Zabawy buzi i ję WSTĘP PROGRAM PROFILAKTYKI LOGOPEDYCZNEJ

Transkrypt

1 PROGRAM PROFILAKTYKI LOGOPEDYCZNEJ Zabawy buzi i ję zyczka WSTĘP Okres przedszkolny jest czasem formowania się systemu fonetycznofonologicznego oraz pojawiania się wszystkich kategorii gramatycznych oraz schematów składniowych. Zwiększa się zasób słownictwa, pojawiają się nazwy abstrakcyjne, przestrzenne, relacje przyczynowo-skutkowe. Rozwój mowy nie przebiega tak samo u wszystkich dzieci. Jedne zaczynają mówić szybciej, a u innych początki mowy są późniejsze i wolniej przyswajają sobie trudniejsze głoski. Rozwój mowy możliwy jest jedynie w kontakcie z innymi ludźmi i zależy od wielu czynników: wpływu środowiska, w którym wychowuje się dziecko, postawy rodziców, czyli ich podejścia do problemu wady wymowy, od psychofizycznego rozwoju dziecka, a więc decydują tu zarówno czynniki biologiczne jak i społeczne. Warunkiem poprawnego wymawiania głosek jest sprawne działanie narządów artykulacyjnych: języka, warg, policzków, szczęki dolnej (żuchwy), podniebienia miękkiego. Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy są kontynuacją ćwiczeń usprawniających całe ciało (duża motoryka). Dzieci, które mają trudności ze sprawnym bieganiem, wspinaniem się, chodzeniem po schodach, łapaniem piłki czy jazdą na rowerze mają często problemy z motoryką małą, a więc ruchami precyzyjnymi rąk. Zaburzona też jest praca narządów artykulacyjnych. Dlatego też usprawnianie wymowy powinno być powiązane z ćwiczeniami w zakresie dużej motoryki (ćwiczenie sprawności całego ciała).prawidłowe wymawianie dźwięków mowy nie jest także możliwe bez umiejętności efektywnego oddychania. Przeprowadzane badania i obserwacje zachowań komunikacyjnych wśród dzieci w wieku przedszkolnym (3 6 lat) wykazują mniejsze lub większe nieprawidłowości w rozwoju mowy. Potrzeba stworzenia programu wiąże się z przyrostem dzieci potrzebujących pomocy w zakresie rozwoju mowy. Jestem przekonana o roli profilaktyki w skutecznym i prawidłowym posługiwaniu się mową dzieci w wieku przedszkolnym. CEL E OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE Każdy proces terapeutyczny wymaga sprecyzowania celów, dzięki którym wszelkie działania są ukierunkowane i sprzyjają osiąganiu zamierzonych efektów. Niniejszy program zakłada realizację celów ogólnych oraz szczegółowych w odniesieniu do dzieci i do rodziców.

2 Cele ogólne: profilaktyka logopedyczna dzieci 3 4 letnich; diagnoza i terapia logopedyczna dzieci 5 6 letnich; wspomaganie prawidłowego rozwoju mowy dziecka i trwałe jej usprawnianie; zaangażowanie rodziców do świadomej współpracy nad rozwojem dzieci i kształtowaniem ich prawidłowej wymowy. Cele szczegółowe: Ukierunkowane na dziecko: wczesne wykrycie ryzyka zaburzeń mowy, wad wymowy i podjęcie niezbędnych działań profilaktycznych; zapobieganie wymowie międzyzębowej; wczesne podjęcie działań korygujących i profilaktycznych wobec dzieci przejawiających określone dysfunkcje w obrębie aparatu artykulacyjnego i oddechowego; objęcie systematyczną terapią logopedyczną dzieci wymagających pomocy w zakresie stwierdzonych zaburzeń i wad wymowy; usprawnianie procesu komunikacji językowej; integracja dzieci w trakcie logopedycznych zajęć grupowych; wyrównywanie szans edukacyjnych dziecka; wzmacnianie wiary we własne możliwości, rozwijanie samoakceptacji i kształtowanie pozytywnej samooceny; Ukierunkowane na rodzinę: nawiązanie ścisłej współpracy z rodziną dziecka; umożliwienie rodzicom uczestniczenia w zajęciach indywidualnych w gabinecie logopedycznym; motywowanie do systematycznych zabaw i ćwiczeń z dzieckiem w domu; wzmacnianie pozytywnych relacji rodzic dziecko; włączenie rodziców do realizacji działań profilaktyczno stymulujących rozwój mowy ich dziecka; pedagogizacja rodziców popularyzacja wiedzy z zakresu profilaktyki zaburzeń artykulacyjnych ; pomoc w zakresie kontaktu z innymi specjalistami Ukierunkowane na nauczyciela: uwzględnianie indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka podczas prowadzonych zajęć; dostarczanie wiedzy na temat rozwoju mowy dzieci w wieku przedszkolnym, przyczyn występujących nieprawidłowości oraz o metodach i technikach wspomagających prawidłowy rozwój; zaangażowanie w utrwalanie postępów dziecka;

3 współpraca nauczycieli, logopedy, rodziców i specjalistów w zakresie ujednolicenia oddziaływań terapeutycznych ukierunkowanych na dziecko PLANOWANIE TERAPII LOGOPEDYCZNEJ W terapii logopedycznej stosuje się trzy procedury logopedyczne: -budowanie kompetencji -usprawnianie realizacji -odbudowywanie kompetencji. Strategia, która jest działaniem w ramach danej procedury, wynika z percepcyjnych możliwości osoby objętej terapią. Dlatego jest to zawsze indywidualny program opracowany dla konkretnego pacjenta, kierując się jednocześnie informacjami uzyskanymi w czasie badania i diagnozowania. Program indywidualnej terapii logopedycznej składa się z następujących etapów: 1. Ćwiczenia przygotowujące artykulatory do wywoływania zaburzonych głosek Ćwiczenia oddechowe. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy. Ćwiczenia emisyjno- głosowe. 2. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy. Wywołanie głoski w izolacji. Utrwalenie głoski korygowanej na materiale językowym w logotomach, wyrazach (nagłos, śródgłos, wygłos), zdaniach. Ćw. utrwalające wywołaną głoskę w wierszykach, piosenkach wyliczankach, powiedzeniach. Automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane 3. Ćwiczenia wspomagające zajęcia profilaktyczne i terapeutyczne. Ćw. ortofoniczne. Ćw. stymulujące rozwój słuchu fonemowego. Ćw. i zabawy z muzyką- logorytmika. Ćw. stymulujące ogólny rozwój dziecka - rozwijanie słownictwa czynnego i biernego, koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej, pamięci, myślenia, orientacji przestrzennej, Ćw. i zabawy stymulujące systemy zmysłowe ( słuch, wzrok, zapach, smak). Ćw. motoryki małej i dużej. METODY I ZASADY PRACY LOGOPEDYCZNEJ Realizując stworzony program, w codziennej pracy z dzieckiem lub grupą dzieci, stosuję następujące metody logopedyczne: 1. Ćwiczenia ortofoniczne doskonalą funkcjonowanie mechanizmów rządzących

4 mową. Należą do nich: ćwiczenia oddechowe; ćwiczenia fonacyjne; ćwiczenia logorytmiczne; ćwiczenia kształcące słuch fonemowy i fonetyczny; ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mownych. 2. Ćwiczenia artykulacyjne utrwalają poprawną wymowę znanych już dziecku głosek i pomagają w pokonywaniu trudności związanych z nową artykulacją. 3. Wyjaśnianie położenia narządów mowy przy uzyskiwaniu oczekiwanej głoski. 4. Kontrola wzrokowa ćwiczeń przed lustrem. 5. Uzyskiwanie żądanej głoski metodą przekształcania innych głosek, najbardziej zbliżonych artykulacyjnie. 6. Ćwiczenia autokontroli słuchowej. 7. Ćwiczenia kinestezji artykulacyjnej. Podczas realizacji programu wykorzystane będą elementy następujących metod: metoda Weroniki Sherbourne, metoda Dobrego Startu, metoda Bronisława Rocławskiego, metoda stymulacji sensorycznej metoda Dyna Lingua M.S. Proponowane metody posiadają własną specyfikę i uwzględniają określony sposób postępowania. Dlatego jedne z nich będą częściej wykorzystywane na zajęciach z dziećmi młodszymi, inne zaś ze starszymi. Jedne znajdą zastosowanie w pracy grupowej, inne w pracy indywidualnej. Wspólne dla nich jest to, że wszystkie one prowadzone będą w formie zabawy i podporządkowane zostaną wspólnym zasadom, do których należy: 1. Zasada systematyczności i rytmiczności wymaga ona, by każda rozpoczęta praca była konsekwentnie doprowadzona do końca, wg. określonej kolejności działań. Pamiętać jednak należy o elastyczności w swych działaniach, mając na względzie cel do którego zdążamy. 2. Zasada stopniowania trudności nakazuje rozpoczynać od tego, co dla dziecka najłatwiejsze, by dziecko widziało efekty swej pracy i odnosiło sukcesy. Ważne przy tym jest to, by proponowane dziecku zadnia nie były zbyt łatwe, ponieważ staną się nudne. 3. Zasada utrwalania dyktuje konieczność powtarzania zdobytych umiejętności, aż do wytworzenia nawyku. 4. Zasada indywidualizacji nakłania do indywidualnego podejścia do każdego dziecka, nawet, jeżeli pracuje ono w grupie. Trzeba uwzględnić nie tylko cechy osobowościowe dziecka, ale również wiek i wydolność dziecka i dostosować do niego czas trwania zajęć i ich intensywność. Z dziećmi młodszymi ćwiczenia trwają krótko, ale za to powinno się je powtarzać po kilka razy w ciągu dnia.

5 5. Zasada aktywnego i świadomego udziału pomaga zainteresować dziecko zajęciami i zmobilizować je do pracy w celu uzyskania pozytywnych efektów, poprzez stosowanie pochwał i nagród. Zajęcia usprawniające umiejętność porozumiewania się powinny być dla dziecka przyjemnością i dobrą zabawą. Musi im towarzyszyć atmosfera spokoju, pogody i akceptacji. Każde polecenie wydane dziecku musi być wcześniej wzorcowo wykonane przez logopedę, by dobrze było zrozumiane. 6. Zasada polisensoryczności działań zaleca, by w pracy logopedycznej wykorzystywać doznania płynące z kilku analizatorów. W związku z tym zabawy i ćwiczenia należy urozmaicać obrazkami, zagadkami słuchowymi, klockami, grami logopedycznymi, instrumentami itp. 7. Zasada kształtowania prawidłowych postaw emocjonalno-osobowościowych nakazuje wzmacniać w dziecku poczucie własnej wartości i likwidować lęk przed mówieniem.