Praca z uczniem zdolnym oraz sposoby wspierania rozwoju zdolności i talentów uczniowskich

Transkrypt

1 Praca z uczniem zdolnym oraz sposoby wspierania rozwoju zdolności i talentów uczniowskich Zdolności to różnice indywidualne, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i w działaniu. W szkole bardzo często pojawiają się uczniowie przejawiający wybitne zdolności. Takie dzieci czy młodzi ludzie są obdarzeni wysokim ilorazem inteligencji, ponadprzeciętnymi zdolnościami twórczymi, tj. giętkością i oryginalnością myślenia, ciekawością i zainteresowaniem badawczym, otwartością na nowości oraz dużym zaangażowaniem w wykonywane działania. Mają wysoką motywację do działania, charakteryzują się pracowitością i wiarą we własne możliwości. O uczniach zdolnych mówimy w odniesieniu do jednostek przejawiających wysoki poziom zdolności ogólnych (inteligencji przewyższającej swoich rówieśników), bądź posiadających jakąś zdolność specjalną w sferze działalności umysłowej, np. w odniesieniu do matematyki i nauk ścisłych, do języków, humanistyki itp. lub w innych zakresach, np. artystycznych, technicznych, sportowych, motorycznych oraz społecznych. Uczniowie zdolni charakteryzują się dwiema podstawowymi cechami: ponadprzeciętnymi osiągnięciami lub potencjalnymi zdolnościami do takich osiągnięć. Cechę pierwszą możemy stwierdzić obserwując rezultaty aktywności ucznia, cechę drugą badając go np. testami psychologicznymi. O efektach tej działalności współdecydują - obok zdolności - także osobowość, stopień zaangażowania w działania oraz lepsze warunki życia i aktywności jednostki.

2 Poza testami inteligencji, zdolności i osobowości najlepiej zdolności poznaje się przez obserwację procesów i wyników działania dziecka. Możliwość takiej obserwacji mają przede wszystkim rodzice i nauczyciele. Oni w pierwszej kolejności mogą zwrócić uwagę na dzieci wyróżniające się wysokimi lub wybitnymi zdolnościami w jakimś kierunku. Charakterystyka uczniów zdolnych Uczniowie zdolni z reguły: uczą się szybciej, osiągają wysokie (a nawet wybitne) wyniki w jakiejś określonej dziedzinie, czy działalności (konkursach, olimpiadach, zawodach sportowych) opanowują szerszy zakres materiału, są dociekliwi, uczą się inaczej, szukają związków przyczynowo skutkowych, dążą do odkryć, swobodniej zestawiają wiadomości, sięgają po dodatkowe informacje, mają bogatsze skojarzenia, posługują się łatwo językiem danej dyscypliny, lubią czytać (czytają dużo i chętnie i uczą się wytrwalej, jeśli tylko uznają sens pracy nad danym materiałem ich wyniki uczenia się sięgają głębiej, obejmują rozumienie materiału, rozwiązywanie problemów, umiejętność świadomego kierowania własnymi procesami umysłowymi, mają urozmaicone cele uczenia się i zaspakajania ciekawości, zainteresowań i ambicji, realizację odległych planów życiowych, bardziej zależy im na nagrodach, mają szeroki zakres uwagi, są zdolni do koncentracji i wytrwałości w rozwiązywaniu problemów, charakteryzuje ich bogatsze, niż u rówieśników słownictwo, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym,

3 są zdolni do samodzielnej i efektywnej pracy, wykazują zdolność wnikliwej obserwacji, wykazują wysoką sprawność umysłową i szybką reakcję na nowe pomysły, szybko uczą się na pamięć (zapamiętują nowe rzeczy ), mają niezwykłą wyobraźnię, posiadają łatwość rozumienia i przyswajania symboli abstrakcyjnych mają różne i liczne zainteresowania, często korzystają z bibliotek i innych źródeł informacji, charakteryzuje ich wyższy poziom wiary we własne siły, mają większe poczucie humoru, Metody i formy pracy z uczniami zdolnymi Rozpoczynając pracę z uczniami zdolnymi należy przede wszystkim dobrze rozeznać ich potrzeby i ustalić zgodny z nimi plan działania. Dobór treści, metod nauczania, form organizacyjnych dydaktyki oraz oddziaływań wychowawczych, jest bardzo ważny. W zakresie pracy dydaktycznej postuluje się wprowadzenie metod badawczych i problemowych przy uwzględnieniu indywidualnych możliwości, zainteresowań oraz potrzeb ucznia. Podkreśla się konieczność formułowania takich zadań, które miałyby optymalny poziom trudności i motywowały ucznia dzięki odpowiednio wprowadzonej ocenie. Ważne jest, by nawiązując do indywidualnych predyspozycji ucznia umożliwić mu pełny rozwój zdolności, a więc w przyszłości zapewnić efektywne społeczne działanie. Praca dydaktyczna, w toku której uwzględnia się zdolności uczniów może być prowadzona w rozmaitych strukturach organizacyjnych i począwszy od klas i szkół dla uzdolnionych, poprzez specjalne programy i indywidualny tok pracy, do

4 wielopoziomowego nauczania w typowych zespołach klasowych (a w takich warunkach pracuje się najczęściej). Formy pracy z uczniem zdolnym: 1.Praca indywidualna. 2.Praca w grupach. 3.Praca w parach. 4.Przydzielanie uczniom zdolnym trudniejszych zadań podczas pracy grupowej lub indywidualnej. 5.Stwarzanie uczniom zdolnym sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń o większej skali trudności lub prac dodatkowych. 6.Różnicowanie stopnia trudności prac domowych i prac klasowych. 7.Stopniowe zwiększanie wymagań. 8.Przydzielanie uczniom zdolnym specjalnych ról: asystenta, lidera itp. Metody jakie można zastosować w pracy z uczniem zdolnym: 1.Metody problemowe. 2.Metody kształcące poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystanie informacji z różnych źródeł. 3.Metody stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. 4.Metody rozwijania zainteresowań. 5.Metody skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach. 6.Metody prezentowania własnych poglądów. 7.Metody kształcące umiejętność argumentacji. 8.Metody kształcące prawidłowe stosunki interpersonalne. 9.Metody aktywizujące. 10.Metody pozwalające uczniowi ocenić stan swojej wiedzy.

5 Jak można wspierać ucznia zdolnego w jego rozwoju? Należy pamiętać, iż każdy uczeń reprezentuje indywidualny styl uczenia się, oparty na jak najlepiej rozwiniętym u dziecka kanale spostrzegania. Rozpoznanie go pozwoli ustalić predyspozycje dziecka i dopasować do jego potrzeb techniki pracy. Dzięki temu uczeń odkryje swoje mocne strony i będzie się uczył z jeszcze większym zaangażowaniem. Występuje trzy główne style ucznia się: wzrokowy, słuchowy i kinestetyczny. Słuchowcy wśród uczniów - uczenie opierają na percepcji słuchowej. Chętnie słuchają nauczyciela, kolegów i sami dużo mówią. Słuchając innych, często poruszają ustami, także wtedy gdy cicho czytają. Z wyraźnym zadowoleniem uczą się piosenek i rymowanek. Są wrażliwi na Halas, bardzo szybko dekoncentrują się w głośnym otoczeniu. Szybko i trwale zapamiętują imiona bohaterów książki, ale zapominają twarze i wizerunki. Rzadko skupiają uwagę na ilustracjach, wydają się niezainteresowani pokazem kart, plakatów. Wzrokowcy wśród uczniów - uczenie opierają na spostrzeganiu wzrokowym. Lubią obserwować pokaz ilustracji kart, plakatów i przedmiotów. Chętnie słuchają barwnych opisów, lubią wykresy, mapy, tabele. Dostrzegają detale w ilustracjach i łatwo je zapamiętują. Mają problem z dłuższym słuchaniem innych, zwykle rysują coś w trakcie słuchania. Słabo koncentrują się w przepełnionym i przeładowanym bodźcami otoczeniu oraz przy nadmiernym ruchu kolegów. Lubią porządek- zawsze są schludni. Kinestetycy i dotykowcy wśród uczniów - uczą się w ruchu, wykorzystując zmysł dotyku, węchu i smaku. Zwykle dążą do działania, preferują zadania wymagające aktywności fizycznej. Podczas słuchania, często trzymają coś w dłoniach, manipulują kredką lub ołówkiem. Często naśladują to o czym jest mowa. Uwielbiają dotykać różnych przedmiotów, czasem je wąchają. Podskakują z zadowolenia, a tupią ze złości. Prawie zawsze

6 gestykulują. Rozmawiając z kimś, stają bardzo blisko rozmówcy. Najtrwalej zapamiętują to co zrobili samodzielnie. Ponadto nauczyciel powinien: indywidualizować i różnicować pracę na lekcji oraz podczas zajęć pozalekcyjnych stale motywować do udziału w olimpiadach, konkursach, turniejach, warsztatach (także e-learningowych), obozach naukowych, projektach i programach przeznaczonych dlauczniów zdolnych, ale robić to tak by uczeń nie odczuwał presji opracować indywidualny plan rozwoju dla ucznia zdolnego, w tym np. Indywidualny Program Nauki (IPN) i/lub Indywidualny Tok Nauki (ITN); wskazywać kierunki rozwoju, współpracować z innymi podmiotami i osobami, m.in. z rodzicami i instytucjami stymulować samokształcenie, inspirować do pracy własnej, np. czytania literatury obcojęzycznej poszerzać swoje kompetencje w zakresie kształcenia uczniów zdolnych poprzez wymianę doświadczeń, dobrych praktyk, tworzenie sieci wsparcia oprzeć nauczanie na innowacjach i eksperymentach pedagogicznych, autorskich programach, nowych narzędziach i ciekawych sposobach prowadzenia zajęć zadbać o wsparcie psychologiczne i pedagogiczne dla ucznia zdolnego Poświęcać uczniowi zdolnemu jak najwięcej czasu Nauczyciel musi mieć na uwadze że: Podstawą twórczego kształcenia i kształtowania osobowości dziecka jest współpraca między nim a uczniem oparta na zasadzie partnerstwa. Może on pomóc dziecku w pełnym rozwoju, a może tez ten rozwój zablokować lub ograniczyć.

7 Istotne jest, aby działania nauczyciela wobec dziecka szczególnie uzdolnionego stwarzały sprzyjające okoliczności do kreatywnego myślenia, samodzielnej pracy, realizacji, nieszablonowych projektów i oryginalnych pomysłów. Warto, aby zadania adresowane do uczniów miały charakter problemowy, a sposób realizacji angażował umysł i ich emocje, dawał możliwość aktywnego poszukiwania, a nie ograniczał się do suchego przekazania informacji. Umiejętne stopniowanie trudności zadań pozwoli utrzymać motywację do działania dziecka szczególnie uzdolnionego. Nauczyciel zatem powinien bardzo uważnie dobierać zadania, aby z jednej strony nie przerastały one możliwości ucznia, ponieważ uniemożliwiałoby to osiągnięcie sukcesu i mogłoby stać się przyczyną jego zniechęcenia, z drugiej strony nie były poniżej możliwości ucznia, gdyż powodowałyby jego znudzenie i w efekcie obniżenie motywacji do radzenia sobie z wyzwaniami. Dodatkowym czynnikiem wzmacniającym efektywność pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi jest zapewnienie dostępu do różnorodnych środków dydaktycznych i, stosowanie środków umożliwiających angażowanie różnych sfer osobowości. Należy też podtrzymywać naturalną ciekawość dziecka przejawiająca się w zadawaniu pytań, bo jest to droga da wzbogacenia wiedzy, wywołania dodatnich emocji, atmosfery wyzwalającej procesy motywacyjne.