PROGRAM WARSZTATÓW JAK ROZWIJAĆ TWÓRCZE MYŚLENIE UCZNIÓW EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ. OPRACOWANEGO W RAMACH PROJEKTU DiAMEnT?

Transkrypt

1 PROGRAM WARSZTATÓW JAK ROZWIJAĆ TWÓRCZE MYŚLENIE UCZNIÓW EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ Z WYKORZYSTANIEM PROGRAMU TWÓRCZO ODKRYWAM ŚWIAT OPRACOWANEGO W RAMACH PROJEKTU DiAMEnT? Z RAMOWYMI SCENARIUSZAMI ZAJĘĆ WERSJA FINALNA WIESŁAW WENT NOWY SĄCZ

2 Rodzaj formy: warsztaty Tytuł formy: JAK ROZWIJAĆ TWÓRCZE MYŚLENIE UCZNIÓW EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ Z WYKORZYSTANIEM PROGRAMU TWÓRCZO ODKRYWAM ŚWIAT OPRACOWANEGO W RAMACH PROJEKTU DiAMEnT? Adresaci: nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej Liczba godzin: 25 godzin Cele zajęć. Celem zajęć jest przygotowanie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej do wykorzystania programu Twórczo odkrywam świat w pracy dydaktycznowychowawczej. znają założenia programu Twórczo odkrywam świat jako elementu systemu pracy z uczniem zdolnym wypracowanego w ramach projektu DiAMEnT; wiedzą, jakie jest znaczenie twórczego myślenia w rozwijaniu uzdolnień uczniów; potrafią analizować przykładowe rozwiązania metodyczne w realizacji programu Twórczo odkrywam świat ; potrafią projektować zajęcia z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat. 2

3 Ramowy plan treści warsztatów L.p Moduł/ zagadnienie ogólne Komunikacja interpersonalna Program Twórczo odkrywam świat jako element systemu pracy z uczniem zdolnym wypracowanego w ramach projektu DiAMEnT Liczba godzin ogółem W tym: wykłady ćwiczenia Twórcze myślenie jako podstawa rozwijania uzdolnień uczniów Charakterystyka programu Twórczo odkrywam świat Przykładowe rozwiązania metodyczne w realizacji programu Twórczo odkrywam świat Projektowanie zajęć z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat Ewaluacja zajęć Razem

4 Treści szczegółowe modułów Moduł I: Komunikacja interpersonalna. CELE: Uczestnicy znają cele i tematykę szkolenia, formułują oczekiwania związane z udziałem w szkoleniu, ustalają zasady pracy w grupie. Zakres tematyczny modułu: L.p Tematyka zajęć Liczba godzin: wykłady ćwiczenia Łączna liczba godzin: 1. Kontrakt grupowy rundka praca w grupach wędrujące plakaty Razem Bibliografia: Cooper P., Sprawne porozumiewanie się, CODN 1994 Szabo A., Metody pracy edukatora, Program TERM - MEN M. Argyle: Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa 1994 M. Chomczynska Miliszkiewicz, D. Pankowska, Polubić szkołę, WSiP, W-wa, 1995 Jak żyć z ludźmi, Program MEN, Warszawa 1988 M. Jachimska, Grupa bawi się i pracuje, UNUS,

5 Moduł II: Program Twórczo odkrywam świat jako element systemu pracy z uczniem zdolnym wypracowanego w ramach projektu DiAMEnT. CELE: znają założenia systemu pracy uczniem zdolnym wypracowanego w ramach projektu DiAMEnT; znają podstawowe pojęcia używane w systemie; rozumieją znaczenie etapu edukacji wczesnoszkolnej w rozwijaniu uzdolnień uczniów. Zakres tematyczny modułu: L.p. 1. Tematyka zajęć Znaczenie edukacji wczesnoszkolnej w rozwijaniu uzdolnień uczniów. Miejsce programu Twórczo odkrywam świat w systemie pracy z uczniem zdolnym Liczba godzin: wykłady ćwiczenia Łączna liczba godzin Razem wykład, dyskusja grupowa Bibliografia: Borzym (1979):Uczniowie zdolni. Warszawa, PWN T. Lewowicki (1980): Kształcenie uczniów zdolnych. Warszawa, WSiP. A Sękowski (2000): Osiągnięcia uczniów zdolnych, Lublin S. Grimm (2000): Dlaczego zdolne dzieci nie radzą sobie w szkole, Poznań M. Partyka (2000): Modele opieki nad dzieckiem zdolnym, Warszawa. Centrum Metodyczne pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, MEN. M. Partyka (2000): Dziecko zdolne, seria One są wśród nas, Warszawa. Centrum Metodyczne pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej, MEN. K. Dynowska, O.Pulit-Parszewska: Koncepcja wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim, MCDN Kraków. 5

6 MODUŁ III: Twórcze myślenie jako podstawa rozwijania uzdolnień uczniów. CELE: potrafią zdefiniować pojęcia dotyczące twórczości, osoby twórczej i twórczego myślenia; potrafią dostrzegać kryteria twórczości: cechy wytworu, reakcje psychiczne odbiorców, cechy procesu myślenia; znają modele teoretyczne zdolności, uwzględniające komponent twórczego myślenia; znają zasady stymulowania twórczości dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Zakres tematyczny modułu: L.p 1. Tematyka zajęć Podstawowe założenia teorii twórczego myślenia w kontekście teorii zdolności wykłady Liczba godzin ćwiczenia Łączna liczba godzin Zasady pobudzania dyspozycji twórczej dzieci w wieku wczesnoszkolnym Razem: wykład z prezentacją, praca w grupach, dyskusja, praca z tekstem. Bibliografia: J.P. Guilord (1978): Natura inteligencji człowieka. Warszawa, PWN E. Nęcka (1994): TroP... Twórcze rozwiązywanie problemów. Kraków, Impuls J. Kulpa, Uczenie się i nauczanie problemowe, Kraków E. Necka (2001): Psychologia twórczości. Gdańsk, GWP E. Nęcka (1995). Trening twórczości. Kraków, Impuls 6

7 K. J. Szmidt (2006): Teoretyczne i metodyczne podstawy procesu rozwijania zdolności myślenia pytajnego. (w:) W. Limont i K. Nielek-Zawadzka (red.). Edukacja artystyczna a potencjał twórczy człowieka. Kraków, OW Impuls I.Czaja-Chudyba (2009): Dziecko jako badacz - o uczeniu się przez krytyczną refleksję. Nowa Szkoła, nr 4 K.J. Szmidt (2007): Pedagogika twórczości: Gdańsk, GWP W. Dobrołowicz (1995): Psychodydaktyka kreatywności. Warszawa: WSPS. E Brudnik,. A. Moszyńska, i Owczarska, B. (2000). Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących cz. 1 i cz. 2. Kielce, Zakład Wydawniczy SFS; J. Krzyżewska (1998). Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej cz I i cz II. Suwałki, AU Omega K. J. Szmidt (2009). Trening kreatywności. Gliwice, Helion 7

8 MODUŁ IV: Charakterystyka programu Twórczo odkrywam świat CELE: znają założenia dydaktyczne i wychowawcze programu, cele i zadania edukacyjne programu, koncepcję treści kształcenia, procedury osiągania celów, sposoby monitorowania procesu edukacyjnego i rozwoju ucznia; znają ćwiczenia i zabawy twórcze rozwijające oryginalne myślenie wbrew schematom i stereotypom; potrafią właściwie interpretować treści programowe. Zakres tematyczny modułu: L.p Tematyka zajęć Charakterystyka założeń dydaktycznych i wychowawczych programu. Uwarunkowania formalne realizacji programu. Propozycje ćwiczeń i zabaw twórczych rozwijających oryginalne myślenie; wbrew schematom i stereotypom wykłady Liczba godzin ćwiczenia Łączna liczba godzin Razem wykład z prezentacją, zabawy i ćwiczenia, analiza dokumentów i wytworów, dyskusja, praca w grupach. Bibliografia: I.Czaja-Chudyba, W. Went (2009) Twórczo odkrywam świat. Program uzupełniający rozwijania twórczego myślenia w klasach I-III, Projekt Diament. 8

9 MODUŁ V: Przykładowe rozwiązania metodyczne w realizacji programu Twórczo odkrywam świat CELE: znają sposoby integracji treści program Twórczo odkrywam świat z treściami funkcjonujących programów edukacji wczesnoszkolnej; znają praktyczne aspekty realizacji programu na przykładzie obserwowanych zajęć; potrafią dokonać analizy obserwowanych zajęć w kontekście realizacji założeń programu Twórczo odkrywam świat. Zakres tematyczny modułu L.p Tematyka zajęć Liczba godzin: Łączna liczba godzin wykłady ćwiczenia Przygotowanie do obserwacji zajęć Obserwacja i omówienie zajęć prowadzonych z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat Razem wykład, obserwacja, analiza dokumentów, dyskusja. Bibliografia: Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych. Programy edukacji wczesnoszkolnej, klasy I-III. I.Czaja-Chudyba, W. Went (2009) Twórczo odkrywam świat. Program uzupełniający rozwijania twórczego myślenia w klasach I-III, Projekt DiAMEnT. 9

10 MODUŁ VI: Projektowanie zajęć z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat CELE: dostrzegają interpretacyjną funkcję programu i potrafią interpretować treści programowe w kontekście projektowania zajęć dydaktycznych; potrafią analizować przykłady dobrych praktyk w realizacji programu Twórczo odkrywam świat ; potrafią projektować własne rozwiązania metodyczne z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat. Zakres tematyczny modułu L.p Tematyka zajęć Analiza przykładów dobrych praktyk ( przykładowe scenariusze zajęć) Opracowanie scenariuszy zajęć z wykorzystaniem elementów programu Twórczo odkrywam świat wykłady Liczba godzin ćwiczenia Łączna liczba godzin Razem wykład, praca z tekstem, analiza wytworów, dyskusja, praca w grupach. Bibliografia: Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych. Programy edukacji wczesnoszkolnej, klasy I-III. I.Czaja-Chudyba, W. Went (2009) Twórczo odkrywam świat. Program uzupełniający rozwijania twórczego myślenia w klasach I-III. Projekt DiAMEnT. 10

11 Moduł VII: Ewaluacja CELE potrafią dokonać samooceny własnego udziału w zajęciach; potrafią przekazać osobie prowadzącej i pozostałym uczestnikom informację zwrotną na temat zajęć; potrafią nazwać umiejętności nabyte w czasie zajęć, które będą przydatne w pracy zawodowej. Zakres tematyczny modułu L.p. Tematyka zajęć Liczba godzin wykłady ćwiczenia Łączna liczba godzin 1 Ewaluacja ustna i pisemna Razem Dyskusja grupowa Plakaty grupowe Ankieta ewaluacyjna Bibliografia Korporowicz L., Ewaluacja w edukacji, Warszawa 1997 Randor. H., Ewaluacja, Warszawa 1995 Szabo A., Metody pracy edukatora, Program TERM-MEN 11

12 RAMOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ DO PROGRAMU WARSZTATÓW JAK ROZWIJAĆ TWÓRCZE MYŚLENIE UCZNIÓW W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ Z WYKORZYSTANIEM PROGRAMU TWÓRCZO ODKRYWAM ŚWIAT 12

13 Moduł I: Komunikacja interpersonalna Temat 1: Kontrakt grupowy. Cele zajęć: potrafią dokonać autoprezentacji na forum grupy; znają cele szkolenia i jego program; formułują zasady pracy w grupie. Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna mini wykład interaktywny rundka dyskusja mówiąca ściana. Planowany przebieg zajęć: 1. Przywitanie uczestników, prezentacja prowadzącego i uczestników - rundka. 15` 2. Omówienie celów i programu zajęć z wykorzystaniem prezentacji 15 ` 3. Sformułowanie kontraktu grupy. 15 ` Instrukcja: Dokończcie zadanie zapisane w nagłówku kolejnych plakatu (plakat wcześniej przygotowuje prowadzący): Najważniejszą zasadą pracy w grupie jest dla mnie. Swoje uzupełnienia zapiszcie na pojedynczych kartkach. 5` Uczestnicy przyklejają swoje karteczki na plakacie. Prowadzący porządkuje zapisy tak, aby w konsekwencji powstała lista zasad pracy w grupie. 10 ` 13

14 Moduł II: Program Twórczo odkrywam świat jako element systemu pracy z uczniem zdolnym wypracowanego w ramach projektu DiAMEnT Temat 1: Znaczenie edukacji wczesnoszkolnej w rozwijaniu uzdolnień uczniów. Miejsce programu Twórczo odkrywam świat w systemie pracy z uczniem zdolnym. Cele znają założenia systemu pracy uczniem zdolnym wypracowanego w ramach projektu DiAMEnT; znają podstawowe pojęcia używane w systemie; rozumieją znaczenie etapu edukacji wczesnoszkolnej w rozwijaniu uzdolnień uczniów. Czas trwania zajęć 1 godzina Metody i formy pracy: wykład interaktywny; dyskusja. Przebieg zajęć 1. Wykład interaktywny z wykorzystaniem prezentacji. Omówienie problemów: cele i założenia systemu pracy z uczniem zdolnym w województwie małopolskim; elementy systemu; miejsce edukacji wczesnoszkolnej w systemie pracy z uczniem zdolnym. 14

15 Moduł III: Twórcze myślenie jako podstawa rozwijania uzdolnień uczniów Temat 1: Podstawowe założenia teorii twórczego myślenia Temat 2: Zasady pobudzania dyspozycji twórczej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Cele potrafią zdefiniować pojęcia dotyczące twórczości, osoby twórczej i twórczego myślenia; potrafią dostrzegać kryteria twórczości: cechy wytworu, reakcje psychiczne odbiorców, cechy procesu myślenia; znają modele teoretyczne zdolności, uwzględniające komponent twórczego myślenia; znają zasady stymulowania twórczości dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Czas trwania zajęć 4 godziny dydaktyczne Przebieg zajęć I. Twórczość - czyli co? 1. Twórczość jako zdolność specyficzna wyróżniająca człowieka: twórczość jako wytwór, twórczość jako proces, twórczość utożsamiana z cechami ludzi wybitnie uzdolnionych, utalentowanych,. twórczość jako wynik warunków społecznych, zewnętrznych w stosunku do twórcy. 2. Style myślenia: konkretne sekwencyjne, abstrakcyjne nielinearne, konkretne nielinearne, abstrakcyjne sekwencyjne. 3. Zasady twórczego myślenia, np. odroczonego wartościowania, wielości pomysłów, kombinacji pomysłów, stosowania analogii i metafor. 15

16 4. Kryteria twórczości a) Jawne (kryteria wybitnych osiągnięć twórczych, obiektywnie stwierdzalne dowody społecznego uznania dzieła lub jego autora); płynność, czyli łatwość wytwarzania pomysłów. giętkość, czyli gotowość do zmiany kierunku myślenia, oryginalność, czyli zdolność do wytwarzania reakcji nietypowych, niezwykłych, niepowtarzalnych. staranność, czyli ilość pracy włożonej w ekspresję pomysłu, nowość, czyli stopień oryginalności i zdolność zadziwienia odbiorcy, sensowność, logiczność, przydatność, wartość, zrozumiałość. naturalność, poprawność wykonania, elegancja. b) Ukryte nowości i wartości, zgodność opinii niezależnych obserwatorów, emocjonalne, czyli subiektywne skuteczne zdziwienie. 5. Prezentacja stanowisk badawczych II. Co można i trzeba, czego nie należy i nie wolno? - Rola nauczyciela w aktywizującym procesie kształcenia. 1. Wspieranie twórczego myślenia i działania. 2. Kompetencje nauczyciela w zakresie rozwoju kreatywności dzieci, np. otwartość, twórczość, kreatywność, pomysłowość, wykształcenie i wiedza, osobowość, 3. Zasady postępowania wobec stymulowanych. III. Co robić, żeby się udało? - Pobudzanie dyspozycji twórczej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. 1. Ćwiczenia i zabawy twórcze 2. Aktywizujące metody i techniki nauczania: integracyjne, diagnostyczne, dyskusyjne, grupowego podejmowania decyzji, planowania,. 16

17 Moduł IV: Charakterystyka programu Twórczo odkrywam świat Temat 1: Charakterystyka założeń dydaktycznych i wychowawczych programu. Uwarunkowania formalne realizacji programu. Temat 2: Propozycje ćwiczeń i zabaw twórczych rozwijających oryginalne myślenie; wbrew schematom i stereotypom. Cele znają założenia dydaktyczne i wychowawcze programu, cele i zadania edukacyjne programu, koncepcję treści kształcenia, procedury osiągania celów, sposoby monitorowania procesu edukacyjnego i rozwoju ucznia; znają ćwiczenia i zabawy twórcze rozwijające oryginalne myślenie wbrew schematom i stereotypom; potrafią właściwie interpretować treści programowe. Czas trwania zajęć 4 godziny dydaktyczne wykład z prezentacją, zabawy i ćwiczenia, analiza dokumentu, prac, metody i techniki aktywizujące. Przebieg zajęć I. Charakterystyka założeń dydaktycznych i wychowawczych programu 1.Psychologiczno- pedagogiczne podstawy programu. 2.Założenia dydaktyczne. II. Cele i zadania edukacyjne 1.Cele i zadania programu. 2.Zadania edukacyjne wyróżnione w kolejnych etapach realizacji programu. 17

18 III. Koncepcja treści kształcenia 1.Umiejętności kluczowe w programie. 2.Organizacja materiału nauczania- uczenia się (kształcenia). 3.Umiejętności ucznia i jego osiągnięcia po realizacji programu. IV. Procedury osiągania celów 1.Zasady wspierania twórczej postawy dzieci 6-8-letnich. 2.Sposoby realizacji zadań w trakcie zajęć. V. Monitorowanie procesu edukacyjnego i rozwoju ucznia 1.Filozofia monitoringu edukacyjnego. 2.Cele procesu monitorowania. 3.Zakres monitoringu edukacyjnego. 4.Kierunki oceny kompetencji ucznia: metody i narzędzia służące gromadzeniu informacji. 5. Komunikaty wspierające twórczą atmosferę podczas zajęć. VI. Propozycje ćwiczeń i zabaw twórczych rozwijających oryginalne myślenie; wbrew schematom i stereotypom. VII. Twórcze rozwiązywanie problemów: pojęcie problemu (problem i pseudoproblem), proces rozwiązywania problemu, metody i techniki twórczego rozwiązywania problemów, np. burza mózgów, karta kołowa, dywanik pomysłów, 635, rybi szkielet, metoda trójkąta, mapa mentalna, sześć myślących kapeluszy, asocjogram, kiermasz ofert, warsztaty przyszłościowe, VIII. Metody i techniki rozwijające twórcze myślenie, np. słowo przypadkowe, niezwykłe zadania, fabuła z kubka. IX. Projekt jako szczególna metoda pracy: pojęcie projektu jako jednej z metod planowania, rodzaje projektów: badawcze, działania lokalnego, fazy projektu: zainicjowanie i wybór, opis i spisanie kontraktu, realizacja, prezentacja i ocena, scenariusze zajęć z wykorzystaniem metody projektu. 18

19 Moduł V: Przykładowe rozwiązania metodyczne w realizacji programu Twórczo odkrywam świat. Temat 1: Przygotowanie do obserwacji zajęć. Temat 2: Obserwacja i omówienie zajęć prowadzonych z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat. Cele znają sposoby integracji treści program Twórczo odkrywam świat z treściami funkcjonujących programów edukacji wczesnoszkolnej; znają praktyczne aspekty realizacji programu na przykładzie obserwowanych zajęć; potrafią dokonać analizy obserwowanych zajęć w kontekście realizacji założeń programu Twórczo odkrywam świat. Czas trwania zajęć 6 godzin dydaktycznych dyskusja; obserwacja zajęć. Przebieg zajęć 1. Przygotowanie arkusza obserwacji zajęć realizowanych z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat z uwzględnieniem sposobów integracji treści programu uzupełniającego z treściami programu realizowanego przez nauczyciela. 2. Obserwacja zajęć realizowanych w szkole w klasach I-III z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat. 3. Omówienie zajęć przez nauczycieli prowadzących zajęcia. 4. Analiza sposobów realizacji zajęć w odniesieniu do założeń programu Twórczo odkrywam świat. 19

20 Moduł VI: Projektowanie zajęć z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat Temat 1: Analiza przykładów dobrych praktyk. Temat 2: Opracowanie scenariuszy zajęć z wykorzystaniem elementów programu Twórczo odkrywam świat. Cele dostrzegają interpretacyjną funkcję programu i potrafią interpretować treści programowe w kontekście projektowania zajęć dydaktycznych; potrafią analizować przykłady dobrych praktyk w realizacji programu Twórczo odkrywam świat ; potrafią projektować własne rozwiązania metodyczne z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat. Czas trwania zajęć: 8 godzin dydaktycznych praca w grupie; analiza tekstu; dyskusja; analiza wytworów. Przebieg zajęć I. Atrybuty treści programowych a integracja wiedzy 1. Warunki implikujące określone atrybuty treści kształcenia warunkujące integrację wiedzy w umysłach dzieci: warunek nowości, warunek naukowości, warunek problemowości, warunek eksploracyjności. 2. Analiza programów edukacji wczesnoszkolnej pod kątem ich atrybutów twórczych w zakresach różnych obszarów edukacyjnych, np. matematycznych zadań problemowych, tekstów do krytyczno- twórczego czytania, 20

21 rozwiązywania społeczno- przyrodniczych problemów w twórczy sposób, poznawania świata w twórczy sposób, II. Analiza podstawy programowej i programów edukacji wczesnoszkolnej ze szczególnym zwróceniem uwagi na integrację treści z programem Twórczo odkrywam świat. 1. Wyróżnianie w programach treści kształcenia poddających się realizacji w twórczy sposób. 2. Interpretowanie treści programowych w twórczy sposób. 3. Tworzenie przykładowych scenariuszy zajęć z wykorzystaniem funkcjonujących programów edukacji wczesnoszkolnej w korelacji z programem Twórczo odkrywam świat. III. Analiza scenariuszy zajęć zrealizowanych w szkole z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat : Interpretacja scenariuszy zajęć pod kątem: pobudzania twórczej dyspozycji dzieci w zakresie różnych edukacji; roli nauczyciela w aktywizującym procesie kształcenia. IV. Projektowanie własnych rozwiązań metodycznych w zakresie różnych edukacji z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat. 21