PROGRAM AUTORSKI EDUKACJI EKOLOGICZNEJ DLA DRUGIEGO ETAPU KSZTAŁCENIA

Transkrypt

1 PROGRAM AUTORSKI EDUKACJI EKOLOGICZNEJ DLA DRUGIEGO ETAPU KSZTAŁCENIA Edukacja ekologiczna stwarza sytuacje dydaktyczne, umożliwiające spójną realizację celów nauczania i wychowania. Osiągnięcie celów dydaktycznych możliwe jest dzięki nauczaniu zintegrowanemu przyrody, sztuki, historii, języka polskiego, religii i techniki. Niektóre zagadnienia wychowawca realizuje na godzinach wychowawczych lub jako opiekun projektu dydaktycznego. Treści i cele programu można też włączyć w planowanie pracy nauczyciela w czasie zielonej szkoły. Program składa się z III modułów: 1. Mój dom. 2. Najbliższe środowisko: dzielnica, w której mieszkam i uczę się. 3. Powietrze woda gleba. Program pozwala na kształtowanie umiejętności i postaw uczniów z uwzględnieniem ich aktywności. Umożliwia im poznanie świata w jego jedności i złożoności, wspomaga ich samodzielność, inspiruje ich do wyrażania własnych przeżyć, rozbudza ich ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji. Cele ogólne Uświadomienie zagrożeń środowiska przyrodniczego, występujących w miejscu zamieszkania. Budzenie szacunku do przyrody. Zadania Tworzenie warunków do poznawania współzależności między różnymi składnikami środowiska oraz rozumienie przyczyn i skutków ingerencji człowieka w świat przyrody. Kształtowanie proekologicznej motywacji uczniów. Szczegółowe cele edukacyjne Kl. IV Mój dom Rozumienie terminu zdrowe środowisko domowe ; Poznanie elementów tworzących zdrowy dom; Poznanie niektórych substancji niszczących warstwę ozonową; Zbieranie informacji o swoim miejscu pracy i porównanie ze standardami; Określenie rodzajów odpadków produkowanych w domu; Rozumienie możliwości segregacji odpadów; Wykazanie na przykładach sposobów oszczędzania wody w domu; Umiejętność wskazania czynników, które sprzyjają hodowli zwierząt domowych; Przekonanie, że pomoc drugiej osobie to wielka sprawa ; Rozumienie znaczenia stroików świątecznych w życiu lasów i nie tylko; Umiejętność planowania, przewidywania, współpracy w grupie; Rozumienie znaczenia domowych zwierząt i roślin w tworzeniu przyjaznego klimatu domowego. 1

2 Kl. V Najbliższe środowisko: dzielnica, w której mieszkam i uczę się Analizowanie stanu środowiska w okolicy szkoły oraz miejsca zamieszkania; Wskazywanie miejsc silnie przekształconych przez człowieka, w których zmieniło się życie organizmów. Umiejętność rozróżniania zasobów przyrody odnawialnych i nieodnawialnych; Rozpoznawanie pospolitych roślin i zwierząt żyjących w najbliższej okolicy, szkoły i miejsca zamieszkania; Umiejętność korzystania z kluczy dydaktycznych i atlasów; Praktyczne obserwowanie życia ulicy; Rozumienie znaczenia ogródków kwiatowych i warzywnych; Kształtowanie pozytywnego stosunku do zwierząt bezdomnych; Znajomość roślin najbliższego środowiska i ich przydatności w środowisku; Wskazanie zależności między ilością starych drzew oraz dziurawych wież i strychów a liczbą sów i dzięciołów; Znajomość występujących roślin i zwierząt chronionych; Poznanie i rozumienie skutków działania mieszkańców na zanieczyszczenia środowiska lokalnego; Umiejętność inwentaryzowania stosowanych form ochrony środowiska, np. w gminie, powiecie...; Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska; Poznanie wyższości krajobrazu naturalnego nad sztucznym; Znajomość dobrodziejstw rekultywacji zdegradowanych ekosystemów lądowych; Zdobywanie umiejętności planowania czynnego wypoczynku; Dostrzeganie problemu składowania i segregacji śmieci; Przygotowanie do uczestnictwa w życiu społeczności samorządowej; Przekonanie do sadzenia drzew odpornych na zanieczyszczenia Umiejętne prowadzenie dokumentacji Budowanie świadomości ekologicznej Umiejętność pracy metodą projektów (praca w grupie); Poznanie organizacji proekologicznych w rejonie, np. w powiecie czy gminie; Udział w realizacji zadań przez udział w kulturze ekologicznej. Kl. VI Powietrze woda gleba Zbieranie informacji o źródłach zanieczyszczeń; Poznanie czynników powodujących degradację gleby; Zaznajomienie z ujemnymi skutkami komunikacji i działalności przemysłowej; Przedstawienie sposobów zabezpieczania terenów zurbanizowanych przed szkodliwym oddziaływaniem przemysłu i transportu; Poznanie efektu cieplarnianego; Poznanie prostych zależności między zdrowym środowiskiem a wypadkami i katastrofami; Zapoznanie się z przyczynami zanieczyszczeń Bałtyku oraz lokalnego zbiornika wodnego; Obserwowanie eutrofizacji; Dostrzeganie błędów w gospodarowaniu ziemią; Badanie wpływu zanieczyszczenia powietrza na stan roślinności Poznanie biologicznych wskaźników zanieczyszczeń atmosfery Dokumentowanie prac, obserwacji, sporządzanie notatek Umiejętność pracy w zespole. 2

3 Materiał nauczania związany z celami edukacyjnymi Kl. IV Mój dom Zdrowe środowisko domowe Kolorystyka wnętrz i wyposażenia; Zdrowe farby, tapety, wykładziny, kleje...; Klimat rodzinny tworzony przez domowników; Właściwa komunikacja społeczna; Odpowiedzialność za rodzeństwo i rodziców; Domowe hałasy. Kosmetyki i chemia gospodarcza: o Freony i inne substancje niszczące warstwę ozonową; o Wyroby: kosmetyczne, perfumeryjne, chemii gospodarczej; o Opakowania aerozolowe o Freon jako czynnik chłodzący w lodówkach i zamrażarkach. Moje miejsce pracy: o Dobór mebli np. biurka, krzesełka; czy mam właściwe oświetlenie? o Kto lubi i dlaczego przebywać w moim kąciku pracy? Odpadki: o Jakie w moim domu produkujemy odpadki? o Jak je segregujemy? o Jakie preferujemy opakowania towarów? Jak ratować wodę w domu zmniejszenie zanieczyszczenia wody podczas jej użytkowania: o W łazience; o W kuchni; o Jakich używać środków chemicznych; Jakich używać ręczników Mój dom ostoją dla zwierząt i oazą dla roślin Jakie hodujemy zwierzęta i rośliny Jak o nie dbamy? Czy znamy ich wymagania? Dlaczego warto hodować zwierzęta i rośliny pokojowe? Udział w kulturze ekologicznej: o Pomoc samotnej osobie przy prowadzeniu ogródka kwiatowego lub działki; o Wykonanie świątecznych stroików tzw. Ekologicznych choinek; Pierwszy Dzień Wiosny dzień podarowany żabom. Kl. V Najbliższe środowisko: dzielnica, w której mieszkam i uczę się Znam miejsce, w którym mieszkam i uczę się. Analiza stanu środowiska; o Miejsca silnie przekształcone przez człowieka, w którym zmieniło się życie organizmów roślinnych i zwierzęcych; o Formy ochrony przyrody; o Zasoby przyrody odnawialne i nieodnawialne; o Rodzaje roślin zielnych i leczniczych, ozdobnych, drzewa i krzewy; o Ulica i jej życie; o Ogródki działkowe i warzywne; o Problem zwierząt bezdomnych; 3

4 Kl. VI Tereny zieleni. Ochrona środowiska najbliższego otoczenia: o Rola drzew i krzewów w osiedlu mieszkaniowym; o Znaczenie starodrzewów dla zwierząt; o Rośliny chronione; o Działania mieszkańców wpływające na zanieczyszczenie środowiska; o Stosowanie formy ochrony przyrody (propozycje zmian...); o Wyższość krajobrazu naturalnego nad sztucznym; Rekultywacja zdegradowanych ekosystemów lądowych (jeśli jest taki przykład). Uczestnictwo w kulturze ekologicznej: o Zaplanowanie i współudział w przygotowaniu lub modernizacji terenu, np. rekreacji dla dzieci przedszkolnych; o Zaplanowanie wypoczynku czynnego sobotnio-niedzielnego dla rodziny lub klasy; o Rejestracja śmietników i planowanie lokalizacji nowych; o Udział w sadzeniu drzew odpornych na zanieczyszczenia, np. klon jesionolistny, topola czarna, robinia akacjowa, sosna czarna i wierzba iwa; o Dokarmianie zwierząt żyjących na wolności; o Konkurs na list, np. do przyjaciela ptaków. Powietrze woda gleba Źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza w: o Domu i szkole; o Osiedlu i okolicy szkoły; o Zagłębiu przemysłowym (na wybranym przykładzie); o Dziura ozonowa; o Efekt cieplarniany; Badanie zanieczyszczeń powietrza, np. w pobliżu ruchliwej drogi, badanie zanieczyszczenia pyłowego (analiza ilościowa opadu pyłu). Biologiczne wskazówki zanieczyszczeń wody: o W domu i w szkole; o W osiedlu i okolicy szkoły; o Ścieki komunalne, komunikacyjne i przemysłowe; o Wskaźniki zanieczyszczeń ścieków; Wypadki i katastrofy Ciepła i brudna woda z zakładów przemysłowych Eutrofizacja w zbiornikach wodnych Co to jest woda do picia wskaźniki jakości wody; Przyczyny zanieczyszczeń Bałtyku lub lokalnego zbiornika wodnego. Przyczyny niszczenia gleb w najbliższym otoczeniu (gmina, powiat). Składowiska odpadów przemysłowych i komunalnych jako źródła degradacji gleby; Błędy w uprawie przyczyną wyjaławiania gleb i pustynnienia. Udział w kulturze ekologicznej o Obchody Święta Ziemi według przygotowanego scenariusza; o Publikacja notatek, spostrzeżeń, obserwacji w gazetce szkolnej lub w gazecie lokalnej; o Dokumentowanie fotograficzne zachowań złych i proekologicznych; o Okolicznościowa wystawa zdjęć; Wycieczka do gospodarstwa ekologicznego Aktywizacja środowisk uczniowskich przez założenie klubu ekologicznego Inwentaryzacja dzikich wysypisk. 4

5 Sposób osiągania celów Metody i techniki w realizacji zagadnień ekologicznych powinny zbliżać uczenie się do procesu badawczego. Proces badawczy pozwala: Rozwijać zdolności i zainteresowania poznawcze uczniów; Kreuje ucznia dociekliwego. Służą temu metody aktywizujące, kształtujące: Samodzielność myślenia i działania; Samodzielną pracę uczniów; Formułowanie i rozwiązywanie konkretnych problemów zapewniają duży stopień samodzielności i aktywności uczniów. Metoda projektów umożliwia zintegrowane ujmowanie zagadnień ekologicznych. Niektóre projekty mogą opracować uczniowie pod kierunkiem opiekuna (nauczyciela) projektu. Do przykładowych projektów przewidzianych w programie należy zaliczyć: Opracowanie projektu: czynny wypoczynek dla rodziny lub klasy; Opracowanie i realizacja projektu aktywizacja środowisk uczniowskich przez założenie klubu ekologicznego Sami sobie ; Opracowanie i współrealizacja projektu Mieszkam w środowisku przyjaznym i ekologicznym. Gry dydaktyczne umożliwiają uczniom podejmowanie decyzji w oparciu o analizę różnych sytuacji i czynników na nie wpływających. Realizacja zagadnień ekologicznych pozwala często stosować te metody, np. sposób spędzania wolnego czasu, ochrona wód, gleby i powietrza. Praca z materiałem źródłowym (podręczniki, lektury, czasopisma, atlasy, raporty, dane liczbowe, itp.). Materiał źródłowy umożliwia realizację nowego tematu, analizę różnych tabel, wykresów, powtórzenie materiału, przygotowanie się do zajęć poza klasą, przeprowadzenie wywiadu, wykonanie pracy badawczej itp. Zajęcia terenowe umożliwiają uczniom bezpośrednie poznanie problemów ochrony środowiska, w terenie będą mogli uczyć się emocjonalnie poprzez przeżywanie. Inne metody aktywizujące to: Edwarda de Bono, dyskusja, pogadanka, metaplan, burza mózgów, pokaz, demonstracje, metoda analizy przypadków, drzewko decyzyjne, rankingi i inne. Opis osiągnięć ucznia Kl. IV Uczeń: Wyjaśni, co to jest zdrowe środowisko domowe. Wyjaśni elementy składające się na zdrowy dom. Umie wskazać rzeczy domowe, które wpływają na powstawanie dziury ozonowej. Zna odpadki produkowane w domu i potrafi je właściwie segregować. Potrafi oszczędzać wodę sam i razem z domownikami. Potrafi sam lub z pomocą innych właściwie pielęgnować własne zwierzęta domowe. Potrafi aktywnie uczestniczyć w zadaniach: udział w kulturze ekologicznej. 5

6 Kl. V Uczeń: Umie opisać stan środowiska wokół szkoły i miejsca zamieszkania. Potrafi wskazać i scharakteryzować miejsca zdegradowane przez człowieka. Rozumie powyższe zmiany i ich skutki. Zna zasoby przyrody odnawialne i nieodnawialne. Potrafi rozpoznać większość pospolitych roślin i zwierząt wokół domu i szkoły. Umie korzystać z kluczy dydaktycznych i atlasów. Opisze wzajemne zależności podczas obserwacji życia ulicy. Rozumie znaczenie ogródków kwiatowych i warzywnych. Potrafi pomagać sam i z pomocą innych bezdomnym zwierzętom. wie gdzie i dlaczego rosną krzewy i drzewa, potrafi udowodnić ich przydatność. Rozumie, że ilość niektórych zwierząt zależy od ilości starych drzew oraz dziurawych wież strychów. Zna chronione rośliny i zwierzęta. Potrafi sporządzić raport o formach ochrony przyrody, np. w gminie, powiecie. Wie, że sam powinien postępować bez zarzutu, np. na wycieczce, w parku itp. i potrafi udowodnić dlaczego. Rozumie wyższość krajobrazu naturalnego nad sztucznym. Potrafi zespołowo planować czynny wypoczynek, np. dla rodziny, klasy. Rozumie problem składowania i segregacji śmieci. Wie, gdzie i kto w samorządzie lokalnym odpowiada za problemy ekologiczne. Wymieni drzewa odporne na zanieczyszczenia. Potrafi prowadzić dokumentację, np. z obserwacji lub realizacji projektu. Umie sam być ekologiem i przekonać innych do zachowań proekologicznych. Potrafi współpracować w grupie. Wie, zna i umie nawiązać kontakt z organizacjami proekologicznymi działającymi np. w gminie. Potrafi napisać przekonujący list pn. Przyjaciel ptaków. Kl. VI Uczeń: Potrafi gromadzić informacje o źródłach zanieczyszczeń. Wymieni czynniki powodujące degradację gleby. Oszacuje ujemne skutki komunikacji i działalności przemysłowej na poziomie gminy, powiatu. Potrafi podać przykłady terenów zurbanizowanych. Orientuje się w skutkach efektu cieplarnianego. Wie o szkodliwych wpływach różnych wypadków i katastrof. Zna przyczyny zanieczyszczeń Bałtyku lub lokalnego zbiornika wodnego. Zna i rozumie zjawisko eutrofizacji. Wie, jakie najczęściej są popełniane błędy w gospodarce ziemią. Umie samodzielnie dokonać badań i obserwacji wpływu zanieczyszczeń powietrza na stan roślinności. Aktywnie współuczestniczy w obchodach Dnia Ziemi. Metody oceny osiągnięć ucznia. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów ma wskazać na przyrost ich umiejętności, wiadomości i zmiany w postawach. Obserwacja pracy. Ocenianie wypowiedzi ustnych. 6

7 Ocenianie prac pisemnych. Prezentacja wyników pracy w formie graficznej, np. mapy pojęciowe, zdjęcia. Samodzielne planowanie i przeprowadzanie obserwacji i doświadczeń. Projektowanie i planowanie według metody projektów. Symulowanie sposobów rozwiązywania określonego problemu, np. dotyczącego ochrony środowiska domowego. dokumentacja pracy np. album, mapka. Wywiady wraz z kwestionariuszem. Analiza wytworów pracy. Obserwacje zachowań uczniów w środowisku przyrodniczym. Ankiety. Formami sprawdzania umiejętności, postaw i wiadomości mogą być różne konkursy, quizy i wystawy. Przy ocenianiu postaw uczniowskich należy brać pod uwagę ich aktywność, wkład pracy w zadania zespołowe, samodzielność w rozwiązywaniu zadań, umiejętność pracy w grupie, umiejętność komunikowania się. Ewaluacja programu Ewaluacji może podlegać: Użyteczność czy wyposaża ucznia w wiadomości i umiejętności przydatne w życiu; Ciekawość czy wyzwala spontaniczna aktywność uczniów, dociekliwość, rozwija zainteresowania; Integracja czy zagadnienia są interdyscyplinarne; Co utrudnia i co ułatwia jego realizację; Stopień realizacji celów; Strategia czy stosowane metody i techniki są skuteczne. Aura nr 6/2000 7