FINANSE PUBLICZNE I PRAWO FINANSOWE PIT i CIT wprowadzenie i podmiot podatku mgr Michał Stawiński Katedra Prawa Finansowego, WPAiE Uwr rok akademicki 2017/2018 Podatki dochodowe Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Karta podatkowa Zryczałtowany podatek dochodowy od osób duchownych Podatek tonażowy 1
Źródła ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych(dz.u. z 2018 r. poz. 200) ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 2157) ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 381 ze zm.) Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 2343) umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Ogólna charakterystyka podatku PIT i CIT PIT (CIT) jest podatkiem dochodowym, globalnym (obejmuje wszelkie dochody). PIT (CIT) jest podatkiem bezpośrednim (podmiot prawny podatku jest też podmiotem ekonomicznym podatku). PIT (CIT) charakteryzuje otwarty podatkowy stan faktyczny. Konstrukcja PIT uwzględnia w znacznym stopniu osobistą sytuację podatnika. PIT (CIT) stanowi dochód Skarbu Państwa, ale udziały w nim mają też gmina, powiat i województwo. Organem właściwym rzeczowo jest naczelnik urzędu skarbowego. Podatek PIT (CIT) nie jest objęty szczegółowymi regulacjami unijnymi, ale prawo unijne wywiera wpływ na kształt niektórych rozwiązań prawnych. 2
Wpływy j.s.t. z tytułu PIT i CIT 45,00% 40,00% 35,00% 39,34% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 14,75% 10,25% 6,71% 1,40% 1,60% Gmina Powiat Województwo Wpływy z PIT od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze j.s.t. Wpływy z CIT od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze j.s.t. Ogólne założenia podatku PIT i CIT Przedmiotem podatku dochodowego jest dochód. Dochód = przychód koszt uzyskania przychodu (KUP) Wszystkie powyższe pojęcia są kazuistycznie zdefiniowane w treści ustaw podatkowych. Np. Jan K. sprzedał nieruchomość za 500.000,- złotych. Poniósł koszty w postaci ceny nabycia nieruchomości, opłat notarialnych itp. - łącznie 400.000,- złotych. Do opodatkowania pozostaje 100.000,- złotych. Podatek = dochód x stawka podatkowa Np. stawka od dochodu ze zbycia nieruchomości to 19%, więc podatek wyniesie 100.000,- x 0,19 19.000,- złotych. Powyższe przykłady mają charakter uproszczony. 3
Wyłączenia Art. 2 ust. 1 PDOF Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do: 1. przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej; 2. przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach; 3. przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn; 4. przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy; 5. przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej; 6. przychodów opodatkowanych podatkiem tonażowym; 7. świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny. Wyłączenia wskazane pogrubioną czcionką występują również w CIT (art. 2 ust. 1 PDOP) Podmiot podatku PIT Podatnikami są osoby fizyczne (art. 1 PDOF). Podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych są również wspólnicy spółek osobowych: spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo akcyjnej. Niektóre obowiązki z ustawy dotyczą też podatników podatku dochodowego od osób prawnych (np. obowiązki płatników). CIT osoby prawne, spółki kapitałowe w organizacji (sp. z o.o. i SA), jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej), spółki komandytowo-akcyjne mające siedzibę lub zarząd na terytorium RP, spółki niemające osobowości prawnej mające siedzibę lub zarząd w innym państwie, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego tego innego państwa są traktowane jak osoby prawne i podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania. 4
Szczególne podmioty podatku PIT Małoletni Małżonkowie Osoby samotnie wychowujące dzieci CIT Podatkowe grupy kapitałowe Zwolnienia podmiotowe (art. 6 PDOP) Zwolnienie od podatku (tylko w CIT!) obejmuje m. in.: Skarb Państwa, jednostki budżetowe, Państwowe fundusze celowe, Narodowy Bank Polski, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia. 5
Podmiot podatku Art. 3 ust. 1 i 2a PDOF Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy). W CIT istotna jest siedziba lub zarząd podatnika (art. 3 ust. 1 i 2 PDOP) Miejsce zamieszkania (PIT) Art. 3 ust. 1a PDOF Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która: 1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub 2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Istotne znaczenie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. 6
Miejsce siedziby i zarządu (CIT) Brak definicji w ustawie podatkowej. Jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający (art. 41 Kodeksu cywilnego). W praktyce o siedzibie najczęściej przesądza umowa lub statut. Miejsce zarządu to miejsce, z którego faktycznie wykonywane są czynności w zakresie zarządzania i kierowania danym podmiotem. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy prowadzą do sytuacji, w której dany dochód (przychód) może być opodatkowany podwójnie. Podwójnemu opodatkowaniu zapobiegają umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają pierwszeństwo przed regulacjami krajowymi. Polska jest stroną 92 umów (stan na 19.10.2016). W przypadku braku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania stosuje się rozwiązanie z art. 27 ust. 9 PDOF. 7
Małoletni Art. 7 PDOF Dochody małoletnich dzieci własnych i przysposobionych dolicza się do dochodów rodziców, z wyjątkiem: dochodów z ich pracy, stypendiów, dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, innych, jeżeli rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci. Jeżeli małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu, dochody małoletnich dzieci dolicza się po połowie do dochodu każdego z małżonków. Małżonkowie Art. 6 PDOF Co do zasady małżonkowie opodatkowani są odrębnie. Na swój wniosek małżonkowie mogą być opodatkowani wspólnie. Wystarczające jest złożenie wniosku przez jednego z małżonków. Podatek określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. P = [(Suma dochodów : 2) x stawka] x 2 8
Małżonkowie Warunki łącznego opodatkowania małżonków: istnienie wspólności majątkowej przez cały rok podatkowy, pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, złożenie wniosku o wspólne opodatkowanie, nieskorzystanie przez któregokolwiek z małżonków ze zryczałtowanych form opodatkowania lub podatku liniowego. Wspólne rozliczenie jest możliwe również wówczas, gdy podatnik zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego (art. 6a ust. 1 pkt 1 PDOF). Osoby samotnie wychowujące dzieci Podatek w podwójnej wysokości od połowy uzyskanych dochodów mogą obliczyć również osoby samotnie wychowujące dzieci (art. 6 ust. 4 PDOF). Uprawnione są osoby wychowujące samotnie dzieci: - małoletnie, - bez względu na wiek, jeżeli otrzymują zasiłek pielęgnacyjny lub rentę socjalną, - uczące się do ukończenia 25 roku życia. Np. wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik (pod warunkiem, że faktycznie samotnie wychowują dzieci). 9
Osoby samotnie wychowujące dzieci Pojęcie wychowywania dziecka (NSA, wyrok z dnia 31 maja 2011 r., II FSK 30/10): Wychowanie dziecka można określić jako kształtowanie osobowości dziecka poprzez kształtowanie jego samodzielności, obowiązkowości, rozwijanie predyspozycji intelektualnych i umiejętności praktycznych, kształtowanie światopoglądu oraz systemu wartości oraz postaw emocjonalnych. Wychowywaniem nie jest samo zapewnianie środków utrzymania. Podatkowa grupa kapitałowa (art. 1a PDOP) Grupa spółek przykład I Grupa spółek przykład II Spółka matka Spółka córka I Spółka matka Spółka córka II Spółka córka III Spółka córka I Spółka córka IV Spółka córka II Spółka córka III 10
Podatkowa grupa kapitałowa (art. 1a PDOP) Wybrane problemy opodatkowania grup spółek opodatkowanych na zasadach ogólnych: - wielokrotne opodatkowanie dywidend, - opodatkowanie dochodu mimo braku zysku całej grupy (w rozumieniu ekonomicznym i faktycznym), - sztuczne zawyżanie i zaniżanie dochodu przy przekazywaniu majątku. Podatkowa grupa kapitałowa (art. 1a PDOP) To co najmniej dwie spółki kapitałowe (sp. z o.o., SA) posiadające siedzibę na terytorium RP, które spełniają m. in. następujące warunki: przeciętny kapitał zakładowy przypadający na każdą z tych spółek, jest nie niższy niż 500000 zł, jedna ze spółek (dominującą) posiada bezpośredni 75% udział w kapitale zakładowym pozostałych spółek (spółki zależne) spółki zależne nie posiadają udziałów w kapitale zakładowym innych spółek tworzących tę grupę, spółkach tych nie występują zaległości we wpłatach podatków stanowiących dochód budżetu państwa; zawarły umowę o utworzeniu grupy (akt notarialny) po utworzeniu podatkowa grupa kapitałowa osiągnie za każdy rok podatkowy udział dochodów, w przychodach - w wysokości co najmniej 2%. 11
Podatkowa grupa kapitałowa - powstanie Zawarcie umowy o utworzeniu podatkowej grupy kapitałowej (akt notarialny) Umowa zawierana jest minimum na 3 lata. Zgłoszenie umowy Co najmniej na 45 dni przed rozpoczęciem roku podatkowego Rejestracja umowy przez naczelnika urzędu skarbowego w formie decyzji Rejestrację ogłasza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Po rejestracji umowy nie można jej rozszerzać na inne spółki. Podatkowa grupa kapitałowa Z chwilą powstania grupy powstaje nowy podatnik. Spółki tworzące grupę odpowiadają solidarnie za zobowiązania podatkowe grupy. Przychody, koszty, dochody, straty są ustalane globalnie dla całej grupy podatkowej, a nie indywidualnie dla każdej z tworzących ją spółek. Grupa podatkowa przestaje istnieć na skutek wygaśnięcia umowy lub w wyniku naruszenia jednego z wymaganych ustawowych warunków utworzenia grupy. Podatkową grupę kapitałową reprezentuje spółka dominująca. 12
Dochody ze wspólnego źródła Art. 8 PDOF i art. 5 PDOP Przychody z: udziału w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej i komandytowej, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych, u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału). Dochody ze wspólnego źródła Spółka jawna/partnerska/cywilna/współwłasność Wspólnik/współwłaściciel będący osobą fizyczną X % udziałów Wspólnik/współwłaściciel będący osobą prawną (np. sp. z o.o., S.A.) X % udziałów Opodatkowanie podatkiem PIT X % dochodów ze spółki/współwłasności z uwzględnieniem 50% kosztów podatkowych Opodatkowanie podatkiem CIT X % dochodów ze spółki z uwzględnieniem 50% kosztów podatkowych 13
Dochody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych Dochodów ze wspólnego źródła przychodów nie należy mylić z dochodami z tytułu udziału w zyskach osób prawnych (np. dywidenda wypłacana wspólnikom spółki z o.o. lub akcjonariuszom spółki akcyjnej). Dochody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, w tym dywidenda, są opodatkowane ryczałtowo. Podwójne opodatkowanie w sensie ekonomicznym Osiągnięcie dochodu przez spółkę z o.o.(lub inną osobę prawną) np. 100.000,- zł Odprowadzenie podatku od dochodu osiągniętego przez daną osobę prawną 19% (19.000,- złotych) Wypłata z tytułu udziału w zyskach osoby prawnej Odprowadzenie podatku z tytułu osiągniętego przez wspólnika/akcjonariusza dochodu (81.000,- złotych 19% = 65.610 zł) 14