Metodologia prowadzenia badań klinicznych - wprowadzenie

Transkrypt

1 Metodologia badań klinicznych 15 Marca 2016 Metodologia prowadzenia badań klinicznych - wprowadzenie na podstawie definicji ICH GCP E9 oraz zaleceń WHO mgr inż. Katarzyna Draga

2 Definicja badania klinicznego Badanie naukowe- to poszukiwanie wiedzy poprzez dokładne poszukiwanie, dociekanie lub eksperyment mający na celu odkrycie i interpretację nowej wiedzy. Metoda naukowa to narzędzie metodyczne składające się z procedur i technik stosowanych w przeprowadzaniu badania lub eksperymentowania mającego na celu pozyskanie nowej wiedzy Health Research Methodology. A Guide for Training in Research Methods, WHO, 2001 Badanie kliniczne - to każde badanie z udziałem człowieka, które ma na celu odkryć lub zweryfikować kliniczne lub farmakologiczne lub farmakodynamiczne efekty badanego produktu i/lub zidentyfikować jakiekolwiek działania niepożądane i/lub zbadać absorpcję, dystrybucję, metabolizm, wydalanie danego produktu z uwzględnieniem jego bezpieczeństwa i/lub efektywności. G.K. Gupta, Drug Discovery and Clinical Research,Jaypee, Delhi, 2011 oraz art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r., nr 45, poz. 271 z późn. zm.).

3 Kategorie badań klinicznych 1 typ podziału Badanie Badanie czysto naukowe (ang. pure science ) Nauka stosowana (ang. applied science)

4 Kategorie badań klinicznych 2 typ podziału Badanie Biomedyczne Badanie nad zdrowiem Badanie behawioralne

5 Kategorie badań klinicznych 3 typ podziału Badanie Teoretyczne Empiryczne

6 Kategorie badań klinicznych 3 typ podziału - a Badanie empiryczne Ilościowe Jakościowe

7 Kategorie badań klinicznych 3 typ podziału - b Badanie empiryczne A. Opisowe B. Obserwacyjne C.Eksperymentalne

8 Metodologia badania 1. Zdefiniowanie populacji, cechy charakterystyczne będące punktem zainteresowania, rozkład prawdopodobieństwa 2. Typ badania 3. Metody zbierania danych, zarządzania nimi i analizy

9 Rzetelność i ważność wniosków badania Cel badania Celem każdego badania jest wyciągnięcie wniosków w oparciu o kolekcję danych. Cechami dobrze przeprowadzonego badania są rzetelność i ważność wyniku Rzetelność Jeśli obserwacje zostaną powtórzone w podobnych warunkach to wnioski powinny być podobne. Mierzy się ją poprzez przypadkowe błędy. Ważność Wnioski powinny być prawdziwym odzwierciedleniem natury danej zależności. Mierzy się ją za pomocą oceny stronniczości - błędów systematycznych.

10 Badanie opisowe Badanie opisowe To co charakteryzuje ten typ badania to fakt, że dokonanie opisu jest celem nadrzędnym względem testowania hipotezy bądź udowodnienia przyczynowości. Modele badań opisowych Studium serii przypadków (ang. case series study) Diagnoza społeczeństwa lub ocena potrzeb społeczeństwa Epidemiologiczny opis występowania choroby Opisowe badania przekrojowe (ang. descriptive crosssectional studies) lub badanie społeczności (populacji) Ekologiczne badania opisowe

11 Badania analityczne - obserwacyjne Badanie analityczne (obserwacyjne) Nadrzędnym celem badań tego typu jest ustalenie typu relacji pomiędzy czynnikiem ryzyka, a wynikiem (np. czynnikiem etiologicznym a chorobą). Modele badań obserwacyjnych Badania kliniczno-kontrolne (ang. case-control studies) Badania kohortowe (ang. cohort studies) Prospektywne Retrospektywne Prognostyczne Analityczne badania przekrojowe (ang. Cross-sectional studies)

12 Przykład badania projektu klinicznokontrolnego Źródło: Health Research Methodology. A Guide for Training in Research Methods, WHO, 2001

13 Przykład prospektywnego badania kohortowego Źródło: Health Research Methodology. A Guide for Training in Research Methods, WHO, 2001

14 Przykładowe badanie przekrojowe Źródło: Health Research Methodology. A Guide for Training in Research Methods, WHO, 2001

15 Badania eksperymentalne Badania eksperymentalne Zastosowanie badania tego typu jest najlepszą strategią, aby udowodnić przyczynowość. Eksperymentator (badacz) ma kontrolę nad pacjentami, interwencją, miarą wyników, ustala warunki w jakich będzie przeprowadzone badanie. Badacz decyduje, kto będzie lub nie będzie wyeksponowany na ekspozycję. Modele badań eksperymentalnych Badania randomizowane Badania społeczne interwencyjne

16 Cel badania eksperymentalnego Cel badania eksperymentalnego Potwierdzenie lub obalenie hipotezy o działaniu danej procedury, leku, urządzenia Ustalenie potencjalnie leczniczego czynnika np. potencjalny lek Interwencja np. podanie leku Ocena wyników czy ten lek działa?

17 Techniki projektowania badań aby uniknąć błędów systematycznych I. Ocena działania II. III. IV. Porównanie efektu leczniczego Projekt badania Randomizacja V. Zaślepianie VI. VII. Rozmiar próby Zbieranie i przetwarzanie danych

18 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych I. Ocena działania produktu leczniczego Ocena stanu zdrowia danego pacjenta Wykazanie wyższości nowej procedury/produktu i in. Wykazanie ekwiwalentności lub bycia nie gorszym niż dostępne rozwiązania. Wykazanie związku między dawką a odpowiedzią organizmu.

19 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych II. Terapia eksperymentalna porównywana z inną terapią tworzenie różnych grup pacjentów w ramach badania Porównywane grupy pacjentów Równoległe (ang. Parallel groups studies) Sekwencyjne (ang. sequential groups studies) Skrzyżowane (ang. cross-over groups studies) Czynnikowe (ang. factorial groups studies)

20 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych Badanie z grupami równoległymi o zastosowanym leczeniu A i o leczeniu B. Na podstawie G.K. Gupta, Drug Discovery and Clinical Research,Jaypee, Delhi, 2011

21 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych Badanie z sekwencyjnym modelem grup o leczeniu A, B i o leczeniu B, A. Na podstawie G.K. Gupta, Drug Discovery and Clinical Research,Jaypee, Delhi, 2011

22 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych Badanie ze skrzyżowanymi grupami o leczeniu A i o leczeniu B. Na podstawie G.K. Gupta, Drug Discovery and Clinical Research,Jaypee, Delhi, 2011

23 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych Badanie czynnikowe 2x2 czynniki to leczenie A i o leczenie B. Na podstawie G.K. Gupta, Drug Discovery and Clinical Research,Jaypee, Delhi, 2011

24 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych III. Randomizacja (ang. random przypadkowy, losowy). Ten proces polega na celowym, losowym przypisywaniu pacjentów do grup w badaniu. Źródło:

25 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych IV. Zaślepienie (ang. blinding; blind - ślepy) to proces, w wyniku którego pacjent i/lub badacz i/lub najbliżej współpracujący członkowie zespołu badawczego sponsora nie wiedzą, którego typu leczenie przyjmuje pacjent Badanie zaślepione (ang. single-blind study) pacjent nie wie, którego typu leczenie przyjmuje w ramach badania Badanie podwójnie zaślepione (ang. doubleblind study) pacjent ani badacz nie wiedzą, jakiego typu leczenie przyjmuje ten pacjent. Badanie potrójne zaślepione (ang. tripple blind study) pacjent, badacz i sponsor nie wiedzą, którego typu leczenie przyjmuje dany pacjent Badanie otwarte (ang. open-label study) pacjent, badacz i sponsor wiedzą jakiego typu leczenie przyjmuje pacjent Rysunek pochodzi ze strony:

26 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych V. Rozmiar próby - oszacowanana wielkość, która będzie odpowiadała liczebności grupy reprezentatywnywnej danej populacji, która powinna zostać poddana eksperymentowi. Prowadzenie badań wieloośrodkowych (ang. multicenter wieloośrodkowy) to akceptowalna metoda oceniania nowego leku bardziej efektywnie. W pewnych przypadkach pozwala zwiększyć/ zrekrutować odpowiednią ilość pacjentów w rozsądnych ramach czasowych. Polega na prowadzeniu badania wg. tego samego planu w różnych ośrodkach badawczych.

27 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych Rysunek pochodzi ze strony: (Położenie geograficzne największych baz danych)

28 Techniki projektowania badań, minimalizujące ryzyko wystąpienia błędów systematycznych VI. Techniki zbierania i przetwarzania danych Automatyzacja i komputeryzacja zbierania danych Kalibracja i certyfikowanie urządzeń pomiarowych Ustalenie procesów do kolekcjonowania danych i ich przetwarzania przed rozpoczęciem badania. Stosowanie ustalonego procesu do zbierania i przetwarzania danych Rysunek pochodzi ze strony:

29 Badania eksperymentalne - fazy I Faza Farmakologia człowieka II Faza Poznawcza dot. działania terapeutycznego III Faza Potwierdzająca działanie terapeutyczne IV Faza Badania po wprowadzeniu na rynek/aprobacie odpowiednich organów

30 Protokół badania i przykłady Protokół badania klinicznego ICH GCP Guideline E9 Przykładowe badania eksperymentalne o różnych modelach Dokument, który zawiera dokładny plan przeprowadzenia eksperymentalnego badania klinczego. Zgodnie z zaleceniami ICH GCP E9 Statistical Principles for Clinical Trial, wcześniej omówione elementy wybranej metody prowadzenia badania muszą być opisane w protokole badania. A Randomized, Multicenter, Double-Blind, Parallel-Group, Placebo-Controlled Trial of the Efficacy and Safety of Bovine Anti-Cryptosporidium Immunoglobulin (BACI) in the Treatment of Cryptosporidium Enteritis in AIDS Patients, Ist phase Phase III Open Label Study of MEDI 4736 With/Without Tremelimumab Versus Standard of Care (SOC) in Recurrent/Metastatic Head and Neck Cancer (KESTREL) Phase IV: A Study of Cardiovascular Events in Diabetes - A Randomized 2x2 Factorial Study of Aspirin Versus Placebo, and of Omega-3 Fatty Acid Supplementation Versus Placebo, for Primary Prevention of Cardiovascular Events in People With Diabetes Badanie obserwacyjne, prospektywne kohortowe: The Nutrition Researcher Cohort 2014 Study; New Standardized Self-quantification Methodologies Serving Both Research and Personal Health Maintenance

31 Podsumowanie W zależności od celu badania, może ono przebiegać w różny sposób Dobór metody jest zależny od celu badania Zalecenia ICH GCP w odniesieniu do metody przeprowadzania badań klinicznych odnoszą się do szeregu technik chroniących pacjenta oraz zmniejszających ryzyko wystąpienia błędów systematycznych

32 Dziękuję za uwagę.

33 Bibliografia Health Research Methodology. A Guide for Training in Research Methods, WHO, 2001 ICH Harmonised Tripartite Guideline. Statistical Principles For Clinical Trials E9, 1998 G.K. Gupta, Drug Discovery and Clinical Research,Jaypee, Delhi, 2011 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r., nr 45, poz. 271 z późn. zm.).