INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH BARAK nr 20

Transkrypt

1 INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH BARAK nr 20 PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU W LUBLINIE OPRACOWANIE: 1. mgr inż. Wojciech Koryciński 2. mgr Marek Trocha 3. mgr Michał Stołecki Lublin, Grudzień 2015

2 SPIS TREŚCI 1 PRZEDMIOT PRAC PODSTAWA OPRACOWANIA Podstawa formalna Podstawa merytoryczna Program badań konserwatorskich Cel i zakres opracowania RYS HISTORYCZNY OBIEKTU Historia prac remontowych i konserwatorskich OPIS I CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU BUDOWA TECHNICZNA Z OCENĄ STANU ZACHOWANIA ORAZ ANALIZĄ PRZYCZYN ZNISZCZEŃ Fundamenty i podmurówka baraku Posadzki Kominy Podwaliny Drewniana konstrukcja szkieletowa Panele ścienne Panele dachowe Wrota Świetliki Ściany wewnętrzne murowane i betonowe Elementy stolarki budowlanej Futryna do umywalni Wyposażenie Elementy metalowe Umywalki Misy ustępowe Tynki i wymalowania INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH Plan prac konserwatorskich Wykonanie wstępnej dokumentacji fotograficznej Oznaczenie elementów tabliczkami znamionowymi Demontaż instalacji elektrycznej, odgromowej i alarmowej Zabezpieczenie elementów murowanych i wyposażenia Demontaż baraku Usunięcie opaski wokół budynku Wymiana fundamentów Wymiana gruntu wewnątrz baraku Konserwacja i podbicie fundamentów ścianki wewnętrznej betonowej Konserwacja posadzek betonowych Konserwacja elementów drewnianych: konstrukcja i oszalowanie Wymiana podwalin pod ścianami zewnętrznymi Odtworzenie podwalin wewnętrznych słupów nośnych Naprawa lub wymiana elementów konstrukcyjnych Konserwacja paneli dachowych Konserwacja paneli ściennych Konserwacja świetlików Konserwacja wrót Montaż baraku Zabezpieczenie bio- i ogniochronne Scalenie kolorystyki Elementy stolarki budowlanej Wymalowania Wyposażenie umywalki betonowe Wyposażenie misy ustępowe Wyposażenie elementy metalowe KONCEPCJA TYMCZASOWEGO ZABEZPIECZENIA OBIEKTU... 31

3 1 PRZEDMIOT PRAC Przedmiotem niniejszego opracowania jest budynek baraku nr 20 pełniącego pierwotnie funkcje baraku mieszkalnego, czasowo wydzielonego na kwarantannę dla chorych na tyfus, zlokalizowany na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku. 2 PODSTAWA OPRACOWANIA 2.1 Podstawa formalna Zlecenie nr III-24/2015 Państwowego Muzeum na Majdanku, Lublin ul. Droga Męczenników Majdanka 67 z dnia r. 2.2 Podstawa merytoryczna o Wizje lokalne przeprowadzone w listopadzie i grudniu 2015 przez autorów opracowania. o Program badań konserwatorskich ustalony przez autorów opracowania. o Oględziny stanu zachowania i pomiar wilgotności drewna, makroskopowe badania mykologiczne i entomologiczne, mikroskopowe badania drewna. o Dokumentacja fotograficzna i rysunkowa wykonana przez autorów opracowania. o Analiza dokumentacji analogicznych obiektów muzealnych: o Inwentaryzacja konserwatorska i program prac baraku o numerze inwentaryzacyjnym 42 znajdującego się na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie, opr. Mgr M. Trocha; Lublin o Kędzierski K. Ekspertyza n/t oceny stanu technicznego baraku nr 42 na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie o Dokumentacja prac konserwatorskich przy baraku o numerze inwentaryzacyjnym 42 znajdującego się na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie. o Zachować autentyzm - Konserwacja pięciu drewnianych baraków dawnego KL Auschwitz II-Birkenau, Oświęcim Przegląd literatury wykorzystanej w opracowaniu: o Krajewski A., Witomski P., Korozja biologiczna drewna materialnych dóbr kultury. Poradnik konserwatorski, Warszawa o Krajewski A., Witomski P., Ochrona drewna, Warszawa o Mączeński Z., Poradnik budowlany dla architektów, Warszawa o Mencl T. (red.), Majdanek , Lublin 1991 o Tajchman J., Kozioł wiązarowy czy wiązar pełny? Propozycja systematyki ciesielskich konstrukcji dachowych, o Ważny J. (red.), Ochrona budynków przed korozją biologiczną, Warszawa o Zyska B., Zagrożenia biologiczne budynku, Warszawa Program badań konserwatorskich Szczegółowe oględziny obiektu Analiza dokumentacji Badania historyczne Badania mykologiczne Pomiary wilgotności drewna Inwentaryzacja konserwatorska z identyfikacją elementów nieoryginalnych Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 3

4 2.4 Cel i zakres opracowania Celem opracowania jest inwentaryzacja konserwatorska baraku 20 pod kątem stanu zachowania, przyczyn zniszczeń, stopnia oryginalności oraz sporządzenie programów prac konserwatorskich obiektu, niezbędnych do opracowania projektu budowlanego i kosztorysu prac remontowych. Zakresem swoim opracowanie obejmuje: o Inwentaryzację obiektu z określeniem elementów pierwotnych i wtórnych. o Opis technologii wykonania obiektu. o Ocenę stanu zachowania i ustalenie przyczyn zniszczeń. o Opracowanie programów prac konserwatorskich. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 4

5 3 RYS HISTORYCZNY OBIEKTU Barak o numerze inwentaryzacyjnym 20, znajduje się na III polu byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego w Lublinie na Majdanku pełniącego obecnie funkcję muzealną. Jest to barak typu stajennego (Pferdestalle Type 260/9) Spośród baraków tego typu zachowało się na terenie Muzeum 37 takich obiektów z czego 22 zlokalizowane są w obrębie Pola III. rys. 1. Plan Muzeum z lokalizacją omawianego budynku. Baraki w tym miejscu zostały wybudowane w okresie od kwietnia do sierpnia 1942 roku. W czasie funkcjonowania obozu pełnił on funkcję mieszkalną. Barak posiadał wydzieloną część sanitarną i kominy pozwalające na zamontowanie piecyków. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 5

6 Drewniane baraki stajenne (Pferdestallbaracken OKH - typ 260/9) montowane były z gotowych elementów, dostarczanych do obozu. W stosunku do oryginalnego wzoru, baraki w Muzeum na Majdanku nie mają wszystkich elementów konstrukcyjnych. Przy montażu (a być może już przy wykonywaniu) zrezygnowano z rygli do których mocowane były pierwotnie koryta i wiązane konie. W części słupów zachowały się jednak otwory po ryglach co świadczy o tym, że wykonane były one z myślą o przeznaczeniu na stajnie lub wykonane wiernie według wzoru. rys. 2. Plany Pferdestallbaracken OKH - typ 260/9 ze zbiorów Muzeum Auschwitz. (pl.auschwitz.org/przetarg/zalacznik_nr_9/b-154/projekt%20wykonawczy/b154_tdm_rys3.pdf) Wnętrze baraku podzielone jest na 18 przegród, które pierwotnie przeznaczone były dla koni oraz na stanowiska techniczne. Do doświetlenia wnętrza służyły umieszczone po obu stronach, pomiędzy dachem niskim i wysokim rzędy świetlików. Baraki od 16 do 22 pola III zostały zdemontowane przez Niemców w 1944 roku. Zrekonstruowana w latach z oryginalnych elementów oraz fragmentów innych baraków w ramach tworzenia Muzeum na Majdanku. 3.1 Historia prac remontowych i konserwatorskich W dokumentacji archiwalnej obiektu nie ma zbyt dużo szczegółów dotyczących prac prowadzonych przy tym obiekcie. Wiadomo jedynie, że układ pola III zrekonstruowano w latach W 1970 przeprowadzono prace zabezpieczające min. impregnację ksylamitem popularnym. Do chwili obecnej przeprowadzono prace remontowe większości baraków, w ramach których były one demontowane, wymieniano zdegradowane elementy i wzmocniono konstrukcje. Budynki były cyklicznie impregnowane różnymi środkami: ksylamitem, antoxem, środkami solnymi oraz barwiącymi środkami dekoracyjnymi. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 6

7 4 OPIS I CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU fot. 1. Widok ogólny budynku Jest to budynek niepodpiwniczony, parterowy, wybudowany na rzucie prostokąta o wymiarach 40,76 m na 9,58 m i wysokości w kalenicy 4,24 m. Barak ma układ trójtraktowy (szerokość traktu 3,15 m). Jest budynkiem o drewnianej konstrukcji szkieletowej, montowanej z elementów prefabrykowanych. Konstrukcję nośną baraku stanowi dziesięć ram poprzecznych złożonych w części środkowej ze słupów spiętych dwoma parami kleszczy i wieszarami wspartymi na zastrzałach schodzących do słupów środkowych. W częściach bocznych w jej skład wchodzą dodatkowo: podwalina wewnętrzna (niezachowane), słupy boczne oraz wspierająca się na nich krokiew. Rama wzdłużna konstrukcji składa się natomiast, w części centralnej, z belki kalenicowej wspartej na połączeniach z ramą poprzeczną na wieszarach i stężonej mieczami. W częściach bocznych rama wzdłużna konstrukcji zbudowana jest z słupów, mieczy i płatwi łączonych w miejscach ram poprzecznych. Elementy konstrukcyjne są łączone za pomocą połączeń ciesielskich, kołków drewnianych oraz śrub o nakrętkach motylkowych (miejscami zastąpionych). Doświetlenie baraku stanowią rzędy świetlików umieszczonych powyżej poziomu dachów bocznych, po obu stronach traktu środkowego. Świetliki oszklone szkłem zbrojonym różnych typów. Dach traktu środkowego dwuspadowy, trakty boczne nakryte pulpitowymi dachami jednospadowymi. Dachy tworzą panele zbite z desek ułożonych równolegle i przymocowanych do krokiewek. Panele dachowe traktów bocznych opierają się na belce oczepu i płatwiach, pierwotnie łączone na zamki. Panele górne oparte na nadprożu świetlika i kalenicy. Pokrycie dachu stanowi papa bitumiczna z posypką. fot. 2. Widok ogólny wnętrza budynku fot. 3. Fragment konstrukcji szkieletu Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 7

8 Ostatnie od wejścia przęsło, przeznaczone na umywalnię i toalety, oddzielone od pozostałej części baraku, murowaną z cegły i otynkowaną ścianą działową, prawdopodobnie w całości wtórną. W ścianie przejście obramowane drewnianą futryną, której górna belka stanowi nadproże otworu. W pomieszczeniu wyłożonym sześciokątnymi betonowymi płytkami (trylinką) pokrytymi wtórnie warstwą betonu, znajdują się: betonowe umywalnie ze szczątkowo zachowaną instalacją wodno-kanalizacyjną oraz siedem kamionkowych mis ustępowych umieszczonych po dwóch stronach niskiej, betonowej ścianki działowej. 5 BUDOWA TECHNICZNA Z OCENĄ STANU ZACHOWANIA ORAZ ANALIZĄ PRZYCZYN ZNISZCZEŃ Barak składa się z prefabrykowanych elementów przystosowanych do wielokrotnego przenoszenia budynku. W skład typowego obiektu wchodziło: 20 słupów głównych, 20 słupów bocznych, 4 słupy narożne, 16 podwalin wewnętrznych, 20 zastrzałów, 18 kleszczy dolnych, 18 kleszczy górnych, 18 mieczy ramy kalenicowej, 36 mieczy ramy płatwiowej, 36 mieczy bocznych, 9 belek kalenicowych, 18 płatwi, 18, oczepów, 10 wieszarów, jedne 2 skrzydłowe wrota, 18 ram świetlików, 20 łączników kalenicy, 20 łączników płatwi, 20 łączników oczepów, 80 paneli ściennych, 6 ściennych paneli szczytowych, 72 panele dachu niskiego, 72 panele dachu wysokiego, 72 deski uszczelniające przestrzeń pomiędzy okapem a dachem, podwaliny złączonych elementów, ponadto do słupów głównych i płatwi przybite były deseczki blokujące miecze, na krańcach świetlików oraz na każdym styku są dobite deski uszczelniające i maskujące połączenie. rys. 3. Zestawienie elementów baraku stajennego 260/9 (OKH) vom Pferdestall ( Dla ułatwienia opisu w opracowaniu przyjęto pewne umowne oznaczenia. Kolejne przęsła poprzecznych ram konstrukcji oznaczono, zaczynając od wejścia, literami od A do J. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 8

9 rys. 4. Schemat oznaczania przęseł. Dla poszczególnych elementów poprzecznych ramy konstrukcji przyjęto nazewnictwo przedstawione na poniższym schemacie. rys. 5. Przyjęte nazewnictwo elementów konstrukcji. Budynek, choć w dużej części zbudowany z części oryginalnych, nie zachował się w pierwotnym stanie. Wynika to z faktu, że w trakcie prac rekonstrukcyjnych pola III nie dokonywano translokacji i rekonstrukcji konkretnych budynków, ale składano obiekty wykorzystując części i elementy różnych baraków. Podczas późniejszych napraw uszkodzone, zdegradowane elementy zastępowano elementami nowymi. Oryginalne elementy konstrukcji drewnianej nie są szlifowane ani strugane i posiadają charakterystyczne równolegle ślady po obróbce trakiem. Część pierwotnych elementów konstrukcyjnych posiada oznaczenia w formie napisów wykonanych farbą (czarną, rzadziej czerwoną lub zieloną) przy pomocy szablonu lub wybijanych (analogiczne oznaczenia posiadają baraki w Brzezince). Główną przyczyną postępującej destrukcji obiektu jest woda. Zarówno opadowa, dostająca się do wnętrza budynku przez liczne nieszczelności pokrycia dachu i szczeliny w fundamencie, jak i kapilarna podciągana przez fundamenty, ściany i posadzki. Zawilgocenie budynku sprzyja rozwojowi korozji biologicznej powodowanej przez mikroorganizmy. Szczegółowy opis występujących w obiekcie rodzajów zniszczeń drewna i pozostałych materiałów, spowodowanych przez różnorodne czynniki biologiczne, zawiera Opinia Mykologiczna. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 9

10 5.1 Fundamenty i podmurówka baraku W chwili obecnej barak jest posadowiony na wtórnym, ciągłym, płytkim, posadowionym powyżej głębokości przemarzania (ok cm), wylewanym w gruncie i wypełnionym ceramicznym gruzem, betonowym fundamencie zewnętrznym oraz słupkach betonowych we wnętrzu. Fundament nie posiada izolacji od gruntu, co prowadzi do podciągania kapilarnego i trwałego zawilgocenia. Fundament miejscowo pęka i zapada się w konsekwencji przemarzania i odmarzania gruntu. Ugięcie fundamentów powoduje osiadanie i deformację całej konstrukcji baraku. Z zewnątrz fundament naprawiany, nadlewany zaprawą cementową. Na fundamencie izolacja podwalin wykonana z pasów papy bitumicznej przyklejanej lepikiem. Teren wzdłuż ścian baraku jest utwardzony opaską betonową, której zadaniem było odprowadzanie wód opadowych oraz zapobieganie zarastaniu roślinnością. Brak odpowiednio utwardzonego podkładu oraz dylatacji spowodowały silne spękanie opaski, skutkujące infiltracją wody i utrzymywaniem się podwyższonego zawilgocenia fundamentu. Prowadzi ono do rozwoju mikroorganizmów, głównie glonów i porostów, ale także mchu. fot. 4. Fundament wewnątrz od strony północnej. Widoczne silne zawilgocenie, zasolenie i zdegradowanie zaprawy. 5.2 Posadzki W ostatnim przęśle baraku, w części zajmowanej przez umywalnię i toalety, posadzka wykonana jest z sześciokątnych, betonowych bloczków (trylinki o szerokości 20,5 cm) ułożonych na gruncie i, prawdopodobnie wtórnie, pokrytych warstwą szlichty cementową o zróżnicowanej grubości (od 0,5 do 2 cm). W sanitariatach czworokątna studzienka. Pomiędzy umywalkami zachowany żeliwny syfon odpływowy. W baraku nie zachowały się ślady posadzek drewnianych. Obecnie jest tam grunt rodzimy. Grunt stanowiący obecnie podłogę jest skażony biologicznie gdyż, ze względu na silne zamoczenie spowodowane infiltracją wody opadowej i słabą wentylacją, na powierzchni gleby intensywnie rozwijają się glony. Ziemia przemieszana jest z resztkami rozkładanego przez grzyby drewna. Posadzki betonowe systematycznie zamakają w wyniku infiltracji wód opadowych przez nieszczelności dachu. Dostająca się do wnętrza woda przenika do gruntu, a następnie jest podciągana kapilarnie. W miejscach najsilniej zamakających na powierzchni posadzki rozwijają się glony. fot. 5. Widok posadzki we wnętrzu. fot. 6. Posadzka w umywalni. Zawilgocona i porośnięta glonami wtórna wylewka. Na całej powierzchni pofalowania i deformacje spowodowane wysadzinami mrozowymi. Bloczki miejscowo rozluźnione i przemieszczone. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 10

11 5.3 Kominy W baraku 20 kominy nie zachowały się. 5.4 Podwaliny Podwaliny pod całym barakiem wtórne, wymienione prawdopodobnie podczas jednego z poprzednich remontów. Ułożone na fundamencie, który wyłożono złożoną podwójnie papą w celu izolacji drewna od fundamentu. Papa złożona posypką do środka i przyklejona lepikiem do fundamentu. Belki podwalin łączone na zamki płaskie i zbijane od góry gwoździem. Od strony zewnętrznej górna krawędź podwaliny została ścięta tak, aby umożliwić spływanie wody opadowej. Zacięcie zewnętrznego narożnika podwaliny wykonano w taki sposób, aby powierzchnia paneli ściennych nieznacznie wystawała ponad skośną powierzchnię zacięcia, co ułatwia odprowadzenie wody opadowej spływającej po powierzchni deskowania. Podwaliny osadzono pośrodku fundamentu tworząc, od strony zewnętrznej, stopień powodujący zatrzymywanie wody opadowej i kumulację wilgoci. Dodatkowo efekt ten potęguje nieprawidłowo wykonana izolacja z papy, wystającej poza obrys podwaliny. Nasiąkanie wodą opadową, prowadzi do przyspieszenia procesów rozkładu biologicznego (opis rodzajów destrukcji i czynników biologicznych je powodujących zawiera Opinia Mykologiczna). Wnętrze belki jest poważnie zdegradowane przez działalność grzybów i owadów przez co materiał utracił swoje właściwości techniczne. Osłabione w ten sposób drewno nie jest w stanie zapewnić wystarczającego oparcia konstrukcji ścian, i podwalina pod wpływem ich ciężaru zapada się i deformuje. fot. 7. Rozwój roślinności na styku podwaliny i podmurówki. Spowodowany w skutek zatrzymywania się wody opadowej i ziemi na schodku powstałym w wyniku niewłaściwego posadowienia. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 11

12 5.5 Drewniana konstrukcja szkieletowa Konstrukcja baraku została jest wykonana głównie z drewna iglastego, jedynie bieguny wrót i lufcików oraz łączniki płatwi i oczepów wykonane są z drewna dębowego. Elementy mają powierzchnię ze śladami obróbki w formie równoległych linii, typowe dla piły tartacznej. Poszczególne elementy oznaczano napisami naniesionymi od szablonu czarną farbą. Zestaw liter określał rodzaj elementu natomiast kod cyfrowy określał konkretny budynek. Elementy konstrukcji łączone ze sobą przy pomocy śrub z motylkowymi nakrętkami i kołków drewnianych. W znacznym stopniu elementy konstrukcji oryginalne, ale przeniesione i użyte wtórnie. Świadczą o tym napisy montażowe których numery wymieszane są w okolicznych barakach. Stan oryginalnych elementów konstrukcji jest bardzo zróżnicowany. Większość jest w stanie dobrym, dzięki wielokrotnej impregnacji. W stanie złym i katastrofalnym, a nawet w stanie niemal całkowitego rozkładu są elementy narażone na długotrwałe działanie wilgoci (nieszczelności dachu, podciąganie wody z gruntu). Elementami szkieletu, które w największym stopniu uległy rozkładowi biologicznemu są: płatwie, konstrukcja świetlików, oraz dolne części słupów. Proces degradacji drewna jest tak zaawansowany, że elementy konstrukcji nie są wstanie zapewnić wystarczającej nośności. Konieczne było więc wykonanie wewnątrz budynku drewnianej konstrukcji wsporczej. fot. 8. Destrukcja drewna na połączeniu krokwi i słupa bocznego spowodowana przez grzyby. fot. 9. Zniszczenie słupa środkowego. Widoczne miejsce po mocowaniu brakujących mieczy. Zniszczenia drewna spowodowane przez żerowanie owadów ksylofagicznych. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 12

13 5.6 Panele ścienne Ściany baraku tworzą panele wykonane z ramiaka dwustronnie szalowanego deskami w układzie pionowym. Pomiędzy ramiakiem a oszalowaniami umieszczona była papa bitumiczna na podłożu papierowym stanowiąca wiatroizolację. Boczne elewacje składają się z 36 paneli. W ścianie frontowej znajduje się wejście zabezpieczone dwuskrzydłowymi, biegunowymi wrotami. Po obu stronach wrót ściany zabudowane są trzema panelami. Nad nimi znajdują się trzy panele szczytowe - po bokach w kształcie trójkątów, natomiast w części środkowej pięciokątny. Część paneli posiada zachowane resztki wymalowań wapnem, lamperii oraz ślady wielokrotnie przeprowadzanej impregnacji. Na powierzchni widoczne są miejscowo uszkodzenia mechaniczne i zachlapania. Drewno deskowania wewnętrznego w stanie ogólnie dobrym z wyjątkiem dolnych części większości paneli, które pod wpływem stałego zawilgocenia, z przyczyn opisanych przy analizie podwalin, uległy korozji biologicznej. Deskowanie zewnętrzne jest mocno wyługowane i skorodowane, liczne deski odkształcone i pęknięte. Stan zachowania konstrukcji poszczególnych paneli możliwy będzie do stwierdzenia po ich demontażu, w czasie prac budowlano-konserwatorskich. W najgorszym stanie znajduje się szalunek zewnętrzny paneli na ścianie tylnej. Spowodowane jest to dużym narażeniem jej na działanie silnych wiatrów, rozkładem szarym drewna oraz częstym, intensywnym zmianom wilgotności. Grubość szalunku zmniejszyła się tak znacznie, że deski miejscami rozpadają się samoistnie w miejscu występowania sęków. Ponadto w tej części baraku drewno zaczyna się rozwarstwiać wzdłuż słojów rocznych, ponieważ słabsze drewno wczesne ulega szybszemu rozpadowi. rys. 6. Schemat budowy panelu ściennego. fot. 10. Widok ściany frontowej fot. 11. Destrukcja dolnych partii szalunku ściany. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 13

14 5.7 Panele dachowe Panele dachowe mają odmienną konstrukcję w dachu niskim i wysokim. Dolne, o wymiarach 306x112 cm, wykonane są z dwóch kantówek do których w poprzek przybite jest deskowanie; dla wzmocnienia wszystkie gwoździe są od spodu zagięte. Dodatkowo na każdym panelu montowane było 6 elementów wzmacniających, które blokowały się w zamkach przybitych do boków krokwi. Nad traktami bocznymi, pomiędzy krokwiami wchodzącymi w skład ram poprzecznych, znajdują się krokiewki pośrednie spoczywające na oczepie i płatwi. Na nich ułożone są panele dachu niskiego. Panele z dachu wysokiego znajdującego się nad traktem środkowym mają mniejsze wymiary 160x112 cm. Mają konstrukcję samonośną, składającą się z trzech kantówek na które nabite jest deskowanie. fot. 12. Mocowanie paneli dachowych dachu niskiego, trakt północny. Panele oparte są górą na belce kalenicowej a dołem na ramiaku świetlików. Wzdłuż łączą się pomiędzy sobą na drewniane zasuwy. Po zamontowaniu blokowane były w górnej ramie świetlika za pomocą drewnianych, obrotowych zamków. Ogólny stan paneli dachowych określić można jako dostateczny. Zniszczenia mają charakter lokalny i wynikają z miejscowych nieszczelności poszycia dachu, jednak procesy biodegradacji są mocno widoczne. Część desek poszycia wymieniona w przeszłości. 5.8 Wrota Wrota dwuskrzydłowe jednostronnie deskowane, o konstrukcji biegunowej. Wykonane są z drewna iglastego z wstawkami dębowymi w miejscach biegunów. Posiadają drewniany mechanizm blokujący je po zamknięciu w dwóch punktach. Dolne bieguny osadzone są w zdwojonej podwalinie. Konstrukcja i poszycie skrzydeł wtórne, w stanie ogólnie dobrym. Deski poszycia z widocznym zawilgoceniem w dolnych partiach. fot. 13. Widok wrót od zewnątrz. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 14

15 5.9 Świetliki Świetliki umieszczone są przez całą długość budynku na połączeniach traktu środkowego z traktami bocznymi. Składają się z ram podzielonych na sześć szklonych okienek. W dwóch znajdują się otwierane lufciki. Świetliki połączone są belką spinającą w połowie długości dwa zestawy, umieszczone po przeciwnych stronach traktu środkowego. Górne części ramiaków pełnią również rolę podparcia dla paneli dachowych. Prawdopodobnie wszystkie świetliki wtórne, zrekonstruowane podczas poprzednich remontów z użyciem oryginalnych elementów. Z powodu zamakania spowodowanego rozszczelnieniem pokrycia dachowego drewno uległo znacznej degradacji. Osłabiona konstrukcja odkształca się powodując dalsze nieszczelności. Stan ramiaków świetlików jest katastrofalny. Rozłożone przez grzyby drewno rozpada się powodując wypadanie szyb, a cała konstrukcja nie jest w stanie zapewnić wystarczającego podparcia dla górnych paneli dachowych. Oszklenie wielokrotnie wymieniane, naprawiane. Szyby różnych rodzajów, popękane, obluzowane i wypadające z ramiaków. fot. 14. Świetliki od strony północnej. Widoczna destrukcja konstrukcji drewnianej i brak szklenia. fot. 15. Świetliki od wewnątrz po stronie północnej. Widoczne całkowite zniszczenie dolnej listwy ramiaka spowodowane korozją biologiczną Ściany wewnętrzne murowane i betonowe Barak 20 posiada wewnątrz ścianę murowaną oddzielającą część mieszkalną od sanitariatów zajmujących ostatnie przęsło baraku, za wiązarem I. Ściana, najprawdopodobniej w całości wtórna, wymurowana z cegły, zaprawą wapienno-cementową, otynkowana wapienno-cementowym tynkiem. Część sanitariatów, w której znajdują się misy ustępowe, przedzielona niewysoką (153x337 cm; grubość 9,5 cm), betonową ścianką działową. Ścianka wylana w deskowym szalunku i zbrojona stalowymi drutami. Powierzchnia wtórnie otynkowana zaprawa cementową. Ścianka pochylona w stronę tylnej ściany baraku. Zniszczenia w partii przyziemia spowodowane podciąganiem kapilarnym. Sole o właściwościach hydrofilnych utrzymują stałe zawilgocenie muru powodując rozwój mikroorganizmów przyczyniających się do dalszej destrukcji. fot. 16. Ściana wewnętrzna Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 15

16 5.11 Elementy stolarki budowlanej Futryna do umywalni Futryna obramowująca otwór wejściowy do sanitariatów wtórna, w stanie dobrym Wyposażenie Elementy metalowe Zachowały się pozostałości instalacji wodnej w postaci, wystających z umywalek, ocynkowanych fragmentów rur i uchwytów na ścianach drewnianych. Pod pojedynczą umywalką tylko rura odpływowa bez syfonu, pod podwójną prawie cały syfon podwójny bez tylko górnej części W umywalce podwójnej sitka odpływowe. Zachowany syfon posadzkowy między umywalkami, drugi wymontowany, wsunięty pod podwójną umywalkę. W znacznej części zachowały się występujące w baraku metalowe łączniki konstrukcji i okucia budowlane. Niektóre pokryte nalotem korozji, część prawdopodobnie ocynkowana. Na wszystkich ślady impregnatów. fot. 17. Widoczne pierwotne metalowe mocowania instalacji wodnej zachowane na wewnętrznej ścianie zachodniej. fot. 18. Widoczne pozostałości pierwotnej instalacji elektrycznej w postaci ceramicznych izolatorów przykręconych metalowymi wkrętami do krokwi traktu południowego. fot. 19. Widoczny pierwotny żeliwny syfon posadzkowy (bez kratki) zachowany pomiędzy umywalkami Umywalki Zachowały się oryginalne, betonowe umywalki: pojedyncza (52 szer. x 462 dł. x 77 wys.) umiejscowiona przy ścianie działowej i podwójna (szer. 104 cm), wolnostojąca. Umywalki wykonane ze zbrojonego betonu znajdują się w stosunkowo dobrym stanie. Na znacznej powierzchni naprawy i zacierki wykonane zaprawami cementowymi o teksturze różnej od gładkich powierzchni oryginalnych. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 16

17 fot. 20. Betonowe umywalki. Widoczne wtórne zatarcie zaprawą Misy ustępowe Zachowało się osiem (trzy po wschodniej stronie ścianki) mis ustępowych o wysokości ok. 38 cm, osadzonych w posadzce za pomocą cementowej zaprawy. Jedna zdemontowana i przemieszczona. Mają one formę lejów z brązowej kamionki. Misy w dobrym stanie, zabrudzenia i zachlapania zaprawami oraz drobne obicia. fot. 21. Misy ustępowe. Widoczne zabrudzenia zaprawą i obicia Tynki i wymalowania Ze względu na pełnioną funkcję baraku sanitarnego wszystkie powierzchnie wewnętrzne były bielone wapnem. Na części paneli oraz słupów widoczne pozostałości lamperii w kolorze szarym z zielonym odcięciem. Wysokość lamperii, wykonanych prawdopodobnie farbami olejnymi, waha się od około 120 do 130 cm. Panele z lamperią pochodzą prawdopodobnie z części baraku mieszczącej sanitariaty. Świadczyć o tym mogą mocowania i ślady rur oraz, pośrednio, ilość tak opracowanych paneli. Zachowało się 13 elementów ściennych z resztkami wymalowań a umywalnię tworzy 14 paneli. Ślady lamperii zachowały się na słupach w przęśle B, C (zielone odcięcie nie zachowane), F (słup lewy); G i H (słup lewy). Warstwy wymalowań wapiennych zachowane w formie cienkiego woalu, spłukane i osypane, być może usunięte w trakcie poprzednich remontów. Grubsze warstwy pobiał zachowały się w miejscach gdzie pierwotnie montowane były różne elementy np. rurki instalacji wodnej, listwy. Lamperie zachowane bardzo źle, na niektórych fot. 22. Słup lewy przęsła H. Widoczne pozostałości olejnej lamperii koloru szarego z zielonym odcięciem. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 17

18 panelach szczątkowo; warstwy farb odspajają się w formie korytkowo odkształconych łusek i osypują. Na wewnętrznej stronie prawego (od północy), wewnętrznego słupa przęsła A nabite gęsto gwoździe z pozostałościami tynku i śladami grubych pobiał. Na wys. ok. 30 cm na tymże słupie, od strony zachodniej wbity gruby hak od góry pokryty zaprawą. Analogiczne ślady po tynkach na prawym mieczu A przęsła F. Gwoździe skorodowane, tynki zachowane szczątkowo. Na panelu 2 lewego trakty w przęśle C-D oraz na krokwi lewego traktu przęsła D szczątki przybitych gwoździami płyt wiórowo-cementowych (supremy). Identyczne gwoździe występują jeszcze na panelach 1 2 i 4 pomiędzy przęsłami C i D. fot. 23. Panel wewnętrzny, ściana północna, widoczne pozostałości szarej lamperii olejnej z zielonym odcięciem. fot. 24. Pozostałości tynków i gwoździ obserwowane na elementach konstrukcji wewnątrz budynku. 6 INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA Na oryginalnych elementach udało się zaobserwować pierwotne numery montażowe określające literowo rodzaj elementu oraz numer określające konkretny barak. W badanym budynku widoczne są różne numery oraz różne czcionki jakimi zostały wykonane znakowania. Te same numery spotykamy również na elementach umieszczonych w innych budynkach. Świadczy to o tym, że w trakcie prac rekonstrukcyjnych pola III nie dokonywano translokacji konkretnych budynków, a jedynie składano obiekty odtwarzając je z części różnych baraków. fot. 25. Przykłady numeracji wykonanej na pierwotnych elementach konstrukcji baraku. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 18

19 Lista elementów ze zidentyfikowanymi oznaczeniami: Lp. Przęsło Nazwa elementu Widoczny napis uwagi 1 A Miecz środkowy lewy B K 2 A Wieszar FST 19RB.CH.41 3 A Oczep prawy GWR.L. 4 A Zastrzał lewy ZK Numer wybity 5 B Kleszcze dolne B 8005/39 Z 6 B Wieszar FST 19RB.CH.41 7 B Miecz kalenicy B FK (nr nieczytelny) 8 B Miecz kalenicy A FK 9 B Kleszcze górne A ZO 8028/8 10 C Krokiew lewa BSP 11 C Miecz boczny lewy A KL 8002/21 12 C Kleszcze dolne A Z (nr nieczytelny) 13 C Zastrzał lewy STR 8002/21 14 C Wieszar FST 19RB.CH C Kleszcze górne B 8028/8 ZO 16 C Kleszcze górne A 8028/8 ZO 17 C Kleszcze dolne B 8005/*9 Z 18 C Krokiew prawa BSP 19 D Miecz boczny lewy A ZK 20 D Krokiew lewa BSP 21 D Kleszcze górne B 8005/62- OZ.2 22 D Miecz kalenicy B FK 23 D Łącznik kalenicy lewy R 24 D Wieszar FST 19RB.CH D Zastrzał prawy STR 26 D Miecz boczny prawy A OZ Z kleszczy 27 E Miecz środkowy lewy B KR 28 E Miecz środkowy lewy A 8028/8 29 E Wieszar FST 19RB.CH E Miecz kalenicy B FK 31 E Miecz środkowy prawy A KL 32 E Miecz środkowy prawy B KL 33 F Krokiew lewa 800*/35 BS* 34 F Kleszcze dolne B 8005/39 35 F Kleszcze górne A ZO 8028/8 36 F Łącznik kalenicy prawy 19RB.CH F Zastrzał prawy STR 38 F Miecz środkowy A KR 81*R 39 G Miecz boczny lewy B ZK Napis zielony 40 G Kleszcze górne A 8028/8 ZO 41 G Miecz kalenicy B 8005/39 FK 42 G Wieszar FST 19RB.CH G Kleszcze dolne A Z 44 G Zastrzał lewy STR F 45 G Miecz boczny prawy A ZK 8002/21 46 H Miecz środkowy A 8028/8 47 H Zastrzał lewy STR 48 H Kleszcze górne B 8028/8 ZO Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 19

20 49 H Wieszar FST 50 H Krokiew prawa BSP 51 H Miecz boczny prawy B ZK 52 I Kleszcze dolne A 8010-ZO 53 I Zastrzał lewy */21 54 I Wieszar FST 19RB.CH I Łącznik kalenicy prawy FLA 19RB.CH I Zastrzał prawy STR 57 J Słup środkowy lewy BIST Napis czerwony 58 J Miecz środkowy lewy A KL 59 J Zastrzał lewy STR 60 J Wieszar FST 19RB.CH J Miecz kalenicy A FK 8012/29/H 62 J Kleszcze dolne A Z Napis czerwony 63 J Oczep środkowy *GWR 64 J Słup środkowy prawy J Miecz boczny prawy A ZK 66 J Słup boczny prawy BWST 8012/29/H 67 I-J Panel dachowy górny 8006/39 F*/R 68 H-I Panel dachowy dolny D 69 F-G Panel dachowy dolny D 70 E-F Panel dachowy dolny 8002/67 D 71 E-F Panel dachowy górny LD 72 D-E Panel dachowy dolny 8002/67 D 73 D-E Panel dachowy górny LD 74 C-D Panel dachowy górny 8002/62 LD 75 I-J Panel dachowy górny ELDL 76 I-J Panel dachowy dolny D* 77 G-H Panel dachowy dolny D 78 F-G Panel dachowy dolny D 79 F-G Panel dachowy dolny D 8002/5* 80 E-F Panel dachowy dolny D 81 E-F Panel dachowy dolny D 82 D-E Panel dachowy górny 8002/58 D 83 D-E Panel dachowy dolny 8002/58 D 84 I-J Oczep WR 85 H-I Oczep WR 8012/29/H 86 G-H Płatew PF * R 87 D-E Oczep WR 88 C-D Belka łącząca świetliki LAZ 19RB.CH B-C Belka łącząca świetliki LAZ 90 A-B Belka łącząca świetliki LAZ 91 A-B Panel prawej ściany bocznej W 92 B-C Panel prawej ściany bocznej W W odwrócone na dole 93 C-D Panel lewej ściany bocznej W 94 D-E Panel prawej ściany bocznej W 95 D-E Panel prawej ściany bocznej W 96 F-G Panel lewej ściany bocznej W W odwrócone na dole 97 H-I Panel lewej ściany bocznej W W odwrócone na dole 98 I-J Panel lewej ściany bocznej W Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 20

21 rys. 7. Lokalizacja elementów oryginalnych z numerami w poszczególnych ramach poprzecznych konstrukcji Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 21

22 Prowadząc oględziny uwzględniające sposób obróbki, jakość materiału, stan impregnacji, elementy montażowe oraz wymiary i kształt ustalono wtórnie wykonane części konstrukcji. rys. 8. Lokalizacja paneli dachowych wtórnych oraz oryginalnych z numerami. rys. 9. Lokalizacja elementów oczepu i płatwi oryginalnych z numerami oraz wtórnych krokwi pośrednich. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 22

23 rys. 10. Lokalizacja elementów nieoryginalnych. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 23

24 7 ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE W przypadku obiektów historycznych tego rodzaju jak barak nr 20, gdzie kontekst i świadectwo historyczne są wartościami nadrzędnymi, głównymi celami prac konserwatorskich powinno być: zahamowanie procesów destrukcji obiektu polepszenie jego kondycji technicznej zapewnienie mu trwania w czasie poprzez zwiększenie odporności na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Konserwację zabytkowej substancji baraku prowadzić należy więc w oparciu o zasady minimalnej ingerencji i pełnej odwracalności zabiegów, ze szczególnym naciskiem na zabezpieczający i zachowawczy charakter wszelkich działań. Prace ukierunkowane winny być na, możliwie jak najdokładniejsze, przywrócenie historycznego wyglądu. Niezbędne uzupełnienia wykonać należy w sposób pozwalający na ich odróżnienie od elementów historycznych, nie zakłócając jednocześnie całościowego odbioru obiektu. Ingerencja w zakresie konstrukcji obejmować będzie podbicie i wymianę istniejących fundamentów oraz naprawę i wzmocnienie drewnianej konstrukcji nośnej. Tak szeroki zakres prac wymagał będzie demontażu baraku, jego części drewnianej. Ściana murowana baraku i kominy, ze względu na technologię uniemożliwiającą demontaż, oraz oryginalne posadzki na czas prac muszą zostać zabezpieczone solidnymi konstrukcjami wsporczymi oraz zadaszeniami chroniącym przed warunkami atmosferycznymi. Prace konserwatorskie swym zakresem obejmować będą zabiegi dezynfekcji, oczyszczania i wzmacniania osłabionych oraz naprawy lub wymiany zniszczonych elementów baraku. W przypadku elementów drewnianych istotnym aspektem będą także działania profilaktyczne: zabezpieczenie przed działaniem warunków atmosferycznych i rozkładem mikrobiologicznym. Zakłada się także przeprowadzenie zabiegu zabezpieczenia ogniochronnego. 8 PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH Program prac konserwatorskich zakłada całkowity demontaż konstrukcji drewnianej z wyłączeniem ścian murowanych, kominów oraz posadzek. W trakcie demontażu należy trwale oznaczać poszczególne elementy konstrukcji (tabliczki z nieusuwalnie naniesioną numeracją w miejscach nie utrudniających dalszych prac) oraz na bieżąco inwentaryzować, weryfikując ich oryginalność i stan zachowania. Zakres prac konstrukcyjnych obejmuje wzmocnienie, naprawę oraz uzupełnienie lub, w ostateczności, wymianę uszkodzonych elementów nośnych. Przedstawione poniżej proponowane programy prac są programami wstępnymi. Po dokładnym rozpoznaniu stanu zachowania poszczególnych elementów może zaistnieć konieczność ich modyfikacji lub zmiany. Stan zachowania poszczególnych elementów obiektu oraz wszelkie prowadzone zabiegi konserwatorskie należy udokumentować fotograficznie i rysunkowo. Na każdym etapie prac należy zapewnić nadzór archeologiczny. Wszelkie znaleziska niezwłocznie zgłaszać nadzorowi konserwatorskiemu i archeologicznemu oraz właściwemu działowi Muzeum. Nie przemieszczać bez uprzedniej dokumentacji fotograficznej i ustalenia bezpiecznych procedur. Dotyczy to szczególnie obiektów papierowych i tkanin, które łatwo mogą ulec destrukcji. Aby umożliwić prowadzenie prac remontowych i konserwatorskich niezależnie od warunków atmosferycznych i chronić przed zawilgoceniem elementy zdemontowane oraz pozostawione ściany murowane i elementy wyposażenia, proponuje się zabezpieczenie placu budowy rozstawianą halą o rozmiarach 15 x 50m. Halę najlepiej wybudować po demontażu baraku i wykonaniu wszelkich prac ziemnych tj. wymianie fundamentowania i gleby. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 24

25 Plan prac konserwatorskich 8.1 Wykonanie wstępnej dokumentacji fotograficznej. Wykonanie szczegółowej dokumentacji obiektu przed konserwacją powinno zostać wykonane w sposób szczegółowy, tak aby stanowić pomoc przy montażu obiektu. 8.2 Oznaczenie elementów tabliczkami znamionowymi. Wszystkie elementy przeznaczone do demontażu należy oznaczyć tabliczkami z numerami lub ciągami literowo numerycznymi. Należy je wykonać z materiału, który nie ulegnie zniszczeniu w trakcie prowadzonych prac oraz przymocować w sposób trwały nie utrudniający zabiegów. Tabliczki w miarę możliwości należy zlokalizować w miejscach nie widocznych po zakończonych pracach. 8.3 Demontaż instalacji elektrycznej, odgromowej i alarmowej Powyższe elementy powinny zostać zdemontowane, a po zakończeniu prac konserwatorskich zamontowane ponownie, przez specjalistyczne firmy lub administratora systemu. 8.4 Zabezpieczenie elementów murowanych i wyposażenia Ściany murowane i betonowe, kominy, elementy wyposażenia (umywalnie, misy ustępowe) oraz posadzki wymagają, na czas prac remontowych przy konstrukcji drewnianej i podbijaniu fundamentów, bardzo starannego zabezpieczenia. Oczyszczone i wstępnie skonsolidowane tynki i wymalowania zabezpieczyć poprzez wykonanie licowań z bibułki japońskiej i roztworu żywicy akrylowej w rozpuszczalniku. Tak przygotowane powierzchnie obłożyć płytami ochronnymi i wykonać konstrukcje wsporcze zgodnie z Projektem Budowlanym. Zabezpieczyć elementy przed zamoczeniem. 8.5 Demontaż baraku Szczegóły konstrukcyjne i techniczne aspekty demontażu zawarte zostały w projekcie budowlanym. 1. Przed rozpoczęciem demontażu zaleca się wykonanie dodatkowej, bardzo szczegółowej inspekcji oraz dokumentacji fotograficznej, ze szczególnym naciskiem na zinwentaryzowanie wszelkich zachowanych znaków montażowych, oznaczeń fabrycznych i inskrypcji. 2. Wszelkie inskrypcje i napisy zabezpieczyć metodami konserwatorskimi, zakładając licowania z bibułki japońskiej i roztworu metylocelulozy lub alkoholu poliwinylowego. Licowania stanowić będą zabezpieczenie przed uszkodzeniami mechanicznymi w trakcie demontażu czy transportu lub przypadkowym usunięciem w trakcie dalszych prac (oczyszczania powierzchni elementów). 3. W trakcie demontowania elementów baraku: paneli dachowych i ściennych, oczepów, konstrukcji, podwalin na bieżąco inwentaryzować należy, niewidoczne dotychczas, napisy czy oznaczenia. Szczególną ostrożność zachować przy demontowaniu elementów stykających się ze ścianami tynkowanymi prace prowadzić tak, aby minimalizować możliwość ich uszkodzenia. 4. Demontowane elementy poddawać na bieżąco szczegółowej analizie i selekcji pod kątem zakresu i rodzaju zniszczeń oraz dalszego trybu postępowania z nimi. Ze względu na pełnione funkcje konstrukcyjne oraz stan zachowania elementy należy podzielić na: o Stan bardzo dobry i dobry do oczyszczenia oraz drobnych napraw i ponownego wbudowania. o Stan średni i zły do oczyszczenia, wzmocnienia strukturalnego i napraw, w tym uzupełnienia ubytków. Jeśli nie pełnią funkcji konstrukcyjnych, do zamontowania. Gdy są istotną częścią konstrukcyjną, znalezienie metody ich wzmocnienia tak, aby możliwy był ponowny montaż. o Stan niedostateczny elementy konstrukcyjne zdegradowane w stopniu znacznym lub całkowicie, do wymiany na nowe. Decyzje o wymianie elementów podejmować tylko w ostateczności. Przeznaczone do zastąpienia nowymi elementy, na których występują oznakowania fabryczne, inskrypcje czy inne Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 25

26 oznaczenia (np. wycinane) należy zachować i poddać zabiegom konserwatorskim oczyszczeniu i wzmocnieniu strukturalnemu. 5. Wstępna dezynsekcja i dezynfekcja drewna. 6. Oczyszczenie powierzchni elementów drewnianych z zabrudzeń oraz, w miarę możliwości, z wtórnych powłok zabezpieczających. Należy podjąć próby wyekstrahowania, wprowadzonych podczas poprzednich remontów, środków ochronnych i impregnatów. Metoda i stopień oczyszczenia powierzchni zostaną wybrane po przeprowadzeniu prób i zatwierdzone po konsultacji z Zamawiającym. Proponuje się przeprowadzenie prób przy pomocy rozpuszczalników organicznych (kompresy, kąpiele) oczyszczanie szczotkami o różnej twardości lub metody łączone. Oczyszczenie powierzchni zakończy pierwszy etap prac remontowo-konserwatorskich przy elementach drewnianych baraku. Kolejne czynności będą przebiegały wg odmiennych zasad i procedur dla poszczególnych części konstrukcji. Elementy konstrukcyjne będące w bardzo złym stanie zachowania zostaną zastąpione nowymi. Pozostałe części poddane zostaną odpowiednim zabiegom wzmacniającym i uzupełnieniu. Wszystkie uzupełnienia lub odtworzenia muszą być, zgodnie z wymogami konserwatorskimi, wykonane z impregnowanego ciśnieniowo, powietrzno-suchego drewna tego samego co oryginał gatunku, z zachowaniem pierwotnych wymiarów, sposobu obróbki powierzchni oraz połączeń. Przy docinaniu elementów przekroje zabezpieczać bio i ogniochronnie za pomocą odpowiednich preparatów według zaleceń mykologicznych. 8.6 Usunięcie opaski wokół budynku. 8.7 Wymiana fundamentów Barak 20 posadowiony jest na płytkim fundamentowaniu stanowiącym jednocześnie podmurówkę. Projektowana jest wymiana istniejących fundamentów na nowe, żelbetowe z ceglaną podmurówką. Nowe fundamenty ścian zewnętrznych wykonać jako betonowe, zbrojone, posadowione minimum 1 metr poniżej poziomu terenu. Pod słupki środkowe wykonać żelbetowe filarki. Należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe wypoziomowanie fundamentów (i filarków) względem położenia elementów konstrukcji drewnianej przy lewej części ściany działowej. Prawa strona jest złamana i obsunięta nie może być więc punktem odniesienia. Jako izolację przeciwwilgociową proponuje się izolację strukturalną betonu, przez dodanie do mieszanki środka zapewniającego stopień wodoszczelności W6 i wyłożenie wykopu folią izolacyjną. Na fundamencie wykonać podmurówkę z cegły klinkierowej o odpowiednich parametrach technicznych i estetycznych, nawiązując do oryginalnej z baraku nr 42. Ułożyć dwie warstwy cegieł spajając je zaprawą cementową: dolna na płask, górna, prostopadle do dolnej, na rąb, tak aby widoczna była główka cegły. W części frontowej ceglaną podmurówkę należy wykonać z przerwą na wrota. Na podmurówce ułożyć izolację przeciwwilgociową z dwóch warstw papy bitumicznej. W oryginale (np. w baraku nr 42) był to pas papy złożonej na pół i umieszczony na podmurówce składem na zewnątrz. Tak ułożona izolacja wywijała się do góry, powodując zaleganie wód opadowych i zamakanie podwaliny. Z powyższych względów proponuje się istotne modyfikacje. Papę należy ułożyć składem do wewnątrz baraku i wysunąć ją za zewnętrzną krawędź podmurówki. Dodatkowo, pomiędzy warstwami papy, umieścić pas nowoczesnej folii izolacyjnej. Wszelkie uszkodzenia warstw izolacji (przejścia kotew podwaliny) uszczelnić preparatami na bazie bitumów lub poliuretanu. Pozostałe szczegóły techniczne wykonania fundamentów zawarte są w Projekcie Budowlanym. 8.8 Wymiana gruntu wewnątrz baraku. Ze względu na skażenie biologiczne wskazana jest wymiana gruntu we wnętrzu baraku na głębokość ok. 40 cm (ostateczny zakres wymiany zweryfikować w trakcie prac). Usuniętą ziemię zastąpić stabilizowanym cementem, zagęszczanym żwirem i piaskiem z ewentualnym dodatkiem środka biobójczego. Na czas prowadzenia prac wykonane, nowe podsypki zakryć folią i ułożyć podłogi z płyt (OSB, wiórowe). Ostatnią warstwę piasku ułożyć i zagęścić po zakończeniu wszystkich pozostałych prac. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 26

27 8.9 Konserwacja i podbicie fundamentów ścianki wewnętrznej betonowej Podbicia fundamentów i prostowania wymagać będzie wewnętrzna ścianka betonowa. Przed wykonaniem zabiegów podbijania fundamentów i prostowania, przeprowadzić wstępne prace konserwatorskie i zabezpieczające tynków ścianki działowej. o Dezynfekcja widocznych fragmentów preparatem o dużej efektywności biostatycznej i biobójczej w stosunku do grzybów i glonów. Stosować produkty z substancją czynną na bazie dichlorofluamidu lub chlorku didecylodimetyloamonium (lub inne wg zaleceń ekspertyzy mykologicznej. o Wykonanie konstrukcji wsporczej i zabezpieczeń przeciw opadom atmosferycznym. o Odkopanie fundamentów i wykonanie podbić szczegóły techniczne zawarte są w Projekcie Budowlanym Konserwacja posadzek betonowych o Usunięcie wtórnych wylewek, zacierek uzupełnień. o Oczyszczenie powierzchni mechaniczne. o Dezynfekcja preparatem o dużej efektywności biostatycznej i biobójczej w stosunku do grzybów i glonów. Stosować produkty z substancją czynną na bazie dichlorofluamidu lub chlorku didecylodimetyloamonium (lub inne wg zaleceń ekspertyzy mykologicznej. o Prawidłowe ułożenie i ustabilizowanie przemieszczonych i obluzowanych elementów posadzki o Hydrofobizacja preparatem na bazie żywic silikonowych Konserwacja elementów drewnianych: konstrukcja i oszalowanie Wymiana podwalin pod ścianami zewnętrznymi. Wszystkie podwaliny ścian zewnętrznych, z powodu ich katastrofalnego stanu zachowania, muszą zostać wymienione. Zły stan podwalin, ich ugięcie i rozpad, jest jedną z przyczyn rozchwiania całej konstrukcji baraku, a w konsekwencji powstawania nieszczelności i przecieków. Nowe podwaliny należy wykonać z impregnowanego ciśnieniowo drewna sosnowego. Jako dodatkowe zabezpieczenie przeciwwilgociowe użyć lakieru poliuretanowego dedykowanego do zastosowań żeglarskich. Należy zwrócić szczególną uwagę na właściwy kształt belek sfazowanie ich zewnętrznej krawędzi. Zastosować maksymalnie długie odcinki podwalin. Nowe podwaliny łączyć na długości na nakładkę prostą. W miejscach połączeń oryginalnych wykonać imitacje zamków. Podwaliny mocować do fundamentu za pomocą ocynkowanych kotew. Otwory uszczelniać trwale elastycznymi kitami np. dekarskimi. Zewnętrzną, dolną krawędź podwaliny na styku z izolacją z papy uszczelnić trwale elastyczną masą poliuretanową lub hybrydową aby ograniczyć wnikanie wody pod podwalinę Odtworzenie podwalin wewnętrznych słupów nośnych. Podwaliny powinny zostać oparte od strony słupów bocznych na fundamencie baraku natomiast pod słupami traktu głównego na nowo projektowanych filarach betonowych. Ze względów konstrukcyjnych (dodatkowe stężenie) oraz aby zapobiec infiltracji wody przez czołowy przekrój podwalin wystających na zewnątrz baraku, rozważyć należy zmianę rodzaju połączenia w stosunku do oryginalnie stosowanego rozwiązania. Polega ono na zaczepieniu podwaliny poprzecznej w podwalinie głównej przy pomocy złącza na jaskółczy ogon jak na rysunku 7. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 27

28 rys. 11. Schemat proponowanego połączenia podwalin. Szczegóły rozwiązań technicznych znajdują się w Projekcie Budowlanym Naprawa lub wymiana elementów konstrukcyjnych. Po oczyszczeniu możliwe będzie dokonanie szczegółowej oceny takich istotnych elementów konstrukcji jak: płatwie, świetliki, słupy, oczep i elementy wiązarów, pod kątem stopnia ich destrukcji oraz możliwości naprawy lub wzmocnienia. Zdegradowane elementy wtórne należy wymienić na nowe z impregnowanego ciśnieniowo drewna o odpowiednich parametrach. Brakujące elementy konstrukcji zrekonstruować. Z przeprowadzonych oględzin wynika, że wymienione powinny zostać płatwie oraz okna świetlików. Wzmocnić należy również zbyt słaby (wyliczenia statyczne w opracowaniu mgr inż. Kędzierskiego dla baraku nr 42) węzeł podparcia płatwi na wysuniętych końcówkach kleszczy. Zaproponowane tamże rozwiązanie problemu w postaci dodatkowego elementu podtrzymującego, mocowanego do słupa pomiędzy kleszczami, zapewni wystarczające wzmocnienie konstrukcji, nie zmieniając prawie pierwotnego wyglądu. Aby zapewnić długotrwałą szczelność oszklenia świetlików proponuje się użycie, zamiast tradycyjnych kitów pokostowych, kleju do szyb. Są to produkty na bazie żywic poliuretanowych (jedno lub dwuskładnikowych) i mają zdecydowanie większą silę klejenia, charakteryzując się jednocześnie większą elastycznością i odpornością na warunki atmosferyczne Konserwacja paneli dachowych. o Wtórne deski poszycia, jeśli noszą jakiekolwiek ślady korozji biologicznej bezwzględnie wymienić. o Uszkodzone biologicznie lub mechanicznie deski oryginalne zastąpić nowymi. o Oryginalne deski posiadające oznaczenia montażowe poddać zabiegowi wzmocnienia strukturalnego i zamontować w pierwotnym miejscu. Jeśli stopień ich destrukcji jest znaczny zakonserwować i zachować. o Naprawić i uzupełnić brakujące elementy systemów spinania paneli dachowych oraz mocowania ich do konstrukcji. o Panele zabezpieczyć trójfunkcyjnym, bio i ognioochronnym środkiem. o Uzupełnienia i rekonstrukcje scalić kolorystycznie, z zachowaniem zasady odróżnialności partii oryginalnych Konserwacja paneli ściennych. Program konserwatorski zakłada demontaż zewnętrznego poszycia paneli. Demontaż poszycia umożliwi ocenę stanu zachowania ramiaka konstrukcyjnego oraz ułatwi wszelkie prace naprawcze i konserwatorskie. Pracownia Wojciech Koryciński Grudzień 2015 strona 28