Recenzja rozprawy doktorskiej lek. med. Błażeja Szady

Transkrypt

1 Zes p ół Analiz Toksykologicznych i Farmaceutycznych Zakła d Chemii Analitycznej Wydział Chemii U niwersytet Jagielloński ul. R. Ingardena 3, Kraków tel. (012) , fax: (012) Kraków, Recenzja rozprawy doktorskiej lek. med. Błażeja Szady pt. "Kumulacja Ti, Li, Mo, Sr w złogach pęcherzyka żółciowego w nawiązaniu do wybranych pierwiastków fizjologicznych: Ca, Mg, Na, K" wykonanej na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Jakkolwiek w ciągu ostatnich kilkunastu lat środowiskowe narażenie na metale ciężkie ulega ciągłemu obniżeniu oraz zmienia się jego profil, istnieją w Polsce regiony, gdzie nadal jest ono duże. Do miejsc szczególnie narażonych na narażenie metali ciężkich, należy wiele rejonów województwa śląskiego, czego główną przyczyną jest znaczna ilość zakładów przemysłu ciężkiego oraz zakładów energetycznych. Uniwersalną i powszechnie stosowaną strategią oceny narażenia na metale ciężkie jest monitoring środowiskowy i oznaczanie biomarkerów. Obecnie, biomarkery narażenia na metale koncentrują się na głównych przedstawicielach tej grupy indywiduów chemic~ych Jako biomarkery narażenia na kadm i jego nefrotoksycznego działania stosuje się oznaczanie ~2-mikroglobuliny w moczu oraz białka wiążącego retinol i N-acetyloglukozoamidazy w powiąz aniu z kadmem w moczu. Czułym wskaźnikiem uszkodzenia nerek przez kadm jest również ocena wydalania wapnia z moczem. Oceny narażenia na ołów najczęściej dokonuje się poprzez oznaczanie tego pierwiastka we krwi, pomiar aktywności dehydratazy kwasu 8-aminolewulinowego i wydalanie z moczem kwasu 8-aminolewulinowego. Te powszechnie stosowane biomarkery odzwierciadlają obecne narażenie na stosunkowo wysokie stężenie tych metali. Częste próby zastosowania oznaczeń ołowiu i kadmu we włosach w celu oceny narażenia środowiskowego na te metale, są poddawane krytyce przez wielu autorów. Z kolei w przypadku metali mających istotne znaczenie toksykologiczne, ale niebędące głównymi składnikami zanieczyszczenia środowiska (Li, Mo, Sr iti), biomarkery narażenia nie zostały dotychczas opracowane.

2 Na tle przedstawionych informacji, wydaje się być słusznym podjęcie próby zastosowania złogów żółciowych mieszkańców Województwa Śląskiego w ocenie ekspozycji na: tytan, lit, molibden i stront. Przedstawiona do oceny/recenzji praca Pana lek. med. Błażeja Szady charakteryzuje się typowym układem przyjęty dla dysertacji doktorskich. W relatywnie krótkim wstępie teoretycznym (15 stron) Pan lek. med. Błażej Szady zawarł informacje na temat fizjologii wydzielania żółci, etiopatogenezy, epidemiologii klasyfikacji kamicy żółciowej. Opracowanie tej części dysertacji doktorskiej świadczy o dużej wiedzy Autora na ten temat. Kolejna część opracowania teoretycznego zawiera informacje o badanych metalach (tj.: Li, Mo i Sr), jednakże zawarte wszystkie niezbędne i podstawowe informacje, które zostały opracowane w oparciu o stosunkowo nieaktualne podręczniki akademickie. Przykładem może być rozdział,, 1.3 Występowanie pierwiastków w złogach pęcherzyków żółciowych", gdzie przedstawione są wiadomości z przed wielu lat, a przytoczony opis mineralizacji nie ma związku z tym co sugeruje tytuł rozdziału. Należy w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że polski odpowiednik techniki analitycznej posiadającej akronim "ICP-. MS" to tzw. "spektrometria mas sprzężona/połączona z plazmą wzbudzaną indukcyjne lub spektrometria mas z jonizacją za pomocą plazmy indukcyjnie wzbudzonej/sprzężonej". Jeżeli jednym z celu badań jest zaproponowanie oznaczania metali w złogach żółciowych to w pracy odczuwa się brak dokładnych informacji na temat metod oceny narażenia na te metale. Cel pracy został sformułowany poprawnie, Jednakże podrozdział "Uzasadnienie podjęcia badań " uważam za zbędny, tym bardziej, że pisząc o zanieczyszczeniu na terenie badanym, Autor powołuje na dane publikacyjne z lat 90-tych. Natomiast podrozdział "Zakres badań " jest napisany przejrzyście i jest cennym uzupełnieniem celu pracy. Wydaje się być bardziej uzasadnionym, zamienić termin "nałóg palenia" na "uzależnienie od nikotyny". Jeśli chodzi o grupę biorącą udział w badaniach to opis jej jest poprawny, jednakże niedosyt mój powoduje brak wyraźnego zdefiniowania, co oznacza "spożywanie alkoholu", a w szczególności - tem1in "palenie tytoniu", ponieważ w tekście stosowane jest pojęcie " nałogu palenia". Tego typu określenia nie są nieprecyzyjnie i stanowią uchybienie nie tylko nomenklaturowe, ale z punktu widzenia dydaktyki toksykologii mogą wprowadzać w istotny błąd merytoryczny. Brak jest również wyjaśnienia, czym kierowano się podczas wyboru

3 obszarów zamieszkania pacjentów (Co je różniło? Jakie było kryterium wyboru? Czy wzięto pod uwagę możliwość migracji pacjentów na terenach badanych?). W swojej pracy Autor badał również wpływ diety i otyłości na stężenie metali w złogach pęcherzyka żółciowego, natomiast w metodyce brak o tym informacji. Część rozdziału "Materiał i Metody" dotycząca przygotowania próbek i procedury oznaczania metali został opisany szczegółowo z podaniem parametrów walidacyjnych metody, co potwierdza wiarygodność uzyskanych wyników. Można uznać, że jest to wzorcowy opis stosowanej metody analitycznej. Równie mocną stroną pracy są dobrane i zastosowane metody statystyczne. Wyniki badań oraz ich analiza statystyczna zostały przedstawione na 41 stronach, zebrane w 44 tabelach (liczba 40 w systemie rzymskim to XL, a nie XXXX) i na 64 rycinach. Śledzenie toku rozważań Autora utrudnia umieszczenie rycin i tabel na końcu opracowania, ale przy takiej liczbie tabel i rycin było to jedyne słuszne rozwiązanie. Pierwszym czynnikiem rozważanym w pracy, a mogącym mieć istotny wpływ na. gromadzenie badanych metali w złogach pęcherzyka żółciowego, była płeć w powiązaniu z miejscem zamieszkania. Otrzymane wyniki są zróżnicowane i zależą od danego metalu, płci jak i również miejsca zamieszkania i są obserwowane przy wyższych stężeniach. Należy zaznaczyć, że były też rejony/regiony(?), w których nie ~bserwowano różnic z uwagi na płeć. Autor uwzględnił w swoich badaniach również wpływ (na poziom metali w złogach pęcherzyków) czynnik taki jak palenie tytoniu, co w pracy nazywane było nałogiem. Uzyskane wyniki tej części badań nie są jednoznaczne, co wydaje się być zrozumiałe, ponieważ badane pierwiastki nie należą do głównych składników dymu tytoniowego. Bardzo interesująca jest część poświęcona współwystępowaniu pierwiastków w złogach pęcherzyków żółciowych, gdzie wykazano istotną rolę w tym zjawisku pierwiastków fizjologicznych. Na podkreślenie zasługuje również zastosowanie w metodyce badawczej metod chemometrycznych. Podejście to potwierdziło małe znaczenie palenia tytoniu w sposobie kumulacji badanych metali. zaangażowaniu w pracę Autora świadczy (szczególnie "Opracowanie wyników") zamieszczone w pracy 44 tabele oraz 64 ryciny. Jak już wcześniej wspomniano, niestety taka liczba danych znacznie utrudnia analizę wyników, dlatego szkoda, że nie zostały one przedstawione w sposób syntetyczny, szczególnie, że wiele z nich nie jest cytowane w tekście

4 ani nie jest dokładnie omawiane. Należy też zwrócić uwagę, że podpisy tabel i rycin są zbyt ogólne, a powinny być bardziej precyzyjne. Dyskusja wyników (19 stron) została przeprowadzona w oparciu o piśmiennictwo, jednakż e nie zawsze aktualne. W dyskusji uwzględniono wszystkie aspekty badań, a jej przeprowadzenie świadczy o dobrym przygotowaniu Autora do pracy naukowej Przeprowadzona analiza statystyczna sprawia, że wyciągnięte z otrzymanych wyników wnioski są rzetelne i w znacznej części znajdują potwierdzenie w przeprowadzonych badaniach. Jednakże wniosek 5, budzi moje wątpliwości bowiem wydaje się być nie poparty badaniami. Wyciąganie tak daleko idących wniosków w oparciu o przeprowadzone badania - tylko złogów pęcherzyków żółciowych bez odniesienia do innych biomarkerów narażenia na badane metale oraz brak informacji na temat czasu powstawania złogów żółciowych, nie jest w pełni uzasadnione. Jak już wcześniej wspomniałem, cytowana w rozprawie doktorskiej bibliografia jest obszerna (144 pozycji), ale opiera się głównie na opracowaniach krajowych autorów i w dużej części na publikacjach książkowych (często nieaktualnych). Szkoda, że Autor poświęcając dużo czasu na przeprowadzenie pracochłonnych badań i analizę statystyczną, nie dokonał szczegółowej i dokładnej korekty edytorsko- językowej tekstu. Podsumowując stwierdzam, że Pan lek. med. Błażej Szady wykazał odpowiednie przygotowanie do pracy naukowej, zaplanował i wykonał badania w sposób zgodny z zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej, a przedstawiona mi do recenzji praca spełnia wymagania wymienione wart. 13 Ustawy o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule z zakresu sztuki z dnia 14 marca 2003 roku z późniejszymi modyfikacjami. Przedstawiona do recenzji praca spełnia wszystkie formalne wymagania stawiane dysertacji doktorskiej, stąd składam wniosek do Wysokiej Rady Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu, o przyjęcie pracy i dopuszczenie lek. med. Błażeja Szady do dalszych etapów postępowania w przewodzie doktorskim. Kierownik Zespołu: proc dr hab. n. med. Wojciech l'icko s/' c:wski pic:koszc@chcmia.uj.cdu.pl, tel:. (012)

5 ani nie jest dokładnie omawiane. Należy też zwrócić uwagę, że podpisy tabel i rycin są zbyt ogólne, a powinny być bardziej precyzyjne. Dyskusja wyników (19 stron) została przeprowadzona w oparcm o piśmiennictwo, jednakże nie zawsze aktualne. W dyskusji uwzględniono wszystkie aspekty badań, a jej przeprowadzenie świadczy o dobrym przygotowaniu Autora do pracy nauko'.vej Przeprowadzona analiza statystyczna sprawia, że wyciągnięte z otrzymanych wynikóvv wnioski są rzetelne i w znac z n~j części znajd uj ą potwierdzenie w przeprowadzonych badaniach. Jednakże w11iosek 5, budzi moje wątpliwości bowiem wydąje się być nie poparty badaniami. Wyciąganie tak daleko idących wniosków w oparciu o przeprowadzone badania - tylko złogów pęcherzyków żółciowych bez odniesienia do innych biomarkerów narażenia na badane metale oraz brak informacji na temat czasu powstawania złogów żółciowych, nie jest w pełni uzasadnione. Jak już wcześniej wspomniałem, cytowana w rozprawle doktorskiej bibliografia jest obszerna (144 pozycji), ale opiera się głównie na opracowaniach krajowych autorów i w dużej części na publikacjach książkowych (częs to nieaktualnych). Szkoda, że Autor poświęcając dużo czasu na przeprowadzenie pracochłonnych badml analizę statystyczną, nie dokonał szczegółowej i dokładnej korekty edytorsko- językowej tekstu. Podsumowując stwierdzam, że Pan lek. med. Błażej Szady wykazał odpowiednie przygotowanie do pracy naukowej, zaplanował i wykonał badania w sposób zgodny z zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej, a przedstawiona mi do recenzji praca spełn~a wymagania wymienione wart. 13 Ustav,ry o stopniach i tytule naukov,rym oraz o stopniach i tytule z zakresu sztuki z dnia 14 marca 2003 roku z późniejszymi modyfikacjami. Przedstawiona do recenzji praca spełnia wszystkie formalne wymagania stawiane dyseliacji doktorskiej, stąd składam wniosek do Wysokiej Rady Wydziału Lekarskiego I' z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu, o przyjęcie pracy i dopuszczenie lek. med. Błażeja Szady do dalszych etapów postępow w przewodzie doktorskim_ Kierownik Zespołu: prof. dr hab. n. med. Wojciech PickoS7,cwski c-mail: pickos.l.c@chemia.uj.cdu.pl. lei:. (O 12)