Krajobrazy naturalne (A) nie występują. Najbliższym obszarem, który można zakwalifikować do tej klasy, jest rezerwat przyrody Gogulec. Występujące i opisane obszary Natura 2000 jakie przecina linia i leżą nieopodal, zaliczyć można jedynie do krajobrazów subnaturalnych (B) lub wręcz seminaturalnych (C). Przedstawiony podział potwierdza struktura zagospodarowania przestrzennego przecinanych terenów. Spośród czterech powiatów leżących na trasie przebiegu linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła, w trzech z nich: poznańskim, obornickim i pilskim, struktura użytkowania jest generalnie zbliżona do siebie (tabela 5.8.2). Grunty rolne zajmują odpowiednio od 63,6 do 61,3% ogólnej powierzchni powiatów. Na lasy i zadrzewienia przypada 31,7 % w powiecie obornickim, 29,9% w powiecie pilskim i tylko 22,8% w powiecie poznańskim, co wynika z jego charakteru (kosztem gruntów rolnych i leśnych rozwinęła się infrastruktura mieszkaniowa i komunikacyjna). W zagospodarowaniu terenu powiatu chodzieskiego stosunkowo duży procent powierzchni przypada na grunty leśne i zadrzewione - 36,4%, kosztem gruntów rolnych - 56,5%. Powyższy podział znajduje odzwierciedlenie w zagospodarowaniu terenu w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej, co potwierdzają bezpośrednie obserwacje oraz pomiary na mapach. Tabela 5.8.2 Struktura użytkowania terenu wzdłuż przebiegu linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła 74

Powiat poznański obornicki chodzieski pilski Powierzchnia ogólna Użytki rolne Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione ha / % Grunty zabudowane i zurbanizowane Nieużytki Tereny różne 189995 120828 43367 14504 2568 8728 100 63,6 22,8 7,6 1,4 4,6 71104 43584 22518 3090 829 1083 100 61,3 31,7 4,3 1,2 1,5 68506 38811 24960 2621 1285 829 100 56,6 36,4 3,8 1.9 1,3 126822 77629 37914 6017 2520 2742 100 61,2 29,9 4,7 2,0 2,2 5.9. Zabytki Na mocy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz, U. Nr 162, poz. 1568 z późń. zm.), ochroną prawną objęte są zabytki nieruchome (m.in. krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, w tym obronnego, cmentarze, parki), w tym zabytki archeologiczne (m.in. pozostałości pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska i kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej), a także nie będące przedmiotem niniejszej analizy zabytki ruchome. Podstawową formą ochrony prawnej jest wpis do rejestru zabytków, dokonywany na podstawie decyzji, wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Do rejestru może być również wpisane otoczenie zabytku, wyznaczone w celu ochrony jego wartości widokowych oraz ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Konserwator wojewódzki prowadzi również oprócz wymienionego już rejestru tzw. ewidencję zabytków, zawierającą dane o innych obiektach, posiadających istotne walory kulturowe. Linia kolejowa nr 354 Poznań Piła znajduje się w zasięgu kompetencji kilku organów związanych z ochroną zabytków, tj. Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu (teren miasta Poznania), Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu (powiat poznański, gmina Suchy Las), Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków W Poznaniu (powiat obornicki, gminy: Oborniki i Rogoźno) oraz Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków W Poznaniu Delegatura w Pile (powiat chodzieski, gminy Budzyń, Chodzież i miasto Chodzież oraz powiat pilski, gmina Kaczory i miasto Piła). Autorzy opracowania wystąpili do wymienionych wyżej instytucji (wojewódzkiego konserwatora zabytków i podległych mu organów) z prośbą o udostępnienie informacji na temat zabytków, leżących w sąsiedztwie opiniowanej linii kolejowej i uzyskali na nie pisemne odpowiedzi. W pismach wskazano zabytki nieruchome, wpisane do rejestru i ewidencji, zwracając jednocześnie uwagę na sposób postępowania z zabytkami archeologicznymi, które mogą być narażone na niekorzystne oddziaływanie prac budowlanych. Poniżej przedstawiono wykaz zabytków wpisanych do rejestru, wykaz zabytków wpisanych do ewidencji i wykaz stanowisk archeologicznych, położonych w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań Piła. 75

WYKAZ ZABYTKÓW WPISANYCH DO REJESTRU położonych w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła stan na 30.06.2013 r. pow. miejski Poznań POZNAŃ m. - fortyfikacje Twierdzy Poznań (18 fortów), 1876-96, nr rej.: A-245 z 25.05.1983: - fort VI a, ul. Golęcińska (granice: postanowienie nr 871 z 06.11.2008) pow. poznański SUCHY LAS gm. Golęczewo - stacja kolejowa, szach., 1902-06, nr rej.: 1893/A z 21.07.1981 - dom, ul. Dworcowa 27 (d. 25/27, 10), 1902-06, nr rej.: 1858/A z 09.06.1981 pow. pilski PIŁA m. - zespół stacji kolejowej Piła-Główna z otoczeniem, ul. Zygmunta Starego, nr rej.: 796 /Wlkp/A z 07.06.2010: - budynek dworca z wiatami dworcowymi, 1851 - trafostacja, 1911 - tunel z pawilonem wyjściowym, 1910 - nastawnia Pł-A z wyposażeniem, 1920 - nastawnia Pł-2, po 1910 - lokomotywownia okrągła, 1870 - wieża wodna (I) ze stacją pomp i kominem, 1870 - wieża wodna (II), 1890-91 - magazyn towarowy, 1912 WYKAZ ZABYTKÓW WPISANYCH DO EWIDENCJI położonych w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła stan na 31.03.2012 r. pow. poznański SUCHY LAS gm. Złotniki 76

- zespół stacji kolejowej, ul. Dworcowa: - budynek dworca, ul. Dworcowa 2, pocz. XX w. - budynek mieszkalny, ul. Dworcowa 31, 1900-1910 - budynek mieszkalny, ul. Dworcowa 33, 1900-1910 - budynek dróżnika, ul. Dworcowa 5, pocz. XX w. Chludowo - budynek dworca, ul. Dworcowa, 1905 - dom, ul. Dworcowa 30, 1900-1910 - budynek gospodarczy, ul. Dworcowa, 1905 - dom dróżnika, ul. Nd Torem - dom, ul. Dworcowa 34, 1905 - dom, ul. Dworcowa 36, 1905 - dom, ul. Dworcowa 44, 1905 pow. obornicki OBORNIKI gm. Wargowo - budynek dworca - dróżniczówka - dom dróżnika, nr 67 Oborniki - budynek dworca - parowozownia - dom pracowników kolei, ul. Staszica 16 - dom pracowników kolei, ul. Staszica 20 - budynek magazynowy - dróżniczówka, ul. Kowanowska 10 - szalet - dom pracowników kolei, ul. Staszica 14 - dom przy wieży ciśnień - wieża ciśnień Rożnowo - dróżniczówka, ul. Dworcowa 6 - szkoła, ob. dom, ul. Dworcowa 46 - dom, ul. Dworcowa 21 ROGOŹNO gm. 77

Parkowo - dom dróżnika - budynek dworca Rogoźno - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 1 - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 6 - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 7 - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 8 - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 9 - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 10 - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 11 - budynek magazynowy, ul. Dworcowa 11a - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 12 - dom dróżnika, ul. Dworcowa - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 13 - dom pracowników kolei, ul. Dworcowa 19 - nastawnia, k. XIX w. - nastawnia, l. 30-te XX w. - budynek dworca, ul. Piłsudskiego - dom pracowników kolei, ul. Piłsudskiego 41 - lokomotywownia, ul. Piłsudskiego - wieża ciśnień nr 1, ul. Piłsudskiego - wieża ciśnień nr 2, ul. Piłsudskiego - wieża ciśnień nr 3, ul. Piłsudskiego pow. chodzieski BUDZYŃ gm. Sokołowo Budzyńskie - zespół stacji kolejowej: - budynek dworca, pocz. XX w. - dom, pocz. XX w. Budzyń - stacja kolejowa, k. XIX w. Ostrówki - stacja kolejowa, 1910-20 78

CHODZIEŻ gm. i m. Karczewnik - dom dróżnika (przy drodzy do Stróżewka), pocz. XX w. Chodzież - zespół stacji kolejowej: - noclegownia, ob. dom, ul. Fabryczna 1, pocz. XX w. - dom, ul. Fabryczna 2, pocz. XX w. - magazyn, ul. Strzelecka, przy przej. kol., pocz. XX w. - wieża ciśnień, ul. Fabryczna, 1912 - nastawnia I, ul. Fabryczna, pocz. XX w. - nastawnia II, ul. Dworcowa, pocz. XX w. - nastawnia, ob. dom, ul. Wiejska 3, 1902 - wiadukt kolejowy, ul. Kochanowskiego, pocz. XX w. Milcz - zespół stacji kolejowej: - budynek dworca, 1879? - budynek gospodarczy, pocz. XX w. - dom dróżnika nr 91, pocz. XX w. pow. pilski KACZORY gm. Dziembówko - zespół stacji kolejowej: - budynek dworca, pocz. XX w. - nastawnia, pocz. XX w. PIŁA m. - zespół stacji kolejowej Piła-Główna: - budynek administracyjny, d. Zakład Telekomunikacji Kolejowej, ok. 1900 - budynek administracyjny, d. Poczta Polska, 1902 - budynek administracyjny, d. Sekcja Przewozów Pasażerskich, ok. 1900 - budynek administracyjny, d. Sekcja Drogowo-Osobowa, 1890 - budynek administracyjny, ob. Miejski Ośr. Pom. Społ., ul. Kwiatowa 15, XIX w. - magazyn przy parowozowni, 1912 - budynek mieszkalno-magazynowy, ul. Zygmunta Starego 8, 1922 - budynek ekspedycji, 1890 - budynek gospodarczy, pocz. XX w. 79

- nastawnia, 1890 - budynek trafostacji, pocz. XX w. - dom, ul. Zygmunta Starego 9, 1920? - dom, ul. Zygmunta Starego 11, pocz. XX w. - dom, ul. Zygmunta Starego 13, 1905 - dom, ul. Zakopiańska 8, pocz. XX w. WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH położonych w sąsiedztwie linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła stan na 31.03.2012 r. wpisanych do rejestru zabytków: Jeżyce, gm. Poznań, stan. 192, ob. AZP 52-27/32 wpisanych do ewidencji zabytków: Złotkowo, gm. Suchy Las, stan. 2, ob. AZP 50-26/95 Golęczewo, gm. Suchy Las, stan. 12, ob. AZP 50-26/93 Golęczewo, gm. Suchy Las, stan. 14, ob. AZP 49-26/114 Golęczewo, gm. Suchy Las, stan. 13, ob. AZP 49-26/113 Chludowo, gm. Suchy Las, stan. 40, ob. AZP 49-26/111 Chludowo, gm. Suchy Las, stan. 37, ob. AZP 49-26/108 Chludowo, gm. Suchy Las, stan. 36, ob. AZP 49-26/107 Chludowo, gm. Suchy Las, stan. 29, ob. AZP 49-26/100 Chludowo, gm. Suchy Las, stan. 23, ob. AZP 49-26/94 Chludowo, gm. Suchy Las, stan. 22, ob. AZP 49-26/93 Ocieszyn, gm. Oborniki, stan. 10, ob. AZP 48-26/96 Ocieszyn, gm. Oborniki, stan. 8, ob. AZP 48-26/94 Ocieszyn, gm. Oborniki, stan. 20, ob. AZP 48-26/147 Gołaszyn, gm. Oborniki, stan. 27, ob. AZP 48-26/46 Gołaszyn, gm. Oborniki, stan. 23, ob. AZP 48-26/42 Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 30, ob. AZP 47-27/32 Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 29, ob. AZP 47-27/31 Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 28, ob. AZP 47-27/27 Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 13, ob. AZP 47-27/21 Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 12, ob. AZP 47-27/22 Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 10, ob. AZP 47-27/14 Parkowo, gm. Rogoźno, stan. 7, ob. AZP 46-27/19 Gościejewo, gm. Rogoźno, stan. 59, ob. AZP 44-28/86 Gościejewo, gm. Rogoźno, stan. 42, ob. AZP 44-28/69 Gościejewo, gm. Rogoźno, stan. 41, ob. AZP 44-28/68 Tarnowo, gm. Rogoźno, stan. 25, ob. AZP 44-28/17 Tarnowo, gm. Rogoźno, stan. 19, ob. AZP 44-28/11 Sokołowo Budzyńskie, gm. Budzyń, stan. 31, ob. AZP 43-28/58 Sokołowo Budzyńskie, gm. Budzyń, stan. 23, ob. AZP 43-28/41 Sokołowo Budzyńskie, gm. Budzyń, stan. 22, ob. AZP 43-28/40 80

Sokołowo Budzyńskie, gm. Budzyń, stan. 21, ob. AZP 43-28/39 Budzyń, gm. Budzyń, stan. 20, ob. AZP 42-28/34 Budzyń, gm. Budzyń, stan. 17, ob. AZP 42-28/31 Kąkolewice, gm. Budzyń, stan. 13, ob. AZP 42-28/18 Kąkolewice, gm. Budzyń, stan. 12, ob. AZP 42-28/17 Ostrówki, gm. Chodzież, stan. 22, ob. AZP 41-27/109 Stróżewo, gm. Chodzież, stan. 17, ob. AZP 41-27/23 Stróżewo, gm. Chodzież, stan. 4, ob. AZP 41-27/10 Studzieniec, gm. Chodzież, stan. 18, ob. AZP 39-26/44 Studzieniec, gm. Chodzież, stan. 10, ob. AZP 39-26/36 Studzieniec, gm. Chodzież, stan. 9, ob. AZP 39-27/35 Studzieniec, gm. Chodzież, stan. 8, ob. AZP 39-27/34 Studzieniec, gm. Chodzież, stan. 2, ob. AZP 39-27/28 Milcz, gm. Chodzież, stan. 3, ob. AZP 39-27/5 Milcz, gm. Chodzież, stan. 4, ob. AZP 39-27/4 Piła, gm. Piła, stan. 89, ob. AZP 37-26/33 Piła, gm. Piła, stan. 87, ob. AZP 37-26/31 Piła, gm. Piła, stan. 79, ob. AZP 37-26/23 Piła, gm. Piła, stan. 78, ob. AZP 37-26/22 Piła, gm. Piła, stan. 77, ob. AZP 37-26/21 Piła, gm. Piła, stan. 76, ob. AZP 37-26/20 Piła, gm. Piła, stan. 75, ob. AZP 37-26/19 Piła, gm. Piła, stan. 74, ob. AZP 37-26/18 Piła, gm. Piła, stan. 73, ob. AZP 37-26/17 Piła, gm. Piła, stan. 72, ob. AZP 37-26/16 Z racji na charakter planowanego przedsięwzięcia największą grupę zabytków w sąsiedztwie linii kolejowej Poznań Piła stanowią różnego rodzaju obiekty kolejowe, w tym przede wszystkim budynki dworcowe z zabudową towarzyszącą (m.in. wieżami ciśnień), nastawnie, lokomotywownie, dróżniczówki, a także liczne domy dla pracowników kolei. Obiekty te znajdują się w znakomitej większości w ewidencji, prowadzonej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wśród obiektów kolejowych na opiniowanej linii wyróżniają się przede wszystkim zespół stacji kolejowej Piła-Główna, a także stacja kolejowa w Golęczewie (wpisane do rejestru zabytków). Do unikatowych w skali Europy należy, zaprojektowany na planie koła, budynek parowozowni w Pile, którego hala główna ma średnicę 31m i wysokość 16 metrów. Ciekawym zabytkiem są ruiny jednego z fortów tzw. pierścienia zewnętrznego XIX-wiecznej Twierdzy Poznań, leżące przy ul. Golęcińskiej w Poznaniu (na ok. 2,0 km linii, po lewej stronie), również wpisane do rejestru. Są one oddalone ok. 150 metrów i więcej od linii kolejowej. Spośród zinwentaryzowanych stanowisk archeologicznych na szczególną uwagę zasługuje wpisane do rejestru zabytków stanowisko Jeżyce nr 192 (obszar AZP 52-27/32), przy ul. Warmińskiej w Poznaniu (ok. 1,0 km linii, po prawej stronie), będące pozostałością osad z epoki mezolitycznej i neolitycznej. 81

Linia kolejowa Poznań-Piła przecina cztery stanowiska archeologiczne (wyznaczone jedynie w oparciu o fragmenty ceramiki), które odznaczają się dużą wartością poznawczą: Chludowo, gm. Suchy Las, stan. 36, ob. AZP 49-26/107 (km linii 16,0-16,3) osada, kultura przeworska Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 12, ob. AZP 47-27/22 (km linii 29,9 30,1) osada, kultura przedłużycka Kowanówko, gm. Oborniki, stan. 10, ob. AZP 47-27/14 (km linii 30,2 30,4) osada: kultura łużycka, kultura przeworska, nowożytna Gościejewo, gm. Rogoźno, stan. 59, ob. AZP 44-28/86 (km linii 44,8 45,0) osada, kultura przeworska Fot. 5.31 Na przeważającej długości przebiegu linii kolejowej towarzyszą pola uprawne Fot. 5.32 Przykład łąk pozostających w intensywnej uprawie rolnej - okolice Tarnowa (km 49,3) Fot. 5.33 Przejazd kolejowy kat. B na drodze krajowej nr 11 (km 47,900) Fot. 5.34 Pola uprawne w sąsiedztwie linii ok. km 65,0 82

Fot. 5.35 Czarne ziemie pobagienne występujące na tarasach w dolinie Noteci, podlegają intensywnej uprawie Fot. 5.36 Widok w kierunku wschodnim z przejazdu w km 91,6 w Pile 83

6. WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTUROWE 6.1. Wpływ na wody podziemne 6.1.1. Metodyka oceny Analizę wpływu modernizacji (rewitalizacji) linii kolejowej nr 354 Poznań - Piła na środowisko wód podziemnych przeprowadzono na podstawie rozpoznania warunków geologicznych i hydrogeologicznych w rejonie przebiegu linii, z wykorzystaniem: Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 (arkusze: Poznań, Oborniki, Parkowo, Chodzież, Śmiłowo) z Objaśnieniami, Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, Mapy Sozologicznej Polski w Skali 1:50 000 Oceny warunków geologicznych dla potrzeb opracowania Studium Wykonalności dla zadania: Modernizacja Linii Kolejowej Nr 354 Poznań Główny POD Piła Główna; Krzysztof Zieliński (Upr. CUG Nr 070874), Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry M.P. Nr 40, poz.451 z 2011 r. informacji przedstawionych w raportach Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Poznaniu (WIOŚ) Zgodnie z obowiązującymi przepisami 7, wody deszczowe pochodzące z nieutwardzonych odcinków linii kolejowych, nie są traktowane jako wody zanieczyszczone (ścieki opadowe). Dotyczy to również wód infiltrujących z podtorza do gruntu. Z punktu widzenia wpływu modernizacji (rewitalizacji) linii kolejowej nr 354 Poznań Główny POD. - Piła Główna na środowisko wód podziemnych najistotniejszym zadaniem jest określenie jej potencjalnego oddziaływania na główny użytkowy poziom wód (GUPW) eksploatowany w ujęciach komunalnych. Należy przy tym zaznaczyć, że użytkowy poziom wodonośny w osadach czwartorzędu nie zawsze jest pierwszym poziomem licząc od powierzchni terenu (poziomy wodonośne występują w układzie piętrowym). Mówiąc o wpływie przedsięwzięcia, rozpatrywano wpływ ilościowy, rozumiany jako oddziaływanie na zasobność warstw wodonośnych i wielkość zasilania oraz wpływ jakościowy, wyrażający się ingerencją w parametry fizyko-chemiczne wód podziemnych. O skali i zasięgu negatywnego wpływu na środowisko wód podziemnych decyduje ilość oraz rodzaj substancji, która zostanie do niego uwolniona - pośrednio, w wyniku infiltracji. W raporcie zwrócono także uwagę na potencjalne oddziaływanie linii na etapie realizacji i eksploatacji na przecinane GZWP. 6.1.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia W przypadku normalnej eksploatacji linii kolejowej, a z taką mamy głównie do czynienia (poza przypadkami wystąpienia zdarzeń o znamionach poważnej awarii), wody głównego 7 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 27, poz. 169) 84

użytkowego poziomu wodonośnego (GUPW) nie są narażone na infiltrację zanieczyszczeń, co wynika z faktu, że takie substancje nie są emitowane do środowiska w trakcie bieżącej eksploatacji linii kolejowej i nie występują na powierzchni w przecinanych przez nią terenach - brak istotnego wpływu na jakość wód podziemnych, niezależnie od stwierdzonego stopnia izolacji GUWP. Ponieważ w granicach rozpatrywanej linii kolejowej, powierzchnie utwardzone zajmują minimalny procent terenu (są to m.in.: perony, połacie dachowe, place i drogi techniczne na niektórych stacjach), nie ograniczają one swobody infiltracji wód opadowych i zasilania pierwszego poziomu wodonośnego. Jak wskazują to dane zawarte na mapach hydrogeologicznych, linia jako budowla nie utrudnia kierunków spływu wód podziemnych. Można zatem przyjąć, że nie ma wpływu na zasobność warstw wodonośnych, w tym na przecinane GZWP. Opiniowana linia kolejowa przebiega przez obszary, w których występują zasobne poziomy wód podziemnych, będące obecnie i w przyszłości źródłem zaopatrzenia w wodę. W sąsiedztwie trasy znajdują się trzy ujęcia wód podziemnych (Chludowo, Kowanówko i Chodzież). Ustanowiona strefa ochrony pośredniej dla ujęcia w Kowanówku (leżąca w minimalnej odległości ok. 250 m od linii kolejowej) nie koliduje z linią kolejową. Strefa ochrony bezpośredniej ujęcia w Chludowie leży w bezpośrednim sąsiedztwie ujęcia i oddalona jest od linii o ok. 800 metrów. Ujęcie w Chodzieży nie ma ustanowionej strefy ochronnej. Zły stan techniczny systemu odwadniającego linię kolejową (trawiastych rowów przyskarpowych), nie niesie ze sobą negatywnych skutków na ilość i jakości GUPW, gdyż funkcjonuje on w podobnych warunkach w przyrodzie, uzależnionych jedynie od uwarunkowań meteorologicznych. Dopiero w przypadku zdarzeń z udziałem ładunków niebezpiecznych, z racji na mało skuteczne działanie systemu wynikające z utrudnionej infiltracji (zamulenie rowów, utrudniony spływ powodujący stałe zawodnienie itp.), a w efekcie, nieskutecznego oczyszczania, wpływ linii na wody podziemne może być znaczący. 6.1.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia Opcja "0" W przypadku niepodejmowania prac modernizacyjnych i rewitalizacyjnych na linii, nie wystąpią niekorzystne oddziaływania na środowisko wód podziemnych związane z etapem przebudowy systemy odwadniającego oraz z pracami przy wybranych obiektach inżynieryjnych, wynikające głównie z prowadzenia prac ziemnych i wykorzystywania sprzętu mechanicznego (możliwość zanieczyszczeń substancjami ropopochodnymi). Opcje inwestycyjne Wpływ prac modernizacyjnych (rewitalizacyjnych) na środowisko wód podziemnych zależy od skali i zakresu przyjętego do realizacji programu działań. Negatywny wpływ realizacji inwestycji na środowisko wód podziemnych mogą mieć następujące prace i działania: prace ziemne związane z rewitalizacją systemu odwodnieniowego (rowów trawiastych i odwodnienia wgłębnego - drenaży), zbliżone pod względem wielkości dla wszystkich rozpatrywanych opcji (wariantów), 85

prace ziemne związane z budową nowych odcinków rowów trawiastych i odcinków drenaży wgłębnych na szlaku i na stacjach, roboty ziemne prowadzone przy naprawie, wzmacnianiu i poszerzaniu nasypów, roboty budowlane związane z remontem i wymianą obiektów inżynieryjnych, w tym palowanie. odprowadzania bez oczyszczania ścieków bytowych i technologicznych z obiektów zaplecza budowy, spływy wód deszczowych i roztopowych z terenu budowy, dróg dojazdowych i zaplecza budowy, mogące powodować zanieczyszczenie wód podziemnych wypłukiwanymi substancjami ropopochodnymi pochodzącymi z maszyn budowlanych, środków transportu, czy innymi związkami wykorzystywanymi na budowie, zajęcie pod inwestycję, w sposób nieodwracalny, terenów dotąd niezainwestowanych (biologicznie czynnych i czystych) W ramach planowanych prac nie przewiduje się zmian w geometrii linii wymagających wyjścia z obecnych linii rozgraniczających, łączących się z potrzebą prowadzeniem prac ziemnych, powodujących zmiany w rzeźbie terenu, głównie z racji przemieszczania dużych objętości mas ziemnych. Zakładana potrzeba poszerzenia nasypu kolejowego o ok. 1-2 m: w opcji 3 - na długości ok. 71km, w opcji 4 - ok. 72 km, w opcji 2 - ok. 56 km, opcji 2A - ok. 57 km i w opcji 2N - ok. 4 km, wymagać będzie przywiezienia mas ziemnych spoza placu budowy. Nie będzie zatem bezpośredniej ingerencji w podłoże w otoczeniu linii, co mogłoby zaburzyć stosunki wodne w jej sąsiedztwie, szczególnie w miejscach płytkiego ich występowania. Transport mas ziemnych z maksymalnym wykorzystaniem kolejowych wagonów samowyładowczych ograniczy potrzebę zajęcia terenu pod długie odcinki technicznych dróg dojazdowych. Zaplanowany system odwodnienia linii kolejowej, wykorzystujący przytorowe rowy trawiaste, ciągi drenokolektorów i kolektorów, nie będzie stanowił na etapie budowy (i późniejszym) zagrożenia dla poziomu i zasobów wód podziemnych, gdyż poszczególne jego elementy nie będą posadawiane poniżej poziomu wód gruntowych, W przypadku rozpatrywanych siedmiu opcji inwestycyjnych dla linii nr 354, prace budowlane i modernizacyjne w żadnej z nich nie stwarzają znacznego zagrożenia dla wód podziemnych, ich zasobów i jakości. Nie będą również oddziaływać na funkcjonujące ujęcia wód. Zmiany lokalnych warunków hydrogeologicznych w trakcie realizacji, o ile wystąpią, będą miały charakter krótkotrwały i po przeprowadzeniu rekultywacji terenu objętego pracami, wrócą do stanu wyjściowego. Rozpatrując zakres prac w poszczególnych opcjach (opisany w rozdziale 4 i zestawiony w tabeli 4.3.1) pod kątem potencjalnego wpływu na środowisko wód podziemnych widać, że największe różnice występują w planowanych długościach dobudowywanego nasypu (poszerzenia) - patrz powyżej oraz w zajęciu pod inwestycję terenów dotąd niezainwestowanych (biologicznie czynnych i czystych): w opcjach 3 i 4 - ok. 13 ha, w opcjach 2 i 2A - ok. 5,3 ha. W pozostałych opcjach inwestycyjnych: 1, 2B i 2N nie planuje się zajmowania nowych powierzchni. 86

We wszystkich opcjach planowana jest przebudowa i wymiana 64 obiektów inżynieryjnych (spośród 105 obiektów istniejących na linii), gdzie w trakcie prac występować będzie ingerencja w grunt, w większości tylko w zasięgi nasypu kolejowego. Opcjami o najmniejszej ingerencji na etapie budowy w środowisko gruntowo-wodne są opcje 1 i 2B, mające charakter zachowawczy. W dalszej kolejności należy wskazać na opcję 2N (preferowaną). Pozostałym opcjom: 4, 3 i 2A na etapie realizacji można przypisać większy potencjalny wpływ na wody podziemne. 6.1.4. Wpływ na etapie eksploatacji przedsięwzięcia Opcja "0" Na etapie normalnej eksploatacji linii, w opcji "0" nie wystąpią istotne niekorzystne oddziaływania na środowisko wód podziemnych, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Nie zmienią się one w stosunku do stanu aktualnego. Zachowanie obecnego stanu odwodnienia na linii kolejowej spowoduje, że nie nastąpi zadawalająca redukcja potencjalnych zanieczyszczeń przed ich przedostaniem się do środowiska gruntowo-wodnego (wód pochodzących ze spływów opadowych z budowli kolejowych oraz zanieczyszczeń związanych ze ściekami bytowymi zrzucanymi na torowisko z taboru kolejowego). Opcje inwestycyjne Oddziaływanie na etapie eksploatacji linii kolejowej na wody podziemne może mieć potencjalny wpływ na ich jakościowe parametry fizyko-chemiczne, w wyniku przedostania sie do środowiska gruntowo-wodnego zanieczyszczeń, m.in. pochodzących z: wycieków smarów, olejów z taboru kolejowego (linia jest zelektryfikowana, niebezpieczeństwo zanieczyszczenia substancjami ropopochodnymi jest niewielkie), produktów ścierania nawierzchni torów i kół, transportu materiałów sypkich i płynnych (materiały budowlane, chemikalia, nawozy, produkty rolne, itp.), przewozu substancji niebezpiecznych oraz materiałów zawierających substancje niebezpieczne, bezpośredniego odprowadzania (zrzucania) do środowiska ścieków bytowych (z wagonów kolejowych), stosowania nie biodegradowalnych środków do zwalczania roślinności okrywowej na nasypach zdarzeń losowych o znamionach poważnej awarii (uwolnienie do środowiska substancji niebezpiecznych). Wykorzystanie w systemie odwadniającym eksploatowanej linii kolejowej nr 354 rowów trawiastych jest i będzie najlepszym (skutecznym) rozwiązaniem ograniczającym infiltrację zanieczyszczeń do wód podziemnych. Wynika to z faktu, że zachodzące w darni naturalne procesy samooczyszczania, wskutek współdziałania procesów sedymentacji, filtracji oraz procesów biochemicznych, gwarantują właściwy stopień podczyszczenia wód z zawiesiny i zanieczyszczeń komunikacyjnych. Porównując zakres przewidywanych prac modernizacyjnych (rewitalizacyjnych) i zamierzonych efektów widzimy, że najkorzystniejszą na etapie eksploatacji jest opcja 2N, w 87

której system odwodnienia linii będzie najpełniejszy. W dalszej kolejności znajdą się opcje 3 i 4, 2 oraz 2A. Opcja 1 i 2B ze względu na utrzymanie długości wyjściowej systemu odwadniającego, wyróżniają się "in minus" w stosunku do wymienionych wcześniej. Różnicujące opcje inwestycyjne prędkości dla pociągów pasażerskich (pomiędzy 100 km/h, a 120 km/h), nie mają istotnego znaczenia dla wyboru opcji z punktu widzenia wpływu na wody podziemne. Ocenę realizacji inwestycji w odniesieniu do celów środowiskowych dla jednolitych części wód podziemnych przedstawiono w tabeli 6.1.1. Tabela 6.1.1 Parametry dla ustalenia celów środowiskowych dla jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) Nazwa parametru Wskaźniki fizykochemiczne Występowanie efektów zasolenia Zmiany PEW świadczące o zasoleniu Pobór wód podziemnych Znaczne zmiany położenia zwierciadła wody Zmiana kierunków krążenia wód Wartość progowa dla parametru Określona dla klasy III wg rozporządzenia MŚ z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143, póz. 896) Nie występuje Nie występuje Nie przekracza nie dostępnych zasobów do zagospodarowania Nie występuje Nie występuje Parametry chemiczne Etap budowy Etap eksploatacji Nie spowoduje przekroczenia wartości progowej Podczas eksploatacji linii kolejowej nie stosuje się chlorku sodu j.w. Parametry ilościowe Ewentualne odwodnienia Nie dotyczy, woda nie będzie wykopów budowlanych będą pobierana podczas miały charakter krótkotrwały i eksploatacji zmodernizowanej przemijający linii kolejowej Nie spowoduje trwałych zmian położenia zwierciadła wody Nie spowoduje trwałych zmian kierunków krążenia wód Wszystkie wymienione parametry dla ustalenia celów środowiskowych dla jednolitych części wód podziemnych na analizowanym terenie zostały szczegółowo zidentyfikowane i opisane w Raporcie, który zawiera także analizę oddziaływania linii kolejowej na środowisko gruntowo-wodne oraz środki i zalecenia jakie należy zastosować dla ochrony jakości i ilości wód podziemnych, zarówno na etapie budowy jak i eksploatacji. W związku z powyższym należy przyjąć, że planowane przedsięwzięcie inwestycyjne, zarówno na etapie realizacji jak i eksploatacji, nie będzie kolidować z realizacją celów środowiskowych określonych dla JCWPd w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (MP z 2011 r. Nr 40, poz.451), co w nawiązaniu do Art.81. ust.3. ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) wykazała ocena oddziaływania linii kolejowej Nr 354 Poznań Piła w części dotyczącej wód podziemnych. 88

6.2. Wpływ na wody powierzchniowe 6.2.1. Metodyka oceny Analizę wpływu modernizacji (rewitalizacji) linii kolejowej Nr 354 Poznań Główny POD. Piła Główna na środowisko wód powierzchniowych wykonano na podstawie przeprowadzonych wizji terenowych w pasie terenu o szerokości ok. 1000 m (łącznie po obydwu stronach torów), w oparciu o dane uzyskane od Zamawiającego (PKP PLK S.A.), materiały studialne opracowane przez firmę SENER Sp. z o.o., przy wykorzystaniu: map topograficznych w skali 1: 50 000, GUGiK Poznań, map hydrograficznych w skali 1 : 50 000,Poznań i Warszawa, Atlasu - Podział Hydrograficzny Polski, IMiGW, 1980 r., Atlasu Podziału Hydrograficznego Polski, IMiGW 2005 r. Przy określeniu stanu jakości wód, w nawiązaniu do aktualnych normatywów, posłużono się informacjami Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu dotyczącymi: monitoringu wód powierzchniowych (rzek i jezior), wyników badań klasyfikacji wskaźników i oceny jakości wód płynących w województwie wielkopolskim za rok 2011, wyników badań klasyfikacji wskaźników i oceny jakości jezior w województwie wielkopolskim za rok 2010, ocen pod względem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Na podstawie wieloletniego doświadczenia autorów przy opracowywaniu raportów OOS, wydanych decyzji środowiskowych dla licznych odcinków linii kolejowych, w tym linii magistralnych o kilkukrotnie większym obciążeniu przewozami pasażerskimi i towarowymi od linii nr 354, można przyjąć, że zagadnienia ochrony wód powierzchniowych w otoczeniu szlaków kolejowych, w tym m.in. kwestia ich odwodnienia, nie stanowią istotnego problemu środowiskowego (w rozumieniu zagrożenia dla środowiska), zarówno na etapie prowadzonych prac modernizacyjnych, jak i później w czasie eksploatacji. Zasady ochrony, warunki gospodarowania zasobami oraz standardy wód powierzchniowych określają przepisy ustaw i aktów wykonawczych, z których najważniejsze to ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz.145). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 27, poz. 169), reguluje warunki odprowadzania wód opadowych i roztopowych do środowiska. Zgodnie z nim: wody opadowe lub roztopowe pochodzące z dachów lub powierzchni innych niż powierzchnie, o których mowa w ust. 1, mogą być wprowadzane do wód lub do ziemi bez oczyszczania. Z powyższego wynika, że wody te należy traktować jako czyste, zaś odpływy z nieuszczelnionego systemu odwodnienia torowiska nie wymagają stosowania urządzeń podczyszczających. Ze względu jednak na przyjęcie zasady przezorności w podejściu do zagadnień mających potencjalny wpływ na środowisko, odwodnienie linii kolejowych powinno zapewniać bezpieczne odprowadzanie wód opadowych i infiltracyjnych do 89

odbiornika, jakim są wody powierzchniowe i grunt, dlatego też, wiąże się to niekiedy z potrzebą zastosowania na wylotach osadników. 6.2.2. Wpływ w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia Na przeważającej długości linia nr 354 Poznań - Piła posiada nieuporządkowany system odwadniający torowisko. Większość podtorza odwadniana jest grawitacyjnie do ziemi, z czego tylko ok. 36 km stanowią zdekapitalizowane rowy trawiaste (łącznie po lewej i prawej stronie szlaku). Wody zbierane systemem drenażowym z równi stacyjnych, zrzucane są głównie do gruntu lub punktowo do cieków powierzchniowych, bez podczyszczania oraz bez rozwiązań zabezpieczających środowisko wodne przed potencjalnym zanieczyszczeniem (w formie osadników, zastawek odcinających i in.), związanym np. ze zdarzeniami losowymi (katastrofy z udziałem ładunków niebezpiecznych). Tylko niewielka część wód z terenów stacji, przystanków osobowych i z innych miejsc związanych z infrastrukturą kolejową (np. z utwardzonych powierzchni peronów, połaci dachowych wiat peronowych i dachów budynków) odprowadzana jest do kanalizacji miejskich lub gminnych. Podłoże w dnach istniejących rowów trawiastych utraciło w dużym stopniu możliwości infiltracyjne, co spowodowane zostało zjawiskiem kolmatacji (osiadaniem cząstek ilastych) i zamuleniem, przyczyniając się często do stagnacji wody i podtapiania nasypów. Występująca powszechnie roślinność zielna (w tym szuwarowa), zarośla krzewiaste i podrost drzew, utrudniają swobodny odpływ wód opadowych i infiltracyjnych spod torowiska. Z powyższych przyczyn, istniejący system odwodnieniowy nie spełnia podstawowej funkcji mu przypisanej - odwadniania torowiska. Opisany stan techniczny rowów na linii oraz stan techniczny obiektów inżynieryjnych, ze względu na odległy rok budowy, znaczny stopień wyeksploatowania oraz niewystarczające zabiegi utrzymaniowe, należy określić jako dostateczny lub zły. Przy normalnej eksploatacji linii kolejowej, zachowanie takiego stanu infrastruktury, nie powoduje istotnych, negatywnych skutków dla jakości wód powierzchniowych. Niepodejmowanie prac rewitalizacyjnych (modernizacyjnych), tj. utrzymywanie złego stanu technicznego urządzeń kolejowych, w tym rowów trawiastych, w przypadku przedostania się do środowiska substancji niebezpiecznych (np. ropopochodnych, kwasów, chloru itp., stwarza potencjalne zagrożenie dla jakości wód powierzchniowych (środowiska gruntowowodnego), gdyż nie wystąpi właściwe podczyszczanie wód w rowach. 6.2.3. Wpływ na etapie realizacji przedsięwzięcia Opcja "0" W przypadku rezygnacji z prac modernizacyjnych i rewitalizacyjnych na linii, nie wystąpią niekorzystne oddziaływania na środowisko wód powierzchniowych związane z etapem przebudowy systemy odwadniającego oraz wybranych obiektów inżynieryjnych, wynikające z prowadzenia prac ziemnych. Ponieważ dla opcji 0 brane jest pod uwagę jedynie utrzymanie linii w aktualnym stanie, nie przewiduje się działań służących poprawie skuteczności funkcjonowania odwodnienia, czy zapobieżenia jego dalszej degradacji. 90

Opcje inwestycyjne Etap modernizacji (rewitalizacji) linii kolejowej 354 na odcinku Poznań - Piła może stanowić źródło potencjalnego niekorzystnego oddziaływania na środowisko wodne, głównie z racji na: zmiany stosunków wodnych w otoczeniu przedsięwzięcia (krótkotrwałe), zagrożenie jakość wód w ciekach przecinających linię oraz zbiornikach z nią sąsiadujących, niewłaściwą lokalizację zaplecza budowy (na terenach wrażliwych: dolinny i obniżenia, obszary chronione, kompleksy leśne i in.). Na powyższe, negatywne oddziaływania na wody powierzchniowe składać się mogą podobnie jak w przypadku wpływu na wody podziemne, m.in. następujące prace i działania: prace ziemne związane z rewitalizacją systemu odwodnieniowego (rowów trawiastych i odwodnienia wgłębnego - drenaży), zbliżone pod względem wielkości dla wszystkich rozpatrywanych opcji (wariantów), prace ziemne związane z budową nowych odcinków rowów trawiastych i odcinków drenaży wgłębnych na szlaku i na stacjach, roboty ziemne prowadzone przy naprawie, wzmacnianiu i poszerzaniu nasypów, roboty budowlane związane z remontem i wymianą obiektów inżynieryjnych, w tym palowanie, które mogą spowodować krótkotrwałe zaburzenia przepływu wód w obszarze prac oraz pogorszenie ich jakości w wyniku: zamulania cieków na skutek erozji gruntu podczas prac budowlanych (zniszczenia erozyjne występują najczęściej na skarpach nasypów, wykopów i w rowach oraz w ich otoczeniu), odprowadzania bez oczyszczania ścieków bytowych i technologicznych z obiektów zaplecza budowy, spływów wód deszczowych i roztopowych z terenu budowy, dróg dojazdowych i zaplecza budowy, mogące powodować zanieczyszczenia wypłukiwanymi substancjami ropopochodnymi pochodzącymi z maszyn budowlanych, środków transportu, czy innymi związkami wykorzystywanymi na budowie, Niekorzystne oddziaływanie na jakość wód powierzchniowych na etapie budowy mogą wywierać działania związane bezpośrednio ze sposobem realizacji zadania oraz z niewłaściwą organizacją placu budowy. Jednak przy właściwym zabezpieczeniu placu budowy, odpowiedniej organizacji pracy (w tym obsłudze maszyn budowlanych), prawdopodobieństwo takiego zdarzenia można uznać za niewielkie. Planowana niezależnie od opcji (wariantu) przebudowa 64 obiektów inżynieryjnych ze 105 występujących na linii (tabela 6.2.1), wiązać się będzie z potrzebą prowadzenia prac w korytach cieków (rowów) w granicach pasa własności, mających na celu prawidłowe włączenie dochodzących rowów trawiastych do odbiornika - ukształtowanie właściwego spadku, zabezpieczenie obiektu przed erozją, przy wykorzystaniu wzmocnienia skarp faszyną lub narzutem kamiennym. Mając na względzie obecny zły stan obiektów oraz często rowów (i niewielkich cieków) na których się znajdują, działania takie należy uznać za korzystne i wręcz niezbędne. 91

Szczegóły konstrukcyjne oraz kwestie przepływów pod kątem reżimu hydrologicznego cieku przy budowie nowych przepustów (również w tych samych lokalizacjach, co obiekt wcześniej rozebrany), zostaną omówione w Operacie wodnoprawnym, będącym podstawą do wydania pozwolenia wodnoprawnego dla linii. Na etapie Studium Wykonalności nie prowadzi się podziału linii kolejowej na zlewnie cząstkowe, których to powierzchnia decyduje o objętości odprowadzanych wód do konkretnego odbiornika. Należy zwrócić uwagę, ze w wyniku przebudowy obiektów (budowy nowych obiektów w miejscu istniejących) nie ulegną zmianie powierzchnie zlewni cząstkowych w stosunku do stanu isniejącego. Tabela 6.2.1 Lokalizacja przepustów przewidzianych do przebudowy (we wszystkich opcjach) oraz obecne i docelowe ich minimalne wymiary (światło) [m] Lp. Km Obecne wymiary wysokość / szerokość Proponowane wymiary wysokość / szerokość Długość obiektu 1 2,578 0,45 / 0,6 1,0 / 1,0 23,50 2 2,861 0,86 / 0,65 1,0 / 1,0 16,00 3 3,216 Φ 0,45 1,0 / 1,0 12,00 4 5,29 Φ 0,30 1,0 / 1,0 23,00 5 5,755 Φ 0,30 1,0 / 1,0 22,00 6 8,308 0,82 / 0,65 1,0 / 1,0 15,10 7 10,51 0,75 / 0,65 1,0 / 1,0 17,40 8 11,577 Φ 1,00 1,0 / 1,0 20,10 9 12,06 0,80 / 0,65 1,0 / 1,0 12,00 10 12,531 0,80 / 0,65 1,0 / 1,0 12,30 11 12,934 0,82 / 0,65 1,0 / 1,0 12,50 12 13,497 0,93 / 0,65 1,0 / 1,0 16,50 13 14,314 0,95 / 0,85 1,0 / 1,0 17,50 14 14,776 0,65 / 0,65 1,0 / 1,0 21,80 15 19,713 1,5 / 1,25-1,5 1,5 / 1,5 26,50 16 21,673 Φ 0,50 1,0 / 1,0 18,00 17 28,673 2,0 / 2,0-1,5 2,0 / 2,0 24,90 18 29,808 0,80 / 0,65 1,0 / 1,0 10,20 19 35,154 Φ 0,30 1,0 / 1,0 11,00 20 36,229 Φ 0,30 1,0 / 1,0 11,10 21 36,478 0,80-1,0 / 0,6-1,0 1,0 / 1,0 16,40 22 39,778 1,7 / 1,0-1,2 1,5 / 1,5 10,00 23 40,553 1,6 / 1,0-1,2 1,0 / 1,0 9,90 24 41,51 0,90-1,0 / 1,0 1,0 / 1,0 10,20 25 46,874 1,15 / 0,65 1,0 / 1,0 10,30 26 48,353 1,15 / 0,65 1,0 / 1,0 10,40 27 49,222 1,0 / 0,65 1,0 / 1,0 13,00 28 52,311 1,0 / 0,65-1,0 1,0 / 1,0 17,70 29 53,058 0,80 / 0,65 1,0 / 1,0 10,30 30 53,933 1,0 / 2,0-1,25 2,0 / 2,0 11,55 31 55,482 1,5-1,4 / 1,5-1,25 1,5 / 1,5 10,25 32 57,173 1,5 / 1,5-2,0 1,5 / 1,5 11,30 33 59,323 Φ 0,50 1,0 / 1,0 13,70 34 60,232 Φ 0,50 1,0 / 1,0 20,00 35 61,871 1,0 / 0,60 1,0 / 1,0 15,00 36 62,384 Φ 0,50 1,0 / 1,0 9,50 [m] 92

37 65,525 1,2 / 0,65 1,0 / 1,0 10,55 38 66,264 1,2 / 0,65 1,0 / 1,0 14,00 39 66,489 1,2 / 0,65 1,0 / 1,0 15,70 40 66,700 1,1 / 0,65 1,0 / 1,0 17,30 41 66,855 1,2 / 0,65 1,0 / 1,0 16,50 42 67,213 1,2 / 0,65 1,0 / 1,0 28,60 43 67,362 Φ 0,50 1,0 / 1,0 27,60 44 67,749 Φ 0,50 1,0 / 1,0 28,40 45 68,423 0,60 / 0,80 1,0 / 1,0 10,40 46 69,831 Φ 0,50 1,0 / 1,0 11,55 47 73,188 1,0 / 0,9-1,0 1,0 / 1,0 10,80 48 73,467 Φ 0,60 1,0 / 1,0 13,70 49 73,911 Φ 0,50 1,0 / 1,0 12,40 50 74,531 1,2 / 0,65 1,0 / 1,0 12,30 51 74,617 1,2 / 0,65 1,0 / 1,0 12,40 52 75,549 1,0-1,2-1,0 / 1,0 1,0 / 1,0 13,80 53 77,989 Φ 0,50 1,0 / 1,0 10,20 54 81,166 Φ 0,30 1,0 / 1,0 19,20 55 81,355 Φ 0,30 1,0 / 1,0 19,60 56 81,689 1,0 / 0,65 1,0 / 1,0 24,50 57 82,38 1,0 / 0,65 1,0 / 1,0 12,90 58 83,421 1,0 / 0,65 1,0 / 1,0 14,40 59 85,84 1,4 / 0,65 1,0 / 1,0 42,70 60 86,782 0,5 / 0,65 1,0 / 1,0 33,55 61 88,06 0,8 / 0,65 1,0 / 1,0 32,00 62 89,197 0,8 / 0,65 1,0 / 1,0 12,40 63 90,349 Φ 0,50 1,0 / 1,0 12,60 64 91,181 Φ 0,50 1,0 / 1,0 14,50 System odwadniający linię kolejową ma zapewnić właściwe odprowadzenie wód opadowych spływających z korony torowiska oraz z miejsc o osłabionej filtracji położonych u podstawy nasypu. Odwodnienie torowiska na linii Poznań - Piła projektowane jest głównie z wykorzystaniem rowów bocznych. W przypadku braku miejsca oraz w innych niekorzystnych warunkach dla budowy rowów, odwodnienie odbywać się będzie za pomocą drenokolektorów i kolektorów. Odwodnienie torowiska na długości równi stacyjnych realizowane będzie głównie za pomocą drenokolektorów, zbieraczy i kolektorów. Odwodnienie wgłębne torowiska lokalizowane wzdłuż ścianek peronowych na stacjach i na przystankach osobowych winno być wykonane w formie ciągów drenarskich, zbieraczy i kolektorów. Odwodnienie torowiska z wykorzystaniem drenokolektorów nie stanowi zagrożenia dla poziomu wód gruntowych, gdyż ciągi drenarskie umieszczone będą powyżej poziomu wód gruntowych, zaś zebrana woda odprowadzana będzie do środowiska gruntowo-wodnego. Zrewitalizowane oraz wybudowane nowe odcinki rowów bocznych zapewnią możliwość swobodnej migracji drobnych zwierząt. Nie przewiduje się stosowania głębokich betonowych profili, tzw. korytek krakowskich, w przypadku potrzeby wzmocnienia odcinków rowów, zastosowane zostaną niższe i szersze kształtki, przyjazne dla fauny, których przykład pokazano na rysunkach 6.2.1 i 6.2.2. 93

Rys. 6.2.1 Element odwodnieniowy EOG (źródło: folder Wytwórni Podkładów Strunobetonowych S.A. w Goczałkowie) Rys. 6.2.2 Element odwodnieniowy typu gara Najbardziej podatnymi miejscami na zmiany stosunków wodnych i degradację jakości wód powierzchniowych w czasie modernizacji będą doliny rzeczne i zbiorniki wodne zlokalizowane na przebiegu linii kolejowej nr 354 Poznań Piła, a w szczególności: rejon Jeziora Rusałka, rzeki Warta, Wełna, Noteć i Gwda oraz rejon Kanału Zaganka, Kanału Parkowo-Jaracz, Kanału Budzyń-Prosna, czy stawów hodowlanych w Chodzieży. Uwagi w trakcie prac wymagają obszary zmeliorowane, w sąsiedztwie których przebiega opiniowana linia kolejowa. Są to m.in. następujące miejsca: od km 10+600 do 11+850, od km 12+600 do 18+250, od km 32+000 do 33+800, od km 48+000 do 51+000). W wypadku zniszczenia urządzeń melioracyjnych (np. ciągów drenarskich, studni zbiorczych itp.), w porozumieniu z zarządzającym należy przewidzieć ich odbudowę. Analizując zestawienie planowanych prac w poszczególnych opcjach (patrz: tabela 4.3.1), których prowadzenie może mieć potencjalny wpływ na oddziaływanie na wody powierzchniowe widzimy, że największe różnice w zakresie wiążą się planami dobudowy drugiego toru (opcja 4-52 km, opcja 3-46 km), budową drugich obiektów mostowych na Warcie i Noteci (opcja 4), pracami ziemnymi związanymi z poszerzeniem korony nasypu na znacznych długościach linii (opcja 4-72 km, opcja 3-71 km, opcja 2A - 57 km, opcja 2-56 94