z kazusami i pytaniami

Prawo podatkowe z kazusami i pytaniami redakcja naukowa Paweł Borszowski Dobrosława Antonów, Paweł Borszowski, Cyprian Golda, Artur Halasz Andrzej Huchla, Katarzyna Kopyściańska, Marek Kopyściański, Paweł Lenio Rafał Kowalczyk, Wiesława Miemiec, Przemysław Pest Witold Michał Srokosz, Michał Stawiński, Patrycja Zawadzka SERIA AKADEMICKA

Prawo podatkowe z kazusami i pytaniami redakcja naukowa Paweł Borszowski Dobrosława Antonów, Paweł Borszowski, Cyprian Golda, Artur Halasz Andrzej Huchla, Katarzyna Kopyściańska, Marek Kopyściański, Paweł Lenio Rafał Kowalczyk, Wiesława Miemiec, Przemysław Pest Witold Michał Srokosz, Michał Stawiński, Patrycja Zawadzka Zamów książkę w księgarni internetowej SERIA AKADEMICKA WARSZAWA 2018

Stan prawny na 1 lipca 2018 r. Recenzent dr hab. Jacek Wantoch-Rekowski, prof. UMK Wydawca Grzegorz Jarecki Redaktor prowadzący Joanna Ołówek Opracowanie redakcyjne Cudzysłów Dagmara Wachna Łamanie Kamila Tomecka Poszczególne rozdziały napisali: Dobrosława Antonów rozdz. 2, 6, 13.6.1 13.6.2 Paweł Borszowski rozdz. 3, 4.1, 13.5 Cyprian Golda, Michał Stawiński rozdz. 11 Artur Halasz rozdz. 4.8, 10, 12.1, 13.3 Artur Halasz, Cyprian Golda rozdz. 4.9 Andrzej Huchla rozdz. 4.5, 5, 7.5 7.7 Katarzyna Kopyściańska rozdz. 4.2 4.3, 4.7, 9, 13.1, 13.4 Marek Kopyściański rozdz. 4.6 Marek Kopyściański, Paweł Lenio rozdz. 8 Rafał Kowalczyk rozdz. 7.1 7.4, 13.6.3 13.6.14 Wiesława Miemiec, Paweł Borszowski rozdz. 1 Przemysław Pest rozdz. 12.2 12.3 Witold Michał Srokosz rozdz. 4.4 Patrycja Zawadzka rozdz. 7.8 7.10, 12.4, 13.2 Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2018 ISBN 978-83-8124-794-8 Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 19 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

Spis treści 5 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 13 Wstęp... 15 CZĘŚĆ I ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE Rozdział 1 Pojęcie podatku i prawa podatkowego... 19 1.1. Definicja podatku... 19 1.2. Zakres konstrukcji prawnej podatku... 25 1.3. Problem granic opodatkowania... 32 1.4. Pojęcie prawa podatkowego... 33 Pytania kontrolne... 34 Rozdział 2 Źródła, wykładnia i stosowanie prawa podatkowego... 35 2.1. Pojęcie i zakres źródeł prawa podatkowego... 35 2.2. Konstytucja... 36 2.3. Ustawy... 39 2.4. Międzynarodowe prawo podatkowe... 41 2.5. Unijne prawo podatkowe... 43 2.6. Rozporządzenia... 45 2.7. Akty prawa miejscowego... 46 2.8. Istota wykładni prawa podatkowego... 48 2.9. Rodzaje wykładni prawa podatkowego... 50 2.10. Stosowanie prawa podatkowego... 54 Pytania kontrolne... 57 Kazusy... 58

6 Spis treści CZĘŚĆ II OGÓLNE PRAWO PODATKOWE Rozdział 3 Ogólne prawo podatkowe w systemie prawa podatkowego... 63 3.1. Ogólne a szczegółowe prawo podatkowe... 63 3.2. Elastyczność przepisów prawa podatkowego... 64 3.3. Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania pomiędzy elastycznością a definiowaniem... 68 3.4. Stosunek prawny zobowiązania podatkowego... 71 Pytania kontrolne... 73 Rozdział 4 Zobowiązanie podatkowe... 75 4.1. Powstanie zobowiązań podatkowych... 75 4.2. Odpowiedzialność podatnika, płatnika i inkasenta... 76 4.2.1. Zagadnienia wstępne... 76 4.2.2. Odpowiedzialność podatnika... 78 4.2.3. Odpowiedzialność płatnika i inkasenta... 80 Kazusy... 81 Orzecznictwo... 82 4.3. Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych... 82 4.3.1. Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych na podstawie art. 33 33c o.p.... 83 4.3.2. Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych na podstawie art. 33d o.p.... 86 4.3.3. Hipoteka przymusowa... 88 4.3.4. Zastaw skarbowy... 91 Kazusy... 94 Orzecznictwo... 94 4.4. Terminy płatności podatku i zaległość podatkowa... 95 Kazus... 100 4.5. Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych... 100 Pytania kontrolne... 112 Kazusy... 112 4.6. Nadpłata... 113 4.6.1. Pojęcie nadpłaty podatku... 113 4.6.2. Moment powstania nadpłaty... 115 4.6.3. Stwierdzenie nadpłaty podatku... 117 4.6.4. Zaliczenie i zwrot nadpłaty... 119 4.6.5. Wygaśnięcie prawa do zwrotu nadpłaty podatku... 121

Spis treści 7 Kazusy... 121 4.7. Odpowiedzialność osób trzecich... 125 4.7.1. Zasady odpowiedzialności... 125 4.7.2. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności... 126 4.7.3. Kategorie podmiotów odpowiedzialnych jako osoby trzecie... 127 Kazusy... 137 Orzecznictwo... 138 4.8. Deklaracje, informacje podatkowe i rachunki... 138 Orzecznictwo i interpretacje... 143 Rozdział 5 Postępowanie podatkowe... 147 5.1. Specyfika postępowania podatkowego... 147 5.2. Przebieg postępowania podatkowego... 150 5.2.1. Strona w postępowaniu podatkowym... 150 5.2.2. Wszczęcie postępowania... 153 5.2.3. Czynności podejmowane w toku postępowania... 154 5.2.4. Dowody w postępowaniu podatkowym... 156 5.2.5. Oszacowanie podstawy opodatkowania... 161 5.2.6. Decyzja... 162 5.2.7. Odwołanie i postępowanie odwoławcze... 163 5.2.8. Tryby wzruszania decyzji ostatecznych... 164 5.2.9. Postępowania szczególne, do których stosuje się przepisy działu IV Ordynacji podatkowej... 165 5.3. Postępowanie podatkowe w przypadku unikania opodatkowania... 168 5.4. Postępowanie podatkowe a czynności sprawdzające... 170 Orzecznictwo... 173 Pytania kontrolne... 176 Kazusy... 177 Rozdział 6 Kontrola podatkowa i kontrola celno-skarbowa... 179 6.1. Istota i zakres kontroli podatkowej... 179 6.2. Przebieg kontroli podatkowej... 181 6.3. Organy i jednostki organizacyjne Krajowej Administracji Skarbowej... 188 6.4. Kontrola celno-skarbowa... 192 6.5. Pozostałe procedury realizowane przez Krajową Administrację Skarbową... 202 Pytania kontrolne... 206 Kazusy... 207

8 Spis treści CZĘŚĆ III SZCZEGÓŁOWE PRAWO PODATKOWE Rozdział 7 Podatek dochodowy od osób fizycznych... 211 7.1. Charakter prawny... 211 7.2. Zakres podmiotowy opodatkowania... 212 7.3. Podatek dochodowy od osób fizycznych jako podatek osobisty... 213 7.4. Przedmiot podatku... 215 7.4.1. Źródła przychodów... 217 7.4.2. Przychód... 219 7.4.3. Koszty uzyskania przychodów... 220 7.5. Podstawa obliczenia podatku... 224 7.6. Obliczanie podatku... 226 7.7. Pobór podatku... 227 7.8. Uproszczone formy opodatkowania... 228 7.8.1. Istota i zakres uproszczonych form opodatkowania... 228 7.8.2. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych... 230 7.9. Karta podatkowa... 236 7.10. Ryczałt od przychodów osób duchownych... 240 Wybrane orzecznictwo... 241 Pytania kontrolne... 242 Kazusy... 243 Rozdział 8 Podatek dochodowy od osób prawnych... 245 8.1. Charakter prawny... 245 8.2. Podmiot podatku... 246 8.3. Zwolnienia podmiotowe... 249 8.4. Przedmiot opodatkowania... 250 8.5. Podstawa opodatkowania... 255 8.6. Stawki podatkowe... 256 8.7. Pobór podatku... 257 Pytania kontrolne... 259 Kazusy... 260 Rozdział 9 Podatek od towarów i usług... 263 9.1. Charakter prawny... 263 9.2. Podmiot... 267 9.3. Przedmiot... 270

Spis treści 9 9.3.1. Wyłączenia ustawowe... 272 9.3.2. Dostawa towarów... 274 9.3.3. Świadczenie usług... 275 9.3.4. Eksport towarów... 276 9.3.5. Import towarów... 276 9.3.6. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT)... 277 9.3.7. Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT)... 277 9.3.8. Zwolnienia przedmiotowe... 278 9.4. Podstawa opodatkowania... 279 9.5. Powstanie obowiązku podatkowego... 283 9.6. Obowiązki podatnika... 285 9.6.1. Obowiązek rejestracji... 285 9.6.2. Termin składania deklaracji... 285 Kazusy... 290 Orzecznictwo... 290 Rozdział 10 Podatek akcyzowy... 293 10.1. Charakter prawny... 293 10.2. Regulacja krajowa i unijna... 294 10.3. Konstrukcja normatywna... 295 10.3.1. Zakres podmiotowy... 295 10.3.2. Zakres przedmiotowy... 297 10.3.3. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe... 303 10.3.4. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe... 304 10.3.5. Ulgi i zwolnienia podatkowe... 313 10.3.6. Technika poboru... 314 Orzecznictwo i interpretacje... 315 Pytania kontrolne... 318 Kazusy... 318 Rozdział 11 Podatek od gier... 321 11.1. Charakter prawny... 321 11.2. Konstrukcja normatywna... 322 11.2.1. Zakres podmiotowy... 322 11.2.2. Zakres przedmiotowy... 324 11.2.3. Podstawa opodatkowania i stawki podatku... 325 11.2.4. Obowiązki podatników... 326 11.2.5. Dopłaty... 328 Pytania kontrolne... 329

10 Spis treści Kazusy... 329 Orzecznictwo... 330 Interpretacje... 330 Rozdział 12 Pozostałe podatki państwowe... 331 12.1. Podatek tonażowy... 331 12.1.1. Charakter normatywny... 331 12.1.2. Konstrukcja normatywna... 331 12.1.2.1. Zakres podmiotowy... 331 12.1.2.2. Zakres przedmiotowy... 333 12.1.3. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe... 333 12.1.4. Obowiązek i zobowiązanie podatkowe oraz ustalanie i pobór należności podatkowych... 334 Orzecznictwo... 336 12.2. Podatek od wydobycia niektórych kopalin... 336 12.3. Specjalny podatek węglowodorowy... 339 12.4. Podatek od niektórych instytucji finansowych... 341 Pytania kontrolne... 346 Kazusy... 346 Rozdział 13 Podatki i opłaty samorządowe... 349 13.1. Podatek od nieruchomości... 349 13.1.1. Podmiot... 350 13.1.2. Przedmiot... 352 13.1.3. Podstawa opodatkowania... 353 13.1.4. Stawki podatku... 355 13.1.5. Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego... 357 13.1.6. Czynności i dokumenty związane z podatkiem od nieruchomości... 357 13.1.7. Terminy i sposoby płatności podatku od nieruchomości... 358 13.1.8. Zwolnienia od podatku od nieruchomości... 359 13.2. Podatek rolny i leśny... 359 13.2.1. Podatek rolny... 359 13.2.2. Podatek leśny... 369 13.3. Podatek od środków transportowych... 374 13.3.1. Konstrukcja normatywna... 374 13.3.1.1. Zakres podmiotowy... 374 13.3.1.2. Zakres przedmiotowy... 375 13.3.2. Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe... 376 13.3.3. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe... 377 13.3.4. Ulgi i zwolnienia podatkowe... 380

Spis treści 11 13.4. Podatek od czynności cywilnoprawnych... 381 13.4.1. Przedmiot opodatkowania... 381 13.4.2. Podstawa opodatkowania... 385 13.4.3. Stawka podatku... 385 13.4.4. Obowiązek podatkowy... 387 13.4.5. Zwolnienia... 388 13.4.6. Zapłata, pobór i zwrot podatku... 390 13.5. Podatek od spadków i darowizn... 390 13.5.1. Uwagi ogólne... 390 13.5.2. Konstrukcja podatku od spadków i darowizn... 391 13.6. Opłaty samorządowe... 400 13.6.1. Cechy opłat samorządowych... 400 13.6.2. Opłata skarbowa... 400 13.6.3. Opłata targowa... 403 13.6.4. Opłata miejscowa i uzdrowiskowa... 405 13.6.5. Opłata reklamowa... 407 13.6.6. Opłata od posiadania psów... 408 13.6.7. Opłata planistyczna... 408 13.6.8. Opłata adiacencka... 409 13.6.9. Opłaty związane z korzystaniem z dróg publicznych... 411 13.6.10. Opłaty związane z normalnym korzystaniem z dróg... 412 13.6.11. Opłaty za zajęcie pasa drogowego... 412 13.6.12. Opłaty związane z korzystaniem ze środowiska naturalnego... 413 13.6.13. Opłaty za gospodarcze wykorzystywanie środowiska naturalnego... 413 13.6.14. Opłata za wycięcie drzew i krzewów... 414 Orzecznictwo i interpretacje... 414 Pytania kontrolne... 418 Kazusy... 419 Bibliografia... 423 Autorzy... 427

Wykaz skrótów 13 WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne k.c. ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm. k.k.s. ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy, Dz.U. z 2017 r. poz. 2226 ze zm. Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. k.p.c. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. z 2018 r. poz. 155 ze zm. k.r.o. ustawa z 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. z 2017 r. poz. 682 ze zm. o.p. ustawa z 27.08.1997 r. Ordynacja podatkowa, Dz.U. z 2018 r. poz. 800 ze zm. TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE z 2016 r. C 202, s. 47 u.k.a.s. ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, Dz.U. z 2018 r. poz. 508 ze zm. u.k.w.h. ustawa z 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Dz.U. z 2017 r. poz. 1007 ze zm. u.o.s. ustawa z 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej, Dz.U. z 2018 r. poz. 1044 ze zm. u.p.a. ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym, Dz.U. z 2018 r. poz. 1114 ze zm. u.p.c.c. ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, Dz.U. z 2017 r. poz. 1150 ze zm. u.p.d.o.f. ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U. z 2018 r. poz. 200 u.p.d.o.p. ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz.U. z 2018 r. poz. 1036 ze zm. u.p.e.a. ustawa z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Dz.U. z 2017 r. poz. 1201 u.p.n.i.f. ustawa z 15.01.2016 r. o podatku od niektórych instytucji finansowych, Dz.U. z 2017 r. poz. 1410 ze zm.

14 Wykaz skrótów u.p.o.l. ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz.U. z 2017 r. poz. 1785 ze zm. u.p.s.d. ustawa z 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn, Dz.U. z 2018 r. poz. 644 ze zm. u.p.t.u. ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług, Dz.U. z 2017 r. poz. 1221 ze zm. u.z.p.d. ustawa z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, Dz.U. z 2017 r. poz. 2157 ze zm. Czasopisma i wydawnictwa promulgacyjne ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Inne CBOSA Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa. gov.pl/cbo/query KAS Krajowa Administracja Skarbowa NSA Naczelny Sąd Administracyjny WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny

Wstęp 15 WSTĘP Prawo podatkowe jest gałęzią prawa, która zmienia się dość dynamicznie. Mimo częstych słów krytyki dotyczących tempa i zakresu dokonywanych zmian, pojawiających się zarówno w wypowiedziach przedstawicieli doktryny, jak i praktyki prawa podatkowego, wydaje się, że taka sytuacja normatywna jest nieunikniona. Wpływa na to przede wszystkim konieczność uwzględnienia w uregulowaniach prawa podatkowego związków z obrotem gospodarczym, z innymi gałęziami prawa, szczególnie z prawem cywilnym, a także administracyjnoprawna metoda regulacji. Wszystko to powoduje, że opracowanie podręcznika do prawa podatkowego jest pewnym wyzwaniem. Podejmując się tego zadania, uznaliśmy, że jednym z bardziej przystępnych sposobów przedstawienia regulacji, a także specyfiki prawa podatkowego, jest prezentowanie treści za pomocą licznych elementów graficznych. Powinno to w znaczący sposób pomóc w przyswojeniu często trudnego materiału normatywnego. Opracowanie ma bowiem formę podręcznika, a zatem w pierwszej kolejności jest skierowane do studentów. Wykorzystanie elementów graficznych pozwala na zobrazowanie trudnych często zagadnień, a tym samym książka może stać się dobrym narzędziem do nauki prawa podatkowego, nie tylko dla studentów prawa i administracji, ale także innych kierunków, a szczególnie ekonomii. Kolejnym elementem mającym służyć łatwiejszemu poznaniu prawa podatkowego jest umieszczenie licznych pytań kontrolnych i kazusów. Pytanie te są skonstruowane w taki sposób, aby utrwalić podstawowe konstrukcje normatywne, ale także bardziej szczegółowe zagadnienia. Z kolei rolą kazusów jest ukazanie praktyki funkcjonowania prawa podatkowego, a zatem prawa podatkowego w działaniu. W wielu miejscach podręcznika dla zobrazowania problemów interpretacyjnych przywołane zostały orzeczenia sądów administracyjnych, a także przykłady interpretacji przepisów prawa podatkowego. Jest to podręcznik do prawa podatkowego przygotowany przez pracowników i doktorantów Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu Wrocławskiego, w którym rozważa-

16 Wstęp nia teoretyczne zostały uzupełnione grafiką i pytaniami kontrolnymi. W podręczniku wykorzystano praktyczne kazusy, orzecznictwo i interpretacje organów podatkowych oraz sądów administracyjnych w zakresie przepisów prawa podatkowego. Jego struktura jest tradycyjna i zgodna z utrwalonym podziałem na ogólne i szczegółowe prawo podatkowe. Autorzy w pierwszej części przedstawili zagadnienia wprowadzające, a zatem dotyczące pojęcia podatku oraz źródeł, wykładni i stosowania prawa podatkowego. Drugą część poświęcono ogólnemu prawu podatkowemu, a zatem zarówno zagadnieniom wyjściowym dla ogólnego prawa podatkowego, jak również zobowiązaniu podatkowemu, postępowaniu podatkowemu oraz kontroli podatkowej i kontroli celno-skarbowej. Najobszerniejsza jest część trzecia, dotycząca szczegółowego prawa podatkowego, w której oprócz omówienia podstawowych podatków z punktu widzenia budżetu państwa przedstawiono także pozostałe podatki państwowe oraz podatki i opłaty samorządowe. Oddając ten podręcznik do rąk Czytelników, chcielibyśmy poznać Państwa opinie na temat takiego sposobu prezentowania zagadnień w obszarze polskiego prawa podatkowego. Wdzięczni będziemy za wszelkie uwagi i sugestie kierowane do wydawnictwa. Praca uwzględnia stan prawny na lipiec 2018 r.

Wstęp 17 CZĘŚĆ I ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE

1.1. Definicja podatku 19 Rozdział 1 POJĘCIE PODATKU I PRAWA PODATKOWEGO 1.1. Definicja podatku Podatek jako kategoria pojęciowa jest rozważany zarówno w doktrynie prawa podatkowego, jak również w teorii ekonomii. Jest to pojęcie prawne, gdyż ustawodawca podatkowy nadaje temu wyrażeniu charakter definicji legalnej w przepisach Ordynacji podatkowej 1, odwołuje się do niego także w poszczególnych ustawach podatkowych. Podatek jest ponadto środkiem oddziaływania na gospodarkę w skali makroekonomicznej, czyli jako oddziaływanie na procesy zachodzące w gospodarce, a także w ujęciu mikroekonomicznym, tj. jako oddziaływanie na poszczególne podmioty gospodarcze, na ich zachowanie jako uczestników rynku. Analizując prawną definicję podatku, trudno byłoby się doszukiwać ścisłych powiazań pomiędzy tą definicją a rozpatrywaniem podatku jako kategorii ekonomicznej. Stworzenie takiej definicji, uwzględniającej jednocześnie znaczenie prawne, jak i ekonomiczne podatku, byłoby niełatwe. Inny bowiem jest cel definiowania podatku w prawie, a inny rozpatrywania go jako ekonomicznej kategorii pojęciowej. Pewnych powiązań pomiędzy prawną definicją podatku a jego ujęciem jako kategorii ekonomicznej można się jedynie doszukiwać przy konstrukcji poszczególnych podatków. Jest to jednak zbyt duże uproszczenie, ustawodawca nie wprowadza bowiem definicji legalnej poszczególnych rodzajów podatków. Byłoby to zresztą zbędne z uwagi na definicję zawartą w przepisach Ordynacji podatkowej. Ponadto w poszczególnych ustawach podatkowych normodawca posługuje się pewną konstrukcją techniką podatkową dla opisania danego podatku. podatek kategoria ekonomiczna i prawna 1 Ustawa z 27.08.1997 r. Ordynacja podatkowa, Dz.U. z 2018 r. poz. 800 ze zm.

20 Rozdział 1. Pojęcie podatku i prawa podatkowego Celem wprowadzenia definicji legalnej podatku jest w pewnym uproszczeniu uzasadnienie tzw. pobrania podatkowego 2. Inaczej mówiąc, chodzi o wprowadzenie takiej definicji, która dawałaby możliwość właściwego określenia podstaw prawnych pobrania środków od podmiotów na rzecz Skarbu Państwa bądź też gminy, a ponadto stanowiłaby element umożliwiający odróżnienie podatku od innych danin publicznych, jak choćby opłaty, wyróżniając jednocześnie ten termin spośród innych pojęć prawnych. Te założenia powinien uwzględniać ustawodawca podatkowy, tworząc definicję legalną podatku. Warto przy tym rozważyć także podstawy formułowania definicji legalnych wynikające z rozporządzenia w sprawie Zasad techniki prawodawczej 3. determinanty wprowadzenia definicji podatku Biorąc pod uwagę sformułowane już powody uzasadniające wprowadzenie definicji legalnej podatku oraz te, które normodawca podaje w przywołanym rozporządzeniu 4, trudno jednoznacznie przesądzić, które z nich mają mieć zastosowanie. Jest to zapewne konsekwencja pewnej specyfiki kategorii pojęciowej podatku. Wydaje się, iż najbardziej prawdopodobnym powodem wprowadzenia definicji legalnej podatku jest ten wymieniony w pkt 4 146 ust. 1 rozporządzenia. Chodzi zatem o sytuacje, gdy ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenia 5. Trudno rozstrzygać, czy podane w tym rozporządzeniu powody wprowadzania definicji legalnych zostały ułożone hierarchicznie pod względem ich stosowania. Nie wynika to wprost z kształtu regulacji 146 ust. 1. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę zagadnienie definiowania pojęć prawnych, wydaje się, iż ostatni z powodów wymieniony w Zasadach techniki prawodawczej ma w pewnym sensie charakter uzupełniający do pozostałych, a jego wprowadzenie jest podyktowane odniesieniem do dziedziny regulowanych spraw oraz potrzebą ustalenia nowego znaczenia danego określenia. Uwzględniając to w ramach definicji podatku, należy przyjąć, iż dziedziną regulowanych spraw uzasadniającą wprowadzenie definicji tego pojęcia będą sprawy podatkowe, natomiast problem będzie dotyczył potrzeby ustalenia nowego znaczenia danego określenia. Do rozważenia pozostaje owa nowość pojęcia, zarówno w całym systemie prawa, jak i w odniesieniu do pojęcia niejako pierwotnego, czyli charakterystycznego dla ekonomii. Wydaje się, 2 R. Mastalski, Prawo podatkowe, Warszawa 2016. 3 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 20.06.2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej, Dz.U. z 2016 r. poz. 283 ze zm. 4 Stosownie do przepisu 146 ust. 1 w ustawie lub innym akcie normatywnym formułuje się definicję danego określenia, jeżeli: 1) dane określenie jest wieloznaczne; 2) dane określenie jest nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości; 3) znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe; 4) ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenia. 5 Zob. 146 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia w sprawie Zasad techniki prawodawczej.

1.1. Definicja podatku 21 iż można w tym przypadku rozważać uzasadnienie wprowadzania definicji legalnej podatku poprzez relację nowości do pojęcia charakterystycznego dla ekonomii. Tym samym jest to podstawa, by wprowadzić definicje pojęcia podatku, która nie pokrywa się z jego istotą w ujęciu ekonomicznym, a zatem jako narzędzia oddziaływania na gospodarkę. Definicję legalną podatku umieszcza normodawca w przepisach Ordynacji podatkowej. Warto przy tym podkreślić, że definicji tej ustawodawca przyznaje szczególny walor prawny. Nie wprowadza jej bowiem w tzw. słowniczku z art. 3, gdzie wyjaśnia istotne pojęcia, jak choćby ustaw podatkowych 6. Umieszczenie tego rozwiązania normatywnego w osobnym artykule, tj. w przepisie art. 6 o.p., oznacza, że ustawodawca traktuje definiowane pojęcie jako odnoszące się do całego prawa podatkowego, a nie tylko do obszaru regulacji wyznaczonego przepisami tej ustawy. Tym samym w pewnym sensie uwalnia się od powodów, które zostały podane w Zasadach techniki prawodawczej dla definicji legalnych danych pojęć. Należy jednak zauważyć, że definicję legalną podatku wprowadzono także w przywoływanym już przepisie art. 3, pojęcie to ma jednak znaczenie porządkujące. Ustawodawca nie formułuje bowiem w tym przypadku podatku jako kategorii definicyjnej, wskazując na określone jego cechy, będące przykładowo uzupełnieniem do wyjściowej definicji z art. 6 o.p. Byłoby to zresztą rozwiązanie niewłaściwe także z uwagi na systematykę aktu prawnego, w którym definicja podatku, składająca się z pewnych konstytutywnych cech, została zamieszczona w art. 6, a zatem po słowniczku z art. 3. Należy zatem stwierdzić, że definicja podatku zawarta w art. 3 o.p. ma znaczenie porządkujące w takim sensie, że wskazuje na zakres tego terminu zarówno gdy chodzi o pewne postaci świadczenia podatkowego, czyli zaliczki, czy też raty podatku, jak również gdy idzie o rozszerzenie go również na opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe 7. Ustawodawca podatkowy, z uwagi na unikanie zbędnej kazuistyki, nakazuje odnosić te rozwiązania normatywne Ordynacji podatkowej, które są przewidziane dla podatku, również do opłat i niepodatkowych należności budżetowych traktowanych jako odrębne daniny publiczne. Jak już stwierdzono wyżej, w przepisie art. 6 o.p. wprowadzono definicję legalną podatku, która służy do wykazania specyfiki tego pojęcia poprzez wskazanie na pewne cechy konstytutywne. Pozwala on wyodrębnić kilka takich cech 8. definicja z art. 3 o.p. definicja z art. 6 o.p. 6 Artykuł 3 pkt 1 o.p. 7 Zgodnie z art. 3 pkt 3 o.p. ilekroć w ustawie jest mowa o podatkach rozumie się przez to również: a) zaliczki na podatki, b) raty podatków, jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach, c) opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe. 8 Zgodnie z art. 6 o.p. podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy.

Paweł Borszowski doktor habilitowany nauk prawnych, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego; prodziekan Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, zastępca kierownika Katedry Prawa Finansowego na tym wydziale, kierownik Podyplomowych Studiów Podatkowych na tym Uniwersytecie; były pozaetatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego we Wrocławiu; autor ponad 160 publikacji z zakresu prawa podatkowego. Podręcznik jest pracą zbiorową pracowników i doktorantów Katedry Prawa Finansowego Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. W książce w sposób przejrzysty przedstawiono złożone zagadnienia dotyczące prawa podatkowego: od podstawowych pojęć: pojęcie podatku, źródła zobowiązań podatkowych, wykładnia i stosowanie prawa podatkowego; do bardziej szczegółowych: zobowiązania podatkowe, kontrola podatkowa, poszczególne rodzaje podatków i opłaty samorządowe. Autorzy, w celu ułatwienia korzystania z podręcznika, wprowadzili liczne formy graficzne, pomocne w opanowaniu skomplikowanych zagadnień zarówno ogólnego, jak i szczegółowego prawa podatkowego. Opracowanie wzbogacono o pytania kontrolne, które pozwalają opanować materiał, oraz kazusy prezentujące problemy praktyki stosowania prawa podatkowego. Podręcznik jest przeznaczony przede wszystkim dla studentów oraz osób zamierzających poznać i opanować prawo podatkowe. Będzie pomocnym narzędziem do nauki prawa podatkowego dla studentów prawa, administracji i ekonomii, niezależnie od tego, czy są to studenci studiów pierwszego, czy drugiego stopnia. Na szczególną uwagę zasługuje atrakcyjność formalna podręcznika, tj. przede wszystkim: wyróżnienia ważniejszych fragmentów, hasła umieszczone na marginesach, umieszczanie ważnych informacji w formie graficznej (wykresy, schematy etc.). Ten podręcznik to nie tylko»suchy«tekst. dr hab. Jacek Wantoch-Rekowski, prof. UMK zamówienia: infolinia 801 04 45 45, fax 22 535 80 01 zamowienia@wolterskluwer.pl www.profinfo.pl CENA 59 ZŁ (W TYM 5% VAT)