Dr hab. n. med. Małgorzata Pihut Kraków 12.12.2017 r Pracownia Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia Katedra Protetyki Stomatologicznej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ul. Montelupich 4 Kraków 31-155 RECENZJA rozprawy doktorskiej lekarza stomatologa Thomasa Proba pt " Ocena czynnościowa leczenia bezzębia przy zastosowaniu różnych metod ustalania zgryzu" Podstawą formalną recenzji jest pismo Pana Dziekana Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko -Dentystycznym w Zabrzu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach z dnia 20 listopada 2017 r. Rozprawa doktorska lekarza stomatologa Thomasa Proby pt. "Ocena czynnościowa leczenia bezzębia przy zastosowaniu różnych metod ustalania zgryzu została" wydana w formie maszynopisu na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu w 2017 roku. Promotorem pracy jest prof. dr hab. n. med. Stefan Baron. Praca zawiera 64 stron maszynopisu, w tym 47 strony tekstu, spis piśmiennictwa - 84 pozycje, spis tabel oraz spis rycin. We wstępie przedstawiono istotne informacje dotyczące tematyki głównej dysertacji związane z zasadami leczenia pacjentów bezzębnych oraz bardzo istotnego etapu rehabilitacji protetycznej, jakim jest ustalanie zgryzu wpływającego na jakość funkcjonowania leczonych pacjentów. Omówiono i porównano dwie stosowane metody, uwzględniając wady i zalety każdej z nich. Scharakteryzowano również dysfunkcje występujące u pacjentów bezzębnych, rolę stresu w powstawaniu zaburzeń czynnościowych, jako istotnego czynnika etiologicznego znaczenie badania czynnościowego, które rzadko przeprowadzane jest wśród pacjentów bezzębnych. 1
W pracy przedstawiono dwa cele, sformułowane w formie zdań twierdzących, dotyczące: oceny która ze stosowanych metod ustalania zgryzu daje gwarancję centralizacji głów żuchwy w obrębie stawów skroniowożuchwowych oraz oceny, czy pozycja głów żuchwy wpływa na stan czynnościowy układu ruchowego narządu żucia W rozdziale opisującym materiał badań scharakteryzowano grupę 72 badanych, będących pacjentami dwóch gabinetów specjalistycznych. W każdym z nich stosowano odmienną metodę wyznaczania zwarcia centralnego. W grupie I w toku leczenia, ustalano zgryz metodą z użyciem ćwieka centralnego. W grupie II zabieg ustalania zgryzu przeprowadzono z zastosowaniem konwencjonalnych wzorników zwarciowych. W charakterystyce grupy badanej szczegółowo podano kryteria włączenia i wyłączenia z badań oraz uwzględnienie wymaganej zgody: Komisji Bioetycznej. Rozdział zawierający opis metodyki badań składa się z 5 podrozdziałów, w których zawarto szczegółowe opisy zastosowanych badań klinicznych i instrumentalnych. Jako pierwsze zostało przedstawione badanie kliniczne według założeń Helkimo, które to badanie oddaje w pełni ocenę stanu ogólnego oraz funkcjonowania uzębienia i układu mięśniowo-stawowego badanych. W dalszej części rozdziału opisano analizę rentgenowskich badań obrazowych stawów skroniowo-żuchwowych z zaznaczonymi punktami kostnymi, pozwalającymi na określenie pozycji głów żuchwy w panewce stawów. Metody powyższe zastosowane przez Doktoranta zapewniają wnikliwą analizę występowania patologicznych zmian w obrębie stawów, które są niezwykle cennym uzupełnieniem badań klinicznych, zwłaszcza w przypadku braku występowania i postrzegania przez pacjentów objawów dysfunkcji, takich jak ból czy zaburzenia zakresu i symetrii ruchów żuchwy. Scharakteryzowano rodzaj obliczeń statystycznych z uwzględnieniem typowych wartości: średnich, wartości minimalnych i maksymalnych, mediany, odchylenia standardowego oraz testów Shapiro-Wilka, U Manna-Whitney'a oraz testu wielokrotnych porównań. Znamienność statystyczną ustalono na poziomie p mniejsze lub równe 0.05. Wyniki analizy statystycznej przedstawiono w postaci tabel i wykresów. 2
Wyniki przeprowadzonych badań zostały przedstawione w sposób czytelny i jasny, ułatwiający zrozumienie złożonych analiz badań klinicznych i dodatkowych. Opisano szczegółowo wyniki badania podmiotowego i przedmiotowego oraz badań pozycji wyrostków kłykciowych w stawach skroniowo-żuchwowych, które zestawiono w tabelach i przedstawiono w sposób graficzny. Przeprowadzono oddzielną analizę dla kobiet mężczyzn, uwzględniając wyniki badań czynnościowych, przeprowadzonych przed i po leczeniu protetycznym, jak również analizę pozycji głów żuchwy w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, ocenianą na zdjęciach radiologicznych. Wszystkie wyniki badań poddano analizie statystycznej, które zostały opisane równocześnie z danymi klinicznymi. Krytyczna i dojrzała analiza wyników przeprowadzonych badań świadczy o biegłości Autora w interpretacji prowadzonych badań oraz o znaczącej wiedzy w zakresie rehabilitacji pacjentów bezzębnych, jak również zaburzeniach czynnościowych narządu żucia. Dyskusja w przedstawionej do recenzji dysertacji świadczy o biegłości Autora w pracy naukowej oraz analizie danych uzyskanych w badaniach własnych. Przeprowadzono konstruktywną i rzeczowa polemikę dotyczącą szczegółowego porównania wyników badań własnych z danymi uzyskanymi z przeglądu licznego w tej pracy piśmiennictwa. Zwrócono również uwagę na znaczenie ocenianego etapu ustalania zgryzu dla powodzenia leczenia protetycznego tej grupy pacjentów. Nieznaczne błędy w tym etapie zabiegów klinicznych mogą wpłynąć na znaczące trudności i dyskomfort w użytkowaniu protez całkowitych i kolejne jatrogenne przyczyny rozwoju stomatopatii protetycznych i dysfunkcji. Autor dysertacji podkreślił również znaczenie badania czynnościowego dla prawidłowej rehabilitacji pacjentów bezzębnych, które najczęściej nie jest przeprowadzane w praktyce. Z kolei brak centralizacji głów żuchwy i nie prawidłowa wysokość zwarciowa mogą stać się przyczyną nieodwracalnych zmian patologicznych w układzie stomatognatycznym. Wnioski wynikają z konstrukcji założeń badawczych projektu, choć część z nich są wynikami badań. streszczenie pracy doktorskiej napisane w języku polskim i angielskim w sposób adekwatny i skrótowo przedstawia wszystkie powyższe rozdziały. 3
Przegląd piśmiennictwa dokonany przez Doktoranta zawiera 84 pozycje i jest prawidłowo wyselekcjonowany, co świadczy o umiejętności właściwego wyboru istotnych informacji związanych z podjętym projektem badawczym. Tematyka rozprawy doktorskiej koncentruje się na zagadnieniu badań diagnostycznych oceniających funkcjonowanie stawów skroniowo-żuchwowych, będących integralną częścią układu stomatognatycznego. Omawiana problematyka ma duże znaczenie zarówno poznawcze, jak i utylitarne, gdyż podejmuje temat, jakże trudnej diagnostyki zaburzeń czynnościowych u pacjentów bezzębnych, u których leczenie protetyczne może nie przywracać pełnienia prawidłowych funkcji i stanowić przyczynę jatrogenną rozwoju zaburzeń czynnościowych. zagadnień Na podkreślenie zasługuje fakt, że przedstawiona tematyka jest istotna dla klinicznych, a wnioski są cenne i mogą wpłynąć na wybór lepszej metody stosowanej podczas wyznaczania i ustalania zgryzu. Pracę cechuje prawidłowe podejście do trudnych zagadnień diagnostyki dysfunkcji narządu żucia i wnikliwość dociekań, zarówno w odniesieniu do materiału klinicznego, jak i wykorzystanych w projekcie żródeł pierwotnych i wtórnych. Doktorant w sposób wyczerpujący przeanalizował korelację ocenianych metod, stwierdzając, iż żadna z nich nie daje gwarancji centralizacji głów żuchwy w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, a brak prawidłowego ułożenia głów żuchwy może stać się bezzębnych. przyczyną rozwoju dysfunkcji u pacjentów Dysertacja została zredagowana w sposób poprawny pod względem użytego języka i stylistyki, a wykorzystane metody zostały użyte przez Doktoranta zgodnie z zaleceniami metodologii badań naukowych. Pragnę podkreślić, iż bardzo słusznym i nowatorskim było przeprowadzenie badań wśród pacjentów bezzębnych, gdyż najczęściej dotyczy ten problem osób dorosłych około 35 roku życia. Pacjenci bezzębni to liczna grupa społeczeństwa, która w znacznym stopniu narażona jest na błędy popełniane podczas rehabilitacji protetycznej. Stanowią one istotną grupę wśród czynników etiologicznych dysfunkcji narządu żucia. 4
Do drobnych błędów, nie wpływających na pozytywną ocenę rozprawy doktorskiej, należy zaliczyć: * na stronie 22 powinno być napisane; pacjenci, u których zastosowano metodę z użyciem ćwieka centralnego i to samo w odniesieniu do pacjentów, u których zastosowano metodę z użyciem wzorników * błędy dotyczące miejsca przecinków, które stawiane są często w pracy po spacji, nie bezpośrednio po wyrazie. Podsumowując stwierdzam, że przedmiot prowadzonych badań, dobór metod badań klinicznych oraz interpretacja wyników, jak również rzeczowość przeprowadzonej dyskusji oceniam bardzo wysoko i odpowiadają one kryteriom stawianym rozprawom doktorskim. Praca stanowi oryginalne rozwiązanie zagadnienia naukowego, a Doktorant wykazał umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy doświadczalnej i naukowej w oparciu o specjalistyczną wiedzę teoretyczną. Hipotezy przyjęte w tej rozprawie doktorskiej zostały dogłębnie zweryfikowane, a wyznaczone cele, mające charakter pracy doświadczalnej i naukowej zostały konsekwentnie zrealizowane. Rozprawa doktorska spełnia warunki określone w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, z późn.zm.) W związku z powyższym przedkładam Wysokiej Radzie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Stomatologii Uniwersytetu w Zabrzu wniosek o dopuszczenie lek. dent. Thomasa Proby do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Z~:1::u in Dr ~abl Igorzata Pihuf 5