Just-in-time learning nowy paradygmat procesu uczenia epoki rewolucji informacyjnej

Transkrypt

1 mgr Krzysztof Piech Katedra Polityki Gospodarczej Senacka Komisja Programowa SGH Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Just-in-time learning nowy paradygmat procesu uczenia epoki rewolucji informacyjnej W ciągu ostatnich 30 lat powstało więcej informacji, niż w ciągu poprzednich 5000 lat. Price Prichett Między 1990 a 1999 r. stopa rozwoju Internetu wyniosła 1000%. Alta Vista & Cinnet.com 1. Nowa gospodarka New economy jest wyrażeniem związanym nie tylko z Internetem i nowoczesnymi technologiami teleinformatycznymi. Dotyczy również zachodzących za ich pośrednictwem procesów globalizacji. Mówi się więc o tym w kontekście innego określenia: rewolucja informacyjna. Zachodzące obecnie na świecie zmiany można oszacować na tak ogromne dla rozwoju otaczającego nas świata, jak rewolucja przemysłowa z przełomu XVII i XIX wieku. Zmieniła ona na trwałe wygląd gospodarek i społeczeństw. To samo zachodzi obecnie. 1 Nowa gospodarka jest pojęciem bardzo popularnym w Stanach Zjednoczonych. Mimo to coraz częściej obecne jest w europejskiej oraz w polskiej prasie i literaturze. Poniżej przytoczona zostanie dość obrazowa jego definicja. Kiedy mówimy o nowej gospodarce, mówimy o świecie, w którym ludzie pracują swoimi mózgami, a nie rękoma. O świecie, w którym technologia komunikacyjna tworzy globalną konkurencję ( ). O świecie, w którym innowacyjność jest ważniejsza niż produkcja masowa. O świecie, w którym bardziej inwestuje się w nowe pomysły lub w środki do ich stworzenia, niż w nowe maszyny. O świecie, w którym szybkie zmiany są normalnością. O świecie, przynajmniej tak różnym od tego, co było wcześniej, jak era przemysłowa różniła się od poprzedzającej ją ery feudalnej. O świecie tak odmiennym, że jego powstanie może być określone wyłącznie jako rewolucja. 2 Źródło: Wired's Encyclopedia of the New Economy, cyt. za: We're not in the industrial age anymore, New Economy Watch, wrzesień 2000 Również w sposób dość syntetyczny można dokonać porównania różnych elementów starej i nowej gospodarki. 1 K. Piech, Gospodarka elektroniczna i polityka internetowa w Polsce, KPG-SGH, Warszawa 2000 (w przygotowaniu). 2 Wired's Encyclopedia of the New Economy, cyt. za: We're not in the industrial age anymore, New Economy Watch, wrzesień 2000.

2 Tab. 1. Stara a Nowa Gospodarka Pozycja Stara Gospodarka Nowa Gospodarka Charakterystyki gospodarki: Rynki stabilne dynamiczne Rozmiar konkurencji narodowa globalna Forma organizacyjna hierarchiczna, biurokratyczna sieciowa Przemysł: Organizacja produkcji produkcja masowa produkcja płynna Kluczowe czynniki wzrostu kapitał/praca innowacja/wiedza Kluczowy czynnik rozwoju technologicznego mechanizacja ucyfrowienie (digitalization) Źródło przewagi obniżenie kosztów przez innowacja, jakość, konkurencyjnej ekonomię skali Ważność badań/innowacji mała-średnia wysoka Relacje z innymi firmami samodzielność alianse i współpraca Siła robocza: Cel polityki pełne zatrudnienie wyższe płace realne i dochody Umiejętności specjalizacja szerokie umiejętności i ogólne treningi Wymagane wykształcenie umiejętność lub stopień uczenie się przez całe życie Relacje pracownicykierownicy przeciwnicy współpracownicy Rodzaj zatrudnienia stabilne odznaczające się ryzykiem i okazją Rząd: Relacje biznes-rząd narzucenie wymagań tworzenie możliwości wzrostu Regulacje rozkazywanie i kontrola narzędzia rynkowe, płynność Źródło: R. Atkinson, R. Court, The New Economy Index: Understanding America s Economic Transformation, Progressive Policy Institute, Washington, November 1998, s. 7. Podstawą nowej gospodarki nie są tradycyjnie rozumiane czynniki pracy, lecz informacja. A nawet nie tyle informacja, co jej zmiana. Jest ona jednocześnie zagrożeniem dla starej gospodarki, ale i wyzwaniem, dla nowej. Szybko zmieniające się technologie sprawiają, że pracownicy, którzy chcą być stale najlepsi w tym co robią, muszą stale intensywnie się dokształcać. Najczęściej dzieje się to przy wykorzystaniu metody prób i błędów, a nie tradycyjnych szkoleń, kursów. Dla zaspokojenia tych potrzeb można stosować uczenie just-in-time.

3 2. Pojęcie uczenia just-in-time Nowa gospodarka spowodowała nie tylko powstanie nowych zawodów, ale wymaga też innego podejścia do uczenia się. Powstało wyrażenie: just-in-time learning, będące parafrazą japońskiego systemu zarządzania just-in-time, polegającego na dostarczaniu części i narzędzi dokładnie wtedy, kiedy są potrzebne. W przypadku edukacji polega to na umożliwieniu uczenia się przy wykorzystaniu Internetu w zależności od potrzeb. W skrajnym przypadku oznaczać to może, że nie będzie już konieczne kończenie tradycyjnie rozumianych wyższych uczelni technicznych, a umiejętności samodzielnej nauki w szybkim tempie. W przypadku nowej gospodarki ma to duże znaczenie. Jak pisze Carol B. Macknight, uczenie just-in-time staje się najszybciej rosnącym obszarem badań. Przedsiębiorstwa szukają sposobów uczenia dokładnie na określony czas, niż uczenia z góry, na wszelki wypadek. Jest to szczególnie istotne w stale zmieniających się obszarach. Wczesne przykłady uczenia just-in-time powstały w wojsku, dla mechaników, którzy musieli reperować czołgi, a nie byli w stanie nosić ze sobą dużego podręcznika. Zamiast tego nosili monitory wideo przyczepione do kasków, podłączone do komputera. Poprzez głosową komunikację bezprzewodową z bazą, opisywali co widzą; wtedy na ich monitorach wyświetlała się lista potencjalnych problemów, które należało sprawdzić, by dojść do właściwego rozwiązania. 3 Zgodnie z jedną z definicji, just-in-time learning jest zdobywaniem wiedzy lub umiejętności wtedy, gdy są one potrzebne. 4 Uczenie just-in-time jest wschodzącym paradygmatem edukacyjnym, gdzie uczący się wyraźnie identyfikują, co potrzebują się nauczyć i uzyskują dostęp do tej wiedzy szybko od szerokiego grona różnych dostarczycieli edukacji, zamiast uczęszczać na cały kurs w lokalnych instytucjach edukacyjnych zgodnie z ich ustalonym harmonogramem zajęć. 5 Zgodnie z inną definicją uczenie just-in-time to działalność edukacyjna, przeprowadzana w miejscu, gdzie uczący się wykonuje pracę lub potrzebuje informacji. Uczenie just-in-time oferuje alternatywę wobec tradycyjnego szkolenia i może zastąpić wiedzę magazynowaną (warehousing knowledge) w klasach i bibliotekach. Nie ponosi się kosztów podróży, ani ryzyka bycia z dala od biura podczas nieprzewidzianego kryzysu, czy bycia bez narzędzi w jego trakcie. 6 Just-in-time learning to również przypominanie sobie, powtórne uczenie się (relearning) tego, co wcześniej się wiedziało w sytuacji, kiedy dokładnie ta wiedza jest potrzebna. W ubiegłej dekadzie, świat przedsiębiorstw zwrócił się ku operacjom just-intime. Początkowo używana w logistyce, koncepcja procesów just-in-time rozwinęła się z szybko wzrastającej liczby węzłów transportowych i komunikacyjnych. Zapożyczając tą frazę, świat również zwrócił się w kierunku uczenia i komunikacji just-in-time. Informacja może być teraz przekazana, kiedy i gdzie jest potrzebna. 7 3 C. Macknight, Changing Educational Paradigms, The Word Spy Home Page, Just-in-time Learning, ALN Magazine, Vol. 1., March 1997, D. Fowler, Learning with Kiosk: Just-in-Time, Kiosk Journal of Geo-Politics 1999,

4 Potrzeba tego rodzaju uczenia się jest szczególnie widoczna w biznesie. Decydenci w przedsiębiorstwach najczęściej nie mają czasu, by uczęszczać na zajęcia, najczęściej cotygodniowe, by dowiedzieć się, jak rozwiązać problem, który napotkali w pracy. Zamiast formalnych zajęć potrzebują innych źródeł wiedzy. Wiedzy takiej, która jest potrzebna od razu i w ilościach, które potrzebują (bez uczenia wielu niepotrzebnych często rzeczy, jak to bywa na tradycyjnych lekcjach). Oczywiście stwierdzić można, że powinni byli przejść odpowiednie kursy wcześniej, zanim problem wystąpił. Zakładając nawet, że możliwe byłoby dobre prognozowanie problemów mogących wystąpić w przyszłości, luka czasowa pomiędzy zdobyciem wiedzy czy wykształceniem umiejętności a ich stosowaniem często jest tak duża, że sporą część z nich uczący się traci. Sprawia to, że tradycyjny system nauczania w ww. przypadku nie sprawdza się, a przynajmniej nie jest tak efektywny, jak oczekiwano. Systemy uczenia just-in-time dostarczają informacji pracownikom, kiedy i gdzie tego potrzebują. Oferują znaczne oszczędności czasu i pieniędzy. Programy szkoleniowe e-learning stają się coraz bardziej popularne w firmach próbujących utrzymać taką załogę, która będzie w stanie zdobywać wiedzę na temat rozwoju przemysłu. 8 Szacuje się, że elektroniczny rynek just-in-time learning osiągnie wartość 11,4 mld dolarów w 2003 r., rosnąc z poziomu 1 mld dolarów w 1999 r. (według International Data Corporation). IBM szacuje, że zaoszczędziło 200 mln dolarów w 1999 r. na wewnętrznych kosztach szkoleń. Cushing Anderson, analityk IDC, mówi, że jeden dzień szkolenia w klasie zazwyczaj kosztuje od 500 do 1200 dolarów, podczas gdy jeden dzień elektronicznego uczenia się kosztuje od 100 do 500 dolarów. Oszczędności dotyczą również czasu, spędzonego na nauce. Zwiększa to efektywność i produktywność pracy. Ten typ uczenia jest szczególnie przydatny w świecie IT. 9 Przykładowy kurs uczenia just-in-time składa się z: cyfrowego wykładu wideo, gdzie każdy wykład ma: spis treści, kopię całego tekstu, przeszukiwalny indeks, zbiór elementów grafik, elektronicznej biblioteki literatury, stron internetowych, linków i innych cyfrowych nagrań wideo, zbioru ćwiczeń dla studenta. 10 Wiedza jest nowym źródłem przewagi konkurencyjnej, twierdzą J. Wind i D. Reibstein, profesorowie marketingu z Wharton. Poprzez to szkolenie jest nie peryferyjną, ale centralną sferą działalności najlepszych firm XXI wieku. Przedsiębiorstwa potrzebują nowej wiedzy, by odnieść sukces w środowisku w którym całe przemysły są tworzone i niszczone lub transformowane nie do zmienienia poprzez nieugiętą technologię, zmiany konkurencyjności i zmieniającą się demografię. 11 Co złego jest z tradycyjnym modelem edukacji? Według Winda i 8 Distance Education Systemwide Interactive Electronic Newsletter, Issue 5.5, April 2000, M. Sambataro, Just-in-time learning, Computerworld, 3 kwietnia 2000, p Overwiew, Just-in-Time Education: Learning in the Global Information Age, ebizchronicle, 31 August 2000,

5 Reibsteina, studenci w trakcie wykładów są przeważnie pasywni, nawet jeśli zaangażowani są w dyskusje. Również zawartość wykładów pozostaje taka sama dla każdego studenta, niezależnie od jego indywidualnych potrzeb. Proponują oni nowy paradygmat, który zmieni to podejście. Ich model próbuje odejść od systemu kierowanego przez dostawcę (supplier-driven system), który pracuje efektywnie dla nauczyciela, na system skierowany na konsumenta (consumer-driven system), efektywny dla studenta, sprawiający, że uczący się stają się aktywnymi uczestnikami lub współproducentami w procesie edukacyjnym. Nowy model koncentruje się raczej na uczeniu się, niż nauczaniu. 12 Nie wszystkie argumenty przemawiają jednak za systemem just-in-time learning. Jedną z krytyk systemu może być element zbyt dużego natłoku informacji, które muszą być przyswojone w bardzo krótkim czasie. Oznacza to, że uczący się zachowują się tak jak niektórzy studenci przed sesją egzaminacyjną: wkuwają, a nie uczą się. Nie poświęcają na naukę większej ilości czasu, rozłożonego w dłuższym okresie, co sprawiłoby, że uzyskana tak wiedza będzie trwalsza. Przyjmują natomiast dawki informacji szybko i w krótkim czasie. Oznacza to, że wiedza taka dla jej utrwalenia, wymaga ciągłego powtarzania. To długotrwałe uczenie ( plenty of time learning ) przez długi czas było ideałem edukacji. Wspierane było przez istotną liczbę badań. 13 Natomiast teraz, przynajmniej w niektórych dziedzinach wiedzy, następuje jego zastąpienie przez justin-time learning. Długotrwałe uczenie powinno być preferowane wobec rzeczy, które zdaniem nauczycieli studenci powinni wiedzieć. Z kolei uczenie just-in-time jest dobre w sytuacjach wymagających powtórzenia wiedzy lub kiedy wystąpi potrzeba nauczenia się czegoś natychmiast, co nie zostało przewidziane wcześniej. 14 Uczenie just-in-time jest koniecznością w świecie coraz bardziej wyspecjalizowanej wiedzy. Programy nauczania będą dostosowane do indywidualnych potrzeb, stylów uczenia się. Nowoczesna technologia umożliwi dywersyfikację sposobów zdobywania wiedzy, dla osiągnięcia tego samego celu. Przedsiębiorcy stawiać będą w coraz większym stopniu na osoby o dużej dyscyplinie wewnętrznej, które są w stanie same motywować się do nauki i samodoskonalenia się. W przeciwnym wypadku, rosnąca konkurencja na rynku pracy doprowadzi do zwolnienia osoby o mniejszej samodeterminacji w kształceniu się. 3. E-learning E-learning jest pojęciem pokrewnym wobec just-in-time learning. Może być wykorzystywane dla wspomagania tego systemu uczenia. E-learning jest to uczenie przy wykorzystaniu Internetu. Zapewnia ono szybsze uczenie przy niższych kosztach. Jest to konieczność w tych przedsiębiorstwach, które narażone są na ciągłe zmiany i nieumiejętność dostosowania się do nich, również na poziomie 12 Ibidem. 13 S. Alessi, Seeking Common Ground: Our Conflicting Viewpoints about Learning and Technology, Instructional Technology Research Online, Ibidem.

6 posiadanej wiedzy, może doprowadzić do jego upadku. Zastosowanie e-learning pozwala na wykorzystanie czynnika zmiany jako korzyści, a nie zagrożenia. E-learning może być też przełomowym wydarzeniem społecznym. Poprzez zrównanie szans wszystkich jednostek do dostępu do wiedzy, eliminować może wszelkie nierówności społeczne, rasowe itp., które występują w tradycyjnym procesie uczenia. Zgodnie z niektórymi szacunkami, do 2003 r. tylko połowa szkoleń w sektorze IT będzie oferowana poprzez tradycyjny sposób, tj. z wykorzystaniem nauczyciela. Administracja Clintona podała dane, że wprowadzenie Narodowej Infrastruktury Informacyjnej będzie bardzo efektywne kosztowo: pozwoli wprowadzić 30% więcej nauki w 40% mniejszym czasie po 30% mniejszych kosztach. Magazyn Fortune podaje następujące informacje: 15 Zgodnie z badaniem przeprowadzonym przez International Data Corporation, rynek edukacji on-line rocznie zarabia 600 mln dolarów, a kwota ta przekroczy 20 mld dolarów do 2002 r. Zgodnie z ostatnim badaniem przedsiębiorstw Ameryki przeprowadzonym przez Masie Center, 92 procent wielkich organizacji wprowadza w 1999 r. jakiś formę uczenia się on-line. Prawie połowa instytucji akademickich w Ameryce oferuje naukę on-line jako część ich programu. Ostatnie badanie rynku IDC przepowiada, że 85 procent tych szkół do roku 2002 wprowadzi jakąś formę nauki on-line. Analityk przemysłowy i naukowiec Brandon Hall badał zwrot z inwestycji (ROI) w uczenie on-line w szerokim spektrum przemysłów i przedsiębiorstw. Doszedł do wniosku, że spółki doświadczają procent oszczędności kosztów, kiedy porówna się edukację przy wykorzystaniu nauczyciela (instructor-led education) z zajęciami wykorzystującymi nowe technologie (technology-delivered courses). Poprzez analizę ROI, przedsiębiorstwa mogą też mierzyć zdolność do szkolenia większej liczby ludzi, eliminują czas przestoju związany ze szkoleniem poza miejscem zatrudnienia i przyspieszają proces uczenia. Badania pokazują, że procesy uczenia się przebiegają 50 procent szybciej on-line, niż w przypadku zajęć w klasach. Innym pojęciem pokrewnym wobec just-in-time learning jest e-mentor. E- mentor to doradca, który zapewnia pomoc i radę młodszym lub mniej doświadczonym osobom poprzez Internet. 16 Przykładem instytucji oferującej edukację elektroniczną może być University of Phoenix. Jest to uczelnia, która powstała w 1989 r., a posiadająca już około 70 tys. studentów. Nie ma biblioteki, nie ma własnych budynków, nie prowadzi badań. Zamiast tego, materiały potrzebne studentom do nauki znajdują się w Internecie, Uczelnia wynajmuje biura (co jest tańsze niż zakup i utrzymanie nieruchomości), a zatrudniani są wykładowcy prowadzący badania w innych uczelniach (na ich koszt). Działa jak normalne przedsiębiorstwo, choć świadczące dość nietypowe usługi. Jest nawet notowana na giełdzie! procent edukacji odbywa się przez Internet. Dotyczy to też wszystkich spraw administracyjnych, kupna książek itp. Jedynym wyjątkiem jest stopień doktora, który wymaga kilku tygodni pobytu w siedzibie uniwersytetu. Wydział University of Phoenix Online zatrudnia ponad FORTUNE: On-Line Learning Supplement, 24 May 1999, Vol. 139, no The Word Spy, op. cit. 17 K. Piech, Salzburg Seminar Universities Project doświadczenia uniwersytetów całego świata, Gazeta SGH, nr 127/00.

7 wykwalifikowanych nauczycieli z całego kraju. Jest to możliwe, ponieważ uczelnia nie jest ograniczona do określonego obszaru geograficznego, może też zatrudniać osoby najbardziej wykwalifikowane w dowolnej dziedzinie wiedzy czy przedmiocie. Uczelnia oferuje program nauczania korzystny zwłaszcza dla dość zajętych osób. 18 Elementy nowego systemu edukacji wprowadzane są też w Europie. W Skandynawii i Szwajcarii powstają podobne uczelnie, jak University of Phoenix. Poza tym, władze Unii Europejskiej dostrzegają wręcz konieczność wprowadzenia nauczania opartego na Internecie. Elementy te zawiera np. program eeurope. 19 Przywódcy państw UE na szczycie Lizbońskim określili cel dla Unii, która ma się stać najbardziej konkurencyjną i zorientowaną na wiedzę gospodarką na świecie. Europa, która cieszy się najwyższym poziomem edukacji i ma potrzebny potencjał inwestycyjny jest wciąż w tyle w użytkowaniu nowych technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych. 20 Dla doścignięcia innych państw ma zostać wprowadzony program elearning. Inicjatywa ta ogłoszona została przez Viviane Reding, Komisarza odpowiedzialnego za edukację i kulturę w marcu 2000 r. Zgodnie z jej celami, do końca 2001 r. wszystkie szkoły UE mają mieć połączenie internetowe. Współczynnik wyposażenia szkół ma wzrastać i do 2004 r. osiągnąć 5-15 użytkowników na jeden komputer multimedialny. Kładzie się też nacisk nie tyle na samo wyposażenie w sprzęt, ale i przygotowanie nauczycieli do korzystania z niego. Wszystkie działania w ramach tej inicjatywy będą oczywiście pochłaniały pewne środki finansowe. Dyrektoriat Generalny zaproponował przeznaczenie 400 mln euro na okres dla wsparcia akcji dotyczących społeczeństwa informacyjnego w regionach. Europejski Bank Inwestycyjny zdecydował zainwestować w kapitał ludzki w ramach swojej Inovation 2000 initiative do 15 bln euro w latach Jak w sierpniu 2000 r. mówiła Komisarz Reding, kilka działań w dziedzinie elearning podjęto na poziomie narodowym jeszcze latem 2000 r. Minister edukacji Francji ogłosił w lipcu decyzję o zapewnieniu wszystkim uczniom (6 milionów) certyfikatu znajomości informatyki i Internetu, w chwili ukończenia szkoły podstawowej. Minister edukacji Niemiec wprowadził w sierpniu nową inicjatywę, na mocy której wszyscy uczniowie mają zostać wyposażeni w przenośny komputer przed 2006 r. (!) Źródło: V. Reding, Implementation of the elearning initiative, Dundalk Institute of Technology, Dublin, 8 September Na swojej witrynie uczelnia przytacza następujące opinie: Jako pracująca matka, mogłam używać mądrze swój czas. Mogłam zużyć dzień i wieczór na pracę i rodzinę, a kiedy dzieci szły do łóżka, ja łączyłam się z Internetem. Większość mojej nauki odbywało się w pokojach hotelowych w Bangkoku, Pekinie, Limie, Zurychu i Londynie. Rozważałem inne opcje, ale wybrałem UoP, ponieważ polecił mi go szef. Uzyskałem dyplom w 22 miesiące. Por. University of Phoenix, eeurope: An Information Society For All, Communication on a Commission Initiative for the Special European Council of Lisbon, March Commission adopts elearning to adapt our education and training systems to the knowledge economy and digital culture, IP/00/522, Brussels, 24 May V. Reding, Implementation of the elearning initiative, Dundalk Institute of Technology, Dublin, 8 September 2000.

8 4. Kanbrain Ideę Kanbrain stworzył i rozwinął Lewis J. Perelman w 1994 r. Podstawą do sformułowania tego wyrażenia było japońskie słowo kanban, oznaczające dostawy just-in-time. Ten sposób zarządzania firmą miał duży wpływ na poprawę procesów produkcji, dystrybucji i sprzedaży detalicznej. Pojęcie to można przenieść do procesów nauki, wiedzy i ekspertyz i będzie miało wpływ na usługi, oprogramowanie i wiele innych interesów. 22 Kanbrain to nazwa stworzona dla zdefiniowania programów uczenia just-intime. W centrum Kanbrain znajdują się elektroniczne systemy wspierania wyglądu (electronic performance support systems), ułatwiające samokształcenie się i interaktywne uczenie na odległość. Nazwa pochodzi od Kanban, japoński proces dostawy dokładnie na czas, który dokonał dramatycznych zmian w światowych dostawach, produkcji, dystrybucji i sprzedaży detalicznej. 23 Kanbrain zastąpić ma magazynowanie wiedzy w klasach, bibliotekach i katedralnej menażerii dyplomowanych ekspertów, inteligencją just-in-time, wystarczającą na teraz informacją (just-enough information) i hiperuczeniem zgodnie z zapotrzebowaniem (on-demand hyperlearning). 24 Na początku dekady, blisko 100% szkoleń sprzedaży HP było wciąż przeprowadzanych w klasach. Ale do 1993 r., wewnętrzne badania pokazały, że przeciętny sprzedawca spędzał od 12 do 15 dni w roku w klasach, czyli trzy tygodnie robocze, co oznaczało dla firmy ogromne koszty. Ponadto, ok. trzy czwarte czasu spędzanego przez sprzedawców na pracy z klientami, było zużywane przez proste przenoszenie produktu i udzielanie informacji technicznej, np. dostawa katalogów, specyfikacji technicznych, raportów i itp. z centralnego biura do klienta. Naczelne kierownictwo przedsiębiorstwa uważało, że cały ten system zmierza do upadku. HP chciało, by ich sprzedawcy spędzali większość czasu rzeczywiście sprzedając, a nie siedząc w klasach lub przenosząc broszury. Uważali, że sprzedawcy muszą mieć więcej oleju w głowie i prześcignąć konkurentów. Tak więc edukacja musiała się wydostać z archiwów i pomieszczeń do zajęć w przedsiębiorstwach i przejść do jakiegoś rodzaju procesów zindywidualizowanych, na żądanie, na czas (on-demand, justin-time). Zdecydowano się więc wprowadzić zmiany. Wcześniej (przed 1993 r.), ilekroć HP wprowadzał nowy produkt, gromadził swój tysiąc sprzedawców w centrum konferencyjnym na dzień lub dwa, w czasie którym odbywały się szkolenia. Koszt tamtych konferencji wprowadzających nowy produkt wynosił ok. 5 milionów dolarów. Nowy system uczenia doprowadził do obcięcia kosztów konferencji poświęconych nowemu produktowi do 80 tysięcy dolarów spadek kosztów o ponad 98%. Wprowadzenie HPIN było tak efektywne, że stało się nawet centrum przynoszącym zyski, sprzedając swoje usługi innym organizacjom. HPIN, czyli interaktywna sieć Hewlett-Packard (HP interactiwe network), jest usługą uczenia na odległość, która łączy siedziby przedsiębiorstw HP na całym świecie. Źródło: L. Perelman, From Kanban to Kanbrain, Kanbrain.ASAP.htm, L. Perelman, From Kanban to Kanbrain, L. Perelman, From Kanban to Kanbrain,

9 Jednym z przykładów zastosowania kanbrain, podawanym przez Perlemana, jest powyższy przypadek Hewlett-Packard. 5. Zakończenie Na zakończenie rozważań na temat uczenia just-in-time przedstawione zostanie zestawienie, ułatwiające porównanie dwóch systemów uczenia: tradycyjnego i nowego, wyłaniającego się w trakcie rewolucji informacyjnej. Tab. 1. Edukacja tradycyjna i just-in-time tradycyjna edukacja just-in-time learning przekazywana wiedza standardowa zindywidualizowana termin uczenia (lekcji) określony dowolny, w zależności od potrzeb miejsce uczenia określone dowolne (w pracy, w miejscu, gdzie wiedza jest potrzebna, przez Internet) długość trwania nauki określony (wyznaczony przez organizatorów kursu, dowolny (w zależności od potrzeb i możliwości uczącego się) studiów) model zajęć partycypacja pasywna aktywna uczącego się: dominująca jednostka w wykładowca student procesie edukacji podstawowe źródła informacji przekaz ustny, książki i artykuły (drukowane) elektroniczny przekaz głosu i pisma, strony WWW, prezentacje multimedialne dostarczanie takiej wiedzy, która jest aktualnie potrzebna just-in-time learning cel kształcenia dostarczanie (dość ogólnej) wiedzy sposób-czas nauki plenty of time learning wymagania wobec ucznia dużo czasu na naukę samodyscyplina, motywacja do samokształcenia koszty 100% 20-40% okres obowiązywania paradygmatu Źródło: opracowanie własne. XX w. i wcześniej XIX w. (powstanie paradygmatu w ostatniej dekadzie XX w.) Uczymy się przez całe życie. Kwestia tylko, by robić to jak najefektywniej. Uczyć się nie na zapas, na wszelki wypadek, który może nastąpić dopiero za kilka lat. Po latach, większość zdobytej tak wiedzy pozostanie zapomniana. Owszem, łatwiej ją będzie sobie wtedy przypomnieć, ale stracony został już wcześniej czas, który mógł być wykorzystany efektywniej. A czas to pieniądz. Zwłaszcza w trakcie rewolucji informacyjnej.

10 6. Bibliografia 1. Distance Education Systemwide Interactive Electronic Newsletter, Issue 5.5, April 2000, 2. FORTUNE: On-Line Learning Supplement, 24 May 1999, Vol. 139, no Alessi S., Seeking Common Ground: Our Conflicting Viewpoints about Learning and Technology, Instructional Technology Research Online, 4. Commission adopts elearning to adapt our education and training systems to the knowledge economy and digital culture, IP/00/522, Brussels, 24 May eeurope: An Information Society For All, Communication on a Commission Initiative for the Special European Council of Lisbon, March Fowler D., Learning with Kiosk: Just-in-Time, Kiosk Journal of Geo-Politics 1999, ech.htm 8. Just-in-Time Education: Learning in the Global Information Age, ebizchronicle, 31 August 2000, 9. Just-in-time Learning, ALN Magazine, Vol. 1., March 1997, Macknight C., Changing Educational Paradigms, Overwiew, Perelman L., From Kanban to Kanbrain, ARTICLES/Kanbrain.ASAP.htm 13. Piech K., Gospodarka elektroniczna i polityka internetowa w Polsce, KPG-SGH, Warszawa 2000 (w przygotowaniu) 14. Piech K., Salzburg Seminar Universities Project doświadczenia uniwersytetów całego świata, Gazeta SGH, nr 127/ Reding V., Implementation of the elearning initiative, Dundalk Institute of Technology, Dublin, 8 September Sambataro M., Just-in-time learning, Computerworld, 3 kwietnia The Word Spy Home Page, University of Phoenix, Wired's Encyclopedia of the New Economy, cyt. za: We're not in the industrial age anymore, New Economy Watch, wrzesień 2000 Data korzystania ze stron WWW: 28 października 2000.