Ekonomia Wykład dla studentów WPiA Wykład 11: Wprowadzenie do makroekonomii: wzrost a fluktuacje gospodarcze
Plan wykładu Co to jest makroekonomia? Geneza makroekonomii Podstawowe pojęcia Niejednorodność podejść i założeń: krótki vs długi okres mapa makroekonomii 2
Dlaczego ludzie interesują się ustaleniami makroekonomii? Bo chcą mieć pespektywę wzrostu zamożności. Bo boją się, że stracą pracę. Bo chcieliby stabilizacji, przewidywalności i poczucia bezpieczeństwa ekonomicznego. Bo boją się wzrostu cen towarów, które zakupują na co dzień. Bo zastanawiają się, czy wziąć kredyt hipoteczny w złotych czy w jenach lub frankach szwajcarskich. Bo rozważają, ile warto zaoszczędzić na starość.
Najważniejsze zjawiska objęte analizą makroekonomiczną Produkcja w skali makroekonomicznej wartość realna produkcji (wartość nowo wytworzona) Bezrobocie część osób zdolnych do pracy, chcących pracować, nie może znaleźć zatrudnienia Inflacja proces wzrostu poziomu cen Bilans płatniczy, bilans handlowy, bilans przepływów kapitału Polityka makroekonomiczna
???
Światowe PKB, 2011 mld USD, World Bank 16000 14000 12000 10000 USA zamieszkuje 4,5% ludności świata, a gospodarka ta wytwarza 22% światowego PKB Trzy najważniejsze gospodarki wysokorozwinięte (USA, Japonia, Niemcy) wytwarzają prawie 35% światowego PKB, choć zamieszkuje je około 6% ludności świata. 8000 6000 Chiny i Indie zamieszkiwane są przez 40% ludności świata, ale wytwarzają 13,4 % światowego PKB Ale 10 lat temu było to 3,6%! 4000 2000 0 Trzy największe gospodarki świata wytwarzają 41,3% światowego PKB Udział Polski w światowym PKB wynosi 0,75%. 6
PKB największych gospodarek świata w 2010 r. mld USD, wg kursu nominalnego i skorygowanego o różnice w sile nabywczej, źródło: World Bank 2010 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 United States China Japan Germany France United Kingdom Brazil Italy India Canada Russian Federation Spain Australia Mexico Korea, Rep. Netherlands Turkey Indonesia Switzerland Poland Current USD PPP Po skorygowaniu przelicznika o różnice w sile nabywczej trzy największe gospodarki to USA, Chiny i Indie. Udział Polski w światowym PKB rośnie do 0,8%. W obu przypadkach zajmuje 20. miejsce na świecie. 7
Różnice w poziomie życia, 2010 8
Dynamika PKB
Inflacja 9% Stopa inflacji w Polsce, 2000-2012 (P) 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Bezrobocie
Definicja makroekonomii Dział ekonomii zajmujący się badaniem determinantów i skutków następujących zjawisk: produkcji (aktywności gospodarczej, ang. output) w skali kraju (wielkość i struktura) z odróżnieniem dynamiki produkcji krajowej w długim okresie wahań w krótkim okresie zmianami cen (inflacją) ( wielkości nominalne a realne) tworzeniem i wykorzystaniem zasobów czynników wytwórczych (m.in. inwestowanie, bezrobocie i inne) współzależnościami z otoczeniem zewnętrznym (handlowe, płatnicze) Analiza powiązań między tymi wielkościami, np. prawo Okuna, krzywa Philipsa, PPP
Definicja makroekonomii Makroekonomia uwzględnia: Łączne efekty działania podmiotów gospodarczych Przedsiębiorstw Gospodarstw domowych Efekty oddziaływania polityk państwa fiskalnej pieniężnej (monetarnej) kursowej innych polityk (w zakresie kształtowania przez nie globalnych warunków gospodarowania, np. handlowa, inwestycyjna, zatrudnienia)
Mikroekonomia a makroekonomia Różnice w podejściu metodologicznym Mikroekonomia przyjmuje, że zachowanie gospodarki wynika z sumy zachowań poszczególnych, indywidualnych podmiotów gospodarczych Makroekonomia twierdzi, że w gospodarce występują prawidłowości, które nie dają się wyjaśnić prostą sumą zachowań indywidualnych podmiotów gospodarczych Aby wyjaśnić zatem prawidłowości rządzące gospodarką, makroekonomia bada zależności pomiędzy wielkościami agregatowymi, a nie poszczególnymi jej indywidualnymi elementami.
Mikroekonomia vs makroekonomia
Historia makroekonomii Młodsza siostra mikroekonomii brak podziału na mikro i makroekonomię aż do połowy XX wieku Historia makroekonomii w XX wieku seria bitew, rewolucji i kontrrewolucji Czy dziś istnieje konsensus? Wiele różnych podejść Zgoda co do celu: maksymalizacja PKB, przy pełnym zatrudnieniu i stabilnych cenach Ale brak zgody co do metod, a w szczególności co do roli państwa
Okres do lat 40-tych XX wieku Narodziny makroekonomii Odejście od klasycznego spojrzenia Wcześniej teoria monetarna oraz teoria cyklu koniunkturalnego brak wspólnych ram J. M. Keynes ojciec nowego podejścia Naturalna stopa procentowa determinowana na rynku dóbr czy aktywów? Określenie makroekonomiczny po raz pierwszy w artykule De Wolffa w 1941 r., a określenie makroekonomia w artykule Kleina z 1946 r.
Geneza makroekonomii
Wielki kryzys lat 30. XX wieku Największe załamanie gospodarcze świata w XX w. Objęło wszystkie kraje dziedziny ich gospodarki. Przejawiało się długotrwałym głębokim spadkiem produkcji przemysłowej, masowym bezrobociem, spowodowało poważne zmiany polityczne. Doprowadziło do ogromnej spekulacji akcjami, których wartość nominalna przekroczyła wielokrotnie ich wartość rynkową Pierwszy krach na giełdzie nowojorskiej, tzw. krach na Wall Street, miał miejsce 24 października 1929, kiedy w sprzedaży znalazło się 13 mln akcji (ich wartość spadła wówczas połowę)
Wielki kryzys, c.d. Obniżenie produkcji, masowe bezrobocie USA (20%). W USA produkcja w 1932 stanowiła jedynie 46% produkcji z 1929. W tym samym okresie spadek produkcji Niemczech wyniósł 47%, we Francji 31%, w Polsce 32%. Bezrobocie w Niemczech wynosiło 28%, Polsce 26%, we Włoszech 20%. Kryzys dosięgnął także rolnictwo. W warunkach nadprodukcji poszczególne rynki zamykają się barierami protekcyjnymi, stąd ponad 30% spadek handlu międzynarodowego
Co na to ówcześni ekonomiści? Co robić? Nic. Czekać. Gospodarka sama podźwignie się z zapaści. Skoro jest bezrobocie, spadną płace, firmom będzie się opłacać zatrudniać pracowników, produkcja wzrośnie i wrócimy do dobrej koniunktury. Trzeba tylko zaczekać. W długim okresie znów osiągniemy pełne zatrudnienie! 21
W długim okresie wszyscy będziemy martwi J.M. Keynes
John Maynard Keynes (1883-1946)
Metodologiczny wkład Ogólnej teorii (1936) Keynes po raz pierwszy w sposób jawny mówił o równowadze na 3 rynkach (dóbr, finansowym i pracy) i o powiązaniach między nimi Pokazał jak zmiany w oszczędnościach i inwestycjach przenoszą się na zmiany produkcji
Podejście Keynesa do kryzysu i łagodzenia jego skutków Gospodarka może osiągnąć równowagę przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji i automatycznie nie wróci do pełnego zatrudnienia konieczna interwencja państwa Dzięki wprowadzeniu polityki New Deal, najszybciej z zapaści gospodarczej wyszły USA 25
Cykl koniunkturalny a długookresowe zmiany PKB Kluczowe pojęcie w krótkookresowej analizie makroekonomicznej Cykl koniunkturalny: krótkookresowe wahania produkcji (i zatrudnienia) wokół długookresowego trendu Długookresowy trend produkcji jest stale rosnący (rośnie potencjał produkcji: zasób czynników produkcji, poprawia się technologia itd.) Ale bieżąca wartość produkcji waha się wokół tego trendu, co wynikać może przede wszystkim z wahań inwestycji, handlu etc Teorie cyklu koniunkturalnego II część wykładu Teoria wzrostu gospodarczego - zajęcia z makro2
Cykl koniunkturalny: ilustracja graficzna Produkt krajowy brutto zatrudnienie, bezrobocie, inflacja itd. szczyt ożywienie Y recesja Dno, depresja czas
Okres 1940 1980 Okres konsolidacji makroekonomii Złote lata makroekonomii i gospodarki po II wojnie światowej Rozwój wspólnych ram analizy od modelu ISLM do dynamicznych modeli w ujęciu równowagi ogólnej (modele DGE) Rozszerzenia myśli Keynesa (koszt kapitału, wprowadzenie pieniądza jako środka wymiany, gospodarka otwarta, podaż pracy itd.) Wprowadzenie niepewności (modele DSGE)
Okres 1940 1980 Załamanie gospodarcze na początku lat 70-tych: wzrost inflacji i bezrobocia, nieskuteczność interwencji Powrót klasyków w nowej odsłonie (monetaryści): rola pieniądza w gospodarce, rola oczekiwań, powiązania inflacji i bezrobocia Synteza neoklasyczna Wciąż w oparciu o założenia o idealnej gospodarce (nie uwzględniano niedoskonałości poszczególnych rynków)
Makroekonomia po 1980 roku Uwzględnienie niedoskonałości rynku: Znaczenie mechanizmów ustalania cen i płac nominalnych Niekompletność rynków Asymetria informacji Teoria poszukiwań i negocjacji Rosnące przychody skali produkcji Nowa Ekonomia Keynesowska (predykcje tradycyjnych keynesisów były prawidłowe, ale trzeba spojrzeć na niedoskonałości gospodarki Nowa Ekonomia Klasyczna (RBC)
Koniec wykładu 11