System edukacji w Polsce na tle systemów w innych krajach europejskich

Transkrypt

1 System edukacji w Polsce na tle systemów w innych krajach europejskich D R H A B. P R O F. N A D Z W. J O L A N T A Ż Y Ś K O

2 Struktura prezentacji Polityka ponadnarodowa w odniesieniu do edukacji Diagnoza stanu edukacji europejskiej na początku wieku Polityka europejska w obszarze edukacji Strategia Lizbońska Zapisy Traktatu o Unii Europejskiej Analiza systemów edukacji w Europie Porównywalność systemów

3 Pojawienie się polityki ponadnarodowej Globalizacja Proces integracji europejskiej Kreowana polityka Narodowe systemy edukacji Realne struktury

4 Gdyby można było zmniejszyć ludność całego świata do wioski o 100 mieszkańcach, zachowując proporcje wszystkich ludzi mieszkających na Ziemi, wioska składałaby się z: 57 Azjatów 21 Europejczyków 14 Amerykanów (Północna, Środkowa i Południowa) 8 Afrykanów

5 6 osób posiadałoby 59% całego bogactwa i wszyscy oni pochodziliby z USA 80 mieszkałoby w ubogich domach 70 byłoby analfabetami 50 cierpiałoby niedożywienie 1 umierałaby właśnie 1 właśnie by się rodziła 1 posiadałaby komputer 1 (tak, tylko jedna) posiadałaby dyplom uniwersytecki

6 Wpływ polityki ponadnarodowej Polityka globalna Polityka europejska Polityka narodowa UNESCO (Org. NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury) OECD (Org. Współpracy Gosp. i Rozwoju) Rada Europy Unia Europejska CEDEFOP Organizacje rządowe Organizacje pozarządowe

7 Wydatki na edukację UE/2002 USA Japonia Ze środków publicznych 4,9% PKB 5,0% PKB 3,6 % PKB Ze środków prywatnych 0,6% PKB 2,2% PKB 1,2% PKB

8 Umiejętności potrzebne dla społeczeństwa wiedzy Umiejętność liczenia/ matematyka (punkty) Umiejętność pisania i czytania (punkty) Średnia UE (1) Średnia trzech najlepszych wyników w UE USA Japonia Źródło: PISA, OECD, (1) W danych nie uwzględniono Holandii średnia dla 14 państw członkowskich.

9 PISA Wnioski (Programme for International Student Assessment) Pięta achillesowa polskiej oświaty rozwijanie umiejętności samodzielnego myślenia, rozumowania naukowego, modelowania i rozumowania matematycznego, formułowania hipotez, zwięzłego zapisania wniosków, dostrzegania alternatywnych rozwiązań problemu

10 Umiejętność rozumowania w naukach przyrodniczych - wynik ogólny 498 pkt nie różni się od przeciętnego w krajach OECD - Wyjaśnianie zjawisk przyrodniczych w sposób naukowy - tutaj polscy uczniowie uzyskali stosunkowo najlepsze wyniki (506 pkt). W tym obszarze ważne są posiadane wiadomości (wiedza)

11 Wydatki na edukację w krajach europejskich Polska

12 Wydatki na jednego ucznia Polska

13 Strategia Lizbońska Gospodarka europejska powinna stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką w świecie - gospodarką opartą na wiedzy, zdolną do trwałego wzrostu, tworzącą coraz większą liczbę lepszych miejsc pracy i zapewniającą większą spójność społeczną.

14 Źródło: (Wójcik, 2003) Strategia europejska

15 Art. 165 Traktatu o Unii Europejskiej Unia przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową. Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

16 Art. 165 cd. Działanie Unii zmierza do: rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie i upowszechnianie języków Państw Członkowskich, sprzyjania mobilności studentów i nauczycieli, między innymi poprzez zachęcanie do akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów, promowania współpracy między instytucjami edukacyjnymi, rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów edukacyjnych Państw Członkowskich, sprzyjania rozwojowi wymiany młodzieży i wymiany instruktorów społeczno-oświatowych, a także zachęcania młodzieży do uczestnictwa w demokratycznym życiu Europy, popierania rozwoju kształcenia na odległość Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

17 Kompetencje Unii Europejskiej po Traktacie Lizbońskim Kompetencje wyłączne Kompetencje dzielone Kompetencje wspomagające funkcjonowanie rynku wewnętrznego, unia celna, polityka monetarna krajów, które przyjęły walutę euro, zasoby morskie i polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa wspólny rynek, polityka społeczna (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie), spójność ekonomiczna, społeczna i terytorialna, rolnictwo i połów ryb (wyłączając morskie zasoby), ochrona środowiska, ochrona konsumencka, transport, sieci, drogi, ochrona i polepszanie ludzkiego zdrowia, przemysł, kultura, turystyka, edukacja, młodzież, sport i doradztwo zawodowe, ochrona obywatelska, współpraca administracyjna

18 Subsydiarność wertykalna Subsydiarność jako kluczowa zasada funkcjonowania Unii Europejskiej Organizacje rządowe Organizacje pozarządowe transnarodowe europejskie narodowe regionalne lokalne transnarodowe europejskie narodowe regionalne lokalne Subsydiarność horyzontalna

19 Dokumenty strategiczne Edukacja i szkolenie dokument Unii Europejskiej dotyczący rozwoju systemów opieki społecznej i edukacji. Został przyjęty 14 lutego 2002 roku przez ministrów edukacji oraz Komisję Europejską. Uzgodnione w nim najważniejsze cele, jakie należy osiągnąć w wyznaczonym terminie, to: poprawa jakości i efektywności systemów edukacji, ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji, otwarcie systemów edukacji na świat.

20 Cele strategii: osiągnąć w Europie najwyższy poziom edukacji, tak aby mogła ona stanowić wzór dla całego świata pod względem jakości i użyteczności społecznej; zapewnić kompatybilność systemów edukacyjnych, umożliwiającą obywatelom swobodny wybór miejsc kształcenia, a następnie pracy; uznawać w Unii Europejskiej kwalifikacje szkolne i zawodowe, wiedzę i umiejętności zdobyte w poszczególnych krajach UE; zagwarantować Europejczykom - niezależnie od wieku - możliwość uczenia się przez całe życie (kształcenie ustawiczne); otworzyć Europę - dla obopólnych korzyści - na współpracę z innymi regionami, tak aby stała się miejscem najbardziej atrakcyjnym dla studentów, nauczycieli akademickich i naukowców z całego świata.

21 Cele strategiczne Cel strategiczny 1: Poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE wobec nowych zadań społeczeństwa wiedzy oraz zmieniających się metod i treści nauczania i uczenia się: Cel 1.1.: Podniesienie jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących szkolenia Cel 1.2.: Rozwijanie kompetencji i umiejętności potrzebnych dla społeczeństwa wiedzy Cel 1.3.: Zapewnienie powszechnego dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych Cel 1.4.: Zwiększenie rekrutacji w dziedzinach nauk ścisłych i technicznych Cel 1.5.: Optymalne wykorzystywanie zasobów

22 Cele strategiczne Cel strategiczny 2: Ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji zgodnie z nadrzędną zasadą kształcenia ustawicznego, działanie na rzecz zwiększenia szans zdobycia i utrzymania zatrudnienia oraz rozwoju zawodowego, jak również aktywności obywatelskiej, równości szans i spójności społecznej: Cel 2.1.: Tworzenie otwartego środowiska edukacyjnego Cel 2.2.: Uatrakcyjnianie procesu kształcenia Cel 2.3.: Wspieranie aktywności obywatelskiej, zapewnienie równości szans i spójności społecznej

23 Cele strategiczne Cel strategiczny 3: Otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat w związku z koniecznością lepszego dostosowania edukacji do potrzeb pracy zawodowej i wymagań społeczeństwa oraz sprostania wyzwaniom wynikającym z globalizacji: Cel 3.1.: Wzmocnienie powiązań ze światem pracy, działalnością badawczą i społeczeństwem Cel 3.2.: Rozwijanie przedsiębiorczości Cel 3.3.: Poprawa sytuacji w zakresie nauki języków obcych Cel 3.4.: Rozwijanie mobilności i wymiany Cel 3.5.: Wzmocnienie współpracy europejskiej

24 Dokumenty strategiczne w obszarze edukacji w Polsce Strategia rozwoju edukacji na lata Narodowy Plan Rozwoju , Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do 2010 r. (MENiS 2003), Strategia Państwa dla Młodzieży (MENiS 2003 r.), e-polska. Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata (2001r.) Narodowy Plan Działań Na Rzecz Dzieci Polska Dla Dzieci (2004 r.)

25 Strategia rozwoju edukacji na lata Edukacja to spójny system kształcenia i wychowania obejmujący różne poziomy kształcenia, w formach instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych. W systemie tym uczestniczą dzieci, młodzie i dorośli, nabywając wiedzę ogólną lub zawodową, a także umiejętności. Edukacja sprzyja także kształtowaniu postaw niezbędnych do funkcjonowania w społeczności lokalnej. Efektywna edukacja o wysokiej jakości jest kluczowym warunkiem rozwoju społeczeństwa, a także jest drogą do podnoszenia jakości życia, tak w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym.

26 Analiza SWOT systemu edukacji Mocne strony Słabe strony obowiązek nauki do 18 roku życia rozwinięta sieć szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych poprawa wyników badania PISA 2003 r. w porównaniu do badania z 2000 r. w zadaniach badających rozumienie tekstu duża liczba szkół wyższych zróżnicowanych pod względem oferty edukacyjnej wysoki współczynnik solaryzacji niski odsetek osób wcześnie opuszczających system edukacji w wieku lata w odniesieniu do liczby osób w systemie edukacji powszechny system pomocy materialnej dla studentów trzyipółkrotne zwiększenie liczby osób uzyskujących stopień doktora autonomia szkół wyższych niski wskaźnik upowszechnienia edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-5 lat, zwłaszcza na wsi niski poziom umiejętności uczniów w zadaniach wymagających twórczego mylenia; stosunkowo niska liczba uczniów z bardzo dobrymi wynikami w myleniu naukowym (badanie PISA) niedostateczna liczba nauczycieli języków obcych i informatyki niski odsetek osób niepełnosprawnych uczęszczających do szkół ogólnodostępnych i aktywnych zawodowo zbyt mały udział absolwentów matematyki, nauk przyrodniczych i technicznych w ogólnej liczbie absolwentów szkół wyższych niedostateczne powianie nauki i szkolnictwa wyższego z gospodarką i rynkiem pracy oraz brak należytego wykorzystania potencjału badawczego uczelni nieefektywny system zarządzania w szkolnictwie wyższym programy nauczania w szkołach wyższych niedostatecznie przygotowujące do aktywnego wejścia absolwentów na szeroko rozumiany rynek pracy niski wskaźnik uczestnictwa ludności w kształceniu ustawicznym (słabo rozwinięty system kształcenia ustawicznego i kształcenia na odległość) relatywnie niskie nakłady na ucznia/studenta w USD wg siły nabywczej pieniądza nieefektywny podział kompetencji w zakresie nadzoru między administracji rządową a organami prowadzącymi szkoły niewielkie zaangażowanie społeczności lokalnych w życie placówek edukacyjnych

27 Analiza SWOT systemu edukacji Możliwości (wewnętrzne) Ograniczenia (wewnętrzne) wdrażanie nowych przepisów dotyczących kształcenia nauczycieli (nauczanie dwóch przedmiotów, języki obce, TIK) rozwój systemu studiów doktoranckich jako trzeciego stopnia kształcenia w szkołach wyższych przyjcie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym przyjcie ustawy o zasadach wspierania działalności innowacyjnej wdrożenie większości zada Procesu Bolońskiego przyjcie nowego rozwiązania w zakresie określania elastycznych standardów kształcenia w szkolnictwie wyższym utworzenie Systemu Informacji Oświatowej wzrost liczby pracowni komputerowych, w tym z podłączeniem do Internetu doskonalenie systemu oceny jakości kształcenia w szkołach wyższych doskonalenie systemu akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli doskonalenie systemu akredytacji placówek prowadzących kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych brak zewnętrznej oceny pracy szkół oprócz egzaminów zewnętrznych (sprawdzianu dla szóstoklasistów i egzaminu gimnazjalnego, matury oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe) relatywnie niski wzrost liczby profesorów i doktorów habilitowanych w stosunku do wzrostu liczby studentów brak mechanizmów szybkiego awansu naukowego

28 Analiza SWOT systemu edukacji Szanse (zewnętrzne) Zagrożenia (wewnętrzne) wykorzystanie renty demograficznej wysokie aspiracje edukacyjne ludności możliwość wykorzystania dodatkowych źródeł finansowania np. europejskich funduszy strukturalnych konstytucyjne ograniczenia wprowadzenia odpłatności za studia brak wzrostu nakładów na edukację i nauk z budżetu państwa dziedziczenie statusu społecznego rodziców, w tym często poziomu wykształcenia ograniczone nakłady gospodarstw domowych na edukację wysoki poziom bezrobocia absolwentów brak analiz i prognoz rynku pracy dot. zapotrzebowania na absolwentów o określonych kwalifikacjach brak nawyku uczenia się przez całe życie oraz korzystania z dóbr kultury

29 Analiza systemów edukacji Polska

30 Analiza systemów edukacji - Niemcy

31 Niemcy Kształcenie w pełnym wymiarze jest obowiązkowe w wieku od 6 do 15 lub 16 lat (zależnie od Landu), a kształcenie w niepełnym wymiarze jest obowiązkowe do wieku 18 lat dla osób, które nie uczęszczają do szkoły w pełnym wymiarze.

32 Analiza systemów edukacji Wielka Brytania

33 Wielka Brytania Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 5 (4 w Irlandii Północnej) do 16 lat. W Anglii i Walii wiele dzieci rozpoczyna naukę w klasie zerowej szkoły podstawowej w wieku 4 lat. Większość uczniów przechodzi ze szkoły podstawowej (primary school) do szkoły średniej (secondary school) w wieku 11 lat, choć w niektórych regionach Anglii uczniowie uczęszczają do middle school w wieku, odpowiednio, od 8 lub 9 do 12 lub 13 lat. Wiele szkół średnich 1 stopnia prowadzi również kształcenie na poziomie średnim 2 stopnia dla uczniów w wieku od 16 lat i powyżej do 18 lat i powyżej.

34 Wielka Brytania Władze krajowe zapewniają całościowa koncepcję usług edukacyjnych, określają politykę/strategię edukacji i planują kierunki rozwoju Władze lokalne są odpowiedzialne za zapewnienie jakości kształcenia oraz promocję wysokich standardów europejskich

35 Analiza systemów edukacji Hiszpania

36 Hiszpania Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 6 do 16 lat i dzieli sie na dwa poziomy: kształcenie na poziomie podstawowym, składające sie z trzech dwuletnich etapów, oraz kształcenie na poziomie średnim 1 stopnia, trwające cztery lata.

37 Analiza systemów edukacji Francja

38 Francja Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 6 do 16 lat i dzieli sie na trzy etapy.

39 Analiza systemów edukacji Włochy

40 Włochy Konstytucja przewiduje kształcenie obowiązkowe do ukończenia przez ucznia 14 roku życia, ale najnowsza legislacja (2006) wprowadziła kształcenie obowiązkowe do 16 roku życia. Obok kształcenia obowiązkowego przewidziane jest diritto-dovere (edukacja jest nie tylko obowiązkowa, ale równie zagwarantowana wszystkim uczniom przez 12 lat lub do uzyskania kwalifikacji przed osiągnięciem 18 roku życia).

41 Analiza systemów edukacji Dania

42 Europejskie Ramy Kwalifikacji (EQF) sprzyja lepszemu dopasowaniu do siebie potrzeb rynku pracy (jego zapotrzebowania na określoną wiedzę, umiejętności i kompetencji) i oferty edukacyjnooświatowej; ułatwia uznanie kształcenia nieformalnego i incydentalnego; usprawnia przenoszenie zdobytych kwalifikacji między różnymi krajami i różnymi systemami edukacji i szkoleń.

43 Europejskie Ramy Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie poziomy zasadnicze EQF Szkolnictwo polskie (rozważana propozycja) Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Poziom 6 Poziom 7 Poziom 8 Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła zawodowa Liceum Studium policealne / seminaria Studia licencjackie Studia magisterskie Studia doktoranckie

44 Koncentracja na efektach kształcenia 9 Loukas Zahilas

45 NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego REFORMA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO Proces kształcenia Efekty kształcenia Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego Stara podstawa programowa kształcenia ogólnego

46 Europejskie Ramy Kwalifikacji

47 Możliwość porównywania kwalifikacji

48 Pytania?????????? Uwagi!!!!!!!!