9.5 Projektowanie Przyszłości Mówiąc o projektowaniu jako działalności twórczej nie sposób ominąć projektowania przyszłego rozwoju sytuacji.

Transkrypt

1 9.5 Projektowanie Przyszłości Mówiąc o projektowaniu jako działalności twórczej nie sposób ominąć projektowania przyszłego rozwoju sytuacji. I taka też jest rola nauki by przewidzieć potencjalnie możliwe rodzaje przyszłości. Z drugiej strony mądrzy ludzie mówią; jeśli nie chcesz być zaskoczony przyszłością to ją zaprojektuj nawet wariantowo. Pewnym rozwiązaniem może być tu planowanie strategiczne, opisane szeroko w podręcznikach biznesowych. Opiszemy tu jedynie skrótowo dwa podejścia, scenariusze wzięte z teorii zarządzania {Porter96] i dociekanie przyszłości oparte na podejściu systemowym [Coates96]. Scenariusze mają za zadanie przewidzieć długoterminowy rozwój wyrobu lub technologii, na tle zmieniającej się sytuacji rynkowej i prawdopodobnego zachowania się konkurentów. Są to wyodrębnione, wewnętrznie zgodne poglądy na przyszły obraz świata, które można tak dobrać, by objąć prawdopodobny obszar wyników. Jak pokazuje rysunek 9.15 scenariusze można wykorzystać do prognozowania pojawiających się sektorów i nisz rynkowych. Jak widać mamy tu kolejne pętle sprzężenia zwrotnego skierowane do przedmiotu naszej prognozy od zmiennej sytuacji rynkowej i zmiennej sytuacji zachowania konkurencji.

2 Rys Długoterminowe prognozowanie rozwoju technologii lub wyrobu metodą scenariuszy [Porter96,r16] Bardziej ogólne podejście, w sensie szerokości ujęcia jak i czasu, przedstawia dociekanie przyszłości stosowane w wielu organizacjach Foresight, (wspomnianych już uprzednio w przypisie). Przewidujemy tu długoterminowe zachowanie się systemu, którym może być wyrób czy usługa widziana systemowo (wraz ze skojarzonymi funkcjonalnie subsystemami),

3 lub też organizacja (uniwersytet, korporacja), także znany lub wyłaniający się sektor gospodarki, np. Internet i jego wpływ społeczno gospodarczy, czy też rozwój e-biznesu w Polsce. Sposób postępowania opisany jest dobrze na rysunku 9.16, którym będziemy się dalej posługiwać w opisie procedury. Rys 9.16 Systemowe dociekanie przyszłości i stosownej polityki społeczno gospodarczej wg Coates a [Coates96] W pierwszym rzędzie trzeba zdefiniować podstawowe elementy systemu, to znaczy opisać badany system i zidentyfikować kluczowych aktorów i udziałowców. Jako elementy systemu

4 mogą tu występować; kapitał, infrastruktura, materiały, ludzie, wiedza,, energia, zwyczaje, prawa,, procesy, klienci, nabywcy, konkurencja. Kolejny krok to identyfikacja sił napędowych rozwoju i tendencje tu panujące. Wchodzą tu takie czynniki jak; demografia, czynniki międzynarodowe, środowisko, technologie, wartości i postawy społeczne, wiedza, informacje, praca i pracownicy, religia i kultura, rolnictwo, styl życia,, przemysł, biznes,, nauka, ekonomia,, surowce naturalne, rodzina. To są główne obszary trendów, przy czym nie we wszystkich obszarach mogą być aktywne trendy, zatem w kolejnym kroku trzeba zbadać potencjał do zmian w interesującym nas sektorze. Następnie nasze myślenie musi się rozdwoić, z jednej strony trzeba określić alternatywne przyszłości, z a drugiej naszą pożądaną przyszłość. Skojarzenie pożądanej przyszłości z jej możliwymi alternatywami jest źródłem implikacji do określenia właściwej polityki i planów działania w przybliżaniu się do pożądanej przyszłości. Do tego trzeba jeszcze uwzględnić niespodziewane wydarzenia, np. 13 września i World Trade Center, a także odkrycia naukowe i technologiczne, katastrofy, i rewolucje społeczne. Tak wygląda schemat dociekania przyszłości. Nie zawsze przy tym mamy moc sprawczą by nasze przewidywania wdrożyć, ale najważniejsze jest być wrażliwym na alternatywy rozwoju i przyjmować rozwój z otwartym umysłem a nie jako działanie nieprzyjaznych sił, gdyż często te siły tkwią w nas. Warto tu przypomnieć powiedzenie Pogo, bohatera amerykańskiej kreskówki; napotkaliśmy nieprzyjaciela okazało się że to my nim jesteśmy. Inne metody planowania przyszłości systemów, tzw. spirale projektowe proponuje Banathy [Banathy94], są one nieco odmienne w myśleniu, lecz warto się z nimi także zapoznać. 9.6 Myślenie Hipertekstowe Mówiąc o myśleniu twórczym nie sposób pominąć hipertekstu. Generalnie zwykły tekst jest jednowarstwowy sam tekst, a hipertekst wielowarstwowy z wzajemnymi połączeniami (linkami) między warstwami. Definicja hipertekstu jest prosta [Kerckove2k1]; pismo niesekwencyjne z wielowarstwowymi odnośnikami kontrolowanymi przez czytelnika. A więc można się domyślać, że siła hipertekstu tkwi w dostępie do odnośników, które nie muszą być również tekstowe, mogą być multimedialne. Z drugiej strony pokazuje to asocjacyjny sposób pracy naszego umysłu, na podobieństwo map myśli. Coś takiego jest jedynie możliwe w skojarzeniu z technologiami informatycznymi, bazującymi na mocy przetwarzania co najmniej jednego komputera, czy tez serwera. Można sobie wyobrazić zatem encyklopedię pisaną w hipertekscie, gdzie każde hasło ma wiele odnośników do meta warstw górnych i sub warstw dolnych, z dynamicznymi wstawkami obrazu i dźwięku. I tak już jest od niedawna, kiedy optyczne płyty CD i głośniki na stałe zagościły w naszych komputerach i notebookach. Dzieje się to za sprawą specjalnego języka html (hypertext markup language) ułatwiającego tworzenie takich odnośników. Dzięki temu językowi Internet (sieć = worl wide web = www) dopiero nabrał rumieńców, gdyż hipertekst pozwala traktować sieć jak o swego rodzaju rozszerzenie zawartości umysłu. Można zatem powiedzieć, że hipertekst w sieci przekształca pamięć jednego człowieka w pamięć wszystkich ludzi, [Kerckove2k1,s98]. Co więcej wydaje się, że hipertekst jest przyszłością wszystkich tradycyjnych gałęzi gospodarki zajmujących się treścią lub informacją, takich jak biblioteki, muzea, przemysł rozrywkowy, dziennikarstwo, statystyka czy badania naukowe. Przykład najprostszego hipertekstu to systemowe ujęcie publikacji, doktoratu, czy habilitacji. Bowiem z punktu widzenia zawartości i zwięzłości pracę doktorską (habilitację, publikację) można traktować jako środkową warstwę prostego hipertekstu. Pierwsza dolna warstwa to

5 wiedza zawarta w odnośnikach literaturowych. Górne zaś warstwy hipertekstu to syntezują ca i asocjacyjna i umiejętności piszącego, z możliwością poszerzenia każdego tematu (poza pracą). Sytuacje tę przedstawia poglądowo rys 9.17, wiążąc najnowszy wynalazek technologii wiedzy z przykładem dobrej publikacji Hipertekst stwarza możliwość przyspieszania obiegu i tworzenia nowych poziomów, sprawdzania, symulowania pomysłów i idei w zastosowaniach naukowych, handlowych, przemysłowych, rozrywkowych i innych. Jakie są to ogromne możliwości sprzężenia wiedzy daje hipertekst w sieci wystarczy przywołać iż w 1996 r, (data wydania książki Kerckhove), szacowano pojemność sieci na rząd 300 Giga Bajtów tekstu. Zakładając przyrost rzędu 20% miesięcznie to w roku 2000 mieliśmy w sieci 3600Tera Bajtów informacji, takie to zasoby stoją do użytku każdego z nas w cyberprzestrzeni. Co więcej zasoby te dostępne są w każdej chwili, cały czas i wszędzie. Sieć jest najwyższą możliwą formą decentralizacji, gdyż znajduje się w tej samej chwili i wszędzie. Jest więc to nowy sposób myślenia i działania. Jak pisał Drexler [Drexler87], hipertekst we właściwym medium (sieć) może przyspieszyć ewolucję wiedzy pomagając wyrażanie, transmisję i ewaluację idei. Bowiem w ewolucji wiedzy replikatorami są idee, i one się zmieniają poprzez ludzką wyobraźnię i konfuzję, a sukcesem ewolucyjnym jest tu adaptacja idei przez nowy umysł i nowe umysły w sieci.