Zanieczyszczenie pyłowe powietrza a zdrowie

Transkrypt

1 Gdańsk, r. Prof. dr hab. Lidia Wolska Zakład Toksykologii Środowiska Wydział Nauk o Zdrowiu z OP i IMMiT Gdański Uniwersytet Medyczny pt.: Recenzja pracy doktorskiej mgr Anny SPYCHAŁY Zanieczyszczenie pyłowe powietrza a zdrowie mieszkańców wybranych miast województwa śląskiego 1. Podstawa opracowania Podstawę do opracowania recenzji stanowi pismo dr hab. n. med. Sebasti'ana Grosickiego, Prodziekana Wydziału Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, z dnia r., oraz dołączona rozprawa doktorska mgr Anny SPYCHAŁY pt.: "Zanieczyszczenie pyłowe powietrza a zdrowie mieszkańców wybranych miast województwa śląskiego". Praca została wykonana w Katedrze Zdrowia Środowiskowego, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach pod kierunkiem pani dr hab. n. przyr. Ewy Marchwińskiej -Wyrwał, w dziedzinie nauk o zdrowiu. 2. Ocena zasadności podjęcia tematu Raport Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, 2016) kończy się konkluzją, że chorobom można zapobiegać poprzez zdrowsze środowisko. Istniejące w świecie, ale także w Polsce, nierówności w zdrowiu związane są z występowaniem czynników środowiskowych, społecznych, demograficznych, geograficznych oraz ekonomicznych. Niektóre z nich można wyeliminować lub zmodyfikować poprawiając tym samym jakość życia poszczególnych jednostek jak i całych społeczeństw. Możliwość działania (osobistego, ale przede wszystkim zarządczego) związana jest z rzetelną wiedzą na temat faktycznego wpływu badanych determinant na zdrowie człowieka. Jednym z ważniejszych czynników wpływających, bezpośrednio i pośrednio, na jakość życia jest stan środowiska, a w szczególności jakość powietrza. Badania realizowane w wielu ośrodkach na całym świecie (USA, Kanada, Australia, Chiny, kraje europejskie, ale także kraje afrykańskie) dowodzą istotności wpływu Strona l z 6

2 jakości środowiska na takie parametry, jak długość życia czy zapadalność na określone jednostki chorobowe. Niesprawiedliwości w dostępie do czystego środowiska można unikać poprzez likwidację źródeł zanieczyszczeń. Racjonalność takich działań wymaga nadania rang tym źródłom, czyli wykazania, że mają istotny bądź mniej istotny udział w występujących w społeczeństwie problemach zdrowotnych. Zadanie nie jest łatwe biorąc pod uwagę jednoczesne występowanie i współoddziaływanie wielu czynników, a także trudność w szacowaniu narażenia. Stąd podjętą przez Ooktorantkę tematykę badawczą oceniam jako szczególnie istotną, a poszukiwania w obszarze metodologii badań uważam za cechujące się znaczną nowością naukową. Biorąc powyższe pod uwagę należy przyjąć, że podjęta przez Doktorantkę tematyka spełnia kryterium celowości podjęcia badań. 3. Ocena merytoryczna i formalna pracy Od strony formalnej przedstawiona mi do recenzji dysertacja, ma układ klasycznego i spotykany w tego typu publikacjach. zbliżony do Pierwsze strony dysertacji zajmuje wykaz stosowanych skrótów, wykaz tabel (85) i rycin (27). W dalszej kolejności znajdujemy bardzo dobrze opracowany 22- stronicowy wstęp (s ), obejmujący następujące treści: 1. problemy nierówności w zdrowiu; 2. stan zanieczyszczenia powietrza, monitoring; 3. zachorowalność na określone jednostki chorobowe, sposoby inwentaryzacji danych. Materiał ten, przedstawiony w sposób skondensowany, a jednocześnie wyczerpujący, najistotniejsze informacje podawane są w sposób zwarty i logiczny. Cała praca zaopatrzona jest w spis literatury (s ) zawierający 127 pozycji. Cytowane pozycje literaturowe wybrane są właściwie i w zdecydowanej części ukazały się po 2010 roku. Przedstawiony we wstępie materiał dowodzi właściwego przygotowania teoretycznego Doktorantki do realizacji pracy. Założeniem pracy było istnienie związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza pyłem zawieszonym PM10 i mieszaniną związków w nim zawartych, takich jak: benzo(a)pieren, kadm i ołów a także dioksynami, furanami Strona 2 z 6

3 polichlorowanymi bifenylami a nierównościami w zdrowiu mieszkańców województwa śląskiego. Celem pracy było zbadanie relacji pomiędzy długoletnią ekspozycją mieszkańców wybranych miast województwa śląskiego na zanieczyszczenia pyłowe powietrza, a długością ich życia oraz umieralnością na choroby przewlekłe, które stanowią najczęstsze przyczyny zgonów ludzi na świecie, tj.: choroby układu sercowonaczyniowego, choroby nowotworowe oraz choroby układu oddechowego: Na str Doktorantka przedstawiła wykorzystywany materiał badawczy i źródła jego pozyskiwania oraz zastosowane metody badawcze. Uzyskane dane epidemiologiczne i monitoringowe są odpowiednio opracowane oraz zestawione w licznych tabelach. Chciałam nadmienić, że opracowanie tych danych wymagało dobrej znajomości zasad tworzenia baz danych epidemiologicznych. Pogłębiona analiza danych umożliwia dokonanie racjonalnej korekty baz danych. Do analizy korelacji Doktorantka zastosowała nieparametryczny test R-Spearman'a oraz metodę regresji wielorakiej, która dodatkowo wydaje się być przydatnym i cennym narzędziem szacowania pozytywnych skutków zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza związkami, które wykazują największy współczynnik korelacji z umieralnością z powodu określonych jednostek chorobowych. Oceniam, że wybrane metody badawcze są adekwatne do realizacji zadań. Sądzę, że uzupełnienie wyników o mapkę sytuacyjną ułatwiałoby śledzenie dyskusji wyników. Do niewątpliwych osiągnięć Doktorantki zaliczam : 1. Wykazanie, iż najlepszym sumarycznym miernikiem stanu zdrowia populacji, odzwierciedlającym wpływ na zdrowie czynników zewnętrznych, takich jak pyłowe zanieczyszczenia powietrza, jest miernik wyrażający rzeczywistą długość życia, który nie uwzględnia zgonów spowodowanych przyczynami zewnętrznymi (nowość w metodologii opracowywania baz danych). 2. Potwierdzenie, opisywanego w literaturze światowej związku przyczynowo - skutkowy pomiędzy zanieczyszczeniami pyłowymi powietrza PM10, zawierającymi w swoim składzie Cd, Pb, B(a)P, PCB, PCOO/F a długością życia, umieralnością ogółem oraz umieralnością z powodu chorób nowotworowych, chorób układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego mieszkańców 19 miast na prawach powiatu w województwie śląskim. 3. Wykazanie, że badanie związków pomiędzy ekspozycją na zanieczyszczenia pyłowe powietrza a skutkami zdrowotnymi mieszkańców miast powinno być prowadzone niezależnie w populacji kobiet i mężczyzn, Strona 3 z 6

4 ze względu na różne, często odmienne, reakcje obu płci na zanieczyszczenia. 4. Wykazanie, z zastosowaniem modelu regresji wielokrotnej, że długotrwała ekspozycja populacji na zanieczyszczenia pyłowe powietrza istotne znaczenie w oddziaływaniu drogą inhalacyjną na zdrowie kobiet i mężczyzn w województwie śląskim mają PCB i PCDD/F. Sposób wykonania badań i analizy wyników wskazuje, że Doktorantka opanowała warsztat badawczy, rozumie wagę dowodu naukowego i jest przygotowana do samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Jednocześnie, pragnę podkreślić, że uzyskane wyniki stanowią interesującą inspirację do dalszych badań. 4. Uwagi o charakterze merytorycznym i formalnym Przedstawiona mi do recenzji praca napisana jest w sposób jasny, rzeczowy. i logiczny, bardzo starannie opracowana od strony graficznej. Nieliczne niedociągnięcia (głównie o charakterze edytorskim) nie mają wpływu na moją ocenę całościową pracy. Zapoznawanie się z pracą nasunęło mi kilka pytań, stąd prosiłabym Doktorantkę o ustosunkowanie się do następujących zagadnień: 1. Proszę o wyjaśnienie jak usunięcie zgonów z przyczyn zewnętrznych, z pozyskanych danych na temat zgonów, wpłynęło na wyniki badań, a zwłaszcza na jakość badanych korelacji. 2. Proszę przedyskutować problem lokalizacji punktów monitoringowych parametrów jakości powietrza w kontekście oceny stopnia narażenia poszczególnych osób na monitorowane zanieczyszczenia i niepewności korelacji. 3. Jak wytłumaczyć fakt wpływu pyłu PM10 na długość życia mężczyzn, podczas gdy takiej korelacji brak u kobiet. 4. Cytuje Pani pracę RG Remos'a z 2008 roku [Ramos R. G, O/den K. Gene. Environment /nteraetions in the Oeve/opment ot Comp/ex Oisease Phenotypes. /nt J Environ Res Pub/ie Hea/th. 2008; 5(1): 4-11] w której czytamy że, "coraz częściej wskazuje się, że najistotniejszy wpływ na zdrowie człowieka ma stan środowiska w miejscu jego zamieszkania i pracy, a inne czynniki, w tym dostępność do usług opieki zdrowotnej, mają mniejsze Strona 4 z 6

5 znaczenie i ich rola w przeszłości była wyolbrzymiana". Jakie jest Pani zdanie na ten temat? Podsumowując, przedstawiona mi do recenzji praca doktorska podejmuje ważkie problemy badawcze z zakresu środowiskowych zagrożeń zdrowia i wynikających stąd nierówności w zdrowiu. Temat ważny, coraz bardziej w Polsce doceniany, wobec konieczności podejmowania niezbędnych działań zarządczych dotyczących bezpieczeństwa populacji. Doktorantka wykazała się umiejętnością opracowania zwięzłego, acz treściwego opisu zagadnień teoretycznych stanowiących wprowadzenie do tematyki pracy, właściwe określiła cel pracy i odpowiednio zaprojektowała zadania dla jego realizacji. Do analizy wyników zastosowała zaawansowane narzędzia statystyczne, w tym metodę regresji wielorakiej. Właściwie przeprowadziła dyskusję otrzymanych wyników w oparciu o dostępne, aktualne dane literaturowe oraz wykazała się umiejętnością samodzielnego ich opracowania. Podsumowując, cel pracy, czyli zbadanie relacji pomiędzy długoletnią ekspozycją mieszkańców wybranych miast województwa śląskiego na zanieczyszczenia pyłowe powietrza, a długością ich życia oraz umieralnością na choroby przewlekłe, został osiągnięty. Wniosek końcowy: Reasumując, uważam, że recenzowana rozprawa doktorska spełnia wymogi stawiane tego typu pracom, zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 2003 o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (z późniejszymi zmianami), dlatego też wnoszę do Rady Wydziału Zdrowia Publicznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego o dopuszczenie mgr Anny SPYCHAŁY do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Zwracam się również do Wysokiej Rady WZP o wyróżnienie pracy mgr Anny SPYCHAŁY p.t. "Zanieczyszczenie pyłowe powietrza a zdrowie mieszkańców wybranych miast województwa śląskiego", ze względu na: Strona 5 z 6

6 ~ zrealizowanie ambitnego celu pracy doktorskiej, ~ innowacyjne podejście do klasyfikacji danych na etapie opracowania bazy danych oraz wykorzystanie rankingowania miast pod względem zanieczyszczeń do analizy korelacji, ~ zastosowanie nowatorskich metod badawczych, do analizy zebranego dla potrzeb pracy bogatego materiału epidemiologicznego, ~ współautorstwo trzech publikacji zamieszczonych w czasopismach o wysokim współczynniku wpływu ( łączny IF 13,543). Z poważaniem J\cC-a LIi) (6l Strona 6 z 6