Analiza i synteza mowy

Transkrypt

1 Literka.pl Analiza i synteza mowy Data dodania: :18:37 Autor: Joanna Czapla Nauka czytania i czytanie zależne jest od sprawności funkcji percepcyjnych i ruchowych oraz od ich współdziałania. W sytuacji, gdy ich rozwój jest zakłócony pojawiają się trudności w nauce czytania i pisania. K. Grabowska, J. Jastrząb, J. Mickiewicz, M. Wojak wskazują na trzyetapowy model pracy z uczniem z trudnościami w nauce czytania i pisania: I. Analiza i synteza mowy. II. Nauka czytania i pisania metodą sylabową. III. Głoski specyficzne języka polskiego. Analiza i synteza mowy jest etapem przygotowującym do nauki czytania i pisania, poprzedza rozpoczęcie systematycznej nauki czytania i pisania metodą sylabową. Poniższe scenariusze zawierają ćwiczenia analizy i syntezy mowy obejmujące zdania i wyrazy. Scenariusz 1: ĆWICZENIA W ANALIZIE I SYNTEZIE MOWY WYODRĘBNIANIE ZDAŃ I WYRAZÓW W MOWIE USTNEJ I PISANEJ Część wstępna ćwiczenia na materiale nieliterowym Ćwiczenia percepcji słuchowej: Dzieci śpiewają dowolną piosenk, wyklaskując jednocześnie rytm melodii otwartymi dłońmi o kolana. Następnie głaszczą kolana w rytm tej samej melodii. Ćwiczenia percepcji wzrokowej: szukanie różnic na obrazkach. Zajęcia właściwe: 1. I. Ćwiczenia percepcji słuchowej 1. Wyodrębnianie zdań i wyrazów w wypowiedziach innych osób (Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu, str. 9) Terapeuta wypowiada zdanie, które ilustruje czynnościami. Dzieci słuchają i podają

2 liczbę zdań wypowiedzianych przez nauczyciela. Trzymam zeszyt. Biorę książkę. Spaceruję po klasie. Piszę na tablicy datę. Nauczyciel wypowiada jeszcze raz w/w zdania, dzieci liczą wyrazy w każdym zdaniu 2. Uzupełnianie zdań brakującymi wyrazami. (Ćwiczenia, str.10) Pytanie nauczyciela: «Zgadnij co robiły dzieci?» Nauczyciel wypowiada zdanie z pominięciem środkowego wyrazu, jego brak akcentuje np. klaśnięciem. Dzieci dopowiadają brakujący wyraz i określają jego miejsce, a następnie wypowiadają pełne brzmienie zdania. Kasia pędzlem. (maluje) Ola nożyczkami. (wycina) Antek. ołówkiem. (rysuje) Tomek z plasteliny. (lepi) 3. Układanie rymowanek (Ćwiczenia, str. 11) Nauczyciel poleca: «dopowiedz wyraz do rymu» Lolek (Bolek) Ula (kula) Sowa (mowa) Kawa (ława) Hak (mak) 1. II. Ćwiczenie percepcji wzrokowej 2. Identyfikowanie tych samych wyrazów, w szeregach wyrazów podobnych (Ćwiczenia, str. 17) Dzieci otrzymują zestawy wyrazów, w których identyfikują wyrazy o tym samym obrazie

3 graficznym. Polecenie nauczyciela: «Wykreśl dwa jednakowe wyrazy.» piłka piłka pałka półka polka kalka halka kalka kulka kilka pada bada poda pada buda 1. Wyodrębnianie wyrazów krótszych w dłuższych (Ćwiczenia, str. 17) Polecenie nauczyciela: «Zestawie wyrazów wyszukaj wyraz las. oklaski, odblaski, laska, blask, klaskać, klaser 1. III. Ćwiczenia koordynujące współdziałanie funkcji percepcyjno motorycznych 1.Nauczyciel wypowiada kolejno zdania, a dzieci wykładają odpowiednią liczbę pasków (ilustrują ilość usłyszanych zdań) Adam i Ola są w domu. Dzieci lepią bałwana. Ola upadła na lodzie. Adam zjeżdża na sankach z górki Nauczyciel wypowiada zdanie, dzieci wsłuchują się, a następnie tną pasek na tyle odcinków ile wyodrębniły w nim wyrazów. Ala i Ula są w kinie.. Dzieci biegają. Iza czyta książkę Adam zjeżdża na sankach z górki. 1. IV. Ćwiczenia w czytaniu

4 2. Zabawa z wyrazami Dzieci otrzymują 4 ilustracje i kartoniki z wyrazami będącymi podpisami tych ilustracji Polecenie nauczyciela: Przeczytaj wyrazy. Ułóż je pod ilustracjami 1. V. Ćwiczenia w pisaniu Zakończenie zajęć: wspólne śpiewanie piosenki Scenariusz 2: ĆWICZENIA W ANALIZIE I SYNTEZIE MOWY UZUPEŁNIANIE ZDAŃ BRAKUJĄCYMI WYRAZAMI Część wstępna Ćwiczenia percepcji słuchowej: zagadki akustyczne odtwarzanie usłyszanego dźwięku Ćwiczenia percepcji wzrokowej: składanie pociętego obrazka Zajęcia właściwe: 1. I. Ćwiczenia percepcji słuchowej 1. Uzupełnianie zdań brakującymi wyrazami (Ćwiczenia, str. 10) Polecenie nauczyciela: Dokończ zdanie Nauczyciel wypowiadać część zdania, a dziecko dopowiada końcową jego część, a następnie powtarza całe zdanie. W wodzie pływa (ryba) Po wodzie pływa (łódka) Na drzewie rosną (liście) Na stole stoi (wazon) W lesie rosną (drzewa) W klasie uczą się. (dzieci)

5 2. Układanie rymowanek (Ćwiczenia, str. 12) Polecenie nauczyciela:»układamy łańcuch rymujących się wyrazów«i wypowiada pierwsze słowo, do którego dzieci dopowiadają kolejno rymujące się wyrazy. nić pić żyć wyć myć ryć bić sama rama tama mama lama plama kama 1. II. Ćwiczenia percepcji wzrokowej 2. Wyodrębnianie wyrazów krótszych w dłuższych (Ćwiczenia, str. 17) Polecenie nauczyciela: T Wyszukaj krótki wyraz w dłuższym wyrazie. dachówka ( dach) koszyk ( kosz) kule ( ule) myszka ( mysz) jaskółka ( kółka) makówka ( mak) 1. Loteryjka (Ćwiczenia, str. 18) Dzieci otrzymują planszę z napisanymi wyrazami oraz nakrywki z wypisanymi pojedynczo wyrazami odpowiednikami. Drogą rozpoznawania, różnicowania i przyporządkowywania dobierają w pary jednakowe obrazy graficzne i łączą je przez nałożenie nakrywek w odpowiednie miejsca planszy. KORA KARTA RATA RURA KARO KLARA KARA KURA KATAR TATAR KLASER TATRY 1. III. Ćwiczenia koordynujące współdziałanie funkcji percepcyjno motorycznych 2. Przekształcanie struktur czasowych na przestrzenne przy użyciu pasków papieru (Ćwiczenia, str. 22) Nauczyciel rozdaje dzieciom komplety przyciętych pasków, które one układają przed sobą w poziomych rzędach. Następnie wypowiada zdanie, któremu dzieci starają się przyporządkować odpowiedni komplet pasków Mam osiem lat.

6 Jestem uczniem klasy drugiej. Umiem czytać, pisać i liczyć. Umiem też malować, rysować i liczyć. 1. IV. Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu 2. Zabawa ze zdaniami Dziecko czyta zdania stanowiące podpisy do ilustracji. W każdym zdaniu brakuje jednego wyrazu. Zadanie dzieci polega na wstawieniu odpowiedniego wyrazu, wpisaniu go w puste miejsce oraz ponownym przeczytaniu zdania. Zakończenie zajęć Rysowanie leniwej ósemki. Scenariusz 3: ĆWICZENIA W ANALIZIE I SYNTEZIE MOWY OKREŚLANIE LOKALIZACJI SYLAB, GŁOSEK, LITER, WYRAZÓW, ZDAŃ Część wstępna Ćwiczenia percepcji słuchowej: zagadki słuchowe Dziecko słucha odgłosów dochodzących spod biurka i odgaduje co je wywołało szelest papierków brzęczenie monet stukot drewnianych klocków Ćwiczenia percepcji wzrokowej: Kolorowanie konturów obrazków. Rozpoznawanie treści obrazków Dziecko otrzymuje diagram, w którym koloruje obrazki według instrukcji Nauczyciela. Następnie nauczyciel poleca dziecku zapamiętać, a potem narysować wzór znajdujący się w określonym polu. Zajęcia właściwe:

7 1. I. Ćwiczenia percepcji słuchowej 2. Powtarzanie ciągów słownych układ bez związku logicznego (Ćwiczenia, str. 12) sól but miód fotel zegar las okno włosy stół fotel czas owoc kolacja nos mydło jabłko ogród stół oko szkoła sól woda krzesło nóż 1. Zapamiętanie i wygłaszanie: nazw pór roku, nazw miesięcy nazw dni tygodnia 1. II. Ćwiczenia percepcji wzrokowej 2. Rozpoznawanie jednakowych zdań w zbiorze zdań podobnych. (Ćwiczenia, str. 20) Dzieci otrzymują zestaw zdań różniących się między sobą nieznacznie i zdań jednakowych. Polecenie nauczyciela: Posegregujcie zdania na takie same i inne. Jola lubi lalę. Jola lubi lalę Osa lata wysoko. Osy lecą wysoko. Jola lubi lalę. Jolka lubi lalkę. Osy latały wysoko. Osa lata wysoko.

8 1. III. Ćwiczenia koordynujące współdziałanie funkcji percepcyjno motorycznych 2. Lokalizacja głosek i liter w wyrazach (ćwiczenia str. 24) Dzieci otrzymują zestaw obrazków w nazwach których znajduje się określona głoska litera różnie zlokalizowana: w nagłosie, w śródgłosie, w wygłosie. Nauczyciel podaje głoskę literę, której miejsce w nazwach tych obrazków dzieci mają opisać. Najpierw dzieci podają jej lokalizację w wyrazie. Następnie graficznie prezentują to umiejscowienie za pomocą linii i oznaczeń literowych Np.: głoska litera t Wyraz słyszany: topola kwiateczek samolot Wyraz zilustrowany: t.... t. t głoska litera l laseczka balonik parasol lalka l.. l... l l..l.. 1. Lokalizacja sylab w wyrazach. Nauczyciel eksponuje graficzny obraz wyrazów. Dzieci obserwują każdy wyraz, następnie wskazują (podkreślają) poszukiwaną sylabę i określają jej położenie mówiąc pierwsza, druga, ostatnia, środkowa itp. la lato, kula, lata, Tola, sylaba, kolano, latarnia, koszula sa sala, kasa, rasa, klasa, satelita, kiełbasa, przesadzić, sałata wa sowa, waza, wata, ława, kawaler, uwaga, śliwa le lewa, tyle, mole, pole, krokodyle, daleko, kolega, motyle, za

9 gaza, zamek, koza, zagony, mozaika, lizaki, zatoka 1. Odczytywanie podanych wyrazów sylabami 1. IV. Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu 2. Uzupełnianie zdań podanymi wyrazami. Określenie lokalizacji uzupełnionego wyrazu w zdaniu Kolega lata sałata lizaki ma patyki. Koło nosa. osa. Ta jest zielona. Agata ma 3. Zakończenie zajęć Zabawa ruchowa przy muzyce Scenariusz 4: ĆWICZENIA W ANALIZIE I SYNTEZIE MOWY IDENTYFIKOWANIE JEDNAKOWYCH WYRAZÓW, SYLAB, GŁOSEK I LITER. Część wstępna Ćwiczenia percepcji słuchowej: Rozpoznawanie dźwięków pochodzących z otoczenia, środowiska przyrodniczego. Ćwiczenia percepcji wzrokowej: labirynt Zajęcia właściwe: 1. I. Ćwiczenia percepcji słuchowej

10 2. Powtarzanie ciągów słownych w formie zdania. (Ćwiczenia, str. 12) Układ tworzący zdania, w których są przyimki: do, w, pod, nad. Dziecko uważnie słucha podawanych przez nauczyciela ciągów słów, a następnie powtarza je zachowując tę samą liczbę, kolejność i poprawność brzemieniową. Chłopiec idzie do szkoły. Dziewczynka idzie do domu. Nalewam wodę do wiadra. Janek jedzie do Krakowa. W lesie rosną drzewa. Jabłka leżą w koszy W klasie uczą się dzieci. Zając żyje w lesie. Pod stołem leży piłka. Pod zeszytem leży książka. Nad stołem wisi lampa. Nad domem unosi się dym. 1. Rozpoznawanie określonego wyrazu w szeregu wyrazów o podobnym brzmieniu. (Ćwiczenia, str. 13) Dzieci uczą się słuchać mowy innych osób oraz rozumieć ją poprzez różnicowanie brzmienia tych wyrazów między sobą. Nauczyciel podaje szereg wyrazów, w których co najmniej dwa powtarzają się. Dziecko wymienia, jakie to wyrazy ( lub klaszczą w dłonie, uderzają w bębenek, podskakują itp.) kulka, szpulka, Ulka, polka, kulka, butelka sól, król, ul, ból, sól, mól nos, kos, los, włos, nos, sos mama, tama, lama, rama, kama, tama, dama soki, foki, troki, sroki, skoki, soki, boki

11 nić, pić, żyć, nić, myć, bić, nić, ryć 1. Różnicowanie słuchowe i wymówieniowe wyrazów podobnie brzmiących. (str. 14) Nauczyciel wypowiada wyrazy parami, dziecko powtarza je i wyjaśnia, która głoska uległa zmianie na inną oraz krótko podają znaczenie każdego wyrazu. Następnie układa dwa zdania tej samej treści, w które wstawia kolejno raz jedne, raz drugi wyraz., co pozwala mu uchwycić różnice i zrozumieć przyczyny błędów. oset ocet koza kosa nic nić nos noc pączek pęczek tron tran 1. Odnajdywanie określonej sylaby w słyszanych wyrazach. Nauczyciel wypowiada dość wolno ciągi wyrazów, dzieci wsłuchują w brzmienie każdego z nich, a następnie sygnalizują moment usłyszenia poszukiwanej sylaby. (la) lato, lula, lata, Tola, Mela, Cela, wola, lasy, sala, sylaba, latawiec, fasola (sa) sala, kasa, masa, rysa, satelita, przesadzać, klasa (wa) sowa, waza, wata, ława, waliza, kawaler, uwaga (le) lewa, Lena, tyle, bóle, pole, daleko, kolega, legumina, motyle, krokodyle (za) gaza, zamek, waza, koza, waliza, biza, zagony, mozaika, zatoka 1. II. Ćwiczenia percepcji wzrokowej 2. Ukryte wyrazy Dziecko otrzymuje zdania, w których ukryte są nazwy zwierząt i kwiatów. Odgaduje je Za kotarą stoi duży stół. była długa Skończyłem rozwiązywać zadanie. Podróż autobusem Rycerz przytuli

12 pannę do serca Do kina idziemy pieszo. zakupach. Nie zapomnij Kasiu o 1. Zapamiętywanie struktur graficznych. Nauczyciel eksponuje dzieciom przez określony czas zestaw wyrazów, który muszą dobrze zapamiętać, a następnie po zakryciu wzoru odtworzyć układając karteczki z napisanymi na nich wyrazami. Poprawne wykonanie polega na szybkim ułożeniu wyrazów tworzących demonstrowany zestaw. las los lis kot tak taka łza łzy zła zły 1. III. Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu 2. Uzupełnianie luk w tekście, tak aby był zgodny z ilustracją. Dziecko otrzymuje ilustrację oraz tekst opisujący to, co się dzieje na ilustracji. W tekście są opuszczone ostatnie lub środkowe wyrazy zdań, którymi należy uzupełnić zdania. Następnie dziecko odczytuje uzupełniony tekst. Polecenie nauczyciela: Przyjrzyj się ilustracji. Uzupełnij tekst. To pan (listonosz) Listonosz ma dużą (torbę) W torbie są (listy) Zakończenie zajęć Relaks przy odgłosach szumu lasu. Bibliografia: Mickiewicz J., Jastrząb J., Grabałowska K., Wojak M. Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu. Poradnik metodyczny do terapii dzieci dyslektycznych, Tonik, Toruń 2005

13 Mickiewicz J. Ćwiczenia ułatwiające naukę czytania i pisania z.1, TNOiK Skorek E.M. Terapia pedagogiczna t. 1 i t. 2, Oficyna Wydawnicza Impuls 2010 Zakrzewska B. Trudności w czytaniu i pisaniu Modele ćwiczeń, WSiP Warszawa 1996 Literka.pl Literka.pl