Hanna Batorowska Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie. Kształtowanie kompetencji medialnych i informacyjnych poprzez wychowanie

Transkrypt

1 Hanna Batorowska Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Kształtowanie kompetencji medialnych i informacyjnych poprzez wychowanie

2 W prezentacji wykorzystano zdjęcia z biblioteki publiczno-szkolnej w Toblach w Północnych Włoszech fot. Hanna Batorowska Fot. Hanna Batorowska

3 Budynek szkoły i budynek biblioteki publiczno-szkolnej połączone wiatą

4 OBSZARY 1. Information literacy (Information and Media Literacy - IML) 2. Przestrzeń pomiędzy alfabetyzacją informacyjną i medialną a kulturą informacyjną kształcenie ustawiczne samodoskonalenie samouctwo informacyjne rozwój osobowości samowychowanie 3. Wychowanie informacyjne i medialne jednostki dojrzałość informacyjna roztropne funkcjonowanie w społeczeństwie informacyjnym 4. Kultura informacyjna i medialna człowieka

5 IML definiowane są * w wąskim zakresie jako sprawność, umiejętność korzystania z informacji i mediów * w szerokim zakresie jako proces badawczy lub dyscyplina wiedzy DEFINIOWANIE POJĘCIA INFORMATION and MEDIA LITERACY

6 information literacy alfabetyzacja informacyjna, alfabetyzm informacyjny, biegłość w użytkowaniu informacji, edukacja informacyjna, kompetencja informacyjna, piśmienność, sprawność informacyjna, świadomość informacyjna, umiejętności informacyjne, umiejętność korzystania z informacji

7 media literacy alfabetyzacja medialna, alfabetyzm medialny, biegłość w użytkowaniu mediów, edukacja medialnana, kompetencja medialna, medialność, sprawność medialna, świadomość medialna, umiejętności medialne, umiejętność korzystania z mediów

8 Kultura czytelnicza Kultura medialna Kultura informacyjna Kultura biblioteczna Kultura informatyczna Kultura wiedzy

9 Kultura informacyjna jako obszar wspólny różnych kategorii kultury * ( ) oznacza inne dziedziny mające wspólny obszar z kulturą informacyjną Kultura (.) * Kultura polityczna Kultura osobista Kultura ekonomiczna KULTURA informacyjna Kultura pracy Kultura techniczna

10 KATALOG KOMPETENCJI MEDIALNYCH I INFORMACYJNYCH CYFROWA PRZYSZŁOŚĆ Fundacja Nowoczesna Polska Adresowany do dzieci, młodzieży i osób dorosłych, które rozwijają w/w kompetencje w ramach różnych form kształcenia ustawicznego oraz w sposób nieformalny

11 KATALOG został podzielony na trzy grupy kompetencji odzwierciedlające poziom zaawansowania uczących się (minimalny, optymalny, mistrzowski). Autorzy KATALOGU stworzyli definicję IL, która pozwoliła na przeprowadzenie badań stanu tych kompetencji a także sposobów ich wykorzystywania, rodzajów aktywności twórczych, efektywności i bezpieczeństwa korzystania z informacji

12 ALFABETYZACJA INFORMACYJNA ekspert wprawny, biegły kompetentny szkolący się Umiejętności biblioteczne Umiejętności alfabetyzacji technologicznej początkujący Model umiejętności informacyjnych SCONUL. Źródło: Information skills In higher education. Prepared by the SCONUL. Advisory Committee

13 Legenda: 1 uświadomienie potrzeby informacyjnej 2 rozpoznawanie luki informacyjnej i sposobu jej wypełnienia 3 konstruowanie strategii wyszukiwawczej 4 lokalizacja i dostęp 5 ocena i ewaluacja 6 organizacja, zastosowanie i prezentowanie 7 synteza

14 Twórcy Katalogu założyli, że celem edukacji informacyjnej jest information literacy i dążenie do osiągnięcia określonego poziomu tych kompetencji

15 Wprowadzili też pojęcie konwergencji kompetencji aby uwypuklić znaczenie systemowego podejścia do problematyki kształtowania postaw twórczych i kompetencji korzystania z informacji w różnych jej formach

16 W Katalogu zastosowano podział na 8 kategorii odzwierciedlających podstawowe pola tematyczne przypisane edukacji informacyjnej i medialnej

17 KATEGORIE POLA TEMATYCZNE 1.korzystanie z informacji, 2.relacje w środowisku medialnym, 3. język mediów, 4.kreatywne korzystanie z mediów, 5.etyka i wartości w komunikacji i mediach, 6.prawo w komunikacji i mediach, 7.bezpieczeństwo w komunikacji i mediach, 8.ekonomiczne aspekty działania mediów

18 2 KATEGORIA Relacje w środowisku medialnym (w infosferze, ekologia informacji) Wizerunek człowieka w sieci Komunikacja przez media Otoczenie Internet i technologie mobilne jako przestrzeń społeczna

19 3 KATEGORIA Język mediów (logosfera) Językowa natura różnych mediów Funkcje komunikatów medialnych Kultura komunikacji medialnej

20 4 KATEGORIA Kreatywne korzystanie z mediów, (i technologii informacyjnych) Tworzenie Przetwarzanie Prezentowanie

21 5a KATEGORIA Etyka i wartości w komunikacji i mediach, (IML jako powinność) Wolność słowa Otwartość treści Współpraca między użytkownikami

22 5b KATEGORIA Etyka i wartości w komunikacji i mediach (IL jako powinność społeczeństwa informacyjnego) standardy kompetencji informacyjnych Komunikacja i media jako przedmiot refleksji etycznej Wyzwania etyczne Kompetencje etyczne Normy prawne w mediach i komunikacji

23 6 KATEGORIA Prawo w komunikacji i mediach, Znajomość prawa co wolno a co nie wolno korzystając z mediów Umiejętność wyszukiwania norm prawnych Rozumienie celu norm prawnych

24 7 KATEGORIA Bezpieczeństwo w komunikacji i mediach, (bezpieczeństwo informacyjne) Ochrona prywatności i wizerunku Nadzór nad siecią Anonimowość Bezpieczeństwo komunikacji, pracy i transakcji Uzależnienia i higiena korzystania z mediów

25 8 KATEGORIA Ekonomiczne aspekty działania mediów (ekonomika informacji) Rynek mediów Informacja jako towar, dobro ekonomiczne Finansowanie mediów Polityka medialna

26 KATEGORIE POLA TEMATYCZNE 1.korzystanie z informacji, 2.relacje w środowisku medialnym, 3. język mediów, 4.kreatywne korzystanie z mediów, 5.etyka i wartości w komunikacji i mediach, 6.prawo w komunikacji i mediach, 7.bezpieczeństwo w komunikacji i mediach, 8.ekonomiczne aspekty działania mediów

27 KATEGORIA 1 Kategoria korzystanie z informacji odpowiada information literacy, definiowanej jako zespół wiedzy i umiejętności warunkujących efektywne korzystanie z zasobów informacyjnych, obejmujące sferę źródeł informacji, wyszukiwania informacji, krytycznego podejścia do informacji i wykorzystania informacji

28 Kategoria korzystanie z informacji Jest to bardzo uproszczone podejście do koncepcji information literacy, dalekie od rozumienia go w kategoriach kultury informacyjnej mogące mieć niekoniecznie korzystne implikacje podczas opracowywania programów nauczania w zakresie edukacji informacyjnej.

29 IL to kompetencje informacyjne zakładające zdolność do * zidentyfikowania potrzeby informacyjnej * zlokalizowania, oceny i efektywnego wykorzystania informacji DEFINIOWANIE POJĘCIA INFORMATION LITERACY Międzynarodowe Wytyczne IFLA dotyczące kompetencji informacyjnych

30 IL to nie tylko umiejętność zarządzania informacją, ale też odpowiedzialność i etyka w pracy z informacją oraz zdolność komunikowania się i dzielenia pozyskaną wiedzą EMPATIC (EMPowering Autonomous learning Through Information Competencies) DEFINIOWANIE POJĘCIA INFORMATION LITERACY

31 Różnorodność koncepcji information literacy

32 Różnorodność rozumienia koncepcji information literacy wymaga porównanie ze sobą trzech z nich 1/ koncepcja opracowana przez Chistine S. Doyle 2/ koncepcja IL oparta na relacyjnym modelu opracowanym przez Christine S. Bruce 3/ koncepcja IL opracowana przez Jeremy J. Shapiro i Shelley K. Hughes

33 Koncepcja nr 1 Chistine S. Doyl oparta na: zestawie wskaźników do ustalania poziomu kompetencji informacyjnych

34 Koncepcja nr 2 Christine S. Bruce oparta na relacyjnym modelu obrazującym różne sposoby doświadczania przez jednostkę zjawiska information literacy

35 1. nie da się zmierzyć poziomu kompetencji informacyjnych jednostki 2. można opisać jaka jest jej świadomość rozumienia IL i czego się nauczyła

36 model Christine S. Bruce zakłada, że IL jest procesem indywidualnie tworzonym przez każdego użytkownika informacji

37 siedem kategorii doświadczeń związanych z information literacy 1. korzystanie z TI do wyszukiwania informacji i komunikacji 2. wyszukiwanie informacji w różnych rodzajach źródeł 3. przeprowadzanie procesu informacyjnego 4. kontrolowanie informacji 5. rozwijanie własnej wiedzy o nowe pola zainteresowań 6. wykorzystanie wiedzy i własnych poglądów w celu uzyskania nowych opinii 7. mądre wykorzystanie informacji dające także korzyści innym

38 ta ostatnia kategoria koreluje z postrzeganiem IL jako sposobu rozwijania dojrzałości informacyjnej jednostki

39 IL jako koncepcja mądrości przystosowanie osobistych wartości i zasad etyki do korzystania z mediów i wykorzystywania informacji

40 mądrość jest postrzegana jako wartość dodana w procesie wykorzystania informacji. Sugeruje świadomość osobistych wierzeń, wartości, postaw. Christine Susan Bruce

41 Takie postrzeganie IL pozwala określić rolę IL w świadomym uczeniu się, nieodzownym w świecie nadmiarowości informacji i przyspieszenia technologicznego.

42 Koncepcja nr 3 Jeremy J. Shapiro Shelley K. Hughes samodzielna dyscyplina naukowa, której przedmiotem jest 1/ człowiek funkcjonujący w świecie informacji 2/ krytyczna refleksja nad naturą informacji samej w sobie, nad jej kontekstem a/ społecznym b/ kulturowym c/ technicznym d/ filozoficznym

43 koncepcja information literacy nawiązująca do wizji edukacji postrzeganej jako droga do wolności politycznej i ludzkiego szczęścia

44 Jeremy J. Shapiro Shelley K. Hughes information literacy jako nowoczesna sztuka wyzwolona XXI wiek, decydująca o wolności człowieka w społeczeństwie informacyjnym

45 Jeremy J. Shapiro Shelley K. Hughes IL jest podstawą humanistycznego wychowania, służy postępowi społecznemu, przeciwdziała procesowi wykluczenia społecznego, przygotowuje do uczenia się przez całe życie

46 Koncepcja nr 4 Bill Johnston Sheila Webber IL zespół zachowań informacyjnych mających na celu etyczne mądre wykorzystanie Informacji w społeczeństwie

47 IL dotyczy funkcjonowania społeczeństwa o określonej kulturze I systemie wartości

48 KONKLUZJA

49 Wiesław Babik stwierdza, że kultura informacyjna ulega z jednej strony konceptualizacji poszerzając swój zakres, ale także rozszerza pole zastosowań praktycznych i w ten sposób bliższa staje się pojęciu information literace W tej kwestii badacz zajmuje stanowisko, że wymienione terminy uzupełniają się, jeden jest konsekwencją drugiego i żaden z nich nie może istnieć bez pozostałych

50 Droga od information and media literacy do kultury informacyjnej związana jest z osiąganiem przez jednostkę dojrzałości informacyjnej

51 Dojrzałość a dorosłość Dojrzałość jest przejawianą w różnego rodzaju aktach (wewnętrznych i zewnętrznych) zdolnością bycia odpowiedzialnym Dorosłość odnosi do kondycji fizycznej i psychologicznej ocenianej według społecznie przyjętych, obowiązujących w określonej kulturze, obiektywnych kryteriów.

52 Różnica między dorosłością a dojrzałością polega na jakościowej zmianie osobowości związanej z rozwojem w kierunku ideału osobowości Osobowości charakteryzującej się cnotą, taką jak: wgląd, interakcja między jednostką a otoczeniem, transcendencja siebie, dążenie do mądrości, czyli z rozwojem który nie ma nic wspólnego z wiekiem tylko z refleksyjnością człowieka

53 Osoba dojrzała 1. reaguje refleksyjnie, a nie impulsywnie; 2. działa świadomie i racjonalnie, a nie automatycznie; 3. podejmuje decyzje po rozpatrzeniu wszystkich związanych z nimi konsekwencji, a nie działa na zasadzie prób i błędów lub w sposób niezaplanowany i nieprzemyślany

54 Dojrzałość informacyjna jest atrybutem kultury informacyjnej

55 Kształtowanie dojrzałości informacyjnej jest procesem trwającym przez całe życie

56 Wymaga: Wychowania do informacji (do świadomego korzystania z informacji i wykorzystywania jej dla dobra swojego i innych),

57 wychowania przez informację (dla krytycznego poszerzania wiedzy w oparciu o różne źródła informacji i budowania mądrości),

58 wychowania dla informacji (dla przeciwdziałania wykluczeniu informacyjnemu, walki ze zniekształceniami informacyjnymi, obrony infosfery człowieka).

59 Błędnie dojrzałość informacyjną łączy się z biegłością w posługiwania się informacjami cyfrowymi

60 Dojrzałość informacyjną należy utożsamiać z umiejętnością * brania odpowiedzialności, * ponoszenia odpowiedzialności * bycia odpowiedzialnym za działania podejmowane w środowisku informacyjnym

61 Z definicji information literacy i kultury informacyjnej wynika sposób rozumienia dojrzałości informacyjnej

62 Różne wzorce dojrzałego informacyjnie ucznia

63 Pięć kontekstów wpływających na tworzenie profilu dojrzałego informacyjnie użytkownika informacji

64 1. z posiadaniem kompetencji informacyjnych i byciem wyedukowanym informacyjnie i medialnie 2. z biegłością posługiwania się technologiami informatyczno-komunikacyjnymi w korzystaniu z informacji i mediów 3. z edukacją informacyjną (informatyczno-medialną) opartą na zasadzie zrównoważonego rozwoju w zakresie techniki i kultury 4. z wychowaniem informacyjnym opartym na uniwersalnych wartościach humanistycznych, przygotowującym jednostkę do życia w cywilizacji technologicznej i medialnej 5. z wychowaniem do ekologicznego funkcjonowania w środowisku informacyjnym zapewniającym zrównoważony rozwój człowieka w infosferze

65 każda z koncepcji odwołuje się do różnych obszarów wychowania mającego przygotować jednostkę do życia w cywilizacji technologicznej

66 Wychowanie dojrzałego informacyjnie człowieka wymaga oparcia się na zadaniach stawianych przed wychowaniem do odpowiedzialności

67 1. poznanie i zaakceptowanie systemu wartości 2. obowiązków wobec siebie, innych, narodu, środowiska 3. rozwijanie wrażliwości aksjologicznej 4. rozwijanie umiejętności antycypacji zjawisk

68 Połączenie edukacji informacyjnej i medialnej z wychowaniem do informacji

69 Wymaga wzmocnienia intelektualnego i moralnego, aby stało się wychowaniem do wolności, odpowiedzialności i godności człowieka

70 bez ładu intelektualnego i moralnego w każdym człowieku ( ) nie będzie możliwe wprowadzenie ładu w środowisku życia człowieka

71 opracowanie kanonu wykształcenia informacyjnego, w którym potrzeby człowieka i prymat człowieka, a nie prymat techniki czy cywilizacji informacyjnej i medialnej będzie podstawą

72 Cechy dojrzałości informacyjnej jednostki refleksyjność otwartość racjonalność odpowiedzialność pracowitość inteligencja moralność generatywność relatywizm transcendencja etyka dążenie do mądrości samokrytycyzm

73 Dojrzałość informacyjna w kontekście: poszerzania horyzontów myślenia powiększania zasobu wiedzy realizacji wartościowych celów umiejętności przezwyciężania przeszkód podejmowania inicjatyw aksjologii służenia innym i respektowania ich praw godności, wolności itd.

74 kanon cech osoby odpowiedzialnej wspaniałomyślność bezinteresowna otwartość na wartości i zjawiska budzenie zaufania innych bycie godnym ich zaufania merytoryczna rozumność problemów wynikająca z kompetencji

75

76 łączenie dojrzałości informacyjnej jednostki 1/ z kompetencjami informacyjnymi i medialnymi 2/ z aspektem kulturowym 3/ ze świadomością informacyjną

77 Odpowiedzialność jako jedna z podstawowych cech dojrzałości człowieka nie jest należycie wyeksponowana

78 Pomiędzy wychowaniem informacyjnym ucznia a kulturą informacyjną człowieka dorosłego

79 ustawiczny proces dążenia do osiągnięcia dojrzałości informacyjnej jednostki

80 rozwój człowieka w kierunku dojrzałej osobowości

81 1. powiększanie wewnętrznego bogactwa (przeżyć, przekonań, wiedzy), 2. dążenie do szczęścia, 3. umiejętność adaptacji, 4. orientacja wartościująca, 5. zaangażowanie na rzecz dobra wspólnego, 6. kształtowanie szacunku wobec drugiego człowieka, 7. wyrabianie odpowiedzialności, 8. dążenie do autonomii

82 Cytowania pochodzą z publikacji Babik W.(2012), Ekologia informacji katalizatorem równoważenia rozwoju społeczeństwa informacji i wiedzy. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 2. Batorowska H.(2009), Kultura informacyjna w perspektywie zmian w edukacji. Warszawa : Wydawnictwo SBP. Furmanek W.(2004), Wychowanie do odpowiedzialności zadaniem edukacji informacyjnej. W: Dydaktyka informatyki. Problemy teorii. Red. W. Furmanek, A. Piecuch. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. Jaskuła S., Korporowicz L. (2008), Wychowanie do informacji: wyzwania i nadzieje. Pedagogika Społeczna nr 1 (27). Kurkowska E.J. (2012), Edukacja informacyjna w bibliotekach a rozwój społeczeństwa wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo SBP. Oleś P. K. (2011), Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłośćzmiana- integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

83 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ