3. Pro po zy cje ćwi czeń z za kre su edu ka cji zdro wot no ru cho wej Te mat: Za ba wy z pił ką pił ki do siat ków ki, pił ki noż ne, słup ki, szar fy I. Część wstęp na. Zbiór ka, przy wi ta nie, po da nie te ma tu i ce lów za jęć. Za ba wa orien ta cyj no - po rząd ko wa Ko cię ta z pi łecz ka mi. Dzie ci są w roz syp ce, ba wią się pi łecz ka mi, pod rzu ca ją je, po py cha ją itp. Gdy pił ka po to czy się da lej, bie gną za nią na czwo ra kach, skra da jąc się jak ko ty. Za ba wa na śla dow cza, orien ta cyj no - po rząd ko wa Rób tak nie rób tak. Pro wa dzą cy wy ko nu je róż ne czyn no ści, np.: sko ki, ćwi cze nia ra mion, nóg, gło wy, tu ło wia. Na ha sło na uczy cie la: Rób tak dzie ci na śla du ją je go ru chy, na ha sło: Nie rób tak dzie ci sta ją nie ru cho mo. W wer sji trud niej szej: na uczy ciel stoi ty łem do ćwi czą cych (rys. 1.). Moż na li czyć punk ty ujem ne, je że li dziec ko ćwi czy po usły sze niu ha sła: Nie rób tak. Moż na tak że wy brać sę dzie go do li cze nia punk tów. Za ba wa rzut na. Ćwi czą cy są po dzie le ni na dwa ze spo ły, w środ ku stoi ka pi tan. Dzie ci po da ją so bie pił kę do siat ków ki (po da nia pół gór ne), li cząc gło śno do pię ciu. Je że li ka pi tan prze chwy ci pił kę, zy sku je punkt, je śli nie punkt otrzy mu je ze spół. Gra trwa do chwi li uzy ska nia trzech punk tów przez ka pi ta na lub je den z ze spo łów, po tem na stępu je zmia na ka pi ta na. II. Część głów na. rys. 1 Dzie ci, ozna czo ne szar fa mi, two rzą dwu oso bo we ze spo ły. Gra na dwie ma łe bram ki. Dwie pa ry gra ją prze ciw ko so bie. Jed na oso ba z każ dej pa ry sta je w roz kro ku two rzy bramkę, dru ga gra w po lu (rys. 2.), czy li dzie ci gra ją 1 : 1. Za li cza my go la wte dy, gdy pił ka, to cząc się po pod ło żu, prze tur la się pod bram ką. Po strze le niu bram ki dzie ci w pa rach za mie nia ją się ro la mi do tych cza so wy gra ją cy two rzy bram kę. Na ma łym po lu usta wia my dwie bram ki, np. ozna cza my je słup ka mi usta wio ny mi w od le gło ści oko ło 1,5 m (rys. 3.). Pa ra, któ ra ma pił kę, ata ku je. W dru giej pa rze je den gracz stoi w bram ce, a dru gi gra w po lu, czy li dzie ci gra ją 2 : 1. Po strze le niu go la na le ży do ko nać zmia ny usta wie nia. Na środ ku nie wiel kie go po la gry (bo iska) za zna cza my ko ło lub kwa drat (rys. 4.) i usta wia my w nim dwa słup ki w od le gło ści oko ło 1,5 m je den od dru gie go. Od li nii ko ła lub kwa dra tu do bram ki nie mo że być wię cej niż 3 4 m. Gra ją dwa dwu oso bo we ze spo ły. Strze la ją go le zza ko ła, je den ze spół po jed nej stro nie bram ki, dru gi po dru giej stro nie. Ani bro nią cy, ani ata ku ją cy nie mo gą zna leźć się w ko le to jest wa run kiem za li cze nia bram ki. Ćwi cze nie mo że być wy ko ny wa ne przez ogra ni czo ną licz bę par, w tym cza sie po zo sta li za wod ni cy sie dzą na ław ce. Po strze le niu bram ki na stę pu je zmia na: ze spo ły, któ re gra ły, zaj mu ją miej sce na ław ce na koń cu ko lej ki. Na uczy ciel pil nu je ko lej no ści zmian. rys. 2 rys. 3 203
rys. 4 rys. 5 Gra 3 : 3 do dwóch bra mek (rys. 5.). Gra ją dwa trzy oso bo we ze spo ły. Usta wia ją dwie bram ki (słup ki w od le gło ści oko ło 2 2,5 m je den od dru gie go). Ze spół, któ ry ma pił kę, ata ku je. Na to miast w ze spo le bro nią cym są dwaj za wod ni cy gra ją cy w po lu i bram karz. Sa lę moż na po dzie lić na dwie czę ści i wte dy mo że grać wię cej tró jek. Gdy w sa li gra wię cej tró jek niż dwie, na uczy ciel po wi nien pil no wać ko lej no ści zmian: trój ka, któ ra strze li ła bram kę, sia da na ław ce na koń cu ko lej ki, a pierw sza cze ka ją ca trój ka wcho dzi na bo isko. III. Część koń co wa. Sprząt nię cie pi łek i słup ków. Omó wie nie za jęć: pod li cze nie celnych strza łów w ostat niej grze, wy ło nie nie mi strza, omó wie nie i wy ja śnie nie pro ble mów ujaw nio nych pod czas gry, prze ka za nie uwag i wska zó wek pro wa dzą ce go, np. oce na, czy gra by ła pro wa dzo na we dług wcze śniej usta lo nych re guł, bez prze py cha nia się, we współpra cy z in ny mi człon ka mi ze spo łu. Te mat: Czy umiem wy ko nać to ćwi cze nie? szar fy, opo ny, ła wecz ki, krze sła, ko ła hu la - ho op, szczu dła, sto pień (schod ki), kloc ki I. Część wstęp na. Zbiór ka, przy wi ta nie, po da nie te ma tu i ce lów za jęć. Za ba wa bież na Dom. Pro wa dzą cy prze ka zu je szar fy dwóm oso bom (straż ni kom), któ rzy bro nią wej ścia do do mu (ma łe go okrę gu). Po zo sta łe dzie ci swobod nie bie ga ją po sa li i sta ra ją się wbiec do do mu (rys. 1.). Ćwi- rys. 1 cze nie moż na po wtó rzyć dwa lub trzy ra zy i zmie nić straż ni ków. Wy bi jan ka. Jed no dziec ko ma pił kę i rzu ca nią, a po zo sta łe dzie ci bie ga ją po bo isku, uni ka jąc ude rze nia pił ką, któ rą wol no im zła pać. Oso ba zbi ta sia da na ław ce. Ten, kto zła pie pił kę, wy ko nu je rzut z miej sca, nie mo że bie gać z pił ką. Gdy zo sta nie ma ło uczest ni ków, miej sce za ba wy moż na zmniej szyć np. o po łowę. Za ba wa trwa do mo men tu, gdy na bo isku po zo sta ną trzy oso by. Dzie ci spraw niej sze (sil niej sze, np. chłop cy) mo gą, dla utrudnienia, zbi jać le wą rę ką. Ćwi cze nie można po wtó rzyć 3, 4 ra zy. Sa mo cho dzi ki. Dzie ci bie ga ją po sa li i wy mi ja ją się. Na sy gnał pro wa dzą ce go (gwiz dek po li cjan ta ) za trzy mu ją się i par ku ją ty łem lub przo dem, tzn. naj krót szą dro gą spo koj nie do cho dzą do ścia ny. Ćwi czenie moż na po wtó rzyć 3, 4 ra zy. II. Część głów na. Ćwi cze nia w pa rach jed no dziec ko ćwi czy, dru gie mu po ma ga (ase ku ru je) lub cze ka na swo ją ko lej (zmia nę). 204
Przej ście na szczu dłach po wy zna czo nej trasie (rys. 2.); pró bę należy wy ko nać 2, 3 ra zy. Ze ska ki wa nie z krze sła w wy zna czo ne miej sce (rys. 3.) mo że to być szar fa, kół ko itp.; pró bę należy wy ko nać 3, 4 ra zy. Wej ście rów no waż ne na ła wecz kę opar tą o dra bin ki, po tem zej ście po dra bin ce lub w wer sji trud niej szej ze skok (rys. 4.). To sa mo ćwi cze nie moż na wy ko nać w le że niu przo dem (na brzuchu) z jed no cze snym pod cią ga niem się obie ma rę ka mi. Prze ska ki wa nie z opo ny do opo ny na prze mian z jed nej na dru gą no gę (rys. 5.) lub w wer sji trud niej szej obu nóż. Gra w chłop ka lub w kla sy ; raz ćwi czy jed no dziec ko, raz dru gie (rys. 6.). rys. 5 rys. 2 rys. 3 rys. 4 rys. 6 rys. 7 rys. 8 Prze ta cza nie pił ki po ła wecz ce (rys. 7.), ćwi cze nie moż na wy ko nać obie ma rę ka mi lub w wersji trud niej szej pra wą albo le wą rę ką; ćwi cze nie trzeba po wtó rzyć 3, 4 ra zy i zmie nić oso bę ćwi czą cą. Tur la nie w gó rę pił ki po ła wecz ce obiema rękami (rys. 8.), a w wer sji trud niej szej wy ko na nie ćwi cze nia pra wą, a po tem le wą rę ką; trzeba po wtó rzyć 3, 4 ra zy i zmie nić oso bę ćwi czą cą. rys. 9 rys. 10 rys. 11 rys. 12 Ze ska ki wa nie obu nóż ze stop ni (rys. 9.), w wer sji trud niej szej wska ki wa nie z po wro tem na scho dy obu nóż i po now ne ze ska ki wa nie. Przej ście rów no waż ne po wy zna czo nym od cin ku ze zmia ną kie run ku za słup kiem lub cho rągiew ką (rys. 10.); po wta rzamy ćwi cze nie 2, 3 ra zy. Przej ście rów no waż ne po od wró co nej ła wecz ce, naj pierw ćwi czy jed no dziec ko z pa ry, po tem dru gie; ćwi cze nie po wta rzamy 2, 3 ra zy. Sko ki za wrot ne przez ła wecz kę (rys. 11.). Ćwi czą cy, trzy ma jąc obie rę ce na ła wecz ce, od bi ja się obu nóż, prze ska ku je bo kiem po nad ła wecz ką i scho dzi do przy sia du. W ten spo sób ćwi czą cy prze miesz cza się do przo du, po tem ćwi czy dru ga oso ba. Prze ska ki wa nie przez kloc ki (rys. 12.). moż na ska kać na prze mian na le wej i pra wej no dze lub obu nóż. 205
II. Część koń co wa. Sprząt nię cie sprzę tu i odło że nie na miej sce. Omó wie nie ćwi czeń przez na uczy cie la, np. wska za nie błę dów i wy tłu ma cze nie, jak da ne ćwi cze nie po winno być wy ko na ne. Moż na też po pro sić jed no z dzie ci o po ka za nie po praw nie wy ko na ne go ćwi cze nia. Te mat: Ćwi cze nia gim na stycz ne w pa rach oraz ćwi cze nia z pił ka mi szar fy, pił ki, ma te ra ce, li ny I. Część wstęp na. Zbiór ka, przy wi ta nie, po da nie te ma tu i ce lów za jęć. Za ba wa bież no - skocz na Skok przez ka łu że. Dzie ci bie ga ją do oko ła sa li i parami prze ska ku ją przez ka łu że (rozło żo ne szar fy). Na sy gnał pro wa dzą ce go zmie nia ją kie ru nek ru chu; ćwi cze nie po wta rzamy 4, 5 ra zy. Za ba wa orien ta cyj no - po rząd ko wa Siat ka ry bac ka. rys. 1 Dzieci są po dzie lo ne na dwie gru py. Pierw sza gru pa two rzy siatkę dzie ci trzy ma ją się za rę ce i two rzą ko ło (rys. 1.), dru ga gru pa to ry by, któ re wcho dzą i wy cho dzą z siat ki. Na sy gnał pro wa dzą ce go siat ka opa da. Dzie ci, któ re po zo sta ły w ko le, do łą cza ją do dzie ci two rzą cych siat kę. Za ba wę moż na po wtó rzyć 4 ra zy. Za ba wa bież na Be rek z ko zło wa niem pił ki. Dzie ci do bie ra ją się pa ra mi, każ da pa ra otrzy mu je pił kę. Na sy gnał pro wa dzą ce go jed no dziec ko ucie ka, ska cząc na jed nej no dze (le wej lub pra wej), dru ga oso ba, ko złu jąc pił kę, sta ra się ją do gonić, po tem dzie ci zamie nia ją się ro la mi. Za ba wę moż na po wtó rzyć 4, 5 ra zy. II. Część głów na. Ucznio wie do bie ra ją się w pa ry i usta wia ją w sa li lub na bo isku, za cho wu jąc bez piecz ne od le gło ści. Jed no dziec ko wy ko nu je pod pór przo dem, współ ćwi czą cy trzy ma je za no gi (rys. 2.); po tem na stę pu je zmia na. Ćwi cze nie po wta rzamy 4, 6 ra zy. Dla utrud nie nia oso ba w pod po rze mo że ugiąć ra mio na lub spró bo wać cho dzić na rę kach. Jed na oso ba wy ko nu je świe cę, dru ga po ma ga jej za cho wać po zy cję pio no wą, trzy ma jąc ją obiema rę ka mi za no gi; po tem zamie nia ją się ro la mi. Dla utrud nie nia ćwi cze nie moż na wy ko nać tak, by oso ba ase ku ru ją ca trzy ma ła współ ćwi czą ce go jed ną rę ką (rys. 3.). Jed na oso ba wy ko nu je pod pór ty łem, dru ga kła dzie jej pił kę na brzu chu. Dziec ko z pił ką sta ra się przejść kil ka kro ków (rys. 4.). Li czy my, kto zro bi wię cej kro ków, za nim pił ka spad nie na pod ło gę. Po tem dzie ci zmie nia ją się w pa rach, ćwi cze nie po wta rzamy 4, 6 ra zy. Ćwi czą cy le żą na ple cach, są zwró ce ni no ga mi do sie bie, no gi ugi na ją w ko la nach, a sto py opiera ją o sto py part ne ra i wy ko nu ją ro we rek. Ni by - tacz ki ćwi czą cy są usta wie ni tak jak na rys. 2. (jed na oso ba wy ko nu je pod pór przo dem, dru ga trzy ma ją za no gi). Dziec ko wy ko nu ją ce ni by - tacz ki sta ra się to czyć pił kę gło wą. Po tem ćwi czą cy zamie nia ją się ro la mi; za da nie moż na po wtó rzyć 4, 6 ra zy. Dzie ci sia da ją na wprost sie bie, ugi na ją no gi w ko la nach, pił kę umiesz cza ją mię dzy sto pa mi (rys. 5.) i po da ją ją so bie. Pod sko ki jed na oso ba, sto jąc na pra wej no dze, wkła da pił kę w za gię cie dru giej no gi i wy ko nuje kil ka pod sko ków (rys. 6.), po tem wy ko nu je to sa mo ćwi cze nie na le wej no dze i od da je pił kę współ ćwi czą ce mu. Ćwi czą cy sia da ją na wprost sie bie i opie ra ją sto py na pił ce, no gi ugi na ją w ko la nach, rę ce opiera ją z ty łu o pod ło gę. Na sy gnał pro wa dzą ce go sta ra ją się pal ca mi stóp za brać pił kę do sie bie. Ćwi cze nie po wta rzamy 6 ra zy. 206
rys. 2 rys. 3 rys. 4 rys. 5 rys. 6 rys. 7 rys. 8 Ćwi cze nia na li nach ćwi czą cy chwy ta dwie li ny obie ma rę ka mi (rys. 7.) i od bi ja się od pod ło ża tak, by się roz bu jać. Pod czas bu ja nia się moż e do ty kać no ga mi ma te ra ca, a w trud niej szej wer sji unie ść no gi. Po tem to sa mo ćwi cze nie wy ko nu je dru gi ćwi czą cy. Gdy jest tyl ko jed na li na, na le ży chwy cić ją obie ma rę ka mi. Ćwi cze nia na drąż kach pró ba pod cią gnię cia się na rę kach (rys. 8.). To sa mo ćwi cze nie moż na wy ko nać, mo cu jąc na dra bin kach od po wied nie urzą dze nie z za bez pie cze niem (rys. 8a). III. Część koń co wa. Po sprzą ta nie sprzę tu. Ćwi cze nia od de cho we. Dzie ci stojące w roz syp ce pod no szą rę ce, wy ko nu jąc wdech, pod czas wy de chu ska czą w przód. Omó wie nie ćwi czeń, któ re spra wi ły dzie ciom naj więk szą trud ność, oraz tych, któ re naj bar dziej się im po do ba ły. Te mat: Wy ści gi rzę dów rys. 8a słup ki, li na, ko ła hu la - ho op, szar fy, pił ki, ko sze, po przecz ki (de secz ki) I. Część wstęp na. Zbiór ka, przy wi ta nie, po da nie te ma tu i ce lów za jęć. Za ba wa bież na So wa i mysz ki. Na uczy ciel wy bie ra jed no dziec ko so wę, po zo sta łe są mysz ka mi. So wa śpi w dzień, a mysz ki bie ga ją wte dy po po lu (po bo isku lub w sa li gim na stycz nej). No cą so wa po lu je i po ry wa mysz ki, któ re się po ru sza ją. Pro wa dzą cy po da je ha sła: Noc albo Dzień. Na po cząt ku za ba wy mysz ki mo gą le żeć bez ru chu na pod ło dze. Po tem w cza sie za ba wy mu szą stać nieru cho mo, gdy so wa po lu je. Za ba wę moż na po wtó rzyć 3, 4 ra zy. II. Część głów na. Dzie ci są po dzie lo ne na dwie gru py. Pro wa dzą cy li czy lub za pi su je punk ty. Za ba wa bież na Opróż nia my kosz prze ciw ni ka. Każ dy ze spół ma swój kosz. Ko sze są usta wio ne po prze ciw nej stro nie bo iska i w każ dym jest ta ka sa ma licz ba pi łek. Na sy gnał pro wa dzą ce go za ba wę na le ży ode brać pił kę gru pie prze ciw nej (jed no dziec ko mo że wziąć tyl ko jed ną pił kę) i wło żyć do ko sza swo jej gru py. Po 30 se kundach pro wa dzą cy prze ry wa grę i po po li cze niu pi łek za pi su je punk ty każ de go ze spo łu. Za ba wę moż na po wtó rzyć 4 ra zy (rys. 1.). rys. 1 207
rys. 2 rys. 3 Dzie ci w dwóch ze spo łach są usta wio ne w rzę dach. Bieg sla lo mem mię dzy słup ka mi i po wrót na ko niec swo je go rzę du współ ćwi czą cy star tu je do bie gu po sy gna le oso by koń czą cej bieg do tknię ciu rę ki. Po skoń czo nym bie gu dziec ko wy ko nu je siad skrzyżny. Pro wa dzą cy za pi su je punk ty za do brze i do kład nie wy ko na ne ćwi cze nia i od pi suje punk ty za błę dy, np. za zbyt szyb kie wy bie gnię cie, za omi nię cie słup ka itp. (rys. 2.). Prze sko ki przez prze szko dy (po przecz ka jest opar ta na dwóch słup kach). Na sy gnał pro wa dzą ce go pierw sze oso by z rzę dów ru sza ją w stro nę prze szkód, w do wol ny spo sób je prze ska ku ją, obie ga ją słu pek i wra ca ją do swo je go rzę du (rys. 3.). Po skoń czo nym ćwi cze niu pro wa dzą cy li czy punk ty (je den za zwy cię stwo) oraz od li cza punk ty za błę dy, np. strą ce nie po przecz ki. Gdy po przecz ka spad nie, po pra wia ją na uczy ciel lub oso by przez nie go wy zna czo ne (np. nie ćwi czą ce te go dnia). Obie gnię cie słup ków (rys. 4. wer sja A lub B). Pro wa dzą cy zwra ca uwa gę na do kład ność wy ko na nia ćwi cze nia, tzn. obie gnię cie wszyst kich słup ków, po wrót na li nię star tu (ćwi czą cy mu si ją prze kro czyć przy naj mniej jed ną no gą). Po tem oczy wi ście są za li cza ne punk ty za zwy cię stwo i od li cza ne za błę dy. rys. 4 Dzie ci w dwóch ze spo łach sia da ją w dwóch rzę dach w sia dzie skrzyż nym na wprost sie bie (rys. 5.) i li czą od 1 do np. 9. Każ dy uczest nik za pa mię tu je swój nu mer. Pro wa dzą cy wy wo łu je np. dwój ki. Wte dy oso by z ty mi nu me ra mi wsta ją i bie gną w pra wą stro nę, obie ga ją dwa słup ki lub cho rą giew ki i jak naj szyb ciej sia da ją na swo ich miej scach. rys. 5 Ćwi cze nie wy ko ny wa ne jest w ta ki spo sób, by każ da pa ra bie gła co naj mniej raz. Po każ dym bie gu pro wa dzą cy przy zna je punk ty, po tem je su mu je. 208
Je śli w tym ćwi cze niu dzie ci z jed nej pa ry usią dą jed no cze śnie, na le ży do pi sać po jed nym punkcie każ de mu dziec ku z pa ry. Kan gu rze sko ki (rys. 6.). Ko ła hu la - ho op są uło żo ne przed każ dym ze spo łem (jak na ry sun ku) w nie wiel kiej od le gło ści je dno od dru gie go, tak by dzie ci mo gły wy ko nać krok, wkła da jąc na prze mian no gi do ko lej nych kó łek. Dzie ci bie gną, wska ku jąc do każ de go ko ła, obie ga ją słu pek i wra ca ją do swo je go rzę du. Prze ka zu ją współ ćwi czą ce mu sy gnał do star tu, do ty ka jąc je go rę ki. Pro wa dzą cy do pi su je punkt zwy cię skiej dru ży nie. rys. 6 rys. 7 Kto szyb ciej? Ze spo ły są usta wio ne na li nii star tu, pro wa dzą cy znaj du je się z dru giej stro ny bo iska. Ćwi czą cy ma ją sze ro ko roz ło żo ne rę ce, rów no le gle do pod ło ża (rys. 7.). Na sy gnał pro wa dzą ce go star tu ją pierw sze oso by z rzę du, bie gną jak naj szyb ciej i do ty ka ją rę ką na uczy cie la. Punkt dla ze spo łu zdoby wa ta oso ba, któ ra pierw sza do tknie na uczy cie la. Dzie ci wra ca ją na ko niec swo ich rzę dów. Na ko lej ny sy gnał pro wa dzą ce go ru sza na stęp na pa ra itd. W tym wy ści gu dzie ci z obu ze spo łów mo gą jed no cze śnie do biec do na uczy cie la, wte dy ze spo ły otrzy mu ją do dat ko we punk ty. III. Część koń co wa. Omó wie nie wy ni ków wy ści gu na gro dze nie bra wa mi ze spo łu, któ ry zwy cię żył. Sprząt nię cie sprzę tu. Uwa ga! Za nim ru szy każ dy wy ścig, pro wa dzą cy po wi nien do kład nie omó wić każ de ćwi cze nie przed je go roz po czę ciem, wska za ne jest tak że prze pro wa dze nie de mon stra cji np. przez pro wa dzą ce go lub jed ne go z ćwi czą cych. Za każ de zwy cię stwo (np. w wy ści gach przed sta wio nych na rys. 5., 6. lub 7.) za pi su je my je den punkt. Od li cza my punk ty za nie do kład ne wy ko na nie ćwi cze nia, np. w wy ści gu przed sta wio nym na rys. 3., za nie prze kro cze nie li nii star tu w drodze powrotnej. Pro po no wa ne za ba wy wy wo łu ją u dzie ci du że emo cje, dla te go pro wa dzą cy po wi nien mię dzy po szcze gól ny mi kon ku ren cja mi wy ci szyć dzie ci i do kład nie opi sać na stęp ne ćwi cze nia, zwra cając uwa gę na do kład ność wy ko na nia. Za ję cia moż na po dzie lić na dwie czę ści, po nie waż na po cząt ku du żo cza su trze ba bę dzie po świę cić na wy tłu ma cze nie, jak wykonać po szcze gól ne ćwi czenia. Sce na riu sze opra co wa ła Ha li na Pa ła siń ska. 209
LI TE RA TU RA R. Trze śniow ski Gry i za ba wy ru cho we, War sza wa 1974 M., J. Ko ło dzie jo wie Wy bra ne lek cje wy cho wa nia fi zycz ne go w na ucza niu po cząt ko wym, Rze szów 1998 J. Ber gier Mi ni pił ka noż na, War sza wa 1994 A. Ka czyń ski Gim na sty ka, Wro cław 1975 B. Bo rys Ma mo, ta to, ćwi czy my ra zem, War sza wa 1990 M. Rol ler, B. Usmer Te ma ty to wa rzy szą ce wy cho wa niu fi zycz ne mu, Pa ryż 1994