Laboratorium WYBRANE OPERACJE I PROCESY JEDNOSTKOWE

Transkrypt

1 Laboratorium WYBRANE PERACJE I PRCESY JEDNSTKWE Procesy prowadzone w układach wielofazowych na przykładzie utleniającej degradacji poliolefin Prowadzący: Dr inż Beata rlińska Mgr inż Adam Marek

2 Utleniająca degradacja polietylenu informacje ogólne i zastosowanie Polietylen (PE), produkowany już od początku lat czterdziestych XX wieku i zajmuje obecnie jedną z najwyższych pozycji na liście wielkotonażowych produktów przemysłu chemicznego Jego produkcja w 2007 r wynosiła ok 75 mln t Znajduje on zastosowanie do otrzymywania min folii, pojemników, opakowań i armatury Tabela 1 Własności głównych typów polietylenu Rodzaj właściwości: LDPE LLDPE HDPE gęstość [kg/m 3 ] temperatura topnienia [ o C] naprężenie zrywające [MPa] wydłużenie względne przy zerwaniu [%] twardość wg Brinella maks temperatura stosowania [ o C] oporność skrośna [W m] Jednym z mniej znanych zastosowań, jest wykorzystanie polietylenu jako surowca w procesie utleniającej degradacji przy użyciu powietrza, tlenu lub ich mieszanin W wyniku procesu do makrocząsteczki wprowadzone zostają ugrupowania hydrofilowe (karboksylowe, hydroksylowe, karbonylowe estrowe inne), które nadają mu odmienne właściwości, i następuje częściowa degradacja łańcucha polimerowego H 2 H 1

3 Podobne produkty, o zbliżonych właściwościach, można otrzymać także innymi metodami, a mianowicie na drodze wysokociśnieniowej kopolimeryzacji rodnikowej etylenu z monomerami zawierającymi w swojej strukturze ugrupowania tlenowe (np kwas akrylowy, akrylany, maleiniany, octan winylu) lub grupy sulfonowe oraz przez modyfikację polietylenu w reakcji z kwasem krotonowym lub bezwodnikiem maleinowym Wymaga to jednak wyższych nakładów finansowych (droższe surowce monomery zawierający w swojej strukturze atomy tlenu, bardziej skomplikowana aparatura) Roczną, światową produkcję utlenionego PE można oszacować na ok 45 tys ton, w tym około 1/3 stanowi utleniony polietylen o dużej gęstości (HDPE), a pozostałą część utlenione małocząsteczkowe woski Do jego głównych producentów należą BASF, Eastman, Clariant i Honeywell Podstawowym wskaźnikiem określającym stopień utlenienia polietylenu, dla celów użytkowych jest liczba kwasowa, definiowana jako ilość mg KH potrzebna do zobojętnienia grup karboksylowych w 1 g utlenionego polietylenu Komercyjne produkty utleniania PE posiadają z reguły liczbę kwasową o wartości mgkh/gpe Utleniony, polarny polietylen posiada szereg zastosowań, z których najważniejsze jest jego wykorzystanie go jako składnika emulsji wodnych Służą one do produkcji min: past o dużej odporności na ścieranie do pielęgnacji podłóg, środków do pielęgnacji wyrobów skórzanych (nadając im połysk i miękkość), w przemyśle włókienniczym (zwiększają wytrzymałość na rozdzieranie i przecieranie materiałów, nadaje im miękkość i zmniejsza podatność na zabrudzenia), w przemyśle budowlanym w produkcji farb i lakierów, w produkcji farb drukarskich, w przemyśle papierniczym do powlekania arkuszy i kartonów cienką warstwą ochronną, a nawet do konserwacji owoców cytrusowych (cieniutka warstewka na powierzchni owoców poprawia ich wygląd oraz zapobiega nadmiernemu wysuszaniu podczas transportu i magazynowaniu) Utleniony polietylen może także służyć jako dodatek smarowy w produkcji tworzyw polimerowych (np PVC) lub jako składnik tworzyw ulegających biodegradacji 2

4 Polietylenowe emulsje wodne uzyskuje się w wyniku zmieszania stopionego utlenionego polietylenu (o liczbie kwasowej mg KH/g) z emulgatorami, wodą i innymi dodatkami Na skutek intensywnego mieszania w temp o C pod ciśnieniem 0,6 0,8 MPa, a następnie szybkiego chłodzenia, krople utlenionego polietylenu ulegają zastygnięciu, tworząc trwałą, stabilną i drobno rozproszoną emulsję W trakcie stosowania emulsji, woda ulega odparowaniu, a na powierzchni na którą została nałożona, pozostaje cienka, szczelna warstwa polimeru, nadająca wyrobom użytkowym właściwości takie jak szczelność, połysk, odporność na ścieranie i inne Cechy powłok uzyskanych w wyniku stosowania emulsji (twardość, odporność na zarysowanie) zależą bezpośrednio od rodzaju polietylenu Im utleniany polimer ma mniejszy ciężar cząsteczkowy (krótszy łańcuch węglowodorowy), tym powłoka emulsyjna jest bardziej miękka i elastyczna Gdy łańcuchy węglowodorowe są długie powłoka jest twarda i odporna na ścieranie Długość łańcuchów w cząsteczkach utlenionego produktu zależy bezpośrednio od rodzaju użytego surowca Jako surowce w procesie utleniania stosowane mogą być zarówno woski polietylenowe o małej masie cząsteczkowej rzędu kilku do kilkudziesięciu tysięcy, polietyleny o średniej masie typu LDPE i HDPE, a kończąc na polietylenie o ultra dużej masie cząsteczkowej UHMWPE Dobierając do utleniania odpowiedni surowiec należy kierować się właściwościami otrzymywanej w dalszym etapie emulsji, jak również ceną wyjściowego polietylenu W zależności od rodzaju stosowanego surowca, proces utleniania PE może być prowadzony w fazie ciekłej po stopieniu (układ ciecz gaz), w dyspersji wodnej (układ ciało stałe ciecz gaz lub ciecz ciecz gaz) i w fazie stałej (ciało stałe gaz) Utlenianie polietylenu może być zakończone w dowolnym momencie, np gdy zostanie osiągnięty założony stopień utleniania Można także dodać do produktu odpowiednie inhibitory, np N-fenylo-2- naftyloaminę, które hamują dalsze utlenianie i stabilizują produkt 3

5 Mechanizm utleniania polietylenu Utlenianie polietylenu tlenem, przebiega według znanego rodnikowego, łańcuchowego Inicjowanie In 2 In 2In + PEH PE + InH mechanizmu Propagacja PE + 2 PE PE + PEH PEH + PE Terminacja PE + PE stabilne produkty gdzie: In 2 inicjator W celu skrócenia okresu indukcji do procesu wprowadzane są inicjatory, takie jak: związki azowe oraz nadtlenowe (np 1,1`-azo-bis-(cykloheksano-1-karbonitryl), nadtlenek dikumylowy, nadtlenek tert-butylowy) Utlenianie polietylenu przebiega analogicznie do utleniania węglowodorów w fazie ciekłej Przebieg procesu można przedstawić następującymi reakcjami: Etap inicjowania z utworzeniem rodnikowych alkilowych (1): Inicjowanie gdzie: - H 3 C n R" - H 3 C m (1) Powstałe rodniki alkilowe łączą się z tlenem w etapie propagacji, dając rodniki nadtlenowe Te z kolei ulegają przemianie w wodoronadtlenki w dwojaki sposób, a mianowicie w reakcji międzycząsteczkowej lub w reakcji wewnątrzcząsteczkowej Utworzone rodniki mogą dalej przyłączać cząsteczki tlenu, tym samym rozwijać etap propagacji reakcji utleniania Utworzony w reakcji wewnątrzcząsteczkowej rodnik 4

6 wodoronadtlenkowy może ulec rozszczepieniu dając jako produkty -olefiny, aldehydy oraz rodniki hydroksylowe (schemat 2) PeH H + H (2) + 2 H H H C H H 2 C H Z rodnika alkoksylowego powstałego w wyniku rozpadu wodoronadtlenku mogą się utworzyć końcowe produkty, takie jak alkohole i aldehydy (schemat 3), 5

7 H + H + PeH -Pe (3) H C H H 2 C które szybko utleniają się do kwasów karboksylowych (schemat 4) C H utlenianie C H (4) Utlenianie polietylenu w fazie ciekłej po stopieniu Surowcem w tym procesie są małocząsteczkowe woski polietylenowe w postaci czystej lub w formie mieszaniny wosków o specjalnie dobranych właściwościach Surowce te charakteryzujące się niższą temperaturą mięknienia i znacznie niższą lepkością w stanie stopionym (w porównaniu do innych typów polietylenu), co umożliwia dyfuzje tlenu w głąb polimeru i jego utlenianie Proces utleniania prowadzi się w fazie ciekłej po stopieniu w temp ok o C Stosuje się ciśnienie atmosferyczne lub znacznie częściej podwyższone (do MPa) Czynnikami utleniającymi są powietrze, rzadziej droższy tlen W zależności od stosowanych 6

8 parametrów i dodatków (inicjatory, związki metali przejściowych jak Co, Mn, ozon) po czasie 5 12 godzin można otrzymać produkt o liczbie kwasowej około 20 Stosowana w procesie wysoka temperatura wpływa niekorzystnie na właściwości końcowego produktu, powodując jego intensywne zabarwienie (żółte do brunatnej), co obniża jego jakość Aby temu zapobiec można stosować wymienione wcześniej dodatki I tak np dodatek inicjatorów lub katalizatorów pozwala obniżyć temperaturę procesu, skrócić okres indukcji i zwiększyć szybkość reakcji Niektóre z dodatków jak np związki metali przejściowych, katalizują nie tylko proces utleniania ale również intensyfikują niepożądane reakcje, np sieciowania, której dodatkowo sprzyja niedostateczna ilość tlenu Na wskutek sieciowania polimeru, zwiększa się jego lepkość, co utrudnia dyfuzję tlenu i dalsze utlenianie, a otrzymany produkt nie posiada odpowiednich właściwości użytkowych Proces utleniania PE w fazie ciekłej po stopieniu, może być prowadzony w autoklawie z mieszadłem lub w reaktorze rurowym Utlenianie polietylenu w dyspersji wodnej Dla zmniejszenia problemów związanych z dużą lepkością stopionego polimeru, a tym samym jego mieszaniem i utrudnioną dyfuzją tlenu, zaproponowano rozwiązanie, polegające na utlenianiu polietylenu w dyspersji wodnej Jako surowiec można tu stosować wszystkie typy polietylenu, począwszy od małocząsteczkowych wosków polietylenowych, poprzez LDPE, HDPE a kończąc na UHMWPE Bardzo istotne jest to, iż w procesie tym nie obserwuje się zjawiska sieciowania polimeru Proces prowadzi się poniżej lub powyżej punktu mięknienia polimeru tj w zależności od stosowanego surowca, w temp o C, w autoklawie przy intensywnym mieszaniu i przy ciśnieniu rzędu 0,1 20 MPa, co ułatwia dyfuzję tlenu Jako czynnik utleniający stosowany jest tlen lub powietrze, ewentualnie powietrze wzbogacone w tlen Podobnie jak to było w przypadku utleniania PE w fazie ciekłej po stopieniu, również i tutaj mogą być stosowane różnego rodzaju dodatki przyśpieszające reakcję, takie jak inicjatory (tlenowe, azowe) i katalizatory zawierające metale przejściowe (głównie Co, Mn) W zależności od parametrów procesu i stosowanych dodatków, po 7

9 około godzinach można otrzymać produkt o liczbie kwasowej nawet 40 mg KH/g Proces utleniania w dyspersji wodnej charakteryzuje się brakiem niepożądanej reakcji sieciowania, lepszą jakością produktu, stosunkowo dużą szybkością procesu, szerokim wachlarzem stosowanych surowców oraz wysokim stopniem bezpieczeństwa Do wad procesu należą przede wszystkim: konieczność posiadania aparatury ciśnieniowej, mniejsza wydajność produktu z jednostki reaktora, dodatkowe operacje związane z podgrzewaniem wody oraz suszeniem produktu oraz duże ilości powstających ścieków wodnych Utlenianie polietylenu w fazie stałej Trzecią metodą otrzymywania utlenionego polietylenu jest utlenianie w fazie stałej Proces ten ograniczony jest do surowców typu HDPE lub UHMWPE ze względu na wysoką temperaturę mięknienia Tlen, powietrze lub ich mieszaniny (także z ozonem) reagują z sproszkowanym polimerem w temp niższej o kilka stopni od jego temperatury mięknienia, tj ok o C pod ciśnieniem atmosferycznym W trakcie utleniania polietylenu jego temperatura mięknienia obniża się, co może prowadzić do zbrylania i nadtapiania się polimeru bniża to jakość końcowego produktu, a także może powodować uszkodzenie aparatury Aby temu zapobiec zachowując jednocześnie wysoką szybkość utleniania, można stosować zmienny profil temperatury procesu, co polega na jej stopniowym obniżaniu o ok 1 2 o C co 2 4h, tak aby była ona zawsze o kilka stopni poniżej punktu mięknienia polimeru Utlenianie sproszkowanego polietylenu w fazie stałej ze względu na stosunkowo niską temperaturę, zachodzi z długim, kilkunastogodzinnym okresem indukcji Można go znacząco skrócić, wprowadzając dodatki takie jak: inicjatory, ozon, i/lub związki metali przejściowych W przypadku użycia inicjatorów, są one uprzednio mieszane z polimerem w odpowiednim mieszalniku, a następnie wprowadzone do reaktora Aby otrzymać ich jednorodną rozproszenie na powierzchni polimeru, rozpuszcza się je w lotnych rozpuszczalnikach węglowodorowych, alifatycznych (pentan, heksan) lub aromatycznych (benzen, toluen), które odparowuje się przed utlenianiem Wszystkie te operacje związane z nanoszeniem inicjatora, a zwłaszcza odparowanie 8

10 rozpuszczalnika, zwiększają koszty procesu (dodatkowa aparatura, dostarczenie ciepła na odparowanie rozpuszczalnika) oraz wpływają także na bezpieczeństwo procesu Stosowanie inicjatorów pozwala jednak skrócić czas reakcji nawet o połowę Jeżeli jako dodatek stosowany jest ozon, to wprowadza się go w strumieniu czynnika utleniającego w sposób ciągły lub okresowo do reaktora Na szybkość utleniania sproszkowanego PE, duży wpływ ma także granulacja polietylenu Im mniejsze uziarnienie cząstek poddawanych utlenianiu, tym wyższa szybkość utleniania, ale także zwiększone zagrożenie związane eksplozją mieszaniny pył polietylenu powietrze i większe szanse na zbrylanie i nadtopienie polimeru podczas utleniania Proces utleniania polietylenu w układzie gaz ciało stałe, może być prowadzony w różnych typach reaktorów, spośród których dominują reaktory z mieszadłem, mieszalniki typu ślimakowego i reaktory typu próżniowe suszarki Stokesa Ciekawym rozwiązaniem jest utlenianie polietylenu w złożu fluidalnym, przez które przepuszczane jest ogrzane powietrze Takie rozwiązanie ma jednak szereg wad, typowych dla układów fluidalnych Wymienić należy tutaj min duże objętościowe natężenie przepływu powietrza, korozję aparatury, konieczność budowy baterii multicyklonów, oraz zwiększone ryzyko formowania się mieszanin wybuchowych pył gaz Znane są także metody utleniania sproszkowanego polietylenu w sposób ciągły, w których świeży surowiec miesza się z już utlenionym polietylenem Skraca się tym samym okres indukcji i czas reakcji Do najważniejszych zalet procesu utleniania w fazie stałej należy zaliczyć prostotę stosowanej aparatury, łagodne parametry procesu i otrzymywanie produktu mogącego znaleźć bezpośrednie dalsze zastosowania Z wad należy natomiast wymienić: znacznie dłuższy czas prowadzenia reakcji (25 40 h) oraz ryzyko tworzenia mieszanin wybuchowych pył gaz, zwłaszcza gdy jako czynnik utleniający stosowany jest tlen W tabeli 2 zebrano najważniejsze parametry, surowce i dodatki stosowane we wszystkich trzech procesach utleniania polietylenu 9

11 Tabela 2 Zestawienie informacji dotyczących metod utleniania polietylenu Tempera tura, o C Ciśnienie, MPa Czas reakcji, h Stosowa ny surowiec Stosowa ne dodatki Czynnik utleniający Utlenianie w fazie ciekłej po stopieniu Utleniani e w dyspersji Utlenianie w fazie stałej ,1 15 (20) 0,1 20 0, woski polietylenowe, kopolimery etylenu z innymi olefinami inicjatory, związki metali, kwasy organiczne i nieorganiczne, ozon powietrze, tlen (rzadko) Wszystki e typy polietylenu inicjatory, związki metali powietrz e, tlen (rzadko) polietylen o dużej gęstości i masie inicjatory, związki metali, kwasy organiczne i nieorganiczne, parafiny, ozon powietrze, tlen (rzadko) Część eksperymentalna 1 Cel ćwiczeń Celem wykonywanych zajęć jest zapoznanie się studentów z procesami prowadzonymi w układach wielofazowych (układ gaz ciało stałe i układ gaz ciało stałe ciecz) na przykładzie utleniającej degradacji poliolefin 2 Zakres ćwiczeń W ramach prac laboratoryjnych powinny zostać wykonane następujące zadania: 1) Utlenianie PE pod ciśnieniem w układzie trójfazowym: gaz ciało stałe ciecz 2) Utlenianie PE w układzie dwufazowym: gaz ciało stałe 3) Charakterystyka uzyskanych produktów poprzez oznaczenie ich liczby kwasowej, liczby zmydlania i temperatury topnienia 4) Porównanie uzyskanych produktów, wykonanie sprawozdania 3 Wykonanie ćwiczenia 31 Utlenianie polimeru w dyspersji wodnej poniżej temperatury mięknienia W ramach ćwiczenia badany będzie proces utleniania polietylenu HDPE tlenem w dyspersji wodnej poniżej temperatury mięknienia polimeru Zastosowany układ reakcyjny 10

12 jest złożony i składa się z trzech faz: ciało stałe ciecz gaz W procesie utleniania tlen prawdopodobnie rozpuszcza się w wodzie, a następnie dyfunduje do fazy amorficznej polimeru Stężenie tlenu [ 2 ] w roztworze określa równanie: [ 2 ] = γ p 2 γ współczynnik Henry ego, p 2 ciśnienie parcjalne tlenu Rozpuszczalność tlenu w wodzie jest znacznie niższa niż w węglowodorach Przykładowo współczynnik Henry ego dla wody i dodekanu wynosi odpowiednio 1, i 8, mol/l atm w 298K Istotny wpływ na badany proces, poza temperaturą reakcji, ma ciśnienie tlenu i szybkość mieszania Wpływ tych parametrów na proces będzie dyskutowany w ramach ćwiczenia Przebieg reakcji w reaktorze ciśnieniowym Autoclave Engineers Do reaktora wprowadzamy 5 g HDPE, 20 cm 3 H 2, nadtlenek dikumylowy (1% w stosunku do PE) i Rokanol L-10 (2 % w stosunku do PE) Po podłączeniu reaktora do aparatury ciśnieniowej rozpoczynamy mieszanie, wprowadzamy tlen (5 bar) i ogrzewamy do temperatury 120 o C Proces przerywamy po 5h i określamy liczbę kwasową, liczbę zmydlania, a po wysuszeniu produktu temperaturę topnienia Porównujemy przebieg procesu stosują 2 różne szybkości mieszania (500 i 1000 rpm) Przebieg reakcji w reaktorze ciśnieniowym PARR Do reaktora wprowadzamy 20 g HDPE, 80 cm 3 H 2, nadtlenek dikumylowy (1% w stosunku do PE) Po podłączeniu reaktora do aparatury ciśnieniowej rozpoczynamy mieszanie (1000 rpm), wprowadzamy tlen i ogrzewamy do temperatury 120 o C Proces przerywamy po 5 h i określamy liczbę kwasową, liczbę zmydlania, a po wysuszeniu produktu temperaturę topnienia Porównujemy przebieg procesu stosując różne ciśnienia tlenu (2 i 5 bar) 11

13 32 Utlenianie PE w układzie dwufazowym: gaz ciało stałe W ramach zajęć prowadzone będą trzy procesy utleniającej degradacji polietylenu HDPE, różniące się zastosowanymi dodatkami Dla przyśpieszenia reakcji stosowane będą: inicjator, ozon oraz z dodatkiem soli metalu o zmiennej wartościowości Przebieg reakcji: Reakcje utleniania polietylenu prowadzone będą w kolbkach dwuszyjnych o pojemności 25 cm 3, zaopatrzonych w mieszadło magnetyczne i zanurzonych do łaźni glicerynowej o temperaturze 110, 115 lub 120 o C (temperaturę ustala prowadzący) Czynnik utleniający (tlen) w ilości około 2 dm 3 /h doprowadzany będzie do reakcji przez elektroniczny regulator przepływu firmy β-erg Proces powinien być prowadzony przez co najmniej 6 godzin Co 2 godziny z reaktora pobiera się próbki, w których oznacza się liczbę kwasową W produkcie końcowym oznacza się liczbę kwasową, liczbę estrową i temperaturę topnienia W przypadku procesów z użyciem jako dodatków inicjatora (NDK nadtlenek dikumylu) i katalizatora (Fe(acac) 3 acetyloacetonian żelaza), konieczne jest ich wcześniejsze zmieszanie z polietylenem W tym celu do kolby jednoszyjnej o pojemności 50cm 3 wsypuje się sproszkowany surowiec w ilości ok 6 g i dodaje inicjator w ilości 1, 2 lub 3% wag lub katalizator w ilości 0,05, 0,10 lub 0,15% wag (ilość ustala prowadzący) Tak utworzoną mieszaninę zalewa się acetonem w ilości ok cm 3 Po dokładnym rozpuszczeniu dodatków i wymieszaniu z polietylenem odparowuje się aceton na wyparce rotacyjnej, a suchy surowiec wraz z naniesionymi dodatkami przenosi do reaktora, w którym prowadzone będzie utlenianie W doświadczeniu, w którym użyty będzie ozon, strumień tlenu dodatkowo kierowany będzie przez generator ozonu (zone Lab TM L80F/DST, firmy Yanco Industries LTD) i wprowadzany bezpośrednio do reaktora Stężenie ozonu powinno wynosić od mg/h 4 Kontrola analityczna procesu 41 znaczanie liczby kwasowej Do kolby stożkowej o pojemności 300 cm 3 wprowadza się 25 cm 3 mieszaniny ksylenu z 2-metylo-2,4-pentadiolem, w stosunku 2:1 Następnie dodaje się 0,4-0,6 g próbki (z dokładnością do 0,01 g) Całość podgrzewa pod chłodnicą zwrotną, aż do uzyskania klarownego roztworu, po czym miareczkuje się go mianowanym (ok 0,05 mol/dm 3 ) roztworem KH w alkoholu etylowym, wobec fenoloftaleiny jako wskaźnika Pierwsze 12

14 trwałe zabarwienie się roztworu na kolor malinowy (utrzymujące się ok 15 sek) wskazuje punkt końcowy miareczkowania Liczbę kwasową oblicza się z równania: CKH VKH 56, 105 LK m gdzie: LK liczba kwasowa [mgkh/g] C KH stężenie roztworu KH [mol/dm 3 ] V KH objętość roztworu KH, która zeszła z biurety [cm 3 ] 56,105 masa molowa KH [g/mol] m masa próbki [g] Uzyskaną liczbę kwasową, można przedstawić w postaci miliekwiwalentu (meq), która określa liczbę mmol KH, równoważną liczbie mmol w 1 gramie utlenionego PE Wartość meq oblicza się ze wzoru: meq LK 56, znaczanie liczby zmydlania Do kolby stożkowej o pojemności 300 cm 3 wprowadza się 25 cm 3 mieszaniny ksylenu z propan-1-olem, w stosunku 4:1 oraz 25 cm 3 mianowanego roztworu KH w etanolu, o stężeniu ok 0,1 mol/dm 3 Następnie dodaje się 0,5-1 g próbki (z dokładnością do 0,01 g) Całość ogrzewana jest pod chłodnicą zwrotną i utrzymywana w stanie wrzenia przez 30 minut Roztwór po niewielkim ochłodzeniu miareczkuje się mianowanym 0,1 mol/dm 3 roztworem kwasu solnego, wobec fenoloftaleiny jako wskaźnika Pierwsze trwałe odbarwienie się roztworu wskazywało punkt końcowy miareczkowania Równolegle wykonywano ślepą próbę, miareczkując w/w mieszaninę bez dodatku próbki Liczbę zmydlania wyznaczono z równania: LZ liczba zmydlania [mgkh/g] LE liczba estrowa [mgkh/g] LK liczba kwasowa [mgkh/g] C HCl stężenie roztworu HCl [mol/dm 3 ] ( V1 V2 ) 56,105 C LZ m LE = LZ - LK HCl 13

15 V 1 objętość roztworu HCl zobojętniająca ślepą próbę [cm 3 ] V 2 objętość roztworu HCl zobojętniająca próbkę [cm 3 ] 56,105 masa molowa KH [g/mol] m masa próbki [g] 43 znaczenie temperatury topnienia Niewielką ilość utlenionego PP umieszcza się w kapilarze, w której jeden koniec wcześniej został zatopiony Zawartość kapilary ubija się w celu zagęszczenia polimeru Następnie umieszcza się kapilarę w aparacie i mierzy temperaturę topnienia Jako dolną granicę topnienia przyjmuje się temperaturę, w której następuje odkształcenie polimeru, a jako górną temperaturę w której cała próbka jest w stanie ciekłym 5 Warunki zaliczenia: 1 - zdanie ustnego i/lub pisemnego kolokwium 2 - poprawne wykonanie ćwiczenia 3 - przygotowanie sprawozdania 6 Literatura: 1 Ullmann s Encycl Ind Chem, 2002 Electronic Release 2 J Zawadiak, A Marek, Z Stec, B rlińska, Przem Chem, 88(9), 1006 (2009) 3 M Składowska, D Nowak, Przem Chem 73(10), 384 (1994) 14