Omówienie podstawowych systemów zarządzania środowiskiem

Omówienie podstawowych systemów zarządzania środowiskiem

Do najbardziej znanych systemów zarządzania środowiskiem należą: europejski EMAS światowy ISO 14000

Normy ISO serii 14000

1991 rok -Mędzynarodowa Organizacja do spraw Standaryzacji ISO utworzyła Strategiczną Grupę Doradczą do spraw Środowiska (SAGE Strategic AdvsorygroupontheEnvironment). Cel: stosowanie jednolitej międzynarodowej normy dotyczącej systemów zarządzania środowiskowego. Ocena niezbędnych międzynarodowych standardów zarządzania środowiskowego. 1993 rok SAGE zostało zastąpione przez Komitet Techniczny ISO/TC 207 Zarządzanie środowiskowe Cel: standaryzowanie światowych systemów zarządzania środowiskowego.

Prace Komitetu TC 207 wykonywane sąw6podkomisjach, w składktórychwchodzą: -SC 1- Systemyzarządzania środowiskowego, - SC 2 - Auditowanie środowiskowe i związane badania środowiskowe, -SC 3- Etykietowanie środowiskowe, -SC 4- Ocenaefektów działalności środowiskowej, -SC 5- Ocenacyklu życia, -SC 6- Terminyidefinicje, atakżedwóchgrupachroboczych: -WG 1- Aspekty środowiskowewnormachwyrobu, -WG 2- Gospodarkaleśna.

Od kwietnia 1997 roku Polska jest czynnym członkiem w ISO/TC 207 iwe wszystkich pozostałych podkomitetach.w ISO/TC 207 Zarządzanie środowiskowe opracowywane są następującenormy: System zarządzania środowiskowego (ISO 14001, ISO 14002,ISO14004), Przeglądyekologiczne(ISO14010-14012i14015), Ekoetykietowanie(ISO14020-14025), Ocenaefektów działalności środowiskowej(iso 14031), Ocenacyklu życia(iso14040-14043i14049), Słownictwoidefinicje(ISO14050), Aspektyekologicznewnormachwyrobu(ISO14061).

Celem norm ISO serii 14000 jest - udoskonalenie efektów działalności środowiskowej organizacji(firmy zakłady) - harmonizacja różnych norm krajowych dotyczącychzarządzania środowiskowego - ułatwieniemiędzynarodowejwymianyhandlowej. Seria norm ISO 14000 obejmuje zarówno normy dotyczące systemów zarządzania środowiskowego, oceny efektów działalności środowiskowej iaudytowania, które skupiają się na systemie zarządzania, jak i normy dotyczące ekoetykietowania ioceny cyklu życia, skupiające się główniena wyrobachprzedsiębiorstwa.

Spośród wszystkich opublikowanych norm z serii ISO 14000 najbardziej rozpowszechnioną jest norma ISO 14001. Jest ona najważniejsza zserii norm ISO 14000, ponieważ określa sam system. Jest to norma, według której przedsiębiorstwa wdrażają System Zarządzania Środowiskowego. Bardzo ważne jest to, że jest ona przystosowana do ustawodawstwa środowiskowego na całym świecie, przez co tworzy coś na kształt parasola, pod który można umiejscowić wymagania legislacyjne poszczególnychkrajów.

Do głównych pozycji rodziny norm ISO 14000 należą: Norma ISO 14001- określająca wymagania umożliwiające sformułowanie polityki i celów z uwzględnieniem wymogów prawnych i informacji o aspektach środowiskowych; Norma ISO 14004-zawierająca informacje przydatne w procesie wdrażania systemu. Norma ISO 19011- zawierające wymagania dotyczące zasad postępowania przy auditowaniu systemu zarządzania środowiskowego. Norma ISO 14001 ustanowiona w roku 1996 odgrywa na polu zarządzania środowiskowego podobną rolę jak normy ISO serii 9000 dla zarządzania Jakością.

Podstawowe wymagania określone w tej normie dotyczą takich zagadnień jak: rozwój polityki środowiskowej identyfikacja aspektów środowiskowych i ocena towarzyszących im wpływów na środowisko; identyfikacja i przestrzeganie odpowiednich wymagań legislacyjnych/prawnych. rozwój i utrzymanie realizacji zadań środowiskowych; wdrażanie udokumentowanego systemu, łącznie z elementami szkoleń i kontrolą działania monitorowanie i pomiar działań operacyjnych środowiskowy audit wewnętrzny przeglądy zarządzania systemem w celu zapewnienia ciągłości jego efektywnego oddziaływania.

W Europie norma ISO 14001 została opublikowana przez CEN jako norma EN ISO 14001, a w Polsce znana jest jako PN-EN ISO 14001. Normy ISO serii 14000 podobnie jak normy ISO serii 9000 sąinstrumentami dobrowolnymi dostarczającymi praktyczne i realne rozwiązania problemów środowiskowych oraz stanowiącym skuteczne i proste narzędzie ciągłej poprawy i doskonalenie systemu organizacyjnego przedsiębiorstwa.

Wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego przynosi firmie różnorodne korzyści, do których należą: a) w obszarze zarządzania i finansów: redukcja kosztów energii, surowców, usuwania odpadów, redukcja kosztów ponoszonych za zaistniałe sytuacje awaryjne oszczędność czasu i ludzkiego wysiłku przy wykorzystaniu umiejętności i zasobów firmy. Racjonalne skalkulowanie kosztów ubezpieczeń Szybsze wykrywanie i usuwanie nieprawidłowości Możliwość wprowadzania działań zapobiegawczych przed wystąpieniem szkodliwych efektów środowiskowych.

b) wobszarze prawno-społecznym: polepszenie wizerunku firmy w oczach klientów; polepszenie stosunków z władzami i grupami zainteresowanymi spełnienie wymogów inwestorów i polepszenie dostępu do kapitału. Ułatwienia w otrzymywaniu odpowiednich zezwoleń poprzez prezentację właściwego stosunku do spraw ochrony środowiska.

Przede wszystkim dla: o optymalizacji kosztów z tytułu korzystania ze środowiska naturalnego (np. związanych ze zużyciem wody i energii), o wykazania zobowiązania do przestrzegania polityki przyjaznej środowisku.

Proces wdrożenia systemu jest podobny do systemu zarządzania jakością. Zawiera te same etapy, lecz dodatkowo pozwala na: o bieżącą kontrolę prawodawstwa i przepisów dotyczących środowiska o zmniejszenie zużycia surowców i energii o zmniejszenie kosztów utylizacji odpadów o zidentyfikowanie ryzyka środowiskowego między innymi poprzez: zidentyfikowanie tych elementów przedsiębiorstwa, które mają wpływ na środowisko; sporządzenie planów na wypadek awarii, które mogłyby mieć szkodliwy wpływ na środowisko; prowadzenie przez kierownictwo auditów, zapisów i dokonywania przeglądów dotyczących środowiska o określenie celów i zadań doskonalenia podejścia prośrodowiskowego poprzez określenie celów i zadań doskonalenia środowiskowego oraz programu zarządzania służącego ich osiągnięciu

Budowa systemu ISO 14001 założenia ogólne

Norma ISO 14001 została opracowana w sposób umożliwiający zastosowanie jej do różnych warunków geograficznych, kulturowych i społecznych. Podstawowym zadaniem tej normy jest wspomaganie działań związanych zochroną środowiska izapobieganie zanieczyszczeniom wsposób wyważony zpotrzebami społeczno-ekonomicznymi. Nie zostały ustalone wniej wymagania bezwzględne, które dotyczą efektów działalności środowiskowej. Wymaga się jedynie podjęcia zobowiązania wyrażonego w polityce środowiskowej, iż organizacja będzie działała zgodnie z odpowiednim ustawodawstwem i przepisami prawnymi oraz zobowiązuje się do ciągłej poprawy wobec środowiska. Dlatego dwa przedsiębiorstwa prowadzące podobna lub różną działalność i mające różne efekty działalności środowiskowejmogą spełniać wymagania normy ISO 14001. Wspirali ciągłejpoprawy można wyróżnić następujące etapy: - zaangażowanieipolityka, - cel iplan, - wdrażanie ifunkcjonowanie, - sprawdzanie idziałaniakorygujące,

Polityka środowiskowa Polityka środowiskowa, to opracowana przez jednostkę organizacyjną definicja zamierzeń izasad związanych zcałością prowadzonej działalności, stanowiąca ramy działań podejmowanych przez jednostkę, a także umożliwiająca określeniecelów izadań środowiskowych. Polityka musi mieć odniesienie do rzeczywistych działań, produktów iusług świadczonych przez jednostkę organizacyjną i musi angażować ją w proces stałej poprawy poprzez zapobieganie zanieczyszczaniu i zgodność z obowiązującym ustawodawstwem. Istnieje jasny związek pomiędzy polityką a wynikającymi z niej celami i zadaniami. Jeżeli jednostka organizacyjna stanowi część szerszej grupy, posiadającej własną politykę środowiskową, związek z polityką szerszej grupy powinienzostać jasno zdefiniowany.

Planowanie: -zrozumieć jak wygląda współdziałanie ze środowiskiem oraz jaki wpływ na środowisko ma działalność organizacji, -zrozumieć zobowiązaniaprawneiinne przepisy, -opracować strategię opartą na wpływie jednostki organizacyjnej na środowisko oraz na własnej polityce, co ma doprowadzić do poprawy wyników środowiskowych poprzez wyznaczeniecelów izadań, -opracować program prowadzącydo osiągnięciacelów izadań. Konieczne jest stworzenie znacznej bazy angażującej zarówno ludzi, jak i fundusze. Dlatego też kierownictwo powinno dokonać identyfikacji istotnych aspektów środowiskowych swojej działalności. Jest to niezmiernie ważne, ponieważ wszystkie takie aspekty muszą podlegać nadzorowi izarządzaniu przez SZŚ. Również na etapie planowania ustalane są cele dla realizacji ciągłej poprawy, przy ustalaniu których muszą być uwzględniane istotne aspekty środowiskowe. Na tym etapie ustala się także program realizacji celów izadań środowiskowych.

Identyfikacja aspektów środowiskowych Pod nazwą aspektów środowiskowych określa się elementy działań, produktów i usług realizowanych przez jednostkę organizacyjną, które prowadzą do oddziaływaniana środowisko. Wszelkie zmiany zachodzące w środowisku, korzystne i niekorzystne, częściowo lub wcałości wynikające zzadań prowadzonych przez jednostkę organizacyjną, oferowanych usług lub produktów to oddziaływania środowiskowe. Każda jednostka organizacyjna opracowuje własną procedurę identyfikacji aspektów środowiskowych prowadzonej działalności, oferowanych produktów, bądź świadczonych usług, na które można oddziaływać. Zprocedury takiej korzysta się następnie wcelu określenia, które zaspektów środowiskowych prowadzą lub mogą prowadzić do powstania istotnych oddziaływań środowiskowych. Jeżeli jednostka organizacyjna nie posiadająca systemu zarządzania środowiskiem określiła rezultaty środowiskowe działań na bazie przeglądu, wstępny przegląd środowiskowy nie stanowi części systemu podlegającej auditowi, lecz jest kluczowy z perspektywy opracowania sensownychcelów izadań.

Wdrażanie i funkcjonowanie Kolejny etap to etap wdrażania, który ma na celu uruchomienie wszystkich możliwości i mechanizmów wspierających. Wdrożeniesystemujest zapewnionepoprzez: - określenie funkcji i odpowiedzialności w celu realizacji politykiorazzapewnienieodpowiedniegoszkolenia, - udokumentowanie tych aspektów systemu ipowiązań między nimi, - kontrolowaniedokumentacji, - stosowanie pisemnych procedur iinstrukcji dla działań, które wsposóbistotnymogą wpływać lub wpływają na środowisko, - prowadzenietychdziałań wwarunkachkontrolowanych.

Sprawdzanie i działania korygujące Trzecietap, to etap sprawdzania,który obejmuje: -monitoring ipomiarskuteczności działańśrodowiskowych, - podejmowanie odpowiednich działań korygujących lub prewencyjnych, -prowadzeniezapisów każdego działania, -auditowaniesystemu.

EMAS

Elementy systemu EMAS Polsce

29 czerwca 1993 roku Unia Europejska przyjęła rozporządzenie w sprawie dobrowolnego uczestnictwa firm przemysłowych w systemie zarządzania ochroną środowiska i przeglądów ekologicznych. Zarządzanie wprowadza system zarządzania środowiskowego i przeglądów ekologicznych: Environmental Managemental and Audit Scheme -EMAS.

CelemEMASjest: - poprawa stanu środowiska w miejscu zakładu z uwzględnieniem ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko do poziomu, w którym stosowanesąnajlepiejopłacalneekonomicznie technologie - zmniejszenie szkodliwych oddziaływań na środowisko w miejscu przedsiębiorstwa -przestrzeganie przepisów zajmujących się ochroną środowiska -opracowaniecelów iposzczególnych kroków do osiągnięciacelów -wdrażanie systemu zarządzaniaochroną środowiska -edukacja ekologiczna pracowników zakładu -zobowiązanie pracowników do przestrzegania norm dotyczących ochrony środowiska.

CelemEMASjest: - poprawa stanu środowiska w miejscu zakładu z uwzględnieniem ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko do poziomu, w którym stosowanesąnajlepiejopłacalneekonomicznie technologie - zmniejszenie szkodliwych oddziaływań na środowisko w miejscu przedsiębiorstwa -przestrzeganie przepisów zajmujących się ochroną środowiska -opracowaniecelów iposzczególnych kroków do osiągnięciacelów -wdrażanie systemu zarządzaniaochroną środowiska -edukacja ekologiczna pracowników zakładu -zobowiązanie pracowników do przestrzegania norm dotyczących ochrony środowiska.

Podstawowe kroki wdrażania EMAS