Leczenie wspomagające w onkologii Łukasz Kwinta
Nudności i wymioty indukowane chemioterapią 70-80% chorych leczonych chth Wysokoemetogenna chth > 90% W zależności od czasu trwania/wystąpienia: Ostre 24 h Późne po upływie 24 h (zwykle do 3-6 dni) Opóźnione Przedłużone Wyprzedzające
Navari RM and Aapro M. N Engl J Med 2016;374:1356-67 Dorsal Brainstem ->Dorsal Vagal Complex (NTS and AP)
Emetogenność cytostatyków
Czynniki ryzyka Płeć (kobiety) Młodszy wiek (< 50 r.ż.) Niskie spożycie alkoholu oraz brak używania wyrobów tytoniowych Choroba lokomocyjna Lęk Wcześniejsze nudności/wymioty związane z chemioterapią Nudności/wymioty w trakcie ciąży Upośledzony stan sprawności Wcześniejsza chemioterapia < 7 godz. snu (przed podaniem chemioterapii) Polipragmazja Choroby współistniejące
Leki przeciwwymiotne
Profilaktyka przeciwwymiotna
Zalecenia MASCC/ESMO
Leki uzupełniające
Percepcja pacjentów 1983 1 1993 2 1995 3 1999 4 2004 5 1 Vomiting Loss of hair Nausea Nausea Fatigue 2 Nausea Nausea Loss of hair Loss of hair Nausea 3 Loss of hair Constantly tired Vomiting Constantly tired Sleep Disturbances 4 5 Thought of coming for treatment Length of time treatment takes Vomiting Constantly tired Vomiting Weight loss Increased urination Having to have an injection Changes in the way things taste Loss of hair * In order of patients relevance 1. Coates A, et al. Eur J Cancer Clin Oncol. 1983;19:203-208 2. Griffin AM, et al. Ann Oncol. 1996;7:189-195 3. De Boer-Dennert M, et al. Br J Cancer. 1997;76:1055-1061 4. Lindley C, et al. Cancer Pract. 1999;7:59-65 5. Hofman et al, Cancer. 2004 Aug 15;101(4):851-7.
Olanzapina Lek przeciwpsychotyczny Zarejestrowany w 1996 r. Antagonista receptorów D 2 i 5-HT 2 10 mg Skuteczny w profilaktyce pierwotnej oraz jako lek ratunkowy Sedacja - istotne działanie niepożądane
Leki wpływające na mineralizację kości
Występowanie przerzutów do kości (%, mediana, zakres) 90 PRZERZUTY DO KOŚCI W PRZEBIEGU CHORÓB NOWOTWOROWYCH 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Rak piersi RGK Rak nerki Rak płuca Nowotwory przewodu pokarmowego Rubens RD, Coleman RE. Bone metastases. In: Abeloff MD, Armitage JO, Lichter AS, Niederhuber JE, eds. Clinical Oncology. New York: Churchill Livingstone, 1995:643 65.
POWIKŁANIA KOSTNE (SKELETAL-RELATED EVENTS - SRE) Do SRE zalicza się 1,2 : Konieczność napromieniania kości Złamania patologiczne Kompresja rdzenia kręgowego Konieczność przeprowadzenia zabiegu operacyjnego 1. Saad F, et al. J Natl Cancer Inst 2004;96:87982; 2. Ibrahim A, et al. Clin Cancer Res 2003;9:23949.
Prawdopodobieństwo WYSTĄPIENIE SRE ZWIĘKSZA RYZYKO ZGONU RAK GRUCZOŁU KROKOWEGO 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0 Przeżycia 1-roczne Bez SRE: 49.7% 1 SRE: 28.2% P = 0.02, n = 471 0 90 180 270 360 Czas przeżycia (dni) depuy V et al. Support Care Cancer 2007;15:869 76.
HIPOTEZA BŁĘDNEGO KOŁA USZKODZENIA KOŚCI W PRZERZUTACH NOWOTWOROWYCH Komórki nowotworowe RANKL RANK OPG PTHrP, BMP, TGF-β, IGF, FGF, VEGF, ET1, WNT PDGF, BMPs TGF-β, IGFs FGFs CA +2 Aktywowany osteoklast
Modulatory obrotu kostnego Bisfosfoniany Zoledronian Pamidronian Klodronian Ibandronian... Inhibitor RANKL Denosumab
Kwas zoledronowy vs. placebo Pacjenci bez zdarzeń kostnych (4mg vs. placebo): 44,2% vs. 33,2% (różnica 11,0%, 95% CI 20,3% - 1,8%), p=0,021 Mediana czasu bez zdarzeń kostnych: 321 dni w grupie placebo W grupie kwasu zoledronowego mediany nie osiągnięto p=0,011 Saad et al. J Natl Cancer Inst. 2002
Kwas zoledronowy vs. pamidronian 1648 chorych (rak piersi IV st. i szpiczak mnogi III st.) Czas do SRE Rosen i wsp. Cancer 2003
DENOSUMAB inhibitor RANKL PTHrP, BMP, TGF-β, IGF, FGF, VEGF, ET1, WNT Komórki nowotworowe DENOSUMAB RANKL RANK DENO- SUMAB PDGF, BMPs TGF-β, IGFs FGFs CA +2 Aktywowany osteoklast
N = 5723 Rak piersi (N = 2046) Rak prostaty (N = 1901) BADANIA KLINICZNE NAD DENOSUMABEM U CHORYCH Z PRZERZUTAMI DO KOŚCI Inne nowotwory lite + szpiczak mnogi (N = 1776) Kluczowe kryterium włączenia: 1 ognisko przerzutowe Pierwszorzędowy punkt końcowy: Czas do pierwszego SRE (w trakcie badania) wykazanie równorzędności Drugorzędowe punkty końcowe: Czas do pierwszego SRE (w trakcie badania) wykazanie wyższości Czas do pierwszego i kolejnych SRE wykazanie wyższości OS, PFS, efekt przeciwbólowy R A N D O M I Z A C J A Denosumab 120 mg SC Q4W + Placebo IV Q4W* (n = 2861) Codzienna suplementacja wapnia ( 500 mg) i witaminy D ( 400 IU) Kwas zoledronowy 4 mg IV Q4W* + Placebo SC Q4W (n = 2862) Lipton A et al. Poster presented at ESMO 35; Milan, Italy; 8 12 October, 2010 [Abstract 1249P]. Q4W, every 4 weeks; SC, subcutaneous
Chorzy bez SRE (%) ŁĄCZNA ANALIZA CZAS PRZEŻYCIA BEZ SRE 100 90 80 70 60 50 Czas do pierwszego SRE (n = 5723) 27.6 mies. HR = 0.83 (95% CI, 0.76 0.90) P 0.0001 (wyższość) 17% Redukcja ryzyka 40 30 19.4 mies. 20 10 0 Denosumab Kw. zoledronowy 0 6 12 18 24 30 miesiące Lipton A et al. Poster presented at ESMO 35; Milan, Italy; 8 12 October, 2010 [Abstract 1249P]. HR, hazard ratio
Chorzy bez SRE (%) CZAS DO WYSTĄPIENIA PIERWSZEGO SRE W POSZCZEGÓLNYCH BADANIACH Badanie w raku piersi 1 (n = 2046) 18% Redukcja ryzyka Badanie w raku prostaty 2 (n = 1901) 18% Redukcja ryzyka Badanie z innymi nowotworami litymi lub szpiczakiem 3 (n = 1776) 16% Redukcja ryzyka 100 90 80 70 60 50 HR = 0.82 (95% CI, 0.71 0.95) P = 0.01 (wyższość) Nie osiągnięto HR = 0.82 (95% CI, 0.71 0.95) P = 0.008 (wyższość) 20.7 mies. HR = 0.84 (95% CI, 0.71 0.98) P = 0.0007 (równorzędność) P = 0.06 (NS wyższość) 20.6 mies. 40 26.4 mies. 30 20 10 0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 1. Stopeck AT et al. J Clin Oncol 2010;28:5132 9; 2. Fizazi K et al. Lancet 2011;377:813 22; 3. Henry DH et al. J Clin Oncol 2011;29:112532. 17.1 mies. 16.3 mies. 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 Miesiące 0 3 6 9 12 15 18 21 24 Kwas zoledronowy Denosumab
Średnia ilość SRE na chorego ŁĄCZNA ANALIZA - ILOŚĆ SRE U CHORYCH 1.6 1.4 Czas do 1. i kolejnych SRE (n = 5723) RR = 0.82 (95% CI, 0.75 0.89) P < 0.001 (wyższość) 1.2 1.0 18% Redukcja ryzyka 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 Łączna liczba SRE: Denosumab: 1360 Kwas zoledronowy: 1628 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 miesiące Lipton A et al. ESMO 35; Milan, Italy; 8 12 October, 2010 [Abstract 1249P].
Cumulative mean number of SREs per patient LICZBA SRE W POSZCZEGÓLNYCH BADANIACH KLINICZNYCH Rak piersi 1 (n = 2046) 23% Redukcja ryzyka Rak prostaty 2 (n = 1901) 18% Redukcja ryzyka Inne nowotwory lite/szpiczak 3 (n = 1776) 10% Redukcja ryzyka 2.0 1.8 RR = 0.77 (95% CI, 0.66 0.89) P = 0.001 (wyższość) RR = 0.82 (95% CI, 0.71 0.94) P = 0.008 (wyższość) RR= 0.90 (95% CI, 0.77 1.04) P = 0.14 (NS dla wyższości) 1.6 Łączna ilość SRE: Łączna ilość SRE: Łączna ilość SRE: 1.4 Denosumab: 474 Denosumab: 494 Denosumab: 392 1.2 Zoledronic acid: 608 Zoledronic acid: 584 Zoledronic acid: 436 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 miesiące 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 1. Stopeck AT et al. J Clin Oncol 2010;28:5132 9; 2. Fizazi K et al. Lancet 2011;377:813 22; 3. Henry DH et al. J Clin Oncol 2011;29:112532.
Modulatory obrotu kostnego Hipokalcemia Nefrotoksyczność Martwica kości szczęki (ONJ osteonecrosis of the jaw) Atypowe złamania kości udowych Bóle kostno-mięśniowe Gorączka
Wyniszczenie nowotworowe Wieloczynnikowy zespół objawów charakteryzujący się postępującą utratą masy mięśniowej (niezależnie od utraty tk. tłuszczowej), która nie może zostać odwrócona za pomocą konwencjonalnego wsparcia żywieniowego i prowadzi do postępującego upośledzenia funkcjonowania.
Kryteria diagnostyczne Utrata masy ciała >5% w ciągu 6 miesięcy lub BMI <20 i utrata masy ciała >2% lub Sarcopenia (ASMI: mężczyźni <7,26 kg/m2, kobiety <5,45 kg/m2) i utrata masy ciała >2%. ASMI (Appendicular sceletal muscle index) oceniana w badaniu DEXA (dual-energy X-ray absorptiometry absorptcjometria dwóch wiązek promieni rentgenowskich o różnych energiach) Fearon i wsp. Lancet Oncol 2011
Stopnie zaawansowania Fearon i wsp. Lancet Oncol 2011
Wyniszczenie nowotworowe 50% - 70% chorych na nowotwory 20% - przyczyna zgonu Współistniejący jadłowstręt (zespół kacheksjaanoreksja) Niekontrolowany uogólniony stan zapalny (cytokiny IL-6, IL-1β, TNF-α, IFN-γ...) Złożone zaburzenia metaboliczne (wzmożony katabolizm, ujemny bilans energetyczny, insulinooporność, proteoliza, lipoliza...)
Wyniszczenie nowotworowe Dewys i wsp. Am J Med 1980
Wpływ na przeżycie Dewys i wsp. Am J Med 1980
Kacheksja zaburzenia wielonarządowe Zab. dot. mediatorów podwzgórza Utrata apetytu Bezsenność Zaburzenia smaku Niewydolność procesów energetycznych Nasilenie lipolizy Uwalnianie mediatorów st. zapalnego Uwalnanie bialek ostej fazy Spadek produkcji albumin Uwalnianie mediatorów st. zapalnego? Sarcopenia Atrofia Zab. dot. unerwienia wegetatywnego Wzrost zapotrzebowania energetycznego Uwalnianie mediatorów st. zapalnego? Zaburzenia bariery jelitowej Zaburz. wydzielania greliny Uwalnianie mediatorów st. zapalnego
Wyniszczenie nowotworowe
Badania kliniczne Antagoniści greliny Anty-IL-1 Anty-IL-6 Anty-TNF-α Antagoniści receptora miostatyny Modulatory receptora androgenowego Kanabinoidy Talidomid β-blokery Inhibitory cyklooksygenazy Sildenafil Leki hipoglikemizujące...
Grelina Temel i wsp. Lancet Oncol 2016
ROMANA-1 i ROMANA-2 Anamorelina agonista receptora greliny 484 + 495 chorych na NDRP w st. III i IV w stadium kacheksji Anamorelina 100 mg p.o. vs. placebo 12 tyg. Pierwszorzędowe punkty końcowe: wzrost beztłuszczowej masy ciała (LBM) oraz wzrost siły mięśniowej (mierzonej siłą uścisku dłoni) Drugorzędowe punkty końcowe: wzrost średniej masy ciała, zmniejszenie objawów zespołu kacheksja-anoreksja (skala FAACT), zmniejszenie objawów zmęczenia Temel i wsp. Lancet Oncol 2016
ROMANA-1 i ROMANA-2 Mediana wzrostu LBM: 0,99 kg (0,61 1,36) oraz 0,65 kg (0,38 0,91) wobec spadku w grupie placebo p <0,0001 Nieznamienny statystycznie wzrost siły mięśniowej Temel i wsp. Lancet Oncol 2016
Utrata włosów