Wpływ padaczki na funkcjonowanie poznawcze i osiągnięcia szkolne dzieci i młodzieży Wstęp
|
|
- Beata Borkowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Wpływ padaczki na funkcjonowanie poznawcze i osiągnięcia szkolne dzieci i młodzieży Wstęp Ocenia się, że około 50 milionów ludzi na świecie choruje na padaczkę. Jednocześnie stwierdza się, iż jest to najczęstsze schorzenie neurologiczne. Odsetek chorych w populacji ogólnej szacuje się na 1%, co oznacza, że w Polsce około 400 tysięcy ludzi choruje na padaczkę (Jóźwiak, Kotulska, 2005). Współczynniki zachorowalności na ten zespół chorobowy są najwyższe u małych dzieci (szczególnie w pierwszym roku życia) oraz u osób w podeszłym wieku. Jednakże w większości przypadków pierwszy napad ma miejsce w dzieciństwie: w 30% przed ukończeniem 4 r. ż., zaś w 70% - przed 14 r. ż. Dostrzegalna jest też kilkakrotnie większa umieralność u małych pacjentów z padaczką (zwłaszcza padaczką pierwszego roku życia) w stosunku do ogólnej populacji (Jóźwiak, Kotulska, 2005). W oparciu o badania nad zachorowalnością dzieci na ten zespół chorobowy zauważalny jest spadek ich liczby, np. w porównaniu do lat 80-tych. Jednakże istnieje możliwość, że rezultaty te są artefaktami wynikającymi z lepszej diagnostyki padaczki, która to umożliwia niekwalifikowanie do tej grupy dzieci między innymi z: niepadaczkowymi zaburzeniami napadowymi wieku dziecięcego, napadami afektywnego bezdechu, zaburzeniami snu oraz zaburzeniami zachowania (Mazurkiewicz Bełdzińska, 2011). Padaczka pochodzi z języka greckiego epilepsja czyli być atakowanym, drgać. Definiując powyższe zagadnienie należałoby stwierdzić, iż padaczkę stanowi zróżnicowany, przewlekły zespół chorobowy charakteryzujący się nawracającymi drgawkowymi lub niedrgawkowymi napadami, będącymi skutkiem częściowych lub uogólnionych epileptogennych wyładowań mózgu. Poszczególne napady pojawiają się samoczynnie, nie będąc prowokowane przez żadne bodźce zewnętrzne. Padaczkę można określić zarówno jako chorobę przewlekłą, jak i nawracającą o zróżnicowanej morfologii napadów (Dunin Wąsowicz, 2013). Jest ona również definiowana jako choroba mózgu, charakteryzująca się stałą tendencją do pojawiania się napadów, co skutkuje zmianami w szeregu różnych procesów między innymi: neurobiologicznych, poznawczych, psychicznych, a także społecznych (Fisher i WSP., 2005, Dumin - Wąsowicz, 2013). Wyładowania padaczkowe, występujące w EEG (iglica lub fala ostra), nie zawsze współwystępują z objawami klinicznymi (Jóźwiak, Kotulska, 2005). Naukowcy twierdzą, że nawet u połowy osób leczonych z powodu padaczki zapis EEG może być prawidłowy i dlatego w podobnych sytuacjach zalecają stosowanie różnych metod aktywacji EEG, między innymi: hiperwentylacji, fotostymulacji lub deprywacji snu. Jeżeli pojawiają się trudności w rozpoznawaniu rodzaju napadów, bardzo ważne jest wielogodzinne badanie EEG lub wideo EEG. Natomiast w celu ustalenia etiologii napadów istotnym jest wykonanie badania neuroobrazowego, np. tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MR) (Steinbor, 2008). Dokonując poznania pełnego obrazu padaczki bardzo ważne jest nie tylko badanie elektroencefalograficzne i neuroobrazowe, ale zarejestrowany przez rodziców chorego dziecka, np. kamerą, przebieg zaburzeń napadowych. Duże znaczenie ma tutaj również dokładne opisanie przez starsze dziecko charakteru objawów towarzyszących lub tych poprzedzających sam napad padaczkowy (Dunin Wąsowicz, 2013). Szerokie spojrzenie na ten problem jest szczególnie ważne, gdyż zapisy w EEG świadczące o występowaniu padaczki, stwierdza się u około 10% ogólnej populacji. Natomiast brak incydentów 1
2 klinicznych czyli napadów, decyduje o powstrzymywaniu się od podjęcia leczenia farmakologicznego (Jóźwiak, Kotulska, 2005). Ostatecznie rozpoznanie padaczki stawiane jest zazwyczaj przy co najmniej dwóch napadach mózgowych. Jednakże w ostatnich latach uznaje się, że nawet jeden napad u dziecka, z występującym strukturalnym uszkodzeniem mózgu, może uzasadniać powyższą diagnozę (Dunin Wąsowicz, 2013). Napady padaczkowe mogą pojawić się również u osób nie chorujących na ten zespół chorobowy, u których wystąpią czynniki zewnątrz - lub wewnątrzpochodne takie jak: gorączka, zatrucia, hipoglikemia lub hipokalcemia. Są one szczególnie częste u dzieci poniżej 5 r. ż., jednakże nie powinny być traktowane jako padaczka (Jóźwiak, Kotulska, 2005). Funkcje poznawcze, rozumiane jako czynności układu nerwowego, odpowiedzialne są za odbiór, przetwarzanie oraz przechowywanie informacji. Funkcje poznawcze w przebiegu padaczki W neuropsychologicznych koncepcjach rozwoju człowieka zakłada się, że prawidłowe ukształtowanie systemów funkcjonalnych u dziecka wywiera wpływ na późniejsze jego dorosłe zachowanie. Funkcje poznawcze związane z odbiorem, przetwarzaniem i przechowywaniem informacji dzieli się na cztery podstawowe grupy: 1. funkcje recepcyjne odpowiedzialne za odbiór, rozpoznanie, klasyfikację i przetwarzanie informacji, 2. pamięć i uczenie się odnosi się do przechowywania i odtwarzania informacji oraz nabywania nowego materiału, 3. myślenie rozumiane jako dokonywanie umysłowej organizacji i reorganizacji materiału, 4. funkcje wykonawcze umożliwiające komunikowanie informacji oraz podejmowanie działania. Szczególne znaczenie przypisuje się tutaj pojęciu inteligencji, jako najbardziej złożonej funkcji psychicznej. Badania neuropsychologiczne wskazują na fakt, że to właśnie inteligencja najtrudniej podlega deterioracji pod wpływem uszkodzeń mózgu, czy też pojawienia się patofizjologicznych procesów w ośrodkowym układzie nerwowym. Wynika to najprawdopodobniej z faktu, że wiele daleko leżących od siebie obszarów jest zaangażowanych w realizację tej funkcji. Istotną rolę odgrywa tutaj także zjawisko plastyczności. Natomiast deficyty pamięci stanowią rezultat procesów patofizjologicznych pojawiających się w mózgu (Mojs i WSP., 2007) Dzieci i młodzież z padaczką charakteryzuje występowanie wybiórczych zaburzeń czynności poznawczych, które utrudniają im proces zdobywania wiedzy. U 30% dzieci z padaczką pojawiają się częściowe deficyty funkcji poznawczych w zakresie układu wzrokowego i słuchowego, także przy prawidłowym rozwoju intelektualnym (Mojs i WSP., 2007). Na to, jak duże zaburzenia poznawcze ujawnią się u dziecka istotny wpływ wywierają czynniki etiologiczne padaczki, typy napadów, częstość ich występowania i nasilenie, a także wiek dziecka. Jeśli chodzi o ostatni z wymienionych predykatorów należy zauważyć, iż wczesny początek napadów zaburza rozwój funkcji poznawczych, co w tej sytuacji może mieć wpływ na obniżenie ilorazu inteligencji dziecka. Dzieci chorujące na padaczkę charakteryzują się (w stosunku do zdrowych rówieśników) deficytami w zakresie koordynacji wzrokowo ruchowej, funkcji wzrokowo przestrzennych, pamięci i uwagi. Wydłuża się też u nich czas reakcji oraz dynamika procesów poznawczych. Występowanie trudności w nauce sygnalizuje 37% dzieci z padaczką, natomiast w przypadku zdrowych dzieci tylko 4%. Największe trudności pojawiają się w nauce matematyki, gramatyki i ortografii (Mojs 2001). Z opinii rodziców dzieci z tym zespołem chorobowym wynika, że ich problemy 2
3 szkolne mają swoje źródło głównie w zaburzeniach pamięci i uwagi. W populacji dzieci z padaczką lekooporną rodzice zaobserwowali znaczne ich trudności w zrozumieniu czytanego tekstu oraz zapamiętywaniu aktualnie przerabianego materiału w szkole (Talarska, 2005). Badania wskazują również, że 20% dzieci z padaczką ma trudności w zakresie komunikacji językowej, co może mieć związek ze specyficznymi uszkodzeniami struktury odpowiedzialnej za funkcje językowe. Problemy te głównie dotyczą generowania i rozumienia mowy, przetwarzania fonologicznego oraz fluencji słownej (Nieminen, Eriksson, 2009). Dzieci z częściowymi napadami padaczkowymi w stosunku do zdrowych rówieśników charakteryzują się ograniczoną zdolnością gromadzenia informacji w magazynie pamięci długotrwałej oraz trudnościami z późniejszym przypominaniem przyswojonych wcześniej wiadomości. Występuje u nich również mniejsza sprawność i koordynacja ruchowa, które to mają swoje odzwierciedlenie w trudnościach podczas wykonywania ćwiczeń fizycznych oraz zaburzeniach grafomotoryki (Halczuk, 2005). Podsumowanie powyższych informacji i rozszerzenie w oparciu o poszczególne funkcje poznawcze zawiera poniższa tabela (Vingerhoets, 2009): Wymiary funkcjonowania poznawczego Inteligencja Uwaga Możliwy zakres zaburzenia - umiarkowane lub znaczne upośledzenie umysłowe w ciężkich rodzajach padaczki dziecięcej, - wzrastające prawdopodobieństwo obniżonej sprawności intelektualnej w padaczkach objawowych, zwłaszcza w przypadku dwupółkulowej lokalizacji uszkodzenia, w przypadku wczesnego rozpoczęcia (poniżej 5 r. ż.) lub długiego czasu trwania choroby (powyżej 30 lat) oraz lekooporności, jako konsekwencji stanów padaczkowych, - normalna lub zbliżona do normalnej inteligencja w zespołach padaczki idiopatycznej. - wyraźne zaburzenia uwagi w padaczkach objawowych (lokalizacja czołowa i skroniowa), - osłabienie uwagi u dzieci z łagodnymi objawami padaczki idiopatycznej, - spowolnienie procesów mentalnych u dzieci z częstymi napadowymi wyładowaniami czynności bioelektrycznej. Pamięć - umiarkowane i często materiałozależne deficyty pamięci epizodycznej u dzieci z padaczką skroniową, - problemy z pamięcią operacyjną występujące często u pacjentów z padaczką płata czołowego, - wzrastające prawdopodobieństwo zaburzeń pamięci w padaczkach objawowych, zwłaszcza w przypadku dwupółkulowej lokalizacji uszkodzenia, w przypadku wczesnego rozpoczęcia choroby lub długiego jej trwania oraz lekooporności jako konsekwencji stanów padaczkowych, - zaburzenia pamięci u dzieci z łagodnymi postaciami padaczki idiopatycznej. 3
4 Funkcje językowe Funkcje wzrokowo - przestrzenne Sprawność psychomotoryczna Funkcje wykonawcze - masywne zaburzenia mowy w zespole nabytej padaczki z afazją, - dysfunkcje językowe w konsekwencji operacyjnego usunięcia ogniska padaczkowego zlokalizowanego w półkuli dominującej dla mowy oraz języka, - umiarkowane trudności u dzieci z łagodnymi postaciami padaczki idiopatycznej. - zaburzenia wzrokowo przestrzenne u pacjentów z padaczką płata skroniowego i czołowego (pacjenci z padaczką ciemieniową i potyliczną brak usystematyzowanych danych). - deficyty sprawności psychomotorycznej często stwierdzane u dorosłych pacjentów i dzieci z padaczką objawową (lokalizacja czołowa i skroniowa), - spowolnienie psychoruchowe obserwowane u nowo diagnozowanych pacjentów z padaczką idiopatyczną, - spowolnienie psychoruchowe związane ze stosowaniem leków przeciwpadaczkowych. - umiarkowane zaburzenia relacjonowane u pacjentów dorosłych i dzieci z padaczką objawową (lokalizacja czołowa i skroniowa). - ograniczone umiejętności wykonawcze obserwowane u pacjentów z nowo diagnozowaną padaczką idiopatyczną. Na zaburzenie funkcji poznawczych, oprócz samego zespołu chorobowego, wpływ wywiera także stosowanie farmakoterapii, a w szczególności: rodzaj stosowanego leku, szybkość wprowadzania go do terapii, dawka, stężenie i wahanie w surowicy krwi oraz stosowanie monoterapii lub politerapii. Wydawać by się mogło, że farmakoterapia działa negatywnie na funkcje poznawcze, należy jednakże pamiętać, iż ogranicza ona negatywny wpływ choroby na stan układu nerwowego (Halczuk, 2005). Padaczka a osiągnięcia szkolne Dzieciom chorym na padaczkę trudniej jest wykorzystać w pełni swoje możliwości edukacyjne z przyczyn medycznych i społecznych. Przyczyny medyczne związane są z niepożądanym działaniem leków przeciwpadaczkowych, nawracającymi napadami oraz zmianami organicznymi w mózgu, zaburzającymi funkcje pamięci lub mowy. Przyczyny społeczne to zaniżone oczekiwania, nadopiekuńczość, zwolnienia z zajęć szkolnych. Pomimo tych utrudnień, należy przyjąć zasadę, że dzieci z padaczką powinny kontynuować normalny tok kształcenia przedszkolnego i szkolnego. Z uczęszczaniem do szkoły dziecka chorego na epilepsję wiąże się przede wszystkim dylemat rodziców - czy informować szkołę o chorobie? Większość specjalistów doradza informowanie nauczycieli o tym, jakże istotnym, fakcie. Rozmowa taka powinna się odbyć z pedagogiem lub psychologiem szkolnym i wychowawcą, którzy mogą udzielić sobie uzupełniających informacji dotyczących funkcjonowania dziecka. Nauczyciel powinien nauczyć się postępowania w przypadku wystąpienia dużego napadu, potrafić swoją postawą 4
5 dać przykład klasie, uspokoić dzieci, nie pozwolić na niewłaściwe zachowania uczniów w stosunku do osoby chorej. Dziecko z epilepsją nie może odczuwać poniżenia z powodu swej choroby i należy uczynić wszystko, aby temu zapobiec. Niedopuszczenie do desocjalizacji chorych na padaczkę jest elementem równie ważnym w całokształcie postępowania terapeutycznego, jak właściwe leczenie farmakologiczne. Ma ono największe znaczenie i największą szansę powodzenia u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Dziecko z padaczką nie może być skazane na bierność czy wyizolowanie. Należy rozwijać jego aktywność w zależności od wykazywanych zainteresowań, gdyż to pomoże dzieciom zlikwidować poczucie mniejszej wartości spowodowane chorobą. Większość trudności szkolnych dzieci z padaczką ma charakter niespecyficzny. Ich źródłem są bowiem te same zaburzenia rozwoju i te same niekorzystne warunki środowiskowe, które są przyczyną niepowodzeń rówieśników nie chorujących na padaczkę. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę tę część dzieci, u których występuje degradacja intelektualna, dotycząca ogólnego poziomu umysłowego, czy też zaburzeń cząstkowych (np. upośledzenie koordynacji wzrokowo ruchowej, koncentracji uwagi, osłabienia pamięci), to należy tu podkreślić rolę indywidualizowania pracy z uczniem. Konkretne formy pomocy będą zależały od diagnozy psychologiczno pedagogicznej. Różnorodność zaburzeń wymaga w każdym przypadku odrębnych ćwiczeń. Dlatego też dla dzieci chorych na padaczkę należy zaplanować zajęcia korekcyjno - kompensacyjne oraz ćwiczenia w zespole wyrównawczym. Zajęcia te dotyczyć muszą nie tylko zdobywania umiejętności i wiadomości, ale również właściwego kontaktu z rzeczywistością, osiągania dojrzałości emocjonalnej i społecznej dzieci. W tym przypadku bardzo ważne jest stosowanie metod wspierających, takich jak, np.: terapia integracji sensorycznej A. Jeana Ayersa, Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne gimnastyka mózgu- kinezjologia edukacyjna Paula Dennisona, metoda Bon Deport - rehabilitacja psychomotoryczna ( Dobrego Startu ); gimnastyka twórcza Rudolfa Labama; muzykoterapia. Trudności w nauce dzieci epileptycznych powodują, że w procesie usprawniania należy im proponować zadania powtarzane, etapy do siebie zbliżone. Aby uniknąć nudy, należy je jednak różnicować, łącząc wyuczony element z innymi okolicznościami muzykę z gestem, gest ze słowem. Aby dziecko się nie zniechęcało, zawsze po dokonanym wysiłku powinno zobaczyć rezultat swojej pracy. Ponadto nie należy z zasady zwalniać dziecka z zajęć wychowania fizycznego (oprócz dzieci z wrażliwością na hiperwentylację w badaniu EEG), ani zabaw i zajęć ruchowych w grupie rówieśników. Należy jedynie dbać o to, aby nie dopuszczać do nadmiernego obciążenia fizycznego i psychicznego. Aktywność umysłowa i umiarkowanie fizyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia napadów. Podsumowanie Biorąc powyższe informacje pod uwagę należy zauważyć, że niepowodzenia szkolne są wśród dzieci z padaczką zjawiskiem częstym. Początek ich pojawienia się zazwyczaj związany jest ze wczesnym etapem padaczki, niektórzy badacze twierdzą, że pojawienie się trudności w nauce poprzedza występowanie napadów. Czynniki psychospołeczne mogą tutaj natomiast pełnić funkcję ochronną przed nasilającymi się trudnościami szkolnymi. Należą do nich chociażby pozytywne nastawienie dziecka, motywacja do wysiłku poznawczego, wsparcie (ale nie wyręczanie) ze strony najbliższego otoczenia (Austin, Dunn, 2009). Opracowały : Ewa Turczyn Iskrzak psycholog Jowita Kostrubała - pedagog 5
6 Bibliografia: 1. Austin, J. K., Dunn D. W. (2009).Osiągnięcia szkolne. W: C. Steven, S. C. Schachter, G. L.Holmes, D.G.A Kasteleijn - Nolst Trenite (red.), Padaczka. Aspekty behawioralne w teorii i praktyce. Lublin: Wydawnictwo Czelej. 2. Domańska Pakieła, D. (2013).Nowe perspektywy terapii padaczki. W: D. Dunin Wąsowicz (red.), Definicja napadu padaczkowego i padaczki. Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska. 3. Dunin Wąsowicz, D. (2013). Definicja napadu padaczkowego i padaczki. Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska. 4. Halczuk, I. (2005). Wpływ nowych leków przeciwpadaczkowych na funkcje poznawcze. Farmakoter. Psychiat. Neurol., 4, Hulek A. (red.) Pedagogika rewalidacyjna. Warszawa PWN 1977, 6. Jóźwiak, S., Kotulska, K. (2005). Padaczka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 7. Kaczorowska, M. (2013). Inne metody leczenia padaczki. W: D. Dunin Wąsowicz (red.), Definicja napadu padaczkowego i padaczki. Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska. 8. Mazurkiewicz Bełdzińska, M. (2011). Epidemiologia padaczki u dzieci. W: A. Szczudlik, J. Jędrzejczak, M. Mazurkiewicz Bełdzińska (red.), Padaczka. Tom 1.Warszawa: Wydawnictwo Medyczne Termedia. 9. Mojs, E.(2001).Ocena funkcji poznawczych u dzieci i młodzieży z padaczką leczonych lamotryginą lub wigabatryną w systemie mono- lub politerapii. Epileptologia, 2, Mojs, E., Gajewska, E., Głowacka M. D., Samborski W. (2007). Występowanie zaburzeń poznawczych i emocji w padaczce i ich implikacje dla terapii. Rocznik Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 53, 3, Nieminen, P., Eriksson, J. (2009). Uczenie się i zachowanie: funkcje neuropoznawcze u dzieci. W: C. Steven S. C. Schachter, G. L. Holmes, D.G.A Kasteleijn - Nolst Trenite, (red.), Padaczka. Aspekty behawioralne w teorii i praktyce. Lublin: Wydawnictwo Czelej. 12. Obuchowska I. (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa WSiP 1991, 13. Papierkowski A. (red.) Choroby wieku rozwojowego. Warszawa PZWL Steinborn, B. (2008). Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcej: padaczka wieku rozwojowego i mózgowe porażenie dziecięce możliwości diagnostyczne i lecznicze. Family Medicyne & Primary Care Review 10,1, Talarska, D. (2005). Wpływ choroby na funkcjonowanie dzieci z padaczką. Pielęg. Pol., 1 (19), Vingerhoets, G., (2009).Funkcje poznawcze. W: C. Steven, S. C. Schachter, G. L. Holmes, D. G. A Kasteleijn - Nolst Trenite (red.), Padaczka. Aspekty behawioralne w teorii i praktyce. Lublin: Wydawnictwo Czelej. 6
Dziecko z padaczką w szkole. Patrycja Harat-Smętek
Dziecko z padaczką w szkole Patrycja Harat-Smętek Definicja padaczki Padaczka jest zaburzeniem czynności mózgu, które cechuje się trwałą skłonnością do napadów padaczkowych wraz z neurobiologicznymi, poznawczymi,
Bardziej szczegółowoFormy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni:
Formy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni: Diagnozowanie poziomu rozwoju, potrzeb i możliwości oraz zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych dzieci młodzieży: Badanie
Bardziej szczegółowoROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Bardziej szczegółowoOrzecznictwo w procesie diagnozy FASD
Orzecznictwo w procesie diagnozy FASD Barbara Woszczyna Tomaszowice 2015r. Według brytyjskiego raportu Warnocka, około 20% populacji uczniów to dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (Children with
Bardziej szczegółowoPadaczka lekooporna - postępowanie. Joanna Jędrzejczak Klinika Neurologii i Epileptologii, CMKP Warszawa
Padaczka lekooporna - postępowanie Joanna Jędrzejczak Klinika Neurologii i Epileptologii, CMKP Warszawa Definicja padaczki lekoopornej Nie ma padaczki lekoopornej, są lekarze oporni na wiedzę Boenigh,
Bardziej szczegółowoNasze oddziaływania edukacyjno-wychowawcze
Zajęcia obowiązkowe, dodatkowe, wspomagające i specjalistyczne W przedszkolu realizowana jest podstawa programowa w formie różnorodnych sytuacji edukacyjno wychowawczych, z których dominującą jest zabawa.
Bardziej szczegółowoUczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Rozpoznawanie potrzeb Formy pomocy
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Rozpoznawanie potrzeb Formy pomocy Identyfikowanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: NEUROLOGOPEDIA Z ELEMENTAMI AUDIOLOGII I FONIATRII Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów
Bardziej szczegółowoPrzyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji
Przyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji Dr Teresa Opolska Polskie Towarzystwo Dysleksji Fakty i kontrowersje wokół dysleksji
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoŻabno, dnia r.
Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)
Bardziej szczegółowoNazwa przedmiotu: Rok studiów: Forma zajęć: Liczba godzin: PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania dziecka niesłyszącego.
Nazwa przedmiotu: Pedagogika specjalna Rok studiów: II rok, pierwszego stopnia, pedagogika, WSE UAM Forma zajęć: konwersatoria Liczba godzin: 15 PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania
Bardziej szczegółowoModuł I. Problemy rozwoju i samorealizacji człowieka 40 godz. (10 wykłady, 10 ćwiczenia audytoryjne, 20 ćwiczeń laboratoryjne).
OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych i laboratoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu terapii pedagogicznej - 5 zadań. Tematyka i terminy realizacji:
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK nr 5 do STATUTU ORGANIZACJA POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU I SZKOLE ROZDZIAŁ I PODSTAWY PRAWNE 1 ROZPORZĄDZENIE
ZAŁĄCZNIK nr 5 do STATUTU ORGANIZACJA POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU I SZKOLE ROZDZIAŁ I PODSTAWY PRAWNE 1 ROZPORZĄDZENIE Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoAkademia Rozwoju Małego Dziecka
Aktualnie zbieram grupy na następujące zajęcia: Akademia Rozwoju Małego Dziecka 1. Maluszkowo - zajęcia dla dzieci do 2 roku życia - czas trwania zajęć: 45 minut / dziecko+dorosły opiekun zajęcia stymulujące
Bardziej szczegółowoRegulamin organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej
Załącznik do Zarządzenie Dyrektora Nr 4/2013 z dnia 2.09.2013 r. Regulamin organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej Szkoła Podstawowa nr 29 w Rybniku przy Zespole Szkolno Przedszkolnym nr 4 w Rybniku,
Bardziej szczegółowoOpracowała: Monika Haligowska
Kwalifikacja i orzekanie odnośnie dzieci niezdolnych do nauki w szkołach masowych. Podstawy prawne, rola psychologa, rola poradni w kwalifikowaniu do szkół specjalnych. Opracowała: Monika Haligowska Podstawy
Bardziej szczegółowoRozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce
Rozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce Znaczenie zapisu EEG w rozpoznaniu i leczeniu EEG wspiera kliniczne rozpoznanie padaczki, ale na ogół nie powinno stanowić podstawy rozpoznania wobec
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne
WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne uwarunkowania wypowiedzi językowych. K_W03 Posiada usystematyzowaną
Bardziej szczegółowoOFERTA POMOCY DLA UCZNIÓW Oferta zajęć grupowych. od I do IV (wg hramonogramu)
OFERTA POMOCY DLA UCZNIÓW Oferta zajęć grupowych Lp. Tytuł zajęć Termin realizacji Max. Liczba osób (forma zamknięta/otwarta) 1. Widzę, słyszę, czuję WIEM terapia od I do IV 2018 Dzieci od 6 do 7 r.ż.
Bardziej szczegółowoUPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow Upośledzenie umysłowe Obniżenie sprawności umysłowej powstałe w okresie rozwojowym. Stan charakteryzujący się istotnie niższą od przeciętnej ogólną
Bardziej szczegółowoZEBRANIE DLA RODZICÓW ROK SZKOLNY 2018/2019 POMOC PSYCHOLOGICZNO
ZEBRANIE DLA RODZICÓW ROK SZKOLNY 2018/2019 POMOC PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNA RYBNIK DN. 4.09.2018 ŹRÓDŁO: PREZENTACJĘ PRZYGOTOWANO NA PODSTAWIE: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ Z DNIA 9 SIERPNIA
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoOrganizowanie i udzielanie uczniom pomocy psychologiczno pedagogicznej. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Bytowie
Organizowanie i udzielanie uczniom pomocy psychologiczno pedagogicznej Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Podstawy prawne - rozporządzenia: 1. GIMNAZJA SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE WYDANE NA PODSTAWIE USO
Bardziej szczegółowoCZEGO RODZICE NIE WIEDZĄ O SWOICH DZIECIACH A WIEDZIEĆ POWINNI?
CZEGO RODZICE NIE WIEDZĄ O SWOICH DZIECIACH A WIEDZIEĆ POWINNI? mgr Magdalena Jabłońska mgr Dorota Orłowska 1 DLACZEGO RODZICE NIE MAJĄ WIEDZY O ISTOTNYCH PROBLEMACH SWOICH DZIECI? brak czasu mało doświadczeń
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Medyczna, Wydział Ogólnomedyczny Fizjoterapia Drugi Praktyczny. Pedagogika specjalna. mgr D. Wyrzykowska - Koda
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoProcedura udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w Zespole Szkolno Przedszkolnym nr 7 wwarszawie
Procedura udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w Zespole Szkolno Przedszkolnym nr 7 wwarszawie Podstawa prawna: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( tj. Dz. U.
Bardziej szczegółowoRegulamin. organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w Szkole Podstawowej w Ulhówku
Regulamin organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w Szkole Podstawowej w Ulhówku Szkoła Podstawowa im. Stanisława Staszica w Ulhówku udziela i organizuje uczniom uczęszczającym do szkoły, ich rodzicom
Bardziej szczegółowoMetody diagnozowania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym
Metody diagnozowania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym Jadwiga Mielczarek j.mielczarek@womczest.edu.pl Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2017/2018 Wdrażanie
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia29 kwietnia 2011 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNY Na podstawie rozp. MEN z dnia
INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNY Na podstawie rozp. MEN z dnia 28.08.2017 DANE UCZNIA imię (imiona) i nazwisko ucznia data urodzenia miejsce zamieszkania Rok szkolny Klasa Wychowawca Data
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian
WIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian demograficznych w aspekcie stanu zdrowia populacji osób starszych.
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9
SPIS TREŚCI Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 CZĘŚĆ I RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE 1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych Andrzej Twardowski... 18 1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny...
Bardziej szczegółowoWrocław r.
Wrocław 29.11.2017 r. 1 Podstawy prawne PLACÓWKA przedszkola szkoły podstawowe szkoły ponadpodstawowe ROZPORZĄDZENIE ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad
Bardziej szczegółowoBlok: Terapia i wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży Metoda SI we wspomaganiu rozwoju. Wprowadzenie do zagadnienia.
Blok: Terapia i wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży Metoda SI we wspomaganiu rozwoju. Wprowadzenie do zagadnienia. Magdalena Charbicka terapeuta integracji sensorycznej, oligofrenopedagog, terapeuta
Bardziej szczegółowoSZKOLNY SYSTEM POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ W RADZIĄDZU
SZKOLNY SYSTEM POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ W RADZIĄDZU Podstawa prawna Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013r.w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Bardziej szczegółowoUczeń niepełnosprawny w szkole ogólnodostępnej. Nowe regulacje prawne zawarte zostały w rozporządzeniach:
Opracowała Ewa Materka, psycholog Uczeń niepełnosprawny w szkole ogólnodostępnej Budowanie systemu wsparcia oraz organizacja pomocy psychologiczno pedagogicznej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Bardziej szczegółowoJustyna Michałowska. Program dla dziecka przewlekle chorego w przedszkolu
Justyna Michałowska Program dla dziecka przewlekle chorego w przedszkolu Program dla dziecka przewlekle chorego w przedszkolu Justyna Michałowska psycholog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Śremie,
Bardziej szczegółowoProcedura udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w Zespole Szkolno Przedszkolnym nr 7 w Warszawie
Procedura udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w Zespole Szkolno Przedszkolnym nr 7 w Warszawie Podstawa prawna: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( tj. Dz. U.
Bardziej szczegółowoPROCEDURA UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLGICZNO PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W CZĘSTOCHOWIE
PROCEDURA UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLGICZNO PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W CZĘSTOCHOWIE Podstawa prawna: - Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie udzielania i organizacji pomocy
Bardziej szczegółowoSZKOLNY ZESPÓŁ DO SPRAW SPECJALNYCH POTRZEB EDUKACYJNYCH UCZNIÓW - PLAN PRACY -
SZKOLNY ZESPÓŁ DO SPRAW SPECJALNYCH POTRZEB EDUKACYJNYCH UCZNIÓW - PLAN PRACY - I. W skład zespołu wchodzą nauczyciele prowadzący zajęcia edukacyjne w danej klasie, wychowawcy klas, pedagog szkolny oraz
Bardziej szczegółowoPROCEDURY UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ W LUBOWIDZU
Załącznik Nr 1 do zarządzenia Dyrektora Zespołu Szkół w Lubowidzu z dnia 7 września 2015r. PROCEDURY UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ W LUBOWIDZU Podstawa prawna:
Bardziej szczegółowoIndywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny opracowany na podstawie dokonanej WOPFU z dnia...
Załącznik nr 5 do Procedur organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny opracowany na podstawie dokonanej WOPFU z dnia... Imię nazwisko ucznia..
Bardziej szczegółowoPomoc psychologiczno-pedagogiczna dla uczniów
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla uczniów Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana uczniowi ze względu na jego indywidualne potrzeby edukacyjne, wynikające w szczególności: z niepełnosprawności,
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną
Nazwa kierunku: Psychologia zdrowia Poziom: jednolite studia magisterskie Cykl kształcenia: 2019/2020 do 2023/2024 PLAN STUDIÓW ROK: I (19/20) Nazwa modułu/ przedmiotu Psychologia ogólna 5 70 40 30 Egzamin
Bardziej szczegółowoPOMOC PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNA
POMOC PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 15 W ŻORACH Żory, 10 września 2018 r. Opracowały: Agnieszka Adamczyk Agnieszka Fajkier ORGANIZACJA I UDZIELANIE POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ
Bardziej szczegółowoZajęcia specjalistyczne w PSP nr 4 w Świdwinie w roku szkolnym 2018/2019
Zajęcia specjalistyczne w PSP nr 4 w Świdwinie w roku szkolnym 2018/2019 W naszej szkole prowadzone są: 1. ZAJĘCIA DYDAKTYCZNO WYRÓWNAWCZE. 2. ZAJĘCIA REWALIDACYJNE. 3. ZAJĘCIA KOREKCYJNO KOMPENSACYJNE.
Bardziej szczegółowoRegulamin organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Regulamin organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Szkoła Podstawowa nr 65 im. Gustawa Morcinka w Katowicach udziela i organizuje uczniom uczęszczającym do szkoły, ich rodzicom oraz nauczycielom
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W GIMNAZJUM IM. AGATY MRÓZ- OLSZEWSKIEJ W BOBOLICACH
Załącznik 1 PROCEDURA ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W GIMNAZJUM IM. AGATY MRÓZ- OLSZEWSKIEJ W BOBOLICACH Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada
Bardziej szczegółowoDziałania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej na rzecz przedszkoli i szkół w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego
Działania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej na rzecz przedszkoli i szkół w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego Katarzyna Staszczuk DYREKTOR PP P w Ostrołęce Publiczna placówka
Bardziej szczegółowoCele wystąpienia. Usystematyzowanie wiedzy dotyczącej przepisów o realizacji pomocy psychologicznopedagogicznej
ZMIANY PRAWNE W ORGANIZOWANIU POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W WYCHOWANIU PRZEDSZKOLNYM KATARZYNA SZCZEPKOWSKA-SZCZĘŚNIAK NAUCZYCIEL KONSULTANT MSCDN WYDZIAŁ W WARSZAWIE Cele wystąpienia Usystematyzowanie
Bardziej szczegółowoPodstawowym celem oddziaływań rewalidacyjnych jest rozwój i aktywizowanie
Rewalidacja - to termin pochodzenia łacińskiego (re znów, validus mocny, silny) oznacza oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazem. Pojęcia rewalidacja
Bardziej szczegółowoZaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska
Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego
Bardziej szczegółowoCzy to smutek, czy już depresja?
Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla
Bardziej szczegółowoArkusz indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego w kontekście nowych regulacji prawnych Romana Cybulska, Barbara Łaska 1
Arkusz indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego w kontekście nowych regulacji prawnych Romana Cybulska, Barbara Łaska 1 Lp. 1 2 INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNY dla ucznia realizującego
Bardziej szczegółowo& / &!!!& ODOWS&A-»ZD\ChJCJC. Metoda integracji. sensorycznej. we wspomaganiu rozwoju mi. \dzieci z uszkodzeniami ^ lu nerwowego m
& / &!!!& ODOWS&A-»ZD\ChJCJC Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mi \dzieci z uszkodzeniami ^ lu nerwowego m i - i \ \ 'Ą \ A H/?fi U Metoda integracji sensoryczniej we wspomaganiu
Bardziej szczegółowoZdrowotnych odpowiadające świadczeniu gwarantowanemu. Kody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów. chorobę lub stany podobne (Z03).
Dziennik Ustaw 5 Poz. 1386 Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. (poz. 1386) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6. Porada lekarska diagnostyczna
Załącznik nr 6 Wykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych psychiatrycznych i leczenia środowiskowego (domowego) oraz warunki realizacji tych świadczeń L.p. Nazwa świadczenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA
PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA Cel studiów: Celem studiów jest przygotowanie słuchaczy do zawodu logopedy terapeuty z zakresu diagnozy, terapii mowy i wymowy pracującego z dziećmi, młodzieżą
Bardziej szczegółowoInformacje ogólne o kierunku studiów
Informacje ogólne o kierunku studiów Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Liczba semestrów i liczba punktów ECTS konieczna do ukończenia studiów na danym poziomie Profil kształcenia Formy studiów
Bardziej szczegółowoMałgorzata Spendel Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis Katowice
SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE DZIECI I MŁODZIEŻY Małgorzata Spendel Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis Katowice Specjalne potrzeby edukacyjne - SPE Specjalne potrzeby edukacyjne to takie potrzeby,
Bardziej szczegółowoZałącznik do protokołu z posiedzenia Rady Pedagogicznej z dnia 28 września 2015 r.
1 Załącznik do protokołu z posiedzenia Rady Pedagogicznej z dnia 28 września 2015 r. Regulamin udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoOśrodek Rozwoju Edukacji
Ośrodek Rozwoju Edukacji Karta Indywidualnych Potrzeb Ucznia Termin założenia karty 20.09.2011r. IMIĘ (IMIONA) I NAZWISKO Ucznia Kamil klasa IV Nazwa przedszkola/szkoły lub placówki zakładającej Kartę.
Bardziej szczegółowoPROCEDURY UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. STEFANA CZARNIECKIEGO W CZARNEJ
PROCEDURY UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. STEFANA CZARNIECKIEGO W CZARNEJ Podstawa prawna: - Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013
Bardziej szczegółowoWielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko jest w pełni gotowe, by sprostać wymaganiom jakie niesie za sobą szkoła.
O GOTOWOŚCI SZKOLNEJ Rozpoczęcie nauki szkolnej to bardzo ważny moment w życiu każdego dziecka. Pójście do szkoły poprzedzone jest rocznym obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym, któremu podlegają wszystkie
Bardziej szczegółowoAneks do Statutu Gimnazjum Nr 3 w Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 1 w Mielcu przyjęty uchwałą RP nr 5 w dniu r.
Aneks do Statutu Gimnazjum Nr 3 w Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 1 w Mielcu przyjęty uchwałą RP nr 5 w dniu 27.04.2011 r. Zgodnie z rozporządzeniem MEN z 17.11.2010 w sprawie zasad udzielania pomocy
Bardziej szczegółowoPrzedszkoh nr 2 w Jelczu-Lasko w i c a c h Jelcz-Laskowice, ul. Liliowa 3 NIP , REGON
Przedszkoh nr 2 w Jelczu-Lasko w i c a c h 55-220 Jelcz-Laskowice, ul. Liliowa 3 NIP 9121926483, REGON 380473273 POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA UDZIELANA DZIECIOM PRZEZ NAUCZYCIELI PODCZAS PRACY W GRUPIE
Bardziej szczegółowo12. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole udzielana jest z inicjatywy: 1) ucznia; 2) rodziców (opiekunów prawnych) ucznia; 3) nauczyciela,
W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał, aby więc poprzez wszystko co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej
Bardziej szczegółowoModuł IIIb. Rozpoznawanie ryzyka występowania specyficznych trudności w uczeniu się. Wg materiałów prof. Marty Bogdanowicz
Moduł IIIb Rozpoznawanie ryzyka występowania specyficznych trudności w uczeniu się Wg materiałów prof. Marty Bogdanowicz (prezentacja wykorzystana na kursie e-learningowym nt. Rozpoznawanie ryzyka dysleksji
Bardziej szczegółowoNiepowodzenia szkolne. Przyczyny, skutki, zapobieganie.
Literka.pl Niepowodzenia szkolne. Przyczyny, skutki, zapobieganie. Data dodania: 2012-02-10 14:11:17 Autor: Anna Bajorek W referacie przedstawione zostało zagadnienie niepowodzeń szkolnych dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowoDziałalność diagnostyczna
OFERTA PORADNI PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W MAKOWIE MAZOWIECKIM dla Przedszkoli, Szkół i Placówek z terenu działania Poradni na rok szkolny 2017/2018 Niniejsza oferta zawiera propozycje działań Poradni
Bardziej szczegółowoJak dokumentować realizację wczesnego wspomagania rozwoju dziecka?
Jak dokumentować realizację wczesnego wspomagania rozwoju dziecka? mgr Aneta Żurek zurek@womczest.edu.pl Rozwiązania w przepisach wydanych na podstawie Prawa oświatowego Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia
Bardziej szczegółowoPROCEDURY ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ ZAWODOWYCH NR 2 IM. DR. A. TROCZEWSKIEGO W KUTNIE
Zespół Szkół Zawodowych Nr 2 im. dr. A. PROCEDURY ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ ZAWODOWYCH NR 2 IM. DR. A. TROCZEWSKIEGO W KUTNIE PODSTAWY PRAWNE: 1. Rozporządzenie
Bardziej szczegółowoObowiązujące od 1 września 2017 r.
ZMIANY W SPRAWIE UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH, SZKOŁACH I PLACÓWKACH Obowiązujące od 1 września 2017 r. Opracowano na podstawie Rozporządzenia
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZACJI KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO W SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W STRĄCZNIE
PROCEDURA ORGANIZACJI KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO W SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W STRĄCZNIE Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz.
Bardziej szczegółowodr n. med. Magdalena Trzcińska
DZIECKO Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 (CHOROBĄ RECKLINGHAUSENA): NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY Z PERSPEKTYWY PSYCHOLOGICZNEJ dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy
Bardziej szczegółowoOferta szkoleń doskonalących proponowanych przez CDN w Sosnowcu na rok szkolny 2016 / 2017 luty czerwiec 2017
Oferta szkoleń doskonalących proponowanych przez na rok szkolny 2016 / 2017 luty czerwiec 2017 Zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, logopedyczne, praca z uczeń ze specjalnym potrzebami edukacyjnymi 262 Gimnastyka
Bardziej szczegółowoWrocławska Edukacja. Dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli r.
Wrocławska Edukacja Dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli 2019 r. Podstawa prawna Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 i 2245) art. 70a W budżetach
Bardziej szczegółowoKody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych odpowiadające. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
Dziennik Ustaw 35 Poz. 1386 Załącznik nr 4 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH DZIENNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji
Bardziej szczegółowoHalina Flisiak - Antonijczuk Diagnostyka i leczenie całościowych zaburzeń rozwoju
Halina Flisiak - Antonijczuk Diagnostyka i leczenie całościowych zaburzeń rozwoju Badanie przeprowadzono w ramach Programu Rządowego Wczesna, wielospecjalistyczna, kompleksowa i ciągła pomoc dziecku zagrożonemu
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe. Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną - Oligofrenopedagogika
Studia Podyplomowe Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną - Oligofrenopedagogika I. Informacje ogólne II. III. IV. Rekrutacja Charakterystyka studiów kwalifikacyjnych Program
Bardziej szczegółowoPROCEDURY UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ NR 6 IM. MACIEJA RATAJA W EŁKU
PROCEDURY UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ NR 6 IM. MACIEJA RATAJA W EŁKU Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013
Bardziej szczegółowoIndywidualny Program Edukacyjno - Terapeutyczny dla dziecka, ucznia z niepełnosprawnością
Indywidualny Program Edukacyjno - Terapeutyczny dla dziecka, ucznia z niepełnosprawnością mgr Aneta Żurek zurek@womczest.edu.pl Specjalne potrzeby edukacyjne: Pojęcie: specjalne potrzeby edukacyjne pojawiło
Bardziej szczegółowoLp. Opis Wymagania/kwalifikacje Miejsce usługi
Załącznik nr 6 do SIWZ Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Zakup usługi edukacyjnej w ramach projektu "Indywidualizacja
Bardziej szczegółowoPRAWNE ASPEKTY POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ. Szczecin, r.
PRAWNE ASPEKTY POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ Szczecin, 28.11.2018r. 1 ŹRÓDŁA KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA - wyznacza standardy praw dziecka, określając jednocześnie zobowiązania Państw-Stron Konwencji.
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W PUNKCIE PRZEDSZKOLNYM NASZE DZIECI
PROCEDURA ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W PUNKCIE PRZEDSZKOLNYM NASZE DZIECI Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie MEN z dnia 30kwiecień 2013r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy
Bardziej szczegółowoPROCEDURA UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKOLNO GIMNAZJALNYM NR 7 W RADOMSKU
PROCEDURA UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKOLNO GIMNAZJALNYM NR 7 W RADOMSKU Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE
PROCEDURA ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno w publicznych
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY PEDAGOGA SPECJALNEGO Szkoły Podstawowej im. Janusza Korczaka W Kleszczowie na rok szkolny 2019/ 2020
PLAN PRACY PEDAGOGA SPECJALNEGO Szkoły Podstawowej im. Janusza Korczaka W Kleszczowie na rok szkolny 2019/ 2020 Zadania Cele szczegółowe i formy realizacji Termin realizacji Diagnozowanie uczniów, w tym
Bardziej szczegółowoZajęcia specjalistów TERAPIA LOGOPEDYCZNA
Zajęcia specjalistów TERAPIA LOGOPEDYCZNA Prawidłowy rozwój mowy uwarunkowany jest właściwym rozwojem intelektualnym, fizycznym i emocjonalnym. Opanowanie właściwej techniki mówienia, wyraziste wymawianie
Bardziej szczegółowoPROCEDURA REGULUJĄCA ZASADY UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. ADAMA MICKIEWICZA W ŻYRZYNIE
Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 16/2012 Dyrektora Szkoły z dnia 15 marca 2012r. w sprawie wprowadzenia do realizacji Procedury regulującej zasady udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Rehabilitacja dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością: teoria i możliwości praktyczne. Moduł 190.: Niepełnosprawność intelektualna
Bardziej szczegółowoWCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ
WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ Wrocław, 5 kwietnia 2008 I. WCZESNA INTERWENCJA 1. CELE 2. KORZYŚCI II. MODEL OPIEKI NAD MAŁYMI DZIEĆMI Z ZABURZENIAMI
Bardziej szczegółowoZASADY ORGANIZACJI I UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH, SZKOŁACH I PLACÓWKACH. Krakowska Małgorzata
ZASADY ORGANIZACJI I UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH, SZKOŁACH I PLACÓWKACH Krakowska Małgorzata REGULACJE PRAWNE Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZACJI
PROCEDURA ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI NR 11 IM. BOLESŁAWA CHROBREGO W PŁOCKU 1 Cel procedury Określenie zasad udzielania i organizacji
Bardziej szczegółowoPOJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W roku 1980 Światowa Organizacja Zdrowia opracowała i opublikowała definicję niepełnosprawności w Międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, upośledzeń i niepełnosprawności.
Bardziej szczegółowo