Strefa euro. Michaª Brzoza-Brzezina. Szkoªa Gªówna Handlowa

Szkoªa Gªówna Handlowa

Rozkªad jazdy 1 Wprowadzenie 2 Tworzenie strefy euro 3 Niespójno± strategii 4 Kryzys nansowy 5 Kryzys skalny 6 Droga Polski do strefy euro 7 Podsumowanie

Wprowadzenie W 1999 r. utworzono stref euro Bardzo interesuj cy eksperyment polityczno-ekonomiczny Wzbogaciª nasz wiedz o polityce pieni»nej i optymalnych obszarach walutowych Najciekawsze zagadnienia: ekonomia (w tym polityczna) tworzenia unii walutowej, niespójno± hybrydowej strategii polityki pieni»nej (i rola pieni dza w polityce pieni»nej), unia walutowa pomi dzy strukturalnie heterogenicznymi krajami, kryzys skalny w unii walutowej, polityka pieni»na w puª pce deacyjnej. Ten wykªad: o powy»szym, oraz o przyst pieniu (???) Polski do strefy euro

Przygotowania (1992-1998) Traktat z Maastricht, art.109j: Kryteria konwergencji Kraje prowadz niezale»n polityk monetarn System walutowy ERM I Werykacja kandydatów (03.1998)

Utworzenie (1999) Zamro»enie kursów 11 krajów zawi zuje Uni Monetarn W obrocie elektronicznym pojawia si euro 1 euro=1 ecu Wªadz monetarn przejmuje EBC

Ekspansja (od 2001) 2001: Przyst puje Grecja 2002: Wprowadzenie do obiegu banknotów i monet euro 2007: Przyst puje Sªowenia 2008: Przyst puj Cypr, Malta 2009: Przyst puje Sªowacja 2011: Przyst puje Estonia 2014: Przyst puje Šotwa 2015: Przyst puje Litwa

Ekonomia tworzenia unii walutowej Moment tworzenia: kryteria nominalnej zbie»no±ci Zbli»one stopy inacji zapobiegaj gwaªtownym zmianom kursów realnych Zbli»one stopy procentowe zapobiegaj wyst pieniu niestabilnych boomów Dªu»szy okres: kryteria optymalnych obszarów walutowych Elastyczno± rynku pracy Mobilno± siªy roboczej Elastyczna polityka skalna Zbie»no± cykli koniunkturalnych Wa»ne te» zagadnienia z zakresu ekonomii politycznej Unikni cie problemu gapowicza skalnego Unikni cie konkurencyjnych dewaluacji

Ekonomia tworzenia unii walutowej Kryteria dopuszczaj ce do udziaªu w stree euro akcentuj tylko niektóre z powy»szych aspektów, ignoruj c pozostaªe. Nacisk na konwergencj nominaln i ekonomi polityczn kosztem tradycyjnych kryteriów OOW.

Kryteria konwergencji Kryterium stabilno±ci cen: rednioroczna stopa inacji mierzona indeksem HICP nie mo»e przekracza o wi cej ni» 1,5 punktu procentowego przeci tnej w trzech krajach o najni»szej inacji. Kryterium stabilno±ci kursowej: Wymagana jest co najmniej dwuletnia przynale»no± do systemu kursowego ERM II bez mo»liwo±ci przeprowadzenia dewaluacji. Kryterium dªugoterminowych stóp procentowych: rednioroczna stopa oprocentowania 10-letnich obligacji skarbowych nie mo»e przekracza o wi cej ni» 2 punkty procentowe przeci tnej w trzech krajach o najni»szej inacji.

Kryteria konwergencji cd Kryterium dªugu publicznego: Dªug sektora nansów publicznych w stosunku do PKB nie powinien przekracza 60%. Kryterium decytu nansów publicznych: Decyt sektora nansów publicznych w stosunku do PKB nie powinien przekracza 3%.

Kryteria konwergencji podsumowanie jest bardzo daleka od speªnienia kryteriów OOW Ich pomini cie przy tworzeniu przyczyniªo si do destabilizacji strefy euro

Stategia Cel: HICP nieco poni»ej 2% w ±rednim okresie Dwa lary maj ce zapewni stabilno± cen: Analiza ekonomiczna (krótki i ±redni okres): ró»ne czynniki popytowe i poda»owe wpªywaj ce na ceny Analiza monetarna: warto± referencyjna wzrostu M3 (4,5%) - bezpo±redni zwi zek z ilo±ciow teori pieni dza

Rola pieni dza

Rola pieni dza ródªo: Brand i in. 2002

Rola pieni dza Ekstrapolacja trendu szybko±ci obiegu okazuje si bª dem. Polityka okazuje si niespójna. Niskiej inacji towarzyszy wysoka dynamika M3.

Reakcja EBC Reakcja EBC: ignorowanie i coraz sªabsze akcentowanie roli analizy monetarnej. Po kryzysie wskazuje si jednak na wa»n rol pieni dza: wska¹nik ogólnej pªynno±ci w gospodarce.

Problem 1: Zamarcie rynku mi dzybankowego Gwaªtowny spadek pªynno±ci rynku mi dzybankowego (od sierpnia 2007) powoduje niekontrolowany wzrost stóp mi dzybankowych i grozi spadkiem kreacji kredytu ródªo: EBC (2010)

Zamarcie rynku mi dzybankowego Reakcja EBC: EBC dostarcza bankom pªynno±ci nieograniczony dost p do pªynno±ci O/N po bie» cej, podstawowej stopie renansowania. Uruchomienie dodatkowych, dªugoterminowych operacji otwartego rynku (LTRO - 3 i 6 miesi cy) Covered bond purchase programme (2009; 2011) skup dªugu emitowanego przez banki (zabezpieczonego m.in. aktywami hipotecznymi) w celu zªagodzenia napi na rynku pieni»nym Rozszerzenie listy akceptowanych zabezpiecze«(np. o maªo pªynne ABS oparte na kredytach hipotecznych)

Problem 2: sektor realny kryzys rozlewa si na sektor realny (spadek poda»y kredytu, zaªamanie gospodarki ameryka«skiej) Reakcja EBC: Obni»enie stóp procentowych niemal do zera

Dalsze dziaªania EBC Ujemne stopy procentowe: ujemne oprocentowanie rezerw bankowych QE: od marca 2015 Expanded Asset Purchase Program zakup papierów skarbowych o warto±ci 60 mld euro miesi cznie.

Gwaªtowny wzrost spreadów Na pocz tku 2010 r. nast puje gwaªtowny wzrost spreadów obligacji skarbowych niektórych krajów zwi zany z ich zadªu»eniem i obawami o wypªacalno±

Gwaªtowny wzrost spreadów Gª bszy problem: unia walutowa bez unii skalnej jest niestabilna Brak mo»liwo±ci monetyzacji dªugu publicznego mo»e generowa spiral : wzrost ryzyka niewypªacalno±ci wzrost spreadów wzrost ryzyka niewypªacalno±ci Niewypªacalno± rz du niewypªacalno± banków posiadaj cych obligacje transfery z innych krajów rozpad unii

Reakcja Reakcja EBC i rz dów ma na celu przeci cie powy»szych powi za«: Maj 2010: uruchomienie Securities Market Program zakup przez EBC obligacji skarbowych w celu zapewnienia pªynno±ci na nie funkcjonuj cych segmentach rynku. Ograniczony kwotowo i czasowo. Wprowadzenie przez rz dy European Financial Stability Facility (potem zast pionego przez European Stability Mechanism) fundusz wsparcia w przypadku problemów skalnych b d¹ w sektorze nansowym (500 mld EUR)

Reakcja na reakcj Tylko chwilowe uspokojenie nastrojów, potem dalszy wzrost spreadów.

Dalsze dziaªania Wrzesie«2012: wprowadzenie Outright Monetary Transactions potencjalnie nieograniczony zakup obligacji skarbowych pa«stw, które s obj te programem ESM przeci cie bª dnego koªa ryzyka i spreadów w unii monetarnej OMT uspokaja sytuacj (cho nigdy nie zostaª wykorzystany) ródªo: Eurostat

Formalno±ci Formalnie wst puj c do UE zobowi zali±my si do przyj cia euro Termin nie zostaª jednak okre±lony Wymogi formalne: Speªnienie kryteriów konwergencji (w tym pobyt w ERM II) Zmiana Konstytucji

Problemy Niskie poparcie spoªeczne Chroniczne decyty nansów publicznych Pobyt w ERM II Niestabilne boomy

Decyty nansów publicznych Wyk.: Saldo sektora nansów publicznych (w % PKB) w Polsce ródªo: Eurostat

Pobyt w ERM II Wymagane dwuletnie czªonkostwo ERM II to system sztywnych kursów - potencjalnie podatny na kryzysy walutowe Ale dotychczasowe do±wiadczenia (np. Dania, Sªowacja) raczej uspokajaj ce

Niestabilne boomy ródªo: Brzoza-Brzezina, Kolasa, Jacquinot (2014)

Niestabilne boomy - sposoby na zªagodzenie Jest niemal pewne,»e boom by nas dotkn ª S sposoby na zªagodzenie skutków: rewaluacja kursu przed przyst pieniem do strefy euro aktywne wykorzystanie polityki makroostro»no±ciowej

Niestabilne boomy - rewaluacja kursu Model: wielokrajowy model równowagi ogólnej EAGLE (Brzoza-Brzezina, Kolasa, Jacquinot 2014) Symulacje: obni»enie stóp procentowych w momencie wchodzenia Polski do strefy euro powoduje niestabilny boom instrumenty polityki makroekonomicznej wykorzystywane do ªagodzenia boomu podnoszenie podatków, rewaluacja kursu, ograniczenie wydatków rz dowych Wnioski: stosunkowo najskuteczniejszym instrumentem jest rewaluacja kursu przed przyst pieniem do strefy euro

Niestabilne boomy - rewaluacja kursu

Niestabilne boomy - polityka makroostro»no±ciowa Mo»na przeciwdziaªa skutkom szoków asymetrycznych za pomoc instrumentów makroostro»no±ciowych (Bielecki, Brzoza-Brzezina, Kolasa, Makarski 2017) Model: strefa euro podzielona na dwa obszary: centrum i peryferia wspólna polityka pieni»na niezale»na polityka makroostro»no±ciowa (LTV) Symulacje kontrfaktyczne: jak przebiegaªby cykl koniunkturalny w stree euro gdyby niezale»na polityka makroostro»no±ciowa byªa stosowana od 1998 r.?

Niestabilne boomy - polityka makroostro»no±ciowa 1.3 GDP in periphery 1.15 GDP in core 1.2 1.1 1.1 1.05 1 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 1 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 4 Credit in periphery 1.8 Credit in core 3 1.6 1.4 2 1.2 1 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 1 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 1 LTV in periphery 0.85 LTV in core 0.8 0.8 0.75 0.6 0.7 0.4 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 0.65 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 0.05 Net exports in periphery 1.015 Interest rate 0 1.01-0.05 1.005-0.1 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 1 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 counterfactual historical

Podsumowanie Do±wiadczenia strefy euro pozwalaj lepiej zrozumie wiele zagadnie«polityki pieni»nej: optymalne obszary walutowe to nie tylko teoria. Ignorowanie kryteriów mo»e mie bardzo przykre konsekwencje strategia polityki pieni»nej powinna by spójna - nie mo»na mie dwóch celów rola pieni dza: raczej nie jako wska¹nik presji inacyjnej. Ale raczej tak jako wska¹nik ogólnej pªynno±ci unia monetarna bez skalnej problematyczna Droga Polski do strefy euro. Problemy: polityka skalna niestabilne boomy te ostatnie mo»na próbowa ªagodzi