STYCZEŃ 2018
REALIZATORZY BADANIA KONSULTANCI POWIATOWI DS. DORADZTWA EDUKACYJNO-ZAWODOWEGO Jlanta Bryłka Karina Chamier-Ciemińska Katarzyna Chjecka Iwna Cyrcka Iwna Dąbrwska Ewa Karczewska Bżena Murawska Karlina Pbłcka Luiza Rajkwska Marta Rychter-Miazga Adam Ryske Mnika Spych Alina Urbańska Anna Watkwska Janna Włódzik Małgrzata Zimna-Kszczyńska PRZEDSTAWICIEL POMORSKIEGO OBSERWATORIUM RYNKU PRACY 1 Marcin Średziński AUTORKI RAPORTU: Barbara Szymańska knsultant wjewódzki ds. dradztwa edukacyjn-zawdweg Ewa Ostrgórska główny specjalista w Pmrskim Obserwatrium Rynku Pracy W wjewództwie pmrskim rzwijany jest system wsparcia w bszarze dradztwa edukacyjnzawdweg. Jeg głównym celem jest wspieranie sób i instytucji związanych z dradztwem edukacyjn-zawdwym w reginie raz prmcja idei dradztwa zawdweg. W ramach jeg struktury w reginie pwłan dradców-knsultantów pwiatwych ds. dradztwa edukacyjnzawdweg, knsultanta wjewódzkieg ds. dradztwa edukacyjn-zawdweg raz twrzne są sieci współpracy i samkształcenia na terenie pwiatów i przy Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku.
SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI... 2 1. METODOLOGIA BADANIA... 3 2. CHARAKTERYSTYKA DORADCÓW ZAWODOWYCH W SZKOŁACH... 4 3. WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOŁACH... 9 4. ZAKRES REALIZACJI DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOŁACH... 18 5. WSPÓŁPRACA W RAMACH REALIZACJI DORADZTWA ZAWODOWEGO... 21 6. POSTAWY WOBEC DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOŁACH... 24 7. PROBLEMY I WYZWANIA... 28 8. POTRZEBA WSPARCIA... 30 9. WNIOSKI... 32 10. ZAŁĄCZNIKI... 39 2
1. METODOLOGIA BADANIA CELE BADANIA Celem badania był pzyskanie infrmacji na temat warunków realizacji dradztwa edukacyjn-zawdweg w wybranych szkłach wjewództwa pmrskieg. Zebrane infrmacje będą wykrzystane przy kreślaniu działań, mżliwych d pdjęcia, wspierających funkcjnwanie i rzwój sieci współpracy dradców zawdwych na terenie wjewództwa pmrskieg. TECHNIKA BADAWCZA Badanie zrealizwane zstał za pmcą bezpśrednieg wywiadu kwestinariuszweg PAPI/CAPI. Ankiety zstały przeprwadzne przez knsultantów pwiatwych ds. dradztwa edukacyjn zawdweg. RESPONDENCI i ILOŚĆ ZREALIZOWANYCH WYWIADÓW W badaniu wzięł udział 89 dradców edukacyjn-zawdwych raz 102 dyrektrów z wybranych publicznych szkół (pdstawwych, gimnazjalnych i pnadgimnazjalnych 1 z terenu wjewództwa pmrskieg. 3 Badanie zstał przeprwadzne w 14 pwiatach wjewództwa pmrskieg (bytwskim, chjnickim, człuchwskim, lębrskim, kartuskim, kwidzyńskim, nwdwrskim, puckim, słupskim, sztumskim, stargardzkim, tczewskim, m. Gdańsk, m. Spt). TERMIN REALIZACJI BADANIA Badanie zrealizwane zstał w kresie d kwietnia 2017r. d października 2017r. TYPY SZKÓŁ W KTÓRYCH PRZEPROWADZONO BADANIE Typy szkół, w których prwadzn badanie przedstawia Wykres 1 1 Zgdnie z refrmą światy wdrażaną d września 2017 r. d rku szklneg 2019/2020 przestaną istnieć gimnazja i szkły pnadgimnazjalne, a ich miejsce zajmą 8 letnie szkły pdstawwe i szkły pnadpdstawwe.
Szkły, w których prwadzn badanie wg typów (udział prcentwy) Gimnazjum 24,7 Technikum i ZSZ 19,1 Technikum, ZSZ i LO Technikum Szkła pdstawwa i gimnazjum 11,2 12,4 13,5 Szkła pdstawwa 6,7 LO 5,6 Technikum i LO ZSZ 3,4 3,4 Wykres 1. Rdzaj szkły (Źródł: pracwanie własne) 2. CHARAKTERYSTYKA DORADCÓW ZAWODOWYCH W SZKOŁACH PODSTAWOWE INFORMACJE O DORADCACH ZAWODOWYCH 4 50,6 % sób zajmujących się dradztwem w badanych szkłach t pedagdzy 73,0% badanych dradców ukńczył studia z zakresu dradztwa zawdweg 52,8 % dradców pracuje jak dradca zawdwy nie dłużej niż 5 lat (Wykres.2) 87,6 % badanych sób, prócz pracy jak dradca, wyknuje również inne zadania w szkle; głównie wskazywan następujące funkcje: nauczyciel przedmitwy, biblitekarz, pedagg, ligfrenpedagg, kierwnik szklenia praktyczneg, wychwawca 46,1% sób ma wydzielne pensum na realizację zadań z zakresu dradztwa zawdweg Liczba pełninych funkcji ddatkwych Liczba wskazań Prcent 3 ddatkwe funkcje 19 21,4% 2 ddatkwe funkcje 22 24,7% 1 ddatkwa funkcja 37 41,6% Brak dpwiedzi 11 12,4% Tabela 1. Liczba pełninych funkcji ddatkwych przez sby zajmujące się dradztwem zawdwym w szkłach (Źródł: pracwanie własne)
52,8 % Staż pracy sby pełniącej bwiązki dradcy zawdweg 31,5% 21,3% 20,2% 12,4% 11,2% 3,4% 1 rk i mniej 2-5 lat 6-9 lat 10-14 lat 15-29 lat Brak Wykres 2. Od jak dawna Pani/Pan pełni bwiązki/pracuje jak dradca? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) DORADCA ZAWODOWY W OCZACH DYREKTORÓW Umiejętnść nawiązania kntaktu, kmunikatywnść, empatia, twartść, dpwiedzialnść, kreatywnść i dbre przygtwanie merytryczne t kluczwe cechy dradcy zawdweg wg dyrektrów szkół badanych szkół 5 Dyrektrów szkół zapytan jakimi cechami charakteru pwinien się dznaczać kmpetentny dradca zawdwy. Dyrektrzy wskazali wiele cech, które pgrupwaliśmy w 7 głównych kategrii: 1. Umiejętnść nawiązania kntaktu 2. Otwartść i inne umiejętnści interpersnalne 3. Umiejętnści i cechy umżliwiające dbrą rganizację 4. Przygtwanie merytryczne 5. Właściwści pznawcze 6. Umiejętnść współpracy 7. Odprnść psychiczna
Szczegółwe dane prezentuje pniższa tabela. Cecha Liczba wskazań Umiejętnść nawiązania kntaktu 109 budzący zaufanie 5 dyskretny 3 empatyczny 28 kmunikatywny 44 kntaktwy 3 łatw nawiązujący kntakt 10 mający dbry kntakt z młdzieżą, rdzicami 1 wyskich kmpetencjach spłecznych 2 szanujący autnmię klienta 2 w dbrym kntakcie z uczniami 6 z umiejętnścią nawiązywania relacji z uczniami i rdzicami 1 miły 1 szczery 1 wrażliwy 2 Otwartść i inne umiejętnści interpersnalne 71 z umiejętnścią przeknywania 3 z umiejętnścią słuchania 2 asertywny 1 cierpliwy 7 tlerancyjny 4 wspierający 1 wyrzumiały 1 życzliwy 9 twarty 36 psiadający zdlnść bserwacji 3 mtywujący 1 pmcny 2 przychylny 1 Umiejętnści i cechy umżliwiające dbrą rganizację 46 dyspzycyjny 3 knsekwentny w działaniu 2 dpwiedzialny 14 peratywny 2 pracwity 1 przedsiębirczy 1 punktualny 1 rzetelny 5 samdzielny 1 6
skuteczny 1 sumienny 5 z umiejętnścią pdejmwania szybkich i trafnych decyzji 2 zaangażwany w pracę 3 zrganizwany 3 dynamiczny 1 stanwczy 1 Przygtwanie merytryczne 40 dbrze przygtwany merytrycznie 14 fachwy 4 kmpetentny 5 multidyscyplinarny 1 psiadający wiedzę 1 psiadający wiedzę z wielu dziedzin 1 prfesjnalny 11 z dświadczeniem psychlgiczn-pedaggicznym 1 wiarygdny 1 znający śrdwisk uczniwskie 1 Właściwści pznawcze 28 kreatywny 12 elastyczny 3 dciekliwy 3 inteligentny 1 biektywny 4 pszukujący 1 pszukujący rzwiązań prblemu 1 rzeczwy 1 spstrzegawczy 1 wnikliwy 1 Umiejętnść współpracy 10 umiejętnie współpracujący z nauczycielami, pedaggiem i pracdawcami 2 współpracujący 4 z umiejętnścią pracy w zesple 1 mtywujący d współpracy 3 Odprnść psychiczna 6 panwany 4 dprny emcjnalnie 1 stabilny emcjnalnie 1 Razem 310 7 Tabela 2. Prszę wymienić 3 cechy charakteru, którymi pwinien dznaczać się kmpetentny dradca.
Dyrektrów szkół zapytan również czy chcieliby zatrudnić dradcę zawdweg w swjej szkle? 55,9% dyrektrów badanych szkół chciałby zatrudnić w swjej szkle dradcę zawdweg Główną przeszkdą w zatrudnieniu dradcy w szkle jest brak śrdków Wśród czynników, które stją na przeszkdzie aby zrealizwać ten zamiar wymienin: brak śrdków i etatów (42/102 wskazania) brak wykwalifikwanej kadry (2/102 wskazania) brak zgdy rganu prwadząceg (4/102 wskazania) Chęć zatrudnienia dradcy zawdweg przez dyrektra 37,3% 55,9% 8 6,9% TAK NIE BRAK Wykres 3. Czy chciałaby/chciałby Pani/Pan zatrudnić dradcę zawdweg w swjej szkle? N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) Tylk 7 dyrektrów stwierdził, że nie chciałby zatrudnić dradcy zawdweg w szkle. Wskazali ni na następujące mtywacje (zapis ryginalnych wypwiedzi): pnieważ uczniwie przychdzący d naszej szkły wiedzą, w jakim kierunku chcą się kształcić w szkle pnadgimnazjalnej zawdwej nie jest już t ptrzebne, dradca jest ptrzebny w szkle niżej aktualne zadania w tym zakresie są w stanie realizwać nauczyciele zatrudnieni w szkle pdstawwej
zadania z zakresu dradztwa zawdweg będzie realizwał nauczyciel, któremu przydzieln zajęcia z dradztwa zawdweg w szkle branżwej I stpnia uczniwie już wybrali zawód i bwiązki dradcy równie dbrze wypełniają nauczyciele zawdu 3. WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOŁACH KWALIFIKACJE DORADCÓW ZAWODOWYCH W SZKOŁACH W większści szkół jest c najmniej jedna sba, która ukńczyła studia pdyplmwe z zakresu dradztwa zawdweg W niemal 23% badanych szkół nie pracuje żadna sba, która ukńczyła studia z zakresu dradztwa Liczba sób w szkle, które mają ukńczne studia pdyplmwe z zakresu dradztwa zawdweg 36,3% 9 22,5% 22,5% 9,8% 2,0% 1,0% 5,9% 0 1 2 3 4 5 Brak Wykres 4. Ilu nauczycieli zatrudninych w Pani/Pana szkle ukńczył studia pdyplmwe z zakresu dradztwa zawdweg? N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) GABINET I MOŻLIWOŚĆ PROWADZENIIA ROZMÓW INDYWIDUALNYCH 60,7 % dradców zawdwych w badanych szkłach nie dyspnuje gabinetem z mżliwścią przeprwadzenia rzmów indywidualnych
Gabinet/ miejsce udzielania indywidualnych prad 1,1% 38,2% 60,7% TAK NIE BRAK Wykres 5. Czy ma Pani/Pan ddzielny gabinet, w którym mże udzielić Pani/Pan indywidualnych prad? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO 49,0% badanych szkół psiada pracwany wewnątrzszklny system dradztwa zawdweg (WSDZ) Niemal płwa szkół nie ma WSDZ Jeśli szkła psiada i realizuje WSDZ t zazwyczaj jest n dstępny dla nauczycieli, rdziców i uczniów 15,7% szkół udstępnia WSDZ na swjej strnie internetwej Za przygtwanie WSDZ najczęściej dpwiada dradca zawdwy lub sba dpwiedzialna w szkle za dradztw zawdwe lub pedagg szklny 10
Czy w szkle jest wewnątrzszklny system dradztwa zawdweg? 49,0% 48,0% 2,9% TAK NIE BRAK Wykres 6. Czy szkła psiada pracwany wewnątrzszklny system dradztwa zawdweg? N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) Osby dpwiedzialne za przygtwanie WSDZ Osba dpwiedzialna Liczba wskazań Dradca zawdwy/sba dpwiedzialna za dradztw zawdwe 33 Pedagg 26 Pwłany zespół 6 Dyrektr 4 Brak sby dpwiedzialnej 2 Nauczyciel 2 Rada pedaggiczna 2 Wychwawca 2 Psychlg 1 Brak dpwiedzi 24 SUMA 102 11 Tabela 3. Kt jest dpwiedzialny za przygtwanie WSDZ? N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) W większści szkół zadania z zakresu dradztwa zawdweg są knsultwane z radą pedaggiczną raz z rdzicami. Płwa szkół knsultuje realizację dradztwa z radą uczniów.
Knsultwanie zadań z zakresu dradztwa zawdweg (prcent wskazań pzytywnych) 76,5% 61,8% 52,0% Radą pedaggiczną Radą rdziców Radą uczniów Wykres 7. Czy zadania z zakresu dradztwa zawdweg są knsultwane z radą pedaggiczną, radą rdziców, radą uczniów? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) ZASOBY SZKOŁY 12 BUDŻET Niewystarczająca ilść śrdków finanswych na realizację dradztwa zawdweg t jeden z głównych prblemów zgłsznych przez dyrektrów badanych szkół Znaczna większść dradców zawdwych (71,9%) nie ma zagwarantwaneg budżetu na realizację zadań z zakresu dradztwa. 17 na 89 sób stwierdził, że dyspnuje takim budżetem. Wynsił n średni kł 780 zł, przy czym niektórzy dradcy dyspnują kwtą 200 zł rcznie, inni kwtą 2000 zł. 5 sób stwierdził, że dyspnuje budżetem wystarczającym dla zaspkjenia ptrzeb
Budżet na realizację zadań z zakresu dradztwa 2,2% 25,8% 71,9% NIE TAK BRAK Wykres 8. Czy psiada Pani/Pan zagwarantwany przez szkłę budżet na realizację zadań z zakresu dradztwa np. zakup publikacji dtyczących dradztwa? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) BIBLIOTEKA I PRACOWNIA KOMPUTEROWA W 101 na 102 (99%) badane szkły znajduje się bibliteka Wszystkie szkły, które wzięły udział w badaniu dyspnują pracwnią kmputerwą 13 Bibliteka w szkle 1,0% 99,0% TAK NIE Wykres 9. Czy w szkle jest bibliteka? N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne)
STRONA INTERNETOWA 100% badanych szkół psiada i prwadzi strnę internetwą szkły Jednak tylk jedna czwarta prwadzi na strnie zakładkę dtyczącą dradztwa zawdweg Zakładka dtycząca dradztwa edukacyjn-zawdweg na strnie internetwej 72,5% 24,5% 2,9% TAK NIE BRAK 14 Wykres 10. Czy na strnie jest zakładka dtycząca dradztwa edukacyjn-zawdweg? N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) BIBLIOTECZKA INFORMACJI ZAWODOWEJ 93 % badanych dradców zawdwych dyspnuje bibliteczką materiałów z zakresu dradztwa edukacyjn-zawdweg Bibliteczka zawiera w większści ultki, infrmatry, wzry dkumentów aplikacyjnych, brszury, materiały testwe, infrmacje rynku pracy, literaturę zawdznawczą, bazy kntaktów
Bibliteczka materiałów z zakresu dradztwa edukacyjn-zawdweg (prcent) 2,2% 4,5% 93,3% NIE TAK BRAK Wykres 11. Czy dyspnuje Pani/Pan bibliteczką materiałów z zakresu dradztwa edukacyjnzawdweg? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) Zawartść bibliteczki ultki infrmatry wzry dkumentów aplikacyjnych (CV, list mtywacyjny) brszury materiały testwe infrmacje rynku pracy literatura zawdznawcza 83,1% 82,0% 79,8% 76,4% 70,8% 67,4% 66,3% 15 bazy kntaktów 52,8% ferty praktyk 38,2% inne, jakie? 11,2% Wykres 12. C zawiera bibliteczka? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) Ddatkw dradcy wskazywali, że psiadają w bibliteczce: filmy edukacyjne dtyczące wybranych grup zawdów, rzmów kwalifikacyjnych, zaintereswań, uzdlnień, prezentacje multimedialne, prgramy kmputerwe, zasby infrmacji zawdwych (analizy, statystyki), scenariusze d prwadzenia zajęć warsztatwych z uczniami raz ferty pracy.
NARZĘDZIA PRACY DORADCY ZAWODOWEGO Większść dradców zawdwych w badanych szkłach ma dstęp d narzędzi umżliwiających pracę z uczniami nad pznaniem własnych umiejętnści, zaintereswań i predyspzycji Większść dradców dyspnuje scenariuszami zajęć raz testami i kwestinariuszami d badania zaintereswań i preferencji zawdwych typu papier-łówek p 75,3% wskazań 61,8% badanych dradców krzysta również z narzędzi elektrnicznych i multimedialnych Najmniej dradców wskazał, że stsują narzędzia badania uzdlnień i mżliwści psychfizycznych 32,6% wskazań raz próbki pracy 6,7% Dradcy wskazują też na: bserwację, wywiad i rzmwę dradczą jak isttne narzędzia pracy z uczniami Narzędzia w dyspzycji dradców zawdwych (prcent dpwiedzi "tak") scenariusze zajęć testy, kwestinariusze, frmularze badania zaintereswań i preferencji zawdwych typu "papier łówek" 75,3 75,3 16 narzędzia elektrniczne i multimedialne 61,8 narzędzia badania uzdlnień i mżliwści psychfizycznych 32,6 inne metdy 20,2 próbki pracy 6,7 Wykres 13. Jakimi narzędziami umżliwiającymi pracę z uczniami nad pznaniem własnych umiejętnści, zaintereswań, predyspzycji psychfizycznych Pani/Pan dyspnuje? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) Odpwiedzi na pytanie knkretne narzędzia stswane na c dzień były niezwykle zróżnicwane, c sugeruje, że dradcy mają dstęp d różnrdnych materiałów. Wśród wymienianych materiałów znalazły się m.in.: Młdzieżwy Kwestinariusz Zaintereswań Zawdwych MŁOKOZZ, Ankieta skłnnści zawdwych, Kwestinariusz wielrakiej inteligencji Hwarda Gardnera, Zamek, Kalejdskp zawdów, Labirynt zawdów. Wskazan na wykrzystywanie różnrdnych
dstępnych na rynku testów zaintereswań raz filmów i materiałów pracwanych przez KOWEZiU. BADANIE POTRZEB UCZNIÓW Ustalanie ptrzeb uczniów dbywa się pprzez knsultacje z wielma różneg rdzaju grupami sób. Najwięcej dradców zawdwych birących udział w badaniu wskazał, że ptrzeby uczniów ustalane są pprzez knsultacje z dyrektrem 89,9%, pgadankę z uczniami 82,0%, knsultacje z wychwawcami klas 77,5% i knsultacje w grnie pedaggicznym 71,9%. Najmniej dradców zawdwych knsultuje ptrzeby uczniów z samrządem szklnym/radą uczniwską 28,1%. Ustalanie ptrzeb uczniów dbywa się pprzez: (prcent dpwiedzi "tak") knsultacje z dyrektrem pgadankę z uczniami knsultacje z wychwawcami klas knsultacje w grnie pedaggicznym na pdstawie pprzednich dświadczeń z realizacji zadań z dradztwa knsultacje z nauczycielami przedmitów gólnych na pdstawie analizy publikacji z zakresu dradztwa knsultacje z abslwentami szkły przeprwadzenie PYTANIE ankiety 28- DORADCY wśród uczniów badającej ich ptrzeby knsultacje z pracdawcami knsultacje z rdzicami 89,9% 82,0% 77,5% 71,9% 69,7% 57,3% 55,1% 52,8% 51,7% 49,4% 49,4% 17 knsultacje z kierwnikiem praktyk knsultacje z nauczycielami przedmitów zawdwych knsultacje z samrządem szklnym/radą uczniwską 28,1% 47,2% 46,1% Wykres 14. Czy ptrzeby uczniów były ustalane pprzez:? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne)
4. ZAKRES REALIZACJI DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOŁACH Zakres realizacji dradztwa zawdweg w szkłach jest dść szerki. Większść dradców zawdwych w badanych szkłach feruje ucznim pmc w: planwaniu ścieżki edukacyjnej i zawdwej rzwijaniu kmpetencji spłecznych badaniu zaintereswań i predyspzycji zawdwych kreśleniu ptrzeb z zakresu dradztwa zawdweg uzyskaniu infrmacji zawdwej Działania pdejmwane przez dradców zawdwych pmc w planwaniu indywidualnej ścieżki edukacyjnej i zawdwej ucznia, partej na umiejętnści pszukiwania infrmacji zawdach i sytuacji na rynku pracy, a także fertach kształcenia na klejnych etapach edukacyjnych 89,9% 7,9% rzwijanie umiejętnści spłecznych, w tym pracy zespłwej, a także innych kmpetencji wymaganych d pracwnika 89,9% 7,9% badanie umiejętnści, zaintereswań, uzdlnień, predyspzycji zawdwych, w tym mżliwści psychfizycznych związanych z wybrem zawdu lub klejneg etapu edukacyjneg 77,5% 20,2% 18 grmadzenie, aktualizacja i udstępnianie infrmacji edukacyjnych i zawdwych właściwych dla pzimu kształcenia 88,8% 9,0% diagnza ptrzeb dradczych uczniów 79,8% 18,0% TAK NIE Wykres 15. Prszę wskazać, które z wymieninych działań pdejmuje Pani/Pan w ramach realizacji dradztwa edukacyjn-zawdweg w szkle. N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne)
Zdecydwana większść badanych szklnych dradców wspiera uczestnictw uczniów w targach pracy i edukacji raz sptkaniach z pracdawcami Wspieranie uczestnictwa uczniów przez dradcę zawdweg w: knkursach tematyce zawdwej 49,3% 47,2% sptkaniach z pracdawcami 70,8% 27,0% targach edukacyjn-zawdwych 92,1% 5,6% TAK NIE Wykres 16. Prszę wskazać, które z wymieninych działań pdejmuje Pani/Pan w ramach realizacji dradztwa edukacyjn-zawdweg w szkle. N= 89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) Większść badanych dradców ze szkół włącza rdziców w prces dradztwa zawdweg. Jednak tylk niec pnad 40 % z nich rganizuje i prwadzi sptkania edukacyjne dla rdziców z teg zakresu 19 Wspieranie rdziców i piekunów prawnych przez dradcę zawdweg współpraca w zakresie planwania ścieżki edukacyjnej i zawdwej 65,2% 29,2% kształtwanie umiejętnści wspierania dziecka w pdejmwaniu decyzji edukacyjn-zawdwych 67,4% 25,8% przekazywanie infrmacji na temat lkalneg rynku pracy 56,2% 37,1% przekazywanie infrmacji mżliwściach edukacyjnych i zawdwych 71,9% 22,5% prwadzenie edukacyjnych sptkań dla rdziców i piekunów prawnych 41,6% 50,6% TAK NIE Wykres 17. Prszę wskazać, które z wymieninych działań pdejmuje Pani/Pan w ramach realizacji dradztwa edukacyjn-zawdweg w szkle Wspieranie rdziców i piekunów prawnych. N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne)
Dradcy zawdwi wykrzystują różnrdne frmy pracy z uczniami. Dwie główne t: dradztw indywidualne i zajęcia grupwe. Częsttliwść stswania wskazanych frm pracy w cdziennej pracy dradczej (prcent) udzielanie indywidualnych prad ucznim 69,7 udzielanie grupwych prad ucznim 68,5 rganizwanie sptkań z przedstawicielami wyższych uczelni 32,6 rganizwanie sptkań z sbami wyknującymi dany zawód 30,3 rganizwanie sptkań z pracdawcami 27,0 udzielanie grupwych prad rdzicm 21,4 udzielanie indywidualnych prad rdzicm 18,0 Wykres 18. Które z pdanych frm pracy i jak częst stsuje Pani/Pan w cdziennej pracy dradczej (0 znacza "w góle nie realizuję", 1 "bardz rzadk realizuję", 6 "bardz częst realizuję"). Wykres wskazuje prcent dpwiedzi 4,5 i 6 w skali 0-6. N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) 20 Wśród bardziej ppularnych metd stswanych przez dradców zawdwych bjętych badaniem znalazły się: dyskusja dydaktyczna i burza mózgów. Dść częst wykrzystywane są również pgadanki z zaprsznymi gśćmi, metda prjektów i metda sytuacyjna.
Częsttliwść stswania wskazanych metd w pracy przez dradców zawdwych? (prcent) metda prjektów 46,1 metaplan 29,2 metda sytuacyjna 46,1 metda przypadków inscenizacja 34,8 38,2 gra symulacyjna 24,7 dyskusja panelwa (pgadanki z gśćmi w klasach) 49,5 dyskusja dydaktyczna (pgadanki w klasie) burza mózgów 82,0 79,8 Wykres 19. Którymi z pniższych metd i jak częst psługuje się Pan/Pani pdczas swjej pracy zawdwej? Wykres wskazuje prcent dpwiedzi 4,5 i 6 w skali 0-6. N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) Pnadt dradcy wskazali na stswanie takich metd jak: rzmwa, rzmwa kierwana, prjekcja filmów edukacyjnych raz prezentacji multimedialnych, praca w parach, praca indywidualna, metda zdań niedkńcznych, wykład i miniwykład, praca w zespłach, knkurs, mwa indywidualna, rganizacja knferencji naukwych, prjekt giełda zawdów 21 5. WSPÓŁPRACA W RAMACH REALIZACJI DORADZTWA ZAWODOWEGO Zarówn dyrektrzy, jak i dradcy zawdwi z badanych szkół, widzą ptrzebę współpracy z innymi instytucjami w zakresie realizacji dradztwa zawdweg Najczęściej wymienianymi przez dyrektrów instytucjami, z którymi współpraca mgłaby wpłynąć pzytywnie na realizację dradztwa zawdweg w szkle są: zakłady pracy, pwiatwe urzędy pracy, pradnie psychlgiczn-pedaggiczne, rdzice, władze samrządwe. Wagę tych instytucji pdbnie spstrzegali również dradcy zawdwi.
Włączenie jakich instytucji mgłby zwiększyć efektywnść dradztwa zawdweg w szkle zakłady pracy w pwiecie pwiatwy urząd pracy pradnie psychlgiczn-pedaggiczne rdzice uczniów władze samrządwe 97,1% 94,1% 93,1% 90,2% 90,2% inne szkły kuratrium OHP 70,6% 68,6% 77,5% inne 15,7% Wykres 20. Prszę wskazać, które z niżej wymieninych sób/instytucji pwinny być włączne w realizację zadań z zakresu dradztwa zawdweg dla uczniów w celu zwiększenia jeg efektywnści. N= 102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) Spśród innych instytucji, z którymi współpraca mgłaby pprawić efektywnść dradztwa zawdweg w szkle wymienian również: Cech Rzemisł Różnych, rganizacje zrzeszające pracdawców, fundacje zajmujące się zapznawaniem młdzieży z rynkiem pracy, Ministerstw, parafię, pwiatwą radę zatrudnienia, śrdki pmcy spłecznej, SZOK, uczelnie wyższe i szkły maturalne i plicealne, 22 Wjewódzki Urząd Pracy, Mbilne Centrum Infrmacji Zawdwej, Centrum Rzwju Talentów, Inkubatr Przedsiębirczści "Starter". Dradcy zawdwi wskazali ddatkw: biura karier, kluby pracy, Inkubatr Starter, Centrum Infrmacji i Planwania Kariery Zawdwej raz sieć dradców. Badane szkły najczęściej współpracują w chwili becnej w ramach realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg z następującymi instytucjami: placówki/sby/instytucje liczba wskazań pradnia psychlgiczn-pedaggiczna 46 pwiatwy urząd pracy 36 zakłady pracy, pracdawcy 33 szkły pnadgimnazjalne/pnadpdstawwe 22 uczelnie wyższe 16 władze samrządwe/starstw pwiatwe/wójt gminy 9 OHP 7
inni dradcy, sieć dradców zawdwych 6 Mbilne Centrum Infrmacji Zawdwej 5 Wjewódzki Urząd Pracy w Gdańsku 4 Młdzieżwe Centrum Kariery 4 Szklny Ośrdek Karier Szk 4 Centrum Kształcenia Ustawiczneg 3 Centrum Rzwju Talentów 2 Tabela 4. Prszę wymienić placówki/sby/instytucje, z którymi najczęściej współpracuje szkła w ramach realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg. N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) Dradcy zawdwi pprszeni kreślenie jak częst współpracują ze wskazanymi w pytaniu sbami/instytucjami zasygnalizwali, że niezwykle isttnym bszarem ich pracy jest współpraca wewnątrz szkły Najwięcej dradców zawdwych wskazał, że częst współpracuje z dyrektrem szkły 86,5% dradców raz z radą pedaggiczną 71,9% 60,7% dradców zawdwych wskazał, że współpraca z dyrektrem jest bardz częsta (dpwiedź 6 w skali 0-6) Tylk 31,5 % dradców wskazał, że ich współpraca z rdzicami jest częsta Intensywnść współpracy dradców zawdwych z wybranymi sbami/instytucjami 23 z dyrektrem szkły 86,5% z radą pedaggiczną z pradnią psychlgiczn-pedaggiczną 71,9% 68,6% z samrządem lkalnym 53,0% z kierwnikiem praktyk z przedsiębircami z radą uczniwską/samrządem szklnym z rganizacjami pzarządwymi z rdzicami 41,6% 41,6% 41,6% 31,5% 31,5% Wykres 21. Czy i w jakim stpniu współpracuje Pani/Pan z następującymi sbami/instytucjami (gdzie 0 znacza w góle nie współpracuję, 1 bardz rzadk współpracuję, a 6 bardz częst współpracuję. Wykres wskazuje prcent dpwiedzi 4,5 i 6 w skali 0-6. N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne)
6. POSTAWY WOBEC DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOŁACH WPROWADZENIE DORADZTWA ZAWODOWEGODO SZKÓŁ TO DOBRY POMYSŁ Zdecydwana większść zapytanych dyrektrów uważa, że wprwadzenie dradztwa zawdweg w szkłach t dbry pmysł. 73,5 % z nich dpwiedział, że jest t zdecydwanie dbry pmysł Czy wprwadzenie d prgramu zajęć w szkłach przedmitu "dradztw zawdwe" t dbry czy zły pmysł? zdecydwanie dbry 73,5% raczej dbry 20,6% raczej zły 4,9% zdecydwanie zły 1,0% 24 Wykres 22. Czy uważa Pani/Pan, że wprwadzenie d prgramu zajęć w szkłach przedmitu "dradztw zawdwe" t dbry czy zły pmysł? Dlaczeg? N= 102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) Dyrektrzy badanych szkół wskazywali kilka głównych bszarów, w których widzą isttną rlę dradztwa zawdweg dla uczniów: wsparcie w zakresie wybru ścieżki kształcenia i wybru zawdu pznanie własnych zaintereswań, predyspzycji zawdwych, mcnych strn kształcenie umiejętnści pdejmwania samdzielnych decyzji kształtwanie umiejętnści interpersnalnych i spłecznych przygtwanie d pruszania się p rynku pracy mtywwanie d wysiłku Wskazywali również inne krzyści płynące z wprwadzenia dradztwa zawdweg jak przedmitu: wzrst systematycznści pracy z uczniem bliskść i dstępnść pmcy dradcy zawdweg
ujednlicenie tematyki zajęć zapewnienie ciągłści zadań realizwanych przez dradcę zawdweg bniżenie ksztów kształcenia dzięki trafnym wybrm Wybrane cytaty: "pzwli abslwentm świadmie wybrać dalsze kierunki edukacyjne" "uczniwie wybierają kreślny kierunek, nie zawsze wiedzą czym się charakteryzuje, jakie ma p nim mżliwści" "uczniwie szkły pnadgimnazjalnej ptrzebują wsparcia w wejściu na rynek pracy" "służy planwaniu ścieżki kariery zawdwej, mtywuje d wytężneg wysiłku, wspiera rzwój/realizację pasji, uzdlnień, zaintereswań" "młdzież częst nie ptrafi kreślić własnych zaintereswań i nie zna zaptrzebwania rynku pracy" "szklny dradca wypsaży uczniów w umiejętnść pdejmwania dważnych, samdzielnych decyzji" Dyrektrzy, którzy są przeciwni wprwadzaniu dradztwa zawdweg d szkół jak pwdy pdali: zbyt duże bciążenie uczniów nauką zbyt małą liczbę gdzin na inne niezbędne przedmity brak ptrzeby dradztwa zawdweg dla uczniów szkół zawdwych, pnieważ dknali już ni wybru zawdu niedjrzałść uczniów w wieku 13-15 d życia zawdweg mżliwść realizacji dradztwa w ramach istniejących przedmitów 25 DORADZTWO ZAWODOWE NIE JEST DODATKOWYM OBCIĄŻENIEM DLA SZKOŁY Zdecydwana większść dyrektrów (93,1%) uważa, że dradztw zawdwe w szkle jest zadaniem kniecznym, które wynika z jej misji Jedna czwarta dyrektrów uważa dradztw za ddatkwe bciążenie dla szkły
Realizacja zadań z zakresu dradztwa zawdweg przez szkły jest: (prcent dpwiedzi TAK wśród dyrektrów) jednym ze spsbów walki z bezrbciem 84,3% najlepszym spsbem zapznania uczniów z przyszłścią dtyczącą pracy zawdwej 87,3% kniecznym zadaniem szkły, wynikającym z jej misji 93,1% ddatkwym bciążeniem dla szkły 24,5% Wykres 23. Pani/Pana zdaniem realizacja zadań z zakresu dradztwa zawdweg przez szkły jest. N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) OCENA SPOSOBU REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO Większść dradców jest zadwlna ze spsbu realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg w swjej szkle w ciągu statnich dwóch lat 26 Ocena spsbu realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg przez dradców zawdwych jestem bardz zadwlna/y ze spsbu realizacji 6 5 4 3 2 1 jestem niezadwlna/y ze spsbu realizacji 0 BRAK 2,2% 1,1% 7,9% 6,7% 10,1% 21,3% 22,5% 28,1% Wykres 24. Jak Pani/Pan cenia spsób realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg w Pani/Pana szkle w ciągu statnich dwóch lat? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne)
Większść dyrektrów badanych szkół wstrzymała się d dpwiedzi na pytanie cenę spsbu realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg w szkle. Ci, którzy się wypwiedzieli pzytywnie ceniają dradztw realizwane w swjej szkle w statnich dwóch latach Ocena spsbu realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg przez dyrektrów jestem bardz zadwlna/y ze spsbu realizacji 6 jestem nie zadwlna/y ze spsbu realizacji 0 5 4 3 2 1 BRAK 10,8% 13,7% 7,8% 2,0% 1,0% 0,0% 1,0% 63,7% Wykres 25. Jak Pani/Pan cenia spsób realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg w Pani/Pana szkle w ciągu statnich dwóch lat? N=102 dyrektrów. (Źródł: pracwanie własne) 27 CZY UCZNIOWIE SĄ ZAINTERESOWANI DORADZTWEM ZAWODOWYM? Zdaniem dradców zawdwych, birących udział w badaniu, uczniwie są zaintereswani pradami z zakresu dradztwa zawdweg 61,8% z nich wskazał, że uczniwie są zaintereswani (z teg 11,2% wskazał na dpwiedź zdecydwanie tak, a 50,6% raczej tak ). Zaintereswanie uczniów pradami z zakresu dradztwa zawdweg w pinii dradców zawdwych zdecydwanie tak 11,2% raczej tak 50,6% raczej nie 28,1% zdecydwanie nie 2,3% brak dpwiedzi 7,8% Wykres 26. Czy uczniwie wykazują zaintereswanie pradami z zakresu dradztwa zawdweg? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne)
7. PROBLEMY I WYZWANIA CODZIENNE PROBLEMY DORADCÓW ZAWODOWYCH Zapytan dradców zawdwych badanych szkół największe prblemy z jakimi sptykają się w cdziennej pracy dradczej w szkle. Pgrupwane dpwiedzi przedstawia tabela: Prblemy dradców zawdwych absencja uczniów 45 min. t mał czasu na prwadzenie zajęć warsztatwych (wprwadzenie blków zajęć np. 2/3 h) brak aktualnych materiałów dydaktycznych z zakresu dradztwa zawdweg brak ciągłści zajęć brak dradcy zawdweg na etacie brak czasu (na realizację zajęć i innych przedsięwzięć) brak funduszy brak sprzętu (np. drukarki) brak gdzin na realizację dradztwa brak kntaktu z rdzicami brak miejsca umżliwiająceg swbdną rzmwę z uczniem brak mtywacji uczniów i rdziców brak narzędzi d pracy jak dradca zawdwy brak wiedzy w śrdwisku na temat kim jest dradca i jakie działania pdejmuje brak wewnątrzszklneg systemu dradztwa zawdweg brak zaangażwania i pmcy w rganizacji przedsięwzięć innych nauczycieli brak wsparcia ze strny innych placówek i instytucji niska świadmść śrdwiska dtycząca rli dradcy zawdweg dzieci mają przeładwany plan lekcji 28 Pwyżej znajdują się cytaty z wypwiedzi dradców zawdwych. CZYNNIKI POPRAWY REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU DORADZTWA W SZKOLE Zarówn dradcm, jak i dyrektrm badanych szkół zadan pytanie czynniki, które ich zdaniem mgłyby wpłynąć na pprawę realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg w ich szkle. Najważniejszymi kwestiami akcentwanymi przez respndentów badania były:
1. Kwestie finanswe, tj. ptrzeba przeznaczenia śrdków budżetwych na realizację zadań dradcy zawdweg, takich jak m.in.: warsztaty, zakup materiałów i publikacji (książki, prgramy kmputerwe, filmy zawdznawcze, testy diagnstyczne) wyjazdy uczniów np. na targi, szklenia; rganizacja sptkań z ekspertami 2. Zapewnienie etatu dradcy zawdweg w szkle 3. Zwiększenie liczby gdzin dradztwa zawdweg w szkłach 4. Dstęp d infrmacji zawdwej 5. Zapewnienie dpwiednich kwalifikacji sbm zajmującym się dradztwem 6. Rzwijanie współpracy z sbami/instytucjami, w tym szczególnie z: rdzicami innymi dradcami zawdwymi pradniami psychlgiczn-pedaggicznymi pracdawcami 7. Ptrzeba wydrębnienia pmieszczenia na gabinet dradcy zawdweg w szkle 29 8. Ptrzeba umieszczenia dradztwa zawdweg w planie lekcji Część czynników pprawy realizacji zadań w zakresie dradztwa zawdweg była wskazywana zarówn przez dyrektrów szkół, jak dradców zawdwych. Niektóre kwestie jednak były inaczej spstrzegane przez bie grupy respndentów. Różnice w zgłaszanych czynnikach pprawy realizacji zadań: ptrzeba rzwijania współpracy dradcy spstrzegali ptrzebę zwiększenia współpracy z innymi dradcami zawdwymi (w tym w ramach sieci współpracy i samkształcenia) dla dyrektrów ważne był rzwijanie współpracy z pradniami psychlgiczn-pedaggicznymi raz pracdawcami. Wielu dyrektrów zwrócił uwagę na ptrzebę współpracy nauczycieli z dradcami zawdwymi/stwrzenie zespłu na rzeczy realizacji WSDZ, czeg dradcy zawdwi nie akcentwali w swich dpwiedziach
warunki pracy, materiały i pmce dydaktyczne bardz wielu dradców pdkreślał ptrzebę wydrębnienia pmieszczenia na gabinet dradcy zawdweg, jeg dpwiednie wypsażenie raz ptrzebę prwadzenia rzmów indywidualnych dyrektrzy natmiast większy nacisk kładli na ptrzebę wypsażenia dradcy zawdweg w niezbędne pmce dydaktyczne (testy, narzędzia, filmy, publikacje). Niewielu dyrektrów zwrócił uwagę na ptrzebę wydrębnienia pmieszczeń spsób rganizacji dradztwa edukacyjn-zawdweg wielu dradców widział ptrzebę umieszczenia dradztwa zawdweg w planie lekcji. Prblem ten był prawie nie widziany przez dyrektrów. Wszystkie zgłszne czynniki skategryzwan i zaprezentwan w tabelach (załącznik 1 d raprtu). 8. POTRZEBA WSPARCIA Zapytan dyrektrów szkół i dradców zawdwych, jakieg wsparcia ptrzebwaliby w zakresie realizacji zadań dradztwa zawdweg Dyrektrzy wskazali następujące ptrzeby szkły w zakresie realizacji zadań dradztwa edukacyjn-zawdweg: wsparcie finanswe wsparcie w zakresie realizacji prcesu dradztwa zawdweg wsparcie szkleniwe rzwiązania systemwe etat dradcy w szkle więcej gdzin dradztwa zawdweg 30 Dradcy wskazali m.in. na następujące bszary, w których ptrzebują wsparcia: Współpraca z sbami i instytucjami spza szkły w realizacji dradztwa Wyznaczenie ram czaswych i rganizacyjnych na realizację dradztwa zawdweg w szkle Dstęp d infrmacji zawdwej (infrmacje z bszaru rynku pracy i edukacji) i narzędzi pracy (np. testy, pmce dydaktyczne) Szklenia Wszystkie zgłszne ptrzeby zaprezentwan w tabelach (załącznik 2 d raprtu).
KOLEŻEŃSKA WYMIANA DOŚWIADCZEŃ Dradcy zawdwi bjęci badaniem w większści są zaintereswani wspieraniem się nawzajem w ramach kleżeńskiej wymiany dświadczeń. Tylk jedna sba spśród sób badanych nie była zaintereswana udziałem w takiej frmie wsparcia Kleżeńska wymiana dświadczeń 77 86% 1 TAK NIE BRAK 11 Wykres 27. Czy jest Pani/Pan zaintereswana/y trzymywaniem i udzielaniem wsparcia innym dradcm w ramach kleżeńskiej wymiany dświadczeń? N=89 dradców zawdwych. (Źródł: pracwanie własne) 31 Dradcy zawdwi pdkreślali następujące pwdy atrakcyjnści wymiany kleżeńskiej: praktycznść wsparcia dsknalenie warsztatu pracy ptrzeba rzwju zawdweg i sbisteg wymiana dświadczeń, wiedzy i umiejętnści, dbrych praktyk, materiałów użyteczne wsparcie dla pczątkujących dradców dynamika zmian na rynku pracy realizwanie wspólnych przedsięwzięć uzyskanie wsparcia skrócenie czasu pszukiwania infrmacji
9. WNIOSKI Celem badania był pznanie ptrzeb i pinii sób, które mają bezpśredni wpływ na realizację zadań z zakresu dradztwa zawdweg w badanych szkłach na terenie wjewództwa pmrskieg. Analiza dpwiedzi pzyskanych d sób najbardziej zaangażwanych w prces dradztwa zawdweg, tj. dyrektrów szkół raz dradców zawdwych, pzwala wskazać zasby i bszary rzwju. ZASOBY W badanych szkłach zdiagnzwan następujące zasby, sprzyjające realizacji dbrej jakści usług z zakresu dradztwa edukacyjn zawdweg: 1. WYSOKI POTENCJAŁ I ZASOBY DO ROZWOJU DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOLE Dbre merytryczne przygtwanie sób realizujących dradztw Szkły w większści dyspnują sbami, które psiadają kwalifikacje wymagane d świadczenia dradztwa zawdweg, tj. w większści badanych szkół jest c najmniej jedna sba, która ma ukńczne studia pdyplmwe z zakresu dradztwa zawdweg. 32 Wart jednak zwrócić uwagę, że są szkły (kł 20% badanych szkół), w których nie ma żadnych sób, które ukńczyły studia z zakresu dradztwa zawdweg. Zadwalające dświadczenie sób realizujących dradztw zawdwe Więcej niż płwa sób realizujących dradztw zawdwe w badanych szkłach pełni bwiązki dradcy zawdweg 2 lata i dłużej. Dyspnwanie dużą ilścią różnrdnych materiałów z zakresu dradztwa raz narzędzi pracy dradcy zawdweg Prawie wszyscy badani dradcy zawdwi mają d swjej dyspzycji bibliteczkę z materiałami d pracy z uczniami wypsażną m.in. w: ultki, infrmatry, wzry dkumentów aplikacyjnych, testy i infrmacje rynku pracy. Większść dradców zawdwych w badanych szkłach ma dstęp d narzędzi umżliwiających pracę z uczniami nad pznawaniem ich umiejętnści, zaintereswań i predyspzycji, tj. m.in.: scenariuszy zajęć, testów, kwestinariuszy, prgramów multimedialnych. Zaplecze w pstaci bibliteki i pracwni kmputerwej
W 101 na 102 badane szkły znajduje się bibliteka. Wszystkie szkły, które wzięły udział w badaniu dyspnują pracwnią kmputerwą. Funkcjnująca strna internetwa Wszystkie badane szkły psiadają i prwadzą strnę internetwą szkły. Mgą więc w stsunkw łatwy spsób dtrzeć d uczniów, rdziców i innych zaintereswanych sób z infrmacjami dtyczącymi dradztwa zawdweg. 2. ROZBUDOWANA SIEĆ WSPÓŁPRACY WEWNĘTRZNEJ I MIĘDZYINSTYTUCJONALNEJ Badane szkły współpracują w ramach realizacji dradztwa edukacyjn zawdweg z wielma instytucjami wskazują na t zarówn dyrektrzy szkół, jak i dradcy zawdwi. Instytucjami, z którymi współpracuje najwięcej zbadanych szkół są: pradnie psychlgiczn pedaggiczne, pwiatwe urzędy pracy, pracdawcy, szkły: pnadgimnazjalne/pnadpdstawwe (w przypadku szkół pdstawwych i gimnazjalnych) raz uczelnie wyższe (w przypadku szkół pnadgimnazjalnych/pnadpdstawwych). Zarówn dyrektrzy, jak i dradcy zawdwi widzą ptrzebę współpracy z innymi instytucjami i dstrzegają jej pzytywny wpływ na realizację dradztwa zawdweg, szczególnie jeśli chdzi zakłady pracy, pwiatwe urzędy pracy, pradnie psychlgiczn-pedaggiczne, rdziców i władze samrządwe. 33 Wewnątrz szkły dradcy zawdwi badanych szkół najczęściej współpracują z dyrektrem i radą pedaggiczną pprzez m.in. knsultwanie ptrzeb uczniów w zakresie dradztwa raz wspólne pracwywanie i realizację wewnątrzszklneg systemu dradztwa zawdweg. D współpracy włączani są nauczyciele, abslwenci szkły, rdzice i pracdawcy. 3. SZEROKI ZAKRES MERYTORYCZNY DZIAŁAŃ W RAMACH DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOLE Szerki zakres merytryczny działań dradców zawdwych Większść z badanych dradców zawdwych wskazał, że prwadzą różneg rdzaju działania w ramach dradztwa zawdweg dla uczniów, w tym pmc ucznim w: planwaniu ścieżki edukacyjnej i zawdwej rzwijaniu kmpetencji spłecznych badaniu zaintereswań i predyspzycji zawdwych kreśleniu ptrzeb z zakresu dradztwa zawdweg uzyskaniu infrmacji zawdwej i edukacyjnej
rganizacji udziału w targach pracy i edukacji raz sptkaniach z pracdawcami Stswanie różnrdnych metd i frm pracy z uczniami Dzięki dużemu zróżnicwaniu narzędzi i materiałów raz metd i frm pracy zajęcia z dradztwa zawdweg mgą być interesujące dla uczniów raz zachęcające d większeg zaangażwania ich w działania związane z planwaniem dalszej ścieżki edukacji. Dradcy wskazali, że najczęściej udzielają prad indywidualnych (69,7%) raz prwadzą sptkania grupwe (68,5%). Wśród najczęściej stswanych metd pracy najwięcej dradców wskazał na dyskusję dydaktyczną, burzę mózgów raz dyskusję panelwą, a także metdę prjektów i metdę sytuacyjną. 4. POZYTYWNE POSTRZEGANIE PRZEZ DYREKTORÓW DORADZTWA ZAWODOWEGO I ICH WYSOKA ŚWIADOMOŚĆ DOTYCZĄCA JEGO ROLI W SZKOLE Dyrektrzy badanych szkół są w większści pzytywnie nastawieni d idei wprwadzania dradztwa zawdweg d szkół. Zdecydwana większść dyrektrów jest pzytywnie nastawina d wprwadzenia dradztwa zawdweg d prgramu zajęć w szkłach 34 55,9 % dyrektrów szkół chciałby zatrudnić w swjej szkle dradcę zawdweg 93,1% dyrektrów badanych szkół uważa, że dradztw zawdwe w szkle jest zadaniem kniecznym, które wynika z jej misji, a zaledwie 25,0% z nich traktuje dradztw zawdwe jak ddatkwe bciążenie szkły W szeregu analizwanych kwestii zbadanych wyrażali pinie bardz zbliżne d tych, które deklarwali dradcy zawdwi. Świadczy t tym, że dyrektrzy mają dbre rzeznanie w zakresie realizwaneg przez ich szkły dradztwa zawdweg. Wśród głównych bszarów, w których widzą isttną rlę dradztwa zawdweg dla uczniów, dyrektrzy wskazywali: wsparcie w zakresie wybru ścieżki kształcenia i wybru zawdu pznanie własnych zaintereswań, predyspzycji zawdwych, mcnych strn kształcenie umiejętnści pdejmwania samdzielnych decyzji kształtwanie umiejętnści interpersnalnych i spłecznych przygtwanie d pruszania się p rynku pracy mtywwanie d wysiłku
Dyrektrzy badanych szkół wyrazili przeknanie, że sba realizująca dradztw zawdwe pwinna psiadać wyskie i specyficzne kmpetencje i umiejętnści. Kluczwe cechy kmpetentneg dradcy zawdweg wskazywane przez dyrektrów t m.in. umiejętnść nawiązania kntaktu, kmunikatywnść, empatia, twartść, dpwiedzialnść, kreatywnść i dbre przygtwanie merytryczne. Wśród krzyści płynących z wprwadzenia dradztwa zawdweg jak przedmitu d szkół dyrektrzy wskazali: wzrst systematycznści pracy z uczniem bliskść i dstępnść pmcy dradcy zawdweg ujednlicenie tematyki zajęć zapewnienie ciągłści zadań realizwanych przez dradcę zawdweg bniżenie ksztów kształcenia dzięki trafnym wybrm OBSZARY ROZWOJU W badanych szkłach zdiagnzwan następujące bszary, które wymagają pprawy lub rzwju: 1. ŚRODKI FINANSOWE PRZEZNACZONE NA REALIZACJĘ ZADAŃ Z DORADZTWA ZAWODOWEGO 35 Niewystarczająca ilść śrdków finanswych na realizację dradztwa zawdweg t jeden z głównych prblemów zgłsznych przez dyrektrów badanych szkół. Prblem jest dstrzegany również przez badanych dradców zawdwych, z których znacząca większść (71,9%) nie ma zagwarantwaneg budżetu na realizację zadań z zakresu dradztwa zawdweg. Obie badane grupy zwracają uwagę na ptrzebę dfinanswania działań z zakresu dradztwa zawdweg w szkłach. Śrdki finanswe ptrzebne są w szczególnści na: bieżącą pracę dradcy zawdweg (np. warsztaty, wyjazdy na targi pracy, uczelnie itp.) wypsażenie szkły i dradcy zawdweg w niezbędne pmce (np. publikacje, testy, prgramy multimedialne, filmy, ntebk z prgramwaniem, drukarkę, dstęp d internetu, prjektr) zatrudnienie dradcy zawdweg wydrębnienie i dstswanie pmieszczeń na gabinet d prad indywidualnych szklenia dla dradców zawdwych
2. DOSTĘPNOŚĆ POMIESZCZENIA UMOŻLIWIAJĄCEGO PROWADZENIE ROZMÓW INDYWIDUALNYCH 60,7% dradców zawdwych w badanych szkłach nie dyspnuje gabinetem z mżliwścią prwadzenia rzmów indywidualnych, chciaż jest t jedna z głównych frm pracy dradcy zawdweg z uczniem Bardz wielu dradców wskazywał, że wydrębnienie pmieszczenia na gabinet dradcy w szkle i jeg dpwiednie wypsażenie jest bardz ptrzebne. 3. OPRACOWANIE I REALIZACJA WEWNĄTRZSZKOLNEGO SYSTEMU DORADZTWA ZAWODOWEGO (WSDZ) Opracwanie i realizwanie wewnątrzszklneg systemu dradztwa zawdweg (WSDZ) t bwiązkwe zadanie szkół zgdnie z ustawą Praw światwe z dnia 14 grudnia 2016 r, mim t wciąż w wielu szkłach zadania z zakresu dradztwa zawdweg nie są skrdynwane pprzez WSDZ. Tylk 49,0% badanych szkół psiada pracwany wewnątrzszklny system dradztwa zawdweg. W tych szkłach, w których jest WSDZ jest n zazwyczaj gólndstępny dla nauczycieli, rdziców i uczniów. Niemniej tylk 15,7% szkół udstępnia WSDZ na swjej strnie internetwej. 36 4. REALIZACJA USŁUG DORADCZYCH W RAMACH CZĘŚCI ETATU PRACOWNIKA PLACÓWKI EDUKACYJNEJ Niewiele sób w badanych szkłach prwadzi dradztw zawdwe w szkle, pracując na etacie dradcy zawdweg. Większść sób zajmujących się dradztwem t nauczyciele (płwa z nich t pedagdzy), dla których dradztw zawdwe t tylk jedn z zadań. Tylk 46,1% z badanych dradców zawdwych bjętych badaniem wskazał, że ma wydzielne pensum na realizację zadań z zakresu dradztwa. Przypisanie zadań z zakresu dradztwa edukacyjn-zawdweg pedaggm, psychlgm bądź nauczycielm pszczególnych przedmitów pwduje kniecznść gdzenia pdstawwych bwiązków zawdwych z funkcją dradcy zawdweg. Sytuacja taka pwduje, że sby które dpwiadają za realizację dradztwa zawdweg w szkle nie pświęcają wystarczającej ilści czasu na prfesjnalne zajęcie się tematem. Znacząc wpływa t na jakść dradztwa zawdweg w szkłach.
Wątek ten pjawił się już we wcześniejszych badaniach 2 dradztwa edukacyjn zawdweg w szkłach. W badaniach tych respndenci wskazywali na ptrzebę twrzenia sbnych stanwisk dradców zawdwych w szkłach, uzależniania ich liczby d liczby uczniów w danej placówce bądź krzystania z ferty dradczej wyspecjalizwanych firm zewnętrznych, aby siągnąć pzim realizacji dradztwa adekwatny d ptrzeb. 5. WSPÓŁPRACA Z INNYMI DORADCAMI ZAWODOWYMI Jedną z ważniejszych ptrzeb zgłaszanych przez dradców zawdwych bjętych badaniem jest ptrzeba rzwijania kntaktów i wymiany dświadczeń pmiędzy dradcami zawdwymi. Również w ramach teg badania dradcy zawdwi wyrazili ptrzebę rzwijania i kntynuwania współpracy z innymi dradcami zawdwymi (w tym w ramach sieci współpracy i samkształcenia). Dradcy zawdwi spytani t, czy byliby zaintereswani wspieraniem się nawzajem w ramach tzw. superwizji kleżeńskiej, dpwiedzieli w znaczącej większści (86%) pzytywnie. Pdkreślali następujące pwdy atrakcyjnści wymiany kleżeńskiej: praktycznść wsparcia dsknalenie warsztatu pracy ptrzeba rzwju zawdweg i sbisteg wymiana dświadczeń, wiedzy i umiejętnści, dbrych praktyk, materiałów użyteczne wsparcie dla pczątkujących dradców dynamika zmian na rynku pracy realizwanie wspólnych przedsięwzięć uzyskanie wsparcia skrócenie czasu pszukiwania infrmacji 37 6. ZAKRES WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI Współpraca z rdzicami nie jest mcną strną dradztwa zawdweg w badanych szkłach. Większść dradców ze szkół włącza rdziców w prces dradztwa zawdweg. Jednak tylk 31,5 % wskazuje, że ich współpraca z rdzicami jest częsta, a tylk niec pnad 40 % z nich rganizuje i prwadzi sptkania edukacyjne dla rdziców z teg zakresu. 2 Badanie ewaluacyjne Ocena realizacji usług pradnictwa zawdweg w prjektach kmpnentu reginalneg PO KL wdrażaneg w wjewództwie pmrskim. Raprt. Badanie zrealizwane zstał przez agencję badawczą Openfield na zlecenie Wjewódzkieg Urzędu Pracy w Gdańsku d września d listpada 2014 r.
7. LICZBA GODZIN DORADZTWA ORAZ BRAK DORADZTWA ZAWODOWEGO W PLANIE LEKCJI Zarówn dyrektrzy jak i dradcy zawdwi zwrócili uwagę na t, że jednym z ważniejszych czynników jakie mgą wpłynąć na jakść dradztwa w szkłach jest zwiększenie liczby gdzin tych zajęć. Dradcy zawdwi zwrócili również uwagę, że częst dradztw zawdwe nie jest umieszczne w planie lekcji, c pwduje szereg prblemów rganizacyjnych, bniża jakść dradztwa, utrudnia systematycznść zajęć. 38 Badaniem nie były bjęte wszystkie szkły w wjewództwie pmrskim. Pwyższe nie uprawnia d sfrmułwania rekmendacji dla szkół z całeg reginu. Autrki graniczyły się d wskazania zasbów i bszarów rzwju, mgących stać się inspiracją dla dsknalenia realizacji dradztwa zawdweg dla dyrektrów i dradców zawdwych pmrskich szkół.
10. ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1. CZYNNIKI POPRAWY REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU DORADZTWA W SZKOLE Zarówn dradcy zawdwi (89) jak i dyrektrzy (102) dpwiadali na pytanie: Prszę wymienić 3 czynniki, które Pani/Pana zdaniem mgłyby wpłynąć na pprawę realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg. 1. Gabinet dradcy i jeg dpwiednie wypsażenie Dradcy zawdwi Wydrębnienie pmieszczenia na gabinet dradcy zawdweg ** Odpwiednie wypsażenie gabinetu dradcy zawdweg w (testy, prgramy multimedialne, nwczesne narzędzia dradcze, materiały dydaktyczne i inne)* Wypsażenie w sprzęt: telefn, laptp, drukarka Dstęp d pracwni kmputerwej */** Najwięcej wskazań Dyrektrzy Wypsażenie dradcy zawdweg niezbędne pmce dydaktyczne (testy, narzędzia, filmy, publikacje)** Zapewnienie samdzielneg gabinetu dradcy zawdweg Zakup kmputera, zamieszczenie tablic infrmacyjnych Zwiększenie wiedzy na temat warsztatu pracy dradcy 39 2. Czynniki związane z prcesem dradztwa Dradcy zawdwi Dstęp d infrmacji zawdwej ( m.in. baza firm, które chciałyby współpracwać ze szkłami, baza sób, które chciałyby dzielić się swim zawdwym dświadczeniem, infrmacje rynku pracy i pracdawcach na lkalnym rynku pracy, platfrmy infrmacyjne z zakresu dradztwa, fachwa literatura, regularne trzymywanie publikacji i materiałów multimedialnych i kmputerwych)* Mżliwść prwadzenia indywidualneg dradztwa zawdweg */** Najwięcej wskazań Dyrektrzy Dstęp d infrmacji zawdwej (baza danych firmach, przedsiębirstwach, giełda talentów, infrmacje na temat lkalneg rynku pracy, utwrzenie na terenie szkły bazy infrmacji edukacyjnej i zawdwej raz zapewnienie jej systematycznej aktualizacji)* Ciekawa frma prwadzenia zajęć Rzpznawanie predyspzycji kandydatów d szkły Angażwanie rdziców w prces dradczy Obecnść dradcy w szkle Twrzenie dbreg klimatu dla świadmych decyzji kariery zawdwej i edukacyjnej Przyjmwanie dbrych praktyk, które sprawdzają się np. w Niemczech Uczestniczenie w targach edukacji/ pracy Organizacja wycieczek d lkalnych zakładów pracy, zapraszanie przedstawicieli zawdów i pracdawców d szkół
3. Dfinanswanie działań w ramach dradztwa Dradcy zawdwi Przeznaczenie śrdków budżetwych na realizację zadań dradcy zawdweg takich jak m.in.: ** Warsztaty Zakup materiałów i publikacji (książki, prgramy kmputerwe, filmy zawdznawcze, testy diagnstyczne) Wyjazdy uczniów np. na targi, szklenia, rganizacja sptkań z ekspertami Pdwyższenie pensji dradców zawdwych/ ddatki mtywacyjne */** Najwięcej wskazań $ Dyrektrzy Przeznaczenie śrdków budżetwych na realizację zadań dradcy zawdweg takich jak m.in.: ** Warsztaty Zakup materiałów i publikacji (książki, prgramy kmputerwe, filmy zawdznawcze, testy diagnstyczne) Wyjazdy uczniów np. na targi, szklenia, wyższe uczelnie; rganizacja sptkań z ekspertami Gabinet Zapewnienie szkle dedykwanych śrdków finanswych na zatrudnienie prfesjnalneg dradcy zawdweg 4. Czynniki rganizacyjne Dradcy zawdwi Zwiększenie liczby gdzin dradztwa zawdweg w szkłach ** Ddatkwe gdziny zajęć indywidualnych Umieszczanie dradztwa zawdweg w planie lekcji** Zapewnienie etatu dradcy zawdweg w szkle /wydzielne pensum dla dradcy zawdweg ** Zapewnienie gdzin na przygtwanie się d zajęć Stały plan dradztwa raz zapewnienie systematycznści zajęć Wewnątrzszklny system dradztwa zawdweg */** Najwięcej wskazań Dyrektrzy Zapewnienie etatu dradcy zawdweg w szkle** Zwiększenie liczby gdzin dradztwa zawdweg w szkłach** Odciążenie szkły d części innych, częst nagłych, niespdziewanych aktywnści Opracwanie i realizacja WSDZ Wpisanie dradztwa zawdweg w plan pracy szkły Wprwadzenie knkretneg prgramu z dradztwa zawdweg Prmcja działań dradcy zawdweg 40 5. Kwalifikacje sób realizujących dradztw zawdwe Dradcy zawdwi Mżliwść uczestniczenia w knferencjach i debatach pświęcnych tematyce dradztwa zawdweg Pgłębienie wiedzy praktycznej Szklenia Szklenia dla dradców zawdwych (praca warsztatwa) Szklenie dla sób prwadzących zajęcia z zakresu dradztwa zawdweg Udział dradcy zawdweg w sieci współpracy Udział w szkleniach Dyrektrzy Dbór nauczyciela z dpwiednimi cechami sbwymi d dpwiednieg zespłu klasweg Dbrze wykształceni dradcy zawdwi Dkształcanie nauczycieli Kmpetentny dradca Merytryczne frmy dsknalenia dla specjalistów Pdniesienie kmpetencji nauczycieli w zakresie dradztwa Przeszklenie nauczyciela Przygtwany nauczyciel p dpwiednich studiach
*/** Najwięcej wskazań Staże dradców w działach HR różnych firm Szklenia - zdbywanie ddatkwych umiejętnści przez dradców zawdwych Szklenia dla nauczycieli w tym zakresie Uzupełnianie wiedzy i umiejętnści nauczycieli w zakresie dradztwa Wyszklenie dradcy zawdweg Wzbgacenie warsztatu pracy dradcy Zajęcia warsztatwe dla dyrektrów np. seminaria, kursy Zapewnienie szkleń dla dyrektrów i kadry 6. Współpraca Dradcy zawdwi Współpraca z innymi dradcami zawdwymi (w tym w ramach sieci współpracy)** Współpraca z PPP Współpraca z rdzicami** Współpraca z pracdawcami Współpraca ze studentami/ abslwentami Współpraca z przedstawicielami różnych zawdów Współpraca z samrządem lkalnym Współpraca z Uczelniami Współpraca z PUP Współpraca i wsparcie dyrektra Współpraca wszystkich pracwników szkły */** Najwięcej wskazań Dyrektrzy Współpraca z agencjami zatrudnienia i działami HR Współpraca z PPP** Współpraca z pracdawcami** Współpraca z przedstawicielami różnych zawdów Współpraca i sptkania dyrektrów szkół Współpraca między szkłami Współpraca z instytucjami samrządwymi Współpraca nauczycieli Współpraca z pzaświatwymi instytucjami rynku pracy Współpraca z PUP Współpraca pmiędzy dradcami zawdwymi Współpraca z rdzicami** Współpraca nauczycieli z dradcami zawdwymi/stwrzenie zespłu na rzeczy realizacji WSDZ** 41 7. Inne czynniki Dradcy zawdwi Realizacja prjektów UE Stwrzenie strny internetwej wjewódzkiej (ujednlicenie pracy, kntakt z innymi dradcami) Ujednlicny system dradztwa (np. na dany pwiat) Większe zaintereswanie tematyką dradztwa przez rgany prwadzące szkły Większe zaintereswanie pracdawców Większe zaintereswanie rdziców Wsparcie (Stwrzenie sieci wsparcia, pmc ze strny instytucji wspmagających, wsparcie rganów prwadzących) Dyrektrzy Pprawa kndycji (małych) firm w Plsce Pszerzenie zadań PUP dradztw zawdwe dla uczniów Prmwanie szkół zawdwych Dradztw zawdwe już na pzimie wczesnszklnym Realizacja prjektów UE Rzwiązania systemwe/knsekwencja kształcenia zawdweg/ wspólna strategia działań instytucji Uregulwane przepisy dtyczące pensji pedaggów, psychlgów i dradców zawdwych Uregulwania prawne Zwiększenie elastycznści w zakresie mżliwści zmiany zawdu w przypadku uczniów BSZ 1 Stpnia
*/** Najwięcej wskazań Uzyskanie pmcy w realizacji zadań dradcy zawdweg Prgram przygtwany przez MEN 42
Załącznik nr 2. POTRZEBY ZGŁOSZONE PRZEZ DORADCÓW ZAWODOWYCH Zestawienie dpwiedzi dradców zawdwych dtyczących rdzaju wsparcia jakieg ptrzebują w różnych bszarach dradztwa zawdweg. Ptrzeby zgłszne przez dradców w zakresie: 1. Współpracy z placówkami/sbami/instytucjami w ramach realizacji zadań z zakresu dradztwa zawdweg baza placówek zaintereswana współpracą mżliwść częstszeg krzystania z prad, szkleń, sptkań z ekspertami d rynku pracy Pradnia PP, PUP, uczelnie wyższe, śrdki dsknalenia nauczycieli, pracdawcy, WUP, CECH, szkły pnadpdstawwe, rgan prwadzący, rganizacje pzarządwe, pnadgimnazjalne, OHP pmc w nawiązaniu kntaktów udział w sieci współpracy wsparcie ze strny starstwa 2. Organizacji warunków realizacji pracy dradczej systematycznść działań (warsztaty), samdzielny gabinet) dyrektr szkły, rgan prwadzący etat fundusze na zrganizwanie działań pmieszczenie umżliwiające swbdną rzmwę z uczniem wraz z kmputerem z dstępem d internetu gdziny przeznaczne na dradztw zarówn czas na warsztaty jak i knsultacje indywidualne każda szkła pwinna trzymywać zbiór infrmacji (aktualny) z fertą szkół pnadgimnazjalnych ich kierunki itp.. Łatwiejszy dstęp d takich infrmacji z pszczególnych pwiatów bligatryjne wyznaczenie ram czaswych na zadania związane z dradztwem zawdwym w szkle przy dzielnym pensum, uwzględnienie dradztwa w planie lekcyjnym pmce dydaktyczne, narzędzia pracy 3. Wspierania rdziców i piekunów prawnych w zakresie dradztwa edukacyjnzawdweg działania zwiększające zaintereswanie ze strny rdziców eksperci w tym zakresie, szklenia, warsztaty interesują mnie ciekawe scenariusze sptkań z rdzicami knsultacje z pwiatwym knsultantem 43
materiałów, pmcy dydaktycznych ułatwiających przygtwanie sptkań edukacyjnych dla rdziców i piekunów prawnych naszych uczniów mżliwść indywidualnych sptkań na terenie szkły raz sptkań rdziców z przedstawicielami firm pmc prawn - psychlgiczna współpraca: ppp, OHP, CIiPKZ, PUP, szkły pnadgimnazjalne wsparcie w pracwaniu arkusza diagnzy ptrzeb rdziców w bszarze dradztwa zawdweg wypracwanie wspólnych dla wjewództwa ultek dla rdziców, czy prezentacji zaangażwanie całej rady pedaggicznej d rzetelnej realizacji zadań dradztwa zawdweg np.. Na zebraniach klaswych z uczniami czy rdzicami 4. Wspierania uczestnictwa uczniów w rganizwanych targach edukacyjnych, wizytach w zakładach pracy, sptkaniach z pracdawcami raz knkursach tematyce zawdwej bieżące infrmacje na temat sptkań dfinanswanie przejazdów fundusze na rganizację targów nawiązanie większej ilści kntaktów z firmami współpraca z pracdawcami, współpraca pmiędzy dradcami 5. Pmcy w planwaniu własnej ścieżki edukacyjnej i zawdwej, partej na umiejętnści pszukiwania infrmacji zawdach i sytuacji na rynku pracy, a także fertach kształcenia na klejnych etapach edukacyjnych kmputer z dstępem d internetu knsultacje z pwiatwym ds. E-z. mżliwść uczestniczenia w sptkaniach dradców zawdwych, pracdawców, pracwników naukwych, knferencjach/szkleniach współpraca z WUP, PUP, CIiPKZ, PPP 6. Rzwijania umiejętnści spłecznych, w tym pracy zespłwej, a także innych kmpetencji wymaganych d pracwnika systematycznych zajęć mżliwści prwadzenia warsztatów przynajmniej 2 gdzinnych pracwanie prgramu wspmagająceg umiejętnści spłeczne z uwzględnieniem młdzieży z zaburzeniami emcjnalnymi rganizacji sptkań z przedstawicielami różnych zawdów prfesji, a także z ekspertami przygtwującymi uczniów pd względem psychlgicznym d pdjęcia nwych wyzwań pmce dydaktyczne, scenariusze współpracy z PPP szklenia, knsultacje z innymi dradcami wsparcie ppp, pwiatwy knsultant ds. dradztwa zawdweg 44