Dojrzałość szkolna opracowanie: psycholog mgr Dorota Duchniewicz- Człapińska
Co to jest dojrzałość szkolna?
Dojrzałość szkolna to gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki, chęć podjęcia nowych zadań, zdolność przystosowania się do nieznanego środowiska oraz ogólnie zmienionej sytuacji życiowej.
OSIĄGNIĘCIE DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ UZALEŻNIONE JEST OD: Stanu zdrowia Wrodzonych zdolności Nabytych umiejętności
WAŻNE CZYNNIKI WPŁYWAJACE NA NABYTE UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA Budzenie przez rodziców/opiekunów rozwoju dziecka poprzez zróżnicowane zabawy i zajęcia Zapewnianie dziecku możliwości nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, w tym głównie zabawy z innymi dziećmi. Stawianie dziecku przez rodziców/opiekunów wymagań odpowiednich do wieku i możliwości.
DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNĄ NALEŻY OCENIAĆ UWZGLĘDNIAJĄC NASTĘPUJĄCE SFERY ROZWOJU PSYCHORUCHOWEGO: Mowa Sfera Fizyczna Sfera emocjonal nospołeczna Sfera umysłowa
Rozumienie MOWA Rozumie polecenia 2-3 etapowe (np. Idź do pokoju, połóż książkę na stole i przynieś swoje nowe auto ). Potrafi do końca wysłuchać bajki lub opowiadania. Rozumie wyrażenia określające położenie przedmiotów w przestrzeni (na, pod, w, przed, za itp.).
Mowa czynna Mowa jest wyraźna i zrozumiała. Wszystkie głoski wymawiane są prawidłowo. Dziecko opowiada o tym, co działo się w ciągu dnia. Potrafi opisać przedmiot i ilustrację oraz opowiedzieć o przeczytanej historii. Potrafi wskazać i wyjaśnić niedorzeczności (np. latająca łódź). Opowiada używając zdań złożonych, poprawnie buduje zdania, stara się uwzględniać reguły gramatyczne. Potrafi prowadzić dialog nie odbiegając od tematu. Mowa jest narzędziem myślenia!
DOJRZAŁOŚĆ FIZYCZNA Dziecko szkolne dysponować musi odpowiednim zasobem sił fizycznych i odpornością na zmęczenie (wielogodzinne siedzenie w ławce, noszenie ciężkiego tornistra szkolnego i wykonywanie różnych zadań umysłowych). Przy takich czynnościach jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie, konstruowanie, nawlekanie koralików i innych pracach plastycznotechnicznych potrzebna będzie dziecku dobra sprawność rąk, koordynacja ruchowa i koordynacja ruchowo-wzrokowa. W przeciwnym wypadku ruchy będą powolne, nieharmonijne, sztywne, kanciaste, mało precyzyjne.
Samoobsługa: DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA Potrafi poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć zęby. Właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie. Samodzielnie korzysta z toalety. Samodzielnie ubiera się i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież. Utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.
DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA: Kontakt z dorosłymi prawidłowo nawiązuje kontakty z dorosłymi, przestrzega zawartych umów. Charakteryzuje go zwiększające się zdyscyplinowanie, obowiązkowość, samodzielność. Przejawem braku gotowości społecznej jest stałe absorbowanie uwagi nauczyciela, domaganie się ciągłego wyróżniania i dążenie do uprzywilejowanej pozycji w klasie.
DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA: Kontakt z dziećmi Obdarza uwagą dzieci, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują. Przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej, stara się współdziałać. Rozumie proste sytuacje społeczne i ma rozeznanie, co jest dobre, a co złe (np. że nie wolno krzywdzić innych, niszczyć cudzej własności, przywłaszczać sobie znalezionych rzeczy), dobrze się czuje w nowym środowisku, z chęcią podejmuje zadania we współpracy z innymi dziećmi.
Kompetencje społeczne: zdolność dostosowania się do zasad grupy. Chodzi o świadomość tego, że uczestnictwo w niektórych zadaniach i zabawach wymaga umiejętności dostosowania się do zasad przy czym nie znaczy to, że dziecko się zgadza na wszystko i wszędzie, tylko raczej na dostosowaniu się do zasad w razie zgody lub odmowy, jeśli zasady się dziecku nie podobają.
Kompetencje społeczne c.d. Zdolność pełnego dostosowania się do zasad w zakresie bezpieczeństwa i poleceń dorosłych, którzy są jasno określeni jako osoby za bezpieczeństwo odpowiadające.
Dojrzałość emocjonalna To zdolność do przeżywania bogatego i zróżnicowanego świata uczuć, odpowiednia do wieku umiejętność panowania nad swoimi emocjami i kontrolowania ich. Gotowe emocjonalnie dziecko prawidłowo reaguje na pozytywne bądź negatywne uwagi dotyczące zachowania i postępów w nauce. Dziecko niegotowe emocjonalnie jest wybuchowe, drażliwe, agresywne, złości się lub płacze z błahego powodu, często popada w konflikty z kolegami. Może też być zahamowane, zalęknione, niepewne, napięte, nadwrażliwe, płaczliwe. Takie dziecko boi się głośniejszych uwag nauczyciela nawet, gdy go nie dotyczą. Liczy się również: Umiejętność kontrolowania złości na poziomie unikania rękoczynów i obelg
Dojrzałość umysłowa przejawia się w zainteresowaniu nauką, zwłaszcza czytaniem, pisaniem, liczeniem, zaciekawieniem zjawiskami zachodzącymi w najbliższym otoczeniu. Dziecko nie ma problemów ze zrozumieniem przekazywanych wiadomości, poleceń, instrukcji czy treści czytanego opowiadania, bajki, lektury. Potrafi doprowadzić rozpoczętą pracę do końca, bo ciekawi go wynik własnych poczynań. Oceniając gotowość umysłową dziecka, bierze się pod uwagę również poziom rozwoju percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej, oraz analizy i syntezy słuchowej. Te funkcje w dużej mierze decydują o opanowaniu umiejętności pisania i czytania.
Co jeszcze jest istotne? Motywacja Umiejętność radzenia sobie z porażkami Koncentracja i wytrwałość
Motywacja Dziecko przede wszystkim ma ochotę eksplorować otoczenie, dużo się bawi i preferuje zmienność swoich działań. W pewnej chwili zaczyna chcieć umieć różne rzeczy bardziej niż się bawić (choć oczywiście na zabawę w pewnym zakresie będzie miało ochotę już do końca życia). Prosi o pomoce naukowe lub chętnie bierze udział w zajęciach, gdzie można coś stworzyć lub się nauczyć. Wcześniej powiedziałoby, że mu się nudzi. Najwcześniejsze symptomy takiej motywacji są w wieku 4,5 roku, ale zwykle następuje to po piątych urodzinach.
Cyfrowa demencja Nie tylko rozwój dziecka staje czasami na drodze do motywacji do uczenia się. Coraz częściej na tej drodze stoi uzależnienie od ekranów smartfonów lub komputerów, czasem jeszcze telewizorów. Dzieci korzystające często z tych dobrodziejstw nie mają cierpliwości i chęci do nauki, po prostu wolą grać/oglądać. Życie wirtualne jest dla nich szybsze i ciekawsze niż normalne, więc wolą się uczyć dobrze grać.
Sytuacja rodzinna, na przykład rodzeństwo na horyzoncie lub rozwód rodziców mogą powodować, że dziecko nie chce się zajmować własnym rozwojem, a bardziej jest zajęte bezpieczeństwem swoim i własnej rodziny. Podobnie się dzieje przy bolesnych chorobach i innych problemach zaburzających motywację dziecka.
Umiejętność radzenia sobie z porażkami Umiejętność która jest potrzebna do długotrwałej pracy nad różnymi zagadnieniami. Jeśli dziecko zniechęca się przy pojedynczych porażkach, bądź nie podejmuje wyzwań ze strachu przed porażkami, wówczas nauka umiejętności musi przebiegać bardzo małymi kroczkami, w których dziecko jest pewne, że odniesie sukces. Blokuje to duże skoki umiejętności i korzystanie z edukacyjnego dobrodziejstwa porażek. Zamiast wnioskować na podstawie nieudanej próby, dziecko uznaje, że jest głupie i rezygnuje z próby.
Komunikaty blokujące rozwój Z racji na skoncentrowania na swoich umiejętnościach dzieci w tym wieku częściej powiedzą o sobie jestem głupi/a niż w innym wieku i pojawienie się takich komunikatów na poziomie incydentalnym nie jest wyznacznikiem braku dojrzałości szkolnej. Jeśli ten komunikat pada niemalże codziennie i co chwilę blokuje dziecko przed podejmowaniem wyzwań jest sygnałem, że praca nad tym elementem jest potrzebna do osiągnięcia dojrzałości szkolnej.
Koncentracja i wytrwałość Oczywiście w ramach dojrzałości szkolnej nie chodzi o to, żeby dziecko miało cierpliwość buddyjskich mnichów tworzących godzinami mandale z piasku (bądź trwających podobny czas w nieruchomej medytacji). Jednak jest to zdolność brana pod uwagę i ciągłe rozpraszanie się jest dla sygnałem, że dziecko może mieć problemy w szkole.
KIEDY DZIECKO NIE JEST GOTOWE ABY PÓJŚĆ DO SZKOŁY? ma niską ocenę gotowości szkolnej wykonaną w przedszkolu; gdy ma zaburzone procesy poznawcze: Napotyka na trudności w spostrzeganiu oraz klasyfikowaniu, Ma trudności z zapamiętywaniem informacji, Koncentracja uwagi jest chwiejna, bardzo podatna na rozproszenie; zaburzona jest komunikacja językowa.
KIEDY DZIECKO NIE JEST GOTOWE, ABY PÓJŚĆ DO SZKOŁY? (c.d.) gdy ma trudności emocjonalne: w zabawie reaguje gniewem, złości się, obraża, łatwo wybucha złością, płaczem, reaguje bardzo impulsywnie (nieadekwatnie), okazuje nadmierny lęk, wycofuje się, stara się przebywać blisko nauczyciela lub innej osoby dorosłej w stopniu utrudniającym zabawę i naukę w grupie, unika sytuacji wymagających samodzielności.
Rozwój dziecka kiedy jest dobrze? Gdy rozwój jest na poziomie tzw. normy rozwojowej i jest harmonijny czyli wszystkie sfery rozwijają się w podobnym tempie. Wszystkie elementy gotowości szkolnej są jednakowo ważne, choć niestety nie zawsze rozwijają się harmonijnie. W razie wątpliwości wskazana jest wizyta i pogłębiona diagnoza w Poradni Psychologiczno Pedagogicznej.
Dziękuję!