WPŁYW INFRASTRUKTURY DROGI NA POWSTAWANIE ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH W WYBRANYM SYSTEMIE TRANSPORTOWYM

Transkrypt

1 WPŁYW INFRASTRUKTURY DROGI NA POWSTAWANIE ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH W WYBRANYM SYSTEMIE TRANSPORTOWYM System transportowy-pojęcie odnoszące się do wyposażenia i organizacji transportu na danym obszarze (mówi się o systemie transportowym kraju, regionu czy miasta)[10]. System transportowy jest układem złożonym z podsystemów technicznych (gałęziowych, funkcjonalnych), organizacyjnych, finansowych i regulacyjnych. Główny szkielet systemu stanowi układ infrastruktury, który decyduje o dostępności transportowej danego obszaru, a ta z kolei o efektach użytkowych systemu. Transport jest sferą działalności gospodarczej o charakterze systemowym. Stopień użyteczności transportu jest tym większy, im mocniejsze i bardziej systemowe są powiązania występujące pomiędzy jego poszczególnymi formami. Na przestrzeni ostatnich stu kilkudziesięciu lat transport w rozwiniętych gospodarczo krajach stał się sferą w dużej mierze usystematyzowaną, ale istniejące systemy są wciąż niewydolne, przestarzałe i niekompletne, co stwarza konieczność prowadzenia konsekwentnej polityki ich rozwoju[10]. Infrastruktura transportu tak jak i struktury osadnicze jest jednym z ponadczasowych elementów cywilizacji. Proces rozwoju infrastruktury można nazwać również procesem historycznym, ponieważ raz wybudowana droga tworzy integralną część zagospodarowania przestrzennego[12]. Wśród decydujących wyznaczników formułujących zagospodarowanie przestrzenne zarówno w skali kraju jak i regionu możemy wymienić[12]: - rozwój demograficzny, - rozmieszczenie przemysłu i źródeł surowcowych, - struktura osadnicza. Infrastruktura będąca fundamentem rozwoju transportu tworzy ścisły związek z innymi czynnikami wchodzącymi w skład systemów transportowych. Środki transportu oraz technologie przewozu jak i również postęp występujący w tej dziedzinie pociągają za sobą konieczność przystosowania wszystkich składników, jeśli nie w charakterze działania poszczególnych gałęzi, to bez wątpienia w charakterze ich efektywności. Ich niekompatybilność może powodować spore zaburzenie funkcjonowania tej gałęzi[16]. 1

2 Niestosowanie reguł rozwoju infrastruktury może doprowadzić do negatywnych konsekwencji w różnych dziedzinach[19]: - utrudniać rozwój transportu, - obniżać efektywność pozostałych działów gospodarki, - hamować rozwój współpracy międzynarodowej. Infrastruktura transportowa tworzona jest w głównej mierze przez trzy podstawowe grupy[17]: drogi wszystkich rodzajów transportu (drogowego, kolejowego, śródlądowego, morskiego i powietrznego), punkty transportowe (węzły drogowe, lotniska, porty, itp.), urządzenia pomocnicze służące do bezpośredniej obsługi dróg i punktów transportowych. Rozwój nowoczesnej infrastruktury drogowej w Polsce jest bardzo spowolniony. Drogi budowane kilkadziesiąt lat temu ulegają szybkiej degradacji, nie są modernizowane zgodnie z zapotrzebowaniami intensywnie rozwijającego się transportu drogowego. Mizerna sieć autostrad, dróg ekspresowych, oraz pozostałych dróg krajowych zgodnych z wymogami współczesnego transportu, stanowią barierę dla rozwoju gospodarczego kraju[18]. Brak zwartych ciągów komunikacyjnych tworzonych przez autostrady i drogi ekspresowe powoduje obniżenie ich znaczenia zarówno dla transportu drogowego jak i dla gospodarki kraju[18]. W ciągu ostatnich kilkunastu lat niemal podwojeniu uległa liczba zarejestrowanych pojazdówadrogowych, tymczasem w tym okresie całkowita długość dróg publicznychao utwardzonej nawierzchni uległa zwiększeniu raptem o kilkanaście procent. Jednocześnie w badanym przedziale czasu systematycznie pogarszał się stan techniczny infrastruktury transportu lądowego[18]. Budowana infrastruktura powinna uwzględniać nie tylko potrzeby dnia dzisiejszego, a dodatkowo z myślą o przyszłości, zważywszy na jej długi okres żywotności, przyczyniać się do rozwoju społeczno- gospodarczego[18]. Sieć drogowa w Polsce jest nierównomiernie rozmieszczona oraz 3-4 krotnie rzadsza niż w pozostałych krajach Europy Zachodniej. Długość dróg kołowych w ostatnim trzydziestopięcioleciu uległa znacznemu powiększeniu (rys. 2.1) jednak nadal 2

3 wiele do życzenia pozostawia jej stan techniczny. Główne przeszkody dla transportu stwarzają [19]: - słaba jakość nawierzchni spowodowana wysokim stopniem dekapitalizacji, nie będąca w stanie zagwarantować bezpieczeństwa ruchu, - niewielka ilość dróg o podwyższonym standardzie, - parametry techniczne, które odbiegają od wymagań Unii Europejskiej. Stan nawierzchni oraz parametry techniczne dróg kołowych w Polsce nie są najlepsze, drogi w większości wybudowane lub zmodernizowane w latach 70- dziesiątych, przystosowane do ówcześnie panującego ruchu oraz standardów technicznych. Konstrukcja nawierzchni dróg zaprojektowana była na 20-dziesto letni czas eksploatacji przy założeniach określonego wskaźnika ruchu[19]. Minął już czas projektowego użytkowania dróg oraz w znacznym stopniu obniżyły się warunki ich eksploatacji[19]: - zwiększył się ruch pojazdów na drogach, - zwiększeniu uległ ruch samochodów ciężarowych, co wpłynęło niekorzystnie na stan dróg, - zbyt często eksploatuje się pojazdy przeciążone. Ciągły wzrost liczby pojazdów samochodowych, szczególnie samochodów ciężarowych powoduje zwiększanie się ruchu co przyczynia się do zdecydowanego pogorszenia warunków ruchu na występujących drogach międzynarodowych[19]. Spory ruch na drogach oraz przeciążenie pojazdów przyczyniają się do przyspieszonego niszczenia nawierzchni, w skutek czego, jedynie 54% dróg zgodnie z raportem o ich stanie z 2006r, było w stanie dobrym[19]. Drogi krajowe ze względu na stan techniczny grupuje się w 4 klasy [36]: - stan dobry nowe i odnowione nawierzchnie, nie wymagające remontów, - stan zadowalający nowe i odnowione nawierzchnie nie wymagające remontów, - stan niezadowalający nawierzchnie drogowe z uszkodzeniami wymagające zaplanowania remontu, - stan zły nawierzchnie drogowe z uszkodzeniami wymagające natychmiastowego remontu. 3

4 Zarówno dla sprawnej jak i dla bezpiecznej komunikacji szczególe znaczenie mają drogi krajowe. Pomimo iż stanowią zaledwie 7% długości sieci drogowej kraju, ginie na nich ok. 40% wszystkich ofiar wypadków. Z danych podawanych przez GDDKiA o stanie nawierzchni dróg administrowanych przez GDDKiA wynika, iż w 2011r spora część sieci dróg krajowych wymagała przeprowadzenia remontów[30]. Wśród remontów tych wyróżniamy[29]: - wzmocnienia tzn. grupy zabiegów poprawiające wszystkie cechy techniczno eksploatacyjne nawierzchni, - wyrównania tzn. grupy zabiegów poprawiające równość podłużną, polepszające stan techniczny oraz właściwości przeciwpoślizgowe, likwidujące koleiny, - zabiegi powierzchniowe tzn. grupy zabiegów polepszające stan powierzchni oraz właściwości przeciwpoślizgowe. Niski poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce spowodowany jest w dużej mierze złym stanem technicznym infrastruktury transportowej. Liczba kolizji drogowych w ostatnim dwudziestoleciu wzrosła zastraszająco[18]. Dane statystyczne publikowane przez Policję oraz firmy ubezpieczeniowe wykazują, że większość zdarzeń drogowych powstaje w wyniku błędu człowieka. Udział pozostałych grup czynników tworzących ruch drogowy, związanych z drogą, razem z warunkami atmosferycznymi oraz cechami otoczenia drogi zwanymi środowiskiem drogi, szacowany jest w powstawaniu zdarzeń drogowych na stosunkowo niskim poziomie. Wady pojazdu według statystyk w znikomym stopniu wpływają na powstawanie zdarzeń drogowych[6]. Według oficjalnych statystyk wpływ infrastruktury drogi na powstawanie zdarzeń drogowych jest niewielki, jednak szczegółowe badania prowadzone przez ekspertów pochodzących z krajów europejskich dowodzą, iż niewłaściwa infrastruktur drogowa zarówno w sposób pośredni jak i bezpośredni przyczyni się do powstawania 28 34% wypadków[37]. Dokładne analizy wypadków wykazują, że na ich powstawanie ogromny wpływ mają rozliczne usterki rozwiązań drogowych zarówno wykonywanych w przeszłości jak i kolejnych błędnych modernizacji oraz sytuacji zastanych, których często nie usuwa się na bieżąco[37]. Jak wynika z rys. 3.1 istotny wpływ na powstawanie wypadków oraz kolizji drogowych spośród cech środowiska drogi w praktyce mają[6]: 4

5 - niekorzystne warunki atmosferyczne, przyczyniają się do 84% wypadków oraz 74% kolizji, w których uznano iż środowisko drogi miało jakoś wpływ na ich powstanie - nieprawidłowy stan jezdni, przyczyniają się do 10% wypadków oraz 21% kolizji, w których uznano iż środowisko drogi miało jakoś wpływ na ich powstanie. W oficjalnych statystykach wśród przyczyn zdarzeń drogowych nie uwzględnia się sporej ilości wad środowiska drogi związanych z[6]: - geometrią, - charakterystyką ruchu, - organizacją ruchu. Udział wyżej wymienionych wad środowiska drogi w powstawaniu zdarzeń drogowych najczęściej jest ukryty i jednocześnie trudny do jednoznacznego określenia. Szanse wykrycia udziału wśród przyczyn zdarzeń drogowych wad środowiska drogi może dać dopiero drobiazgowa analiza przyczynowo skutkowa zdarzeń drogowych[6]. 5

6 BIBLIOGRAFIA [6] Praca zbiorowa pod redakcją Piskozub A.: Ekonomika transportu. Wydaw. Komunikacji i Łączności, 1975 [10] Ministerstwo Infrastruktury: Załącznik 3 do Strategii Rozwoju Transportu-Słownik Pojęć Transportowych SRT; Warszawa, 30 marca 2011r [12] Basiewicz T., Gołszewski A., Rudziński L.: Infrastruktura transportu. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2002 [16] Wojewódzka-Król K.: Infrastruktura transportu wobec współczesnych wyzwańartykuł, czasopismo- Logistyka 1/2011 nr 1, Instytut Logistyki i Magazynowania Poznań 2011; ISSN [17] Nowacki G.: Wybrane problemy dotyczące infrastruktury transportowej oraz potencjalnych zagrożeń terrorystycznych, artykuł, kwartalnik- Transport Samochodowy 2/2012 nr 2, Wydawnictwo ITS Warszawa 2012, ISSN [18] Praca zbiorowa pod red. Łacny J.: Infrastruktura transportowa szansą i barierą rozwoju regionalnego materiały pokonferencyjne. Wyd. Uczelniane WSG Bydgoszcz 2008 [19] Wojewódzka-Król K., Rolbiecki R.: Infrastruktura transportu. Wydawnictwo Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2008 [29] Najwyższa Izba Kontroli Departament Komunikacji i Systemów Transportowych: Informacja o wynikach kontroli bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce; Nr ewid. 5/2011/P/10/061/KKT; KKT /2010; Warszawa luty 2011 [30] Wydział Systemów Diagnostyki Sieci Drogowej Departament Studiów: Raport o stanie technicznym sieci dróg krajowych na koniec 2011 roku; GDDKiA Warszawa Marzec 2012 [36] Fundacja Rozwój UTP : Studium Transportowe Miasta Bydgoszczy wraz z Oceną Stanu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Tom I, Stan Systemów Transportowych Bydgoszczy; Bydgoszcz [37] Bracik J., Czech P.: Wpływ infrastruktury na bezpieczeństwo ruchu część 1, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Transport z. 67, Nr kol. 1832, 2010r 6