Logopedia w praktyce nauczyciela. Oktawia Czechowska

Transkrypt

1 Logopedia w praktyce nauczyciela Oktawia Czechowska

2 Zagadnienia Logopedia jako nauka Profilaktyka logopedyczna w placówce oświatowej Diagnoza i terapia logopedyczna Wada artykulacyjna, a zaburzenie mowy Wspomaganie rozwoju mowy u dzieci Metodyka terapii logopedycznej Logorytmika wspieranie motoryki, słuchu i mowy dziecka Współpraca ze specjalistami oraz rodzicami dziecka

3 Logopedia terminologia Logopedia jest nauką o kształtowaniu prawidłowej mowy, usuwaniu wad wymowy oraz nauczaniu mowy w przypadku jej braku lub utraty. [Styczek, 1981] Termin logopedia pochodzi od dwóch greckich wyrazów: logos - słowo; paidela wychowanie. Mowa jest to zespół czynności jakie wykonuje człowiek przy udziale języka poznając świat i przekazując wiedzę o sobie i świecie innym uczestnikom życia społecznego [Grabias, 2001]

4 Logopedia terminologia Specjalności: logopedia ogólna/szkolna surdologopedia neurologopedia balbutologia oligofrenologopedia tyflologopedia logopedia medialna afazjologia Zadania logopedii ogólnej: 1. Kształtowanie prawidłowej mowy w przedszkolu i szkole podstawowej, czyli dbanie o jej rozwój pod względem fonetycznym, gramatycznym i leksykalnym oraz doskonalenie wymowy już ukształtowanej. 2. Usuwanie wad mowy (mówienia i rozumienia) w przypadku jej braku lub utraty, usuwanie zaburzeń głosu, usuwanie trudności w czytaniu i pisaniu. [Styczek, 1981]

5 Profilaktyka logopedyczna Profilaktyka logopedyczna buduje wiedzę na temat diagnozowania czynności mowy, rozwijania i podtrzymywania sprawności w zachowaniach językowych także u osób pozostających w normie biologicznej i umysłowej. [Grabias, 1997] Celem profilaktyki logopedycznej jest zapobieganie powstawaniu wad oraz wspomaganie rozwoju mowy dziecka, między innymi poprzez wykształcenie umiejętności: prawidłowego sposobu połykania, odpowiedniego toru oddechowego. Profilaktyka logopedyczna ma również na celu również doskonalenie mowy, oraz zapobieganie dysharmoniom rozwojowym dzięki usprawnianiu pracy narządów artykulacyjnych, rozwijaniu i uwrażliwianiu percepcji słuchowej, wykonywaniu ćwiczeń ortofonicznych, fonacyjnych, rytmicznych i dykcyjnych.

6 Profilaktyka logopedyczna w praktyce nauczyciela 1. Wywiad z rodzicami 2. Obserwacja dziecka 3. Badanie przesiewowe 4. Szkolenie dla rodziców 5. Czynne ćwiczenia logopedyczne z dziećmi: oddechowo-fonacyjne motoryki artykulacyjnej słuchowe

7 Czynne ćwiczenia logopedyczne z dziećmi: oddechowo-fonacyjne

8 Czynne ćwiczenia logopedyczne z dziećmi: motoryki artykulacyjnej

9 Czynne ćwiczenia logopedyczne z dziećmi: słuchowe

10 Diagnoza logopedyczna Wywiad z rodzicami Obserwacja dziecka Badanie sprawności interakcyjnych dziecka: 1. motoryka 2. wymowa 3. język 4. struktury pojęciowe 5. realizacja dialogu 6. realizacja wypowiedzi narracyjnych 7. *prozodia mowy, emisja głosu

11 Wywiad z rodzicami Ogólny przebieg ciąży i porodu Rozwój mowy Rozwój społeczny Rozwój motoryczny Funkcje oralne (ssanie, gryzienie, połykanie pokarmów) Inne istotne dla wymowy: m.in. karmienie piersią czy butelką, smoczek do kiedy był stosowany, ssanie kciuka, nadmierne ślinienie się, papki pokarmowe, ilość spędzania czasu przed urządzeniami cyfrowymi

12 Obserwacja dziecka Sposób komunikowania się dziecka Sposób odbioru dźwięków mowy Sprawność społeczna Rozwój ogólny Sygnały ostrzegawcze

13 Rozwój mowy według Leona Kaczmarka Okres melodii (0-1) Początkiem kontaktu ze światem jest krzyk i płacz. To również trening narządów oddechowych. Z czasem niemowlę wydaje dźwięki połączone z mową ciała. Między drugim a trzecim miesiącem życia pojawia się głużenie. Są to dźwięki podobne do samogłosek i spółgłosek. Choć nie są świadomie wymawiane, to ich artykułowanie ćwiczy narządy mowy: język, wargi, żuchwę i podniebienie miękkie. Około piątego- szóstego miesiąca życia rozpoczyna się gaworzenie.. Okres wyrazu (1-2) Dziecko wymawia słowa, które początkowo nie są kojarzone z desygnatem. Potrafi też wymawiać samogłoski ustne i najłatwiejsze spółgłoski, wypowiada tylko pierwszą lub ostatnią jego sylabę. Trudniejsze dźwięki zastępuje tymi, które potrafi wypowiedzieć, stąd jego wypowiedzi brzmią zabawnie. Około półtoraroczne dziecko wypowiada do 50 wyrazów. Po skończeniu dwóch lat jego słownik zawiera około 400 słów.

14 Rozwój mowy według Leona Kaczmarka Okres zdania (2-3) Pojawiają się proste zdania, dziecko wymawia wszystkie samogłoski, również ę, ą. Obok spółgłosek p, b, m pojawiają się zmiękczenia pi, bi, mi oraz w, f, wi, fi, ś, ź, ć, dź, ń, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł. Pod koniec tego okresu mogą się też pojawić głoski s, z, c, dz, a nawet sz, ż, cz, dż. Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi. Mowę dziecka trzyletniego cechuje zmiękczanie głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż są często wymawiane jak ś, ź, ć, dź. Dziecko wie, jak dana głoska powinna brzmieć, ale nie umie jej jeszcze wypowiedzieć. Okres swoistej mowy dziecięcej (4-7) Jest to okres który trwa najdłużej. Rozpoczyna się po ukończeniu trzech lat i trwa do momentu tzw. startu edukacyjnego. Wtedy mowa powinna być zrozumiałą nie tylko dla najbliższych ale i przypadkowych rozmówców. Dziecko zaczyna prowadzić rozmowy pełnymi zdaniami.

15 Terapia logopedyczna Cele postępowania logopedycznego Strategie i metody postępowania Organizacja postępowania Organizacja etapów terapii, dobór środków i pomocy Ewaluacja postępów terapii Prowadzenie dokumentacji Weryfikacja hipotez diagnostycznych i modyfikacja programu

16 Wada artykulacyjna, a zaburzenie mowy Zaburzenie mowy pojęcie ogólne, określa nieprawidłowość w obrębie porozumiewania się m.in. oligofazja dysglosja afazja Wada wymowy wada artykulacyjna wchodząca w skład zaburzenia mowy, m.in. rotacyzm gammacyzm kappacyzm

17 Wspomaganie rozwoju mowy u dzieci Logorytmika Metoda Weroniki Sherborne Terapia ręki Treningi słuchowe (Tomatisa, Jochansena) Metoda Krakowska Metoda werbotonalna

18 Wspomaganie rozwoju mowy u dzieci Logorytmika Metoda Weroniki Sherborne Terapia ręki Treningi słuchowe (Tomatisa, Jochansena) Metoda Krakowska Metoda werbotonalna

19 Metodyka logopedyczna (w przypadki dyslalii) W przypadku dyslalii postępowanie logopedyczne trwa zwykle od 1 do 8 miesięcy. W przypadku dzieci przedszkolnych wadliwą wymowę koryguje się znacznie łatwiej niż u dzieci w wieku szkolnym. W przypadku każdego dziecka z dyslalią dobiera się dostosowaną do niego, najbardziej właściwą metodę tj. ekonomiczną i efektywną drogę niwelowania wadliwej jego wymowy. W postępowaniu logopedycznym konieczne jest stosowanie ogólnych zasad dydaktycznych. Im wcześniej rozpocznie się terapię, tym lepiej. Obowiązuje przy tym zindywidualizowane podejście do dziecka. Zajęcia należy prowadzić regularnie dwa/trzy razy w tygodniu. Rodzice powinni kontynuować zalecane ćwiczenia w domu. Istotna jest zasada stopniowania trudności, zasada utrwalania zdobytych umiejętności oraz zasadę aktywnego uczestniczenia dziecka w procesie terapii.

20 Logorytmika wspieranie motoryki, słuchu i mowy dziecka Rytmika: umuzykalnienie dzieci drogą aktywnego uczestniczenia w procesie kształcenia muzycznego [Kilińska-Ewertowska 1978]. Podstawowym celem logorytmiki jest kształcenie poczucia rytmu i ogólnej wrażliwości muzycznej. Cel ten osiąga się przez realizowanie różnorodnych ćwiczeń ruchowych przy muzyce.

21 Logorytmika wspieranie motoryki, słuchu i mowy dziecka Zadaniem logorytmiki jest uwrażliwienie dzieci i zwrócenie im uwagi na zjawiska wspólne dla muzyki i mowy: FRAZOWANIE ARTYKULACJA MELODIA RYTM

22 Logorytmika wspieranie motoryki, słuchu i mowy dziecka Celami ćwiczeń muzyczno-ruchowych są także: rozwijanie umiejętności sprawnego wykonywania ruchu, wyrabianie szybkiej orientacji w czasie i przestrzeni, koncentracji uwagi, stymulowanie do sprawniejszego myślenia, kształcenie takich cech charakteru, jak zdyscyplinowanie, porządek, aktywność, poczucie odpowiedzialności, umiejętność współdziałania w grupie

23 Współpraca nauczycieli i specjalistów NAUCZYCIEL LOGOPEDA PEDIATRA NEUROLOG LARYNGOLOG RODZIC PSYCHOLOG PEDAGOG PSYCHIATRA AUDIOLOG

24 Współpraca nauczycieli i specjalistów Współpraca nauczycieli i specjalistów powinna polegać na: wspólnym zaspokajaniu potrzeb edukacyjnych i terapeutycznych dziecka organizowaniu przez specjalistów badań przesiewowych w celu ustalenia stanu rozwoju dziecka wspólnym podejmowaniu działań z zakresu profilaktyki powstawania zaburzeń komunikacji językowej poprzez cykliczne organizowanie zajęć z dziećmi, którym nauczyciel udziela pomocy w trakcie bieżącej pracy wzajemnym wspieraniu się ustalaniu indywidualnego lub grupowego planu pomocy psychologicznopedagogicznej dla dziecka wspólnym, w miarę możliwości i potrzeb, dokonywaniu oceny postępów dziecka oraz ustalaniu wniosków do dalszej pracy z nim.

25 Dziękuję za uwagę