Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości"

Transkrypt

1 Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 71 (127), SKwP, Warszawa 2013, s Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości Monika Łada, Alina Kozarkiewicz Wprowadzenie W ostatnich latach w Polsce coraz więcej uwagi poświęca się problematyce metodologii badań naukowych, teoriom, paradygmatom i metodom badawczym. Istnieje wiele przyczyn stymulujących to zainteresowanie, wśród nich na pewno należy wskazać na zmiany zarówno w regulacjach prawnych dotyczących karier akademickich, jak i indywidualne dążenia polskich naukowców do uzyskania pozycji aktywnych partnerów w międzynarodowej społeczności akademickiej. Podobna dyskusja metodologiczna toczy się w polskiej rachunkowości, a jednym z jej rezultatów jest rosnące przekonanie o potrzebie szerszego otwarcia rachunkowości na czerpanie z innych nauk, absorpcję alternatywnych orientacji badawczych, wzbogacanie refleksji naukowej o istotne dla rachunkowości elementy kontekstu społecznego. Rachunkowość coraz częściej jest postrzegana jako nauka społeczna, a zwolennicy takiej orientacji wskazują na fakt, że świat rachunkowości stanowi sztuczne, stworzone przez człowieka środowisko, w którym człowiek jest twórcą, obserwatorem, ale i ofiarą niedoskonałości systemu. Rachunkowość staje się w coraz większym stopniu heterogeniczna, a twierdzenie to dotyczy nie tylko wielości teorii, orientacji i metod badawczych, ale także przekonań co do samej roli naukowców i ich tożsamości. Jako kluczowe zadania dla uczestniczących w społeczności naukowej zajmującej się rachunkowością wskazuje się zarówno współtworzenie rzeczywistości, np. doskonalenie systemów rachunkowości lub proponowanie nowych metod pomiaru, jak i opisanie oraz wyjaśnianie obserwowanych zmian i procesów. Tworzenie kanonu wiedzy o rachunkowości, a jednocześnie świadoma refleksja i twórcze procesy poznawcze współistnieją ze sobą, tworząc podstawy do rozwoju teorii rachunkowości i teorii o rachunkowości. Celem artykułu jest prezentacja jednej z teorii o rachunkowości teorii legitymizacji. Teoria ta nie jest w Polsce szeroko stosowana, natomiast w literaturze światowej stanowi podstawę wielu interesujących badań dotyczących m.in. takich problemów, jak sprawozdawczość i raportowanie, krajowe i międzynarodowe standardy rachunkowości, ujawnianie informacji o działalności społecznej i środowiskowej. * Dr hab. Monika Łada, adiunkt, Wydział Zarządzania, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, mlada@zarz.agh.edu.pl Dr inż. Alina Kozarkiewicz, adiunkt, Wydział Zarządzania, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, akozarki@zarz.agh.edu.pl

2 162 Monika Łada, Alina Kozarkiewicz W pierwszej części artykułu zostanie zaprezentowana dyskusja na temat identyfikacji oraz zastosowań teorii rachunkowości i teorii o rachunkowości. Takie dwoiste ujęcie stymuluje zarówno wzbogacanie kanonu wiedzy, jak i wyjaśnianie ewolucji funkcjonowania systemów rachunkowości jako osadzonych w kontekście relacji społecznych. W drugiej części artykułu zostanie zaprezentowana teoria legitymizacji: podstawowe pojęcia, założenia, kategorie i relacje. Obok przeglądu badań prowadzonych na podstawie teorii legitymizacji zostaną zaproponowane wskazania co do potencjału badań w obszarze rachunkowości zarządczej bazujących na zastosowaniu teorii legitymizacji. Artykuł został przygotowany na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz własnych refleksji dotyczących możliwości wykorzystania omawianej teorii w badaniach z zakresu rachunkowości zarządczej. Intencją autorek było włączenie się w toczącą się aktualnie w Polsce dyskusję o rachunkowości jako nauce społecznej. 1. Teoria czy teorie rachunkowości? W literaturze przedmiotu przedstawiane są odmienne poglądy na temat tego, czym jest teoria rachunkowości i jaki zakres obejmuje rachunkowość jako nauka. W tym kontekście wyróżnić należy dwa główne nurty rozważań o teorii rachunkowości. Pierwszy traktuje rachunkowość jako naukę abstrakcyjną (ilościową) skierowaną na rozwój modeli pomiaru ekonomicznego. Drugi nurt jest związany z traktowaniem rachunkowości jako nauki społecznej, umożliwiającej badanie rachunkowości w szerszym kontekście otoczenia, w którym się rozwija i jest stosowana. W polskiej literaturze przedmiotu przez lata dominował pierwszy nurt, zgodnie z którym teoria rachunkowości obejmuje pojęcia, definicje, modele pomiaru i powiązania między nimi opisujące spójny system pojęciowy rachunkowości jako nauki o pomiarze ekonomicznym (Dobija, 2005; Burzym, 2008; Gos, 2008). Zgodnie z tym podejściem badania z zakresu rachunkowości są skierowane na poszerzenie tego systemu poprzez wprowadzenie nowych bytów pojęciowych i związanych z nimi kategorii pomiaru oraz opracowanie odmiennych od dotychczasowych sposobów powiązania tych kategorii w spójne modele obliczeniowe. Opracowane koncepcje teoretyczne wyznaczają następnie zasady prowadzenia pomiaru w praktyce, zapewniając możliwość tworzenia uniwersalnego i wiarygodnego obrazu sytuacji ekonomicznej podmiotów gospodarczych. Poprzez propagowanie tych koncepcji teoria rachunkowości bezpośrednio przekłada się na konkretne metody stanowiące kanon wiedzy z rachunkowości finansowej lub zarządczej oraz szeroko pojętą praktykę rachunkowości. Takie usystematyzowane podejście do rachunkowości bardzo przejrzyście ilustruje model propagowany przez profesora W. Brzezina (1998, s. 12), w którym wyróżniono trzy wymienione poziomy rachunkowości. Obecnie coraz większą akceptację znajduje również drugi nurt dominujący w badaniach europejskich postrzegania rachunkowości jako nauki społecznej dotyczącej mechanizmów stosowania rachunkowości (Nowak, 2010; Kozarkiewicz, Łada, 2011;

3 Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości 163 Masztalerz, 2011; Bielawski, 2012). Teoria rachunkowości w tym kontekście może być określona jako usystematyzowany, logiczny i do pewnego stopnia uniwersalny sposób wyjaśnienia zjawisk towarzyszących określonym praktykom rachunkowości. Propagatorzy tego nurtu badań wskazują na konieczność osadzenia i badania rachunkowości w szerszym kontekście społecznych uwarunkowań, w których jest stosowana. Badacze akademiccy mają możliwość wyboru preferowanej ontologii i epistemologii badań oraz posługiwania się teoriami opracowanymi na potrzeby innych obszarów nauk społecznych, takich jak ekonomia, zarządzanie, psychologia czy socjologia. Rozwój nowego podejścia do teorii rachunkowości w środowisku polskiej rachunkowości stwarza wiele wyzwań, które znajdują wyraz w publikacjach naukowych. Przedstawiana dwoistość postrzegania teorii rachunkowości powoduje między innymi trudności w interpretacji poglądów prezentowanych w dyskusjach naukowych prowadzonych na arenie międzynarodowej, definiowaniu wymagań dotyczących standardów pracy naukowej w obszarze rachunkowości, możliwości publikacji w wiodących czasopismach naukowych, a także w wyborze indywidualnej drogi rozwoju naukowego. Przykładem takich kontrowersji jest między innymi dyskusja dotycząca paradygmatów rachunkowości (finansowej lub zarządczej). Część autorów stosuje pojęcie paradygmatu dla opisu najważniejszych koncepcji rachunkowości, które zostały opracowane i spopularyzowane w badanym okresie czasu w sposób charakterystyczny dla pierwszego nurtu postrzegania teorii rachunkowości (Szychta, 1997; Mielcarek, 2005). W innych opracowaniach paradygmaty rachunkowości przedstawiane są w kontekście przyjmowanej przez naukowców perspektywy badawczej cechującej drugi nurt (Kozarkiewicz, Łada 2011; Nadolna, 2012). Istnieją również próby łączenia obu podejść do paradygmatów (Mastalerz, 2011). Wskazując trudności wynikające z dwoistości spojrzenia na teorię rachunkowości, należy podkreślić, że prezentowane stanowiska nie są ze sobą sprzeczne, raczej wzajemnie się uzupełniają, rozszerzając obszar potencjalnych badań z zakresu rachunkowości (Baldvinsdottir, Mitchell, Nǿrreklit, 2010). W literaturze przedmiotu prezentowane są próby powiązania obu podejść. Jako jedną z nich można traktować popularną w Polsce klasyfikację teorii rachunkowości na normatywne i pozytywne (Szychta, 2010, s. 249). Teorie normatywne wiązane są z nowymi koncepcjami poszerzającymi zakres rachunkowości i rekomendowanymi przez badaczy akademickich do zastosowania w praktyce. Natomiast jako teorie pozytywne wskazywane są te, które jedynie tłumaczą rzeczywistość gospodarczą i nie noszą znamion osądu (wartościowania) naukowca. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto propozycję wypracowaną w efekcie dyskusji o rachunkowości zarządczej, wskazującą na dwie grupy teorii: teorie rachunkowości zarządczej i teorie o rachunkowości zarządczej (Malmi, Grunlund, 2009, s. 602). Termin teoria rachunkowości (theory of accounting) można odnieść do pierwszego podejścia i określić nim system abstrakcyjnych artefaktów składających się na ramy koncepcyjne wiedzy z zakresu rachunkowości. Natomiast zgodnie z drugim podejściem, badacze akademiccy tworzą i weryfikują różnego rodzaju teorie

4 164 Monika Łada, Alina Kozarkiewicz o rachunkowości 1 (theory about accounting) wyjaśniające przyczyny, uwarunkowania czy przebieg rozwoju i aplikacji wiedzy z zakresu rachunkowości przez ludzi (tworzone przez nich organizacje), odmiennie usytuowanych w subiektywnie odbieranej rzeczywistości (por. rysunek 1). Rysunek 1. Teoria rachunkowości i teorie o rachunkowości Teoria rachunkowości Kanon wiedzy z rachunkowości Praktyka rachunkowości Źródło: opracowanie własne na podstawie Brzezin (1998). 2. Teorie o rachunkowości Działalność ludzi i tworzonych przez nich organizacji Teorie o rachunkowości Ważną charakterystyką rachunkowości jako nauki społecznej jest mnogość teorii o rachunkowości (Kozarkiewicz, Łada, 2011, s ). Obserwowany w ostatnich latach w Polsce wzrost zainteresowania tym nowym podejściem do badań sprawia, że wiele teorii znalazło swoje miejsce w literaturze przedmiotu oraz zostało zastosowane w procesie badawczym. Uwzględniając tradycyjne podejście do postrzegania nauki rachunkowości, jest zrozumiałe, że szczególnym zainteresowaniem cieszą się teorie tłumaczące zjawiska zachodzące w praktyce rachunkowości racjonalnymi względami ekonomicznymi. W tym kontekście należy wymienić trzy teorie bardzo popularne w badaniach amerykańskich, które zostały przedstawione w artykułach opublikowanych na łamach Zeszytów Teoretycznych Rachunkowości : teorię agencyjną (Łada-Cieślak, 2000), teorię kosztu transakcyjnego (Raulinajtys, Świderska, 2011; Sobańska, 2011) oraz pozytywną teorię rachunkowości (Grabiński, 2010). Wszystkie te teorie koncentrują się na powiązaniu rozwiązań w zakresie rachunkowości z racjonalnymi korzyściami (głównie ekonomicznymi) określonych osób lub organizacji. Teoria agencyjna sugeruje potrzebę powiązania systemów pomiaru osiągnięć z korzyściami ekonomicznymi realizowanymi przez zarządzających. Teoria kosztu transakcyjnego tłumaczy zróżni- 1 Zgodnie z sugestią recenzenta pojęcie to może być również tłumaczone jako teorie stosowane w badaniach nad rachunkowości. W artykule będzie stosowane krótsza wersja tłumaczenia pojęcia theory about accounting.

5 Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości 165 cowany zakres wykorzystania rachunkowości dążeniem do maksymalizacji łącznych korzyści ekonomicznych podmiotów gospodarczych z uwzględnieniem relacji kosztów i korzyści z przygotowania i wykorzystania informacji. Pozytywna teoria rachunkowości natomiast tłumaczy rozwój koncepcji rachunkowości nie tylko względami naukowymi, ale również innymi korzyściami, tj. możliwością publikacji, lepszym dostępem do środków na badania, uzyskaniem pozycji przywództwa intelektualnego czy rozszerzeniem wpływów w środowisku naukowym. Racjonalność ekonomiczna zjawisk obserwowanych w rachunkowości jest też podstawą wielu innych teorii, takich jak teoria uwarunkowań sytuacyjnych czy teoria interesariuszy (Łada, 2011, s ). Znacznie mniej popularne, chociaż znane (Michalak, 2004, s ; Nowak, 2010, s. 1; Dobija, 2011, s ; Kozarkiewicz, Łada, 2011, s ), są teorie uwzględniające charakterystyczną dla działalności ludzkiej subiektywność w postrzeganiu rzeczywistości. Szczególne znaczenie w tych teoriach przypisywane jest przyjmowanym przez ludzi systemom wartości (np. religii czy etyce) oraz wynikającym z nich przekonaniom i oczekiwaniom, sposobom oceny określonych działań oraz reakcjom na określone postępowania jednostek i organizacji. W tym kontekście warto wskazać na teorię instytucjonalną jako podejście uwzględniające oddziaływanie społeczne na zmiany obserwowane w rachunkowości. Innym przykładem ram teoretycznych, w których prowadzone są badania dotyczące społecznego aspektu rachunkowości, jest nurt teorii krytycznej podkreślającej konflikty i walkę społeczną, gdzie badacze akademiccy przyjmują postawę zaangażowania w identyfikację i ograniczanie takich zjawisk, jak społeczne wykluczenie, wyzysk lub zniewolenie. Jedną z mniej znanych w Polsce teorii o rachunkowości, uwzględniającą jej kontekst społeczny, jest teoria legitymizacji. Pojęcie legitymizacji przewija się wprawdzie w polskich publikacjach dotyczących zakresu przetwarzania i ujawniania informacji przez podmioty gospodarcze (Lewicka-Strzałecka, 2004; Nowak, 2010; Łada, 2011, s. 173), jednak sama teoria nie jest jeszcze szerzej znana i stosowana w polskich badaniach z zakresu rachunkowości. 3. Teoria legitymizacji Teoria legitymizacji (inaczej: legitymacji) należy do tych teorii społecznych, które wyjaśniają fragment rzeczywistości obejmujący istotne obszary wielu dyscyplin naukowych, tworząc jednocześnie spójny system pojęciowy. Pozwala ona wyjaśniać kompleksowe problemy m.in. politologii, socjologii oraz nauk o zarządzaniu, a także od wielu lat stanowi interesującą podstawę badań w obszarze rachunkowości przede wszystkim wyjaśniając problemy ujawniania informacji, standaryzacji rozwiązań w zakresie rachunkowości czy też profesjonalizacji zawodów księgowych i audytorów. Samo pojęcie legitymizacji zostało spopularyzowane w światowej nauce od czasów Maxa Webera, który zdefiniował, a następnie przeanalizował pojęcie legitymizacji władzy (Suchman, 1995, s. 571). W rachunkowości zainteresowanie problematyką legitymizacji stało się podstawą istotnych rozważań naukowych w wyniku rozwoju

6 166 Monika Łada, Alina Kozarkiewicz teorii instytucjonalnych, które wprowadziły do teorii o rachunkowości analizę mechanizmów społecznych, ich wpływów, siły, prezentowanych norm i wartości oraz kognitywnych sił sprawczych stanowiących zarówno kontekst, jak i rezultat ( produkt ) działań związanych z tworzeniem i rozwojem systemów rachunkowości (Suchman, 1995, s. 571; Ogden, Clarke, 2005, s. 314, The Sage Handbook, 2008, s ). Obecnie, definiując pojęcie legitymizacji, zwraca się uwagę na kilka kluczowych elementów: 1) legitymizacja jest procesem, poprzez który organizacja uzasadnia swoje prawa do istnienia, a także rezultatem tego procesu; 2) istotą legitymizacji jest zapewne zgodność pomiędzy normami i wartościami związanymi z działaniami organizacji a normami i wartościami akceptowanymi w społeczności, w której egzystuje; 3) istnieje wielość i różnorodność celów, które orientują organizację w kierunku poszukiwania legitymizacji (Suchman, 1995, s ; Ogden, Clarke, 2005, s. 314; Durocher, Fortin, 2010, s ; Beuren, Boff, 2011, s. 61). Jedna z najczęściej cytowanych definicji legitymizacji sformułowana przez Suchmana w 1995 r. mówi, że jest to uogólniona percepcja lub założenie, że działania jednostki są pożądane, odpowiednie lub właściwe dla skonstruowanego społecznie systemu norm, wartości, pojęć i przekonań (Suchman, 1995, s. 574). Legitymizacja oznacza społeczną akceptację dla działań podejmowanych przez organizację przedsiębiorstwo, stowarzyszenie, instytucję publiczną itp., z legitymizacji wynika przekonanie, że działania takiej organizacji (lub ich wyniki) są słuszne społecznie. Uzyskanie legitymizacji przez daną organizację zależy zatem od zaadaptowania właściwych struktur, praktyk, procedur, norm, przekonań, symboli, rytuałów itp., zgodnie ze zrozumieniem dla tego, co jest społecznie akceptowane i właściwe (Ogden, Clarke, 2005, s. 313). Legitymizacja stanowi o określonym pozytywnym obrazie organizacji oraz społecznym zaufaniu do jej działań. Co więcej, pojęcie legitymizacji odnosi się zarówno do całości działalności organizacyjnej, jak i do szczegółowych charakterystyk, w tym sensie przedsiębiorstwo może np. posiadać legitymizację jako jednostka prowadząca działalność zorientowaną na potrzeby klientów lub jako podmiot wspierający ochronę środowiska. Pojęcie legitymizacji odnosi się zarówno do określonego stanu, jak i procesu, co oznacza, że zachodzą procesy legitymizacji, poprzez które przedsiębiorstwa tworzą swój obraz w oczach zewnętrznych instytucji lub że to zewnętrzne instytucje legitymizują działania określonego przedsiębiorstwa, podzielając przekonanie o właściwym społecznie działaniu lub tworząc warunki (np. standardy), których wypełnienie skutkuje osiągnięciem społecznej akceptacji (Beuren, Boff, 2011, s. 58). Należy jednak wyraźnie podkreślić, że o ile można obiektywnie opisać sposoby tworzenia legitymizacji przez określoną organizację, o tyle samo jej uzyskanie jest w istocie subiektywne. Znaczenie legitymizacji może być wyjaśniane na kilka sposobów. Zgodnie z podejściem zasobowym (resource-based view RBV) legitymizacja jest ważnym zasobem organizacji ułatwiającym jego relacje z interesariuszami zewnętrznymi. Interesariusze inaczej postrzegają i rozumieją działania takiej organizacji, która ma legitymizację

7 Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości 167 traktują je jako właściwe, prawomocne i uzasadnione. Legitymizacja ułatwia kontynuację funkcjonowania organizacji, a także zapewnia możliwość ponoszenia mniejszych nakładów zarówno na pozyskanie zasobów, jak i tworzenie relacji z interesariuszami oraz nawiązywania trwałej współpracy. Zgodnie z podejściem instytucjonalnym legitymizacja jest natomiast istotnym mechanizmem regulującym transmisję obowiązujących społecznie norm i standardów, dlatego też instytucje wspierają te uwarunkowania, które sprzyjają tworzeniu i rozumieniu istotności procesów legitymizacyjnych (Ogden, Clarke, 2005, s ). W literaturze przedmiotu (np. Olivier, 1991; Suchman, 1995, s. 572), analizując pojęcie legitymizacji, zwraca się uwagę na jej dwie podstawowe orientacje: legitymizację strategiczną i legitymizację instytucjonalną. Legitymizacja strategiczna jest procesem wewnętrznym organizacji, a w zasadzie zbiorem działań zarządu skierowanych na otoczenie (managers looking out). Przyjęcie perspektywy zarządzających oznacza skierowanie uwagi na działania, w wyniku których organizacja stara się uzyskać lub utrzymać legitymizację, obejmuje działania celowe i kalkulowane oraz manipulowanie informacją, w tym symbolami, tak aby uzyskać społeczną akceptację i wsparcie. Legitymizacja instytucjonalna oznacza natomiast przyjęcie perspektywy zewnętrznej, instytucji zewnętrznych i społeczności (society looking in), co oznacza koncentrację na uwarunkowaniach podejmowanych decyzji, czyli założenie, że decyzje zarządzających są uwarunkowane wpływem otoczenia, w którym funkcjonuje organizacja, jego strukturą, naciskiem kulturowym, w tym systemem obowiązujących wartości i przekonań. W ramach obu wymienionych powyżej orientacji można wyodrębnić określone formy legitymizacji, oparte na różnych podstawach oraz skierowane na różne cele organizacyjne. W cytowanym już artykule Suchmana (1995) za najważniejsze uznano następujące formy legitymizacji: pragmatyczną, moralną i kognitywną. Legitymizacja pragmatyczna (Suchman, 1995, s. 578) opiera się na pojęciu oraz dostrzeganiu własnego interesu, przy czym interes dotyczy obu stron: organizacji jako takiej oraz instytucji otoczenia zewnętrznego. Można wyróżnić kilka form legitymizacji pragmatycznej, w tym legitymizację opartą na wymianie, na wpływie i na dyspozycyjności. W przypadku legitymizacji opartej na wymianie organizacja oraz jej otoczenie prowadzą rodzaj wymiany bazującej na współzależnościach politycznych i społecznych, co oznacza, że instytucje zewnętrzne oceniają organizację i jej działania, ale świadoma tego organizacja stara się odzwierciedlać w swoich politykach i działaniach system wartości akceptowany przez zewnętrzne instytucje. Legitymizacja oparta na wpływie polega z kolei na tym, że instytucje zewnętrzne udzielają wsparcia nie tyle w przypadku zgodności systemów wartości, ile w przypadku dostrzegania faktu poddawania się przez organizację wpływom zgodnym z celami i interesami społeczności zewnętrznej, co może dotyczyć np. wprowadzania standardów lub metod (narzędzi) zalecanych przez zewnętrzne instytucje. Legitymizacja oparta na dyspozycyjności zawiera elementy personifikacji organizacyjnej i przypisywania określonych cech osobowości organizacyjnej, takich jak usłużność lub odpowiedzialność oraz określonych inklinacji i tendencji, np. gotowość i posłuszne reagowanie na wymagania innych instytucji.

8 168 Monika Łada, Alina Kozarkiewicz Legitymizacja moralna (Suchman, 1995, s. 579) nie opiera się na ocenach polityki lub działań organizacji z punktu widzenia tego, czy są one korzystne dla określonej społeczności, ale czy są one korzystne (dobre) w szerokim, etycznym sensie. W ramach legitymizacji moralnej wyróżnia się kategorie legitymizacji wynikające z określonych podstaw do jej pozyskania: wskazuje się na legitymizację rezultatów prowadzonych działań, produktów i usług (czy są akceptowane społecznie, przyczyniają się do dobrobytu), legitymizację procedur czy prowadzą do działań podejmowanych w dobrej wierze, legitymizację struktury czy istnieją w strukturze jednostki zapewniającej prowadzenie działań zgodnie z oczekiwaniami społecznymi oraz legitymizację personalną, wynikającą z charyzmy i osobowości liderów organizacji. Legitymizacja kognitywna (Suchman, 1995, s. 582) wynika z procesów poznawczych, postrzegania organizacji i tworzenia jej obrazu jako realizującej działania pozytywne lub negatywne. Ten rodzaj legitymizacji opiera się na systemie poznawczym człowieka, rozumieniu, nadawaniu znaczeń, wyjaśnianiu określonych polityk lub ich skutków. Pierwsza forma legitymizacji kognitywnej opiera się na obrazie organizacji, który jest tworzony celowo poprzez dostarczanie określonych informacji, tworzenie i przekazywanie symboli, kreowanie tożsamości organizacji. Spójność prezentowanych przez organizację modeli wyjaśniających jej funkcjonowanie (np. funkcjonowanie w oparciu o standardy) z doświadczeniami jednostek prowadzi do akceptacji lub do odrzucenia przyzwolenia dla danego rodzaju działań. Inny charakter ma legitymizacja kognitywna niekwestionowana, która jest związana z obrazem organizacji przyjmowanym z założenia, niewymagającym wyjaśnienia ani udowodnienia. Ta forma legitymizacji bazuje na przyjmowaniu przez jednostki pewnych założeń dotyczących zasad społecznych jako trwałych i pewnych oraz postrzegania działań danej organizacji nie przez pryzmat oceny lub refleksji, a raczej istniejących w umyśle modeli przypisywania pozytywnych lub negatywnych znaczeń, np. bezwzględnej afirmacji dla działań charytatywnych. Legitymizacja organizacyjna pozostaje pod wpływem wielu zmiennych czynników otoczenia, a zatem organizacja uczestniczy oraz podlega pewnym procesom, w wyniku których zdobywa legitymizację, następnie ją zachowuje, a w razie konieczności odbudowuje lub przywraca. Co więcej, dynamizm procesów legitymizacji powoduje, że współcześnie mówi się wręcz o zarządzaniu legitymizacją (Durocher, Fortin, 2010). Szczególnym rodzajem wyzwań zarządczych jest uzyskanie legitymizacji, które stanowi pro-aktywny zestaw działań organizacyjnych skierowanych na przekonanie instytucji otoczenia zewnętrznego do nowych organizacji lub do podejmowania nowych działań przez organizacje istniejące. Uzyskanie legitymizacji jest wspierane przez wiele mechanizmów, w tym (Suchman, 1995, s ): mechanizmy konformistyczne, czyli potwierdzenie zgodności własnego systemu wartości i norm organizacyjnych z wymaganiami instytucji zewnętrznych przykładem takich działań są działania określone jako izomorfizm mimetyczny (wpasowanie się w środowisko), formalizacja polityk i procedur zgodnie z zewnętrznymi wymaganiami, akceptacja obowiązujących w danym środowisku standardów oraz profesjonalizacja określonych zawodów;

9 Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości 169 właściwy wybór środowiska, które będzie akceptować lub wspierać działania organizacyjne, co zapewnia np. poddanie się obowiązującej w danym środowisku certyfikacji; manipulowanie środowiskiem zewnętrznym oraz jego strukturą poprzez narzędzia marketingowe, reklamę, tworzenie wizerunku, lobbing, popularyzację akceptowanych w danym środowisku standardów itp. Wskazane powyżej podejścia do uzyskania legitymizacji stanowią również wskazówki co do postępowania w przypadku pojawienia się konieczności odbudowania utraconej legitymizacji. 4. Legitymizacja w badaniach z zakresu rachunkowości Teoria legitymizacji odgrywa istotną rolę w badaniach dotyczących różnych problemów rachunkowości. Przegląd literatury przedmiotu wskazuje na jej zastosowania między innymi w takich obszarach badań, jak sprawozdawczość finansowa (Georgiou, Jack, 2011), raportowanie i ujawnianie informacji (Ogden, Clarke, 2005), rachunkowość społeczna i środowiskowa (Archel i in., 2009; Aerts, Cormier, 2009; Beuren, Boff, 2011), nadzór korporacyjny (Liu, Taylor, 2008), audyt (Power, 2003), rachunkowość zarządcza (Messner i in., 2008) oraz rachunkowość sektora publicznego (Moll, Houque, 2011). Teoria legitymizacji pozwala badaczom na poszukiwanie odpowiedzi na pytania dotyczące między innymi takich kwestii, jak: luka legitymizacyjna, czyli istnienie różnicy pomiędzy tym, jak organizacja postrzega siebie i swoje działania, a jak jest postrzegana przez środowisko zewnętrzne, sposobów niwelowania tej luki poprzez ujawnianie informacji oraz komunikację z interesariuszami, w tym poprzez sporządzanie sprawozdań i raportowanie; edukacja interesariuszy zewnętrznych, wspomaganie procesów rozumienia i właściwego pojmowania działań organizacji, informowanie o zmianach w działalności i ich możliwych skutkach, ujawnianie informacji niewymaganych regulacjami prawnymi; zmiana organizacyjna skierowana na spełnienie oczekiwań społecznych, dostosowanie systemów wartości, w tym przystosowanie do zasad obowiązujących w określonej społeczności (np. profesji) oraz standardów; działania sprzyjające izomorfizmowi organizacyjnemu, wpływ procesów standaryzacji, certyfikacji umiejętności, regulacji środowiskowe itp. na izomorfizm mimetyczny. W tabeli 1 zaprezentowano przykładowe badania z zakresu rachunkowości dotyczące różnorodnych, a jednocześnie typowych problemów wyjaśnianych na podstawie teorii legitymizacji.

10 170 Monika Łada, Alina Kozarkiewicz - ibited. - ibited. - This copy is for pers Tabela 1. Problematyka legitymizacji w rachunkowości przykłady badań Źródło Tematyka Cele badań Metody badawcze Najważniejsze wnioski Ogden, Clarke (2005) Beuren, Boff (2011) Power (2003) Raportowanie Analiza raportów prywatyzowanych spółek wodociągowych z punktu widzenia narzędzi tworzenia legitymizacji Ujawnianie informacji o ochronie środowiska i działalności prospołecznej Analiza strategii legitymizacji stosowanych przez spółki w Brazylii Audyt Legitymizacja audytu z perspektywy procesu i struktur, audytu jako biznesu, wykorzystania dokumentacji, nowych obszarów podlegających audytowi Analiza treści raportów z perspektywy orientacji na klienta, systemu wartości, raportowania sukcesów, poprawy efektywności oraz ochrony środowiska Analizy treści dokumentów, analizy materiałów archiwalnych Analiza literatury, analiza doświadczeń, dyskusja This copy is for personal use only - Korporacje stosują różnorodne narzędzia czynnego i biernego zarządzania swoim obrazem, w tym tworzenia wyobrażenia o ich zaangażowaniu w sprawy klienta i tworzenie wartości. Badane prywatyzowane organizacje stosowały izomorfizm w odniesieniu do struktur instytucjonalnych typowych dla sektora prywatnego. Istotną rolę w procesach legitymizacji odgrywało dostarczanie informacji badane spółki nie tylko informowały o sukcesach i planach, ale także o usuwaniu niedociągnięć oraz zamieszczały przeprosiny. W procesach pozyskiwania legitymizacji spółki stosują cztery strategie: edukacji i informowania o zmianach; zmiany percepcji społecznej co do zmian; manipulacji informacją; zmiany zewnętrznych oczekiwań co do przyszłych działań. Badane spółki stosowały wybrane strategie lub różne kombinacje wskazanych strategii. Praktyka audytu jest postrzegana jako samoregulujący się system, kluczowymi podsystemami są programy nauczania i doskonalenia zawodowego, standardy profesjonalne, subsystemy kontroli jakości oraz mechanizmy dyscyplinujące. System ten podlega różnorodnym zmianom i naciskom ekonomicznym, politycznym i regulacyjnym. Praktyka audytu eksportuje i importuje legitymizację. Eksport legitymizacji dotyczy nadawania wiarygodności badanym podmiotom, import legitymizacji dotyczy konieczności dostosowania praktyki audytu do wymagań systemu.

11 Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości ibited. - ibited. - This copy is for pers cd. tabeli 1. Źródło Tematyka Cele badań Metody badawcze Najważniejsze wnioski Durocher, Fortin (2010) Georgiou, Jack (2011) Messner i in. (2008) Tworzenie i wdrażanie standardów rachunkowości Pomiar wartości godziwej (Fair Value Accounting FVA) Analiza strategii legitymizacji standardów stosowanych przez kanadyjskie AcSB skierowanych na użytkowników sprawozdań finansowych Analiza poszukiwań odpowiedniego pomiaru w rachunkowości, ocena instytucjonalizacji i legitymizacji FVA Controlling Analiza instytucjonalizacji controllingu jako dyscypliny naukowej w niemieckim środowisku naukowym Źródło: opracowanie własne. Analiza treści dokumentów i projektów, netografia, This copy is for personal use only - Wbrew założeniom, kanadyjskie AcSB wkłada więcej wysiłku w tworzenie artefaktów kulturowych oraz symboliki (legitymizację kognitywną) niż w pragmatyczne pozyskanie legitymizacji użytkowników sprawozdań. Strategie pozyskiwania legitymizacji mają charakter izomorficzny w odniesieniu do instytucji amerykańskich, mimiczność wskazuje również na dążenie do legitymizacji kognitywnej. Sceptyczne i krytyczne podejście do instytucji tworzących standardy pokazują, że konieczne są dalsze wysiłki w obszarze pozyskiwania legitymizacji, a być może zmiana strategii w tym zakresie. Analiza historyczna na w odniesieniu do pomiaru w rachunkowości, proces (jako taki) poszukiwania metod ma przewagę nad instytucjami wskazującymi metody (opracowującymi standardy). Pragmatyczne podejście do pomiaru sprzyja legitymizacji aplikacji metod mieszanych. Legitymizacja kognitywna controllingu stała się wynikiem postrzeganej użyteczności tego obszaru wiedzy. Legitymizacja socjopolityczna wymaga demarkacji dyscyplin i tożsamości nadanej dyscyplinie naukowej. Konieczność uczestniczenia przez niemieckich naukowców w dyskursie na poziomie światowym nie sprzyja legitymizacji controllingu jako dyscypliny o określonej tożsamości, lecz jako obszaru rachunkowości zarządczej. Z perspektywy pozyskania legitymizacji, analiza prowadzona Wywiady, analiza Istniała potrzeba instytucjonalizacji controllingu jako dyscypliny literatury przedmiotu naukowej w niemieckim środowisku akademickim;

12 172 Monika Łada, Alina Kozarkiewicz 5. Potencjał badań dotyczących legitymizacji w rachunkowości zarządczej Przedstawiony przegląd badań potwierdza duże znaczenie teorii legitymizacji dla zrozumienia procesów związanych z ujawnianiem przez organizacje informacji o sytuacji podmiotu (sprawozdawczość finansowa) i jego oddziaływaniu na otoczenie. Natomiast stosunkowo rzadko teoria ta jest odnoszona do rozwiązań z zakresu rachunkowości stosowanych na wewnętrzne potrzeby zarządzania. Poniżej zostaną omówione trzy przykładowe obszary jej wykorzystania teoria legitymizacji może stanowić podstawę badań prowadzonych między innymi w zakresie: motywacji organizacji do rozwoju systemów rachunkowości zarządczej, posługiwania się przez zarządzających informacją wewnętrzną, wymiany informacji z systemu rachunkowości zarządczej w relacjach międzyorganizacyjnych. Dążenie do legitymizacji może być wskazane jako jeden z potencjalnych czynników motywujących organizacje do rozwoju systemów rachunkowości zarządczej. Problematyka ta może być analizowana zarówno w aspekcie legitymizacji strategicznej (działań podejmowanych przez organizacje w celu przekazania otoczeniu informacji o wprowadzanych innowacjach), jak i legitymizacji instytucjonalnej (działań podejmowanych, by dostosować rozwiązania do obowiązujących standardów profesjonalnych lub innych wymagań zewnętrznych). Z tej perspektywy interesujący wydaje się również obszar badań dotyczący posługiwania się przez zarządzających informacją wewnętrzną w celu pozyskania akceptacji wewnętrznej i zewnętrznej dla podejmowanych działań. Te niewątpliwie strategiczne procesy legitymizacyjne obejmują między innymi tworzenie wewnętrznych sprawozdań finansowych, których jedynym zadaniem jest często potwierdzenie zasadności przyjętego kierunku działań Ostatnim ze wskazanych zjawisk obecnie bardzo interesującym, bo szybko rozwijającym się w praktyce gospodarczej jest wymiana informacji zarządczej między współpracującymi, ale niezależnymi podmiotami gospodarczymi. Jednym z ważnych aspektów rozwoju rachunkowości międzyorganizacyjnej jest, obok użyteczności decyzyjnej informacji, budowa wzajemnego zaufania partnerów, zarówno poprzez wzajemne dostosowanie (legitymizacja pragmatyczna), jak i uczciwość we współpracy (legitymizacja moralna). Ponieważ zarządzanie zaufaniem jest zaliczane aktualnie do koncepcji zyskujących coraz więcej zwolenników, badania dotyczące roli rachunkowości w tych dynamicznych procesach legitymizacyjnych wydają się bardzo potrzebne. Przedstawione propozycje dotyczą jedynie potencjalnej tematyki badań empirycznych. Szczegółowe określenie celu badań oraz stosowanych metod badawczych powinno być podyktowane zainteresowaniami badacza oraz przyjętymi założeniami epistemologicznymi. Gama metod, które mogą być wykorzystane w tym zakresie, jest bardzo szeroka: od badań źródeł wtórnych, w tym analizy dokumentacji, poprzez badania ankietowe i wywiady z praktykami, aż po badania w działaniu. Wskazane przykłady potencjalnych obszarów badawczych ilustrują jednak, że wykorzystanie teorii legitymizacji pozwala rozszerzyć zakres badań nad rachunkowością zarządczą,

13 Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości 173 z dotychczas wiodącej problematyki metod przygotowania i wykorzystania informacji finansowej do celów zarządzania, o analizę percepcji tych informacji przez otoczenie wewnętrzne i zewnętrzne oraz mechanizmy kształtowania tej percepcji przez uczestników procesów tworzących system rachunkowości zarządczej. Tym samym podejście do rachunkowości zarządczej jest bliżej praktyki gospodarczej, m.in. dlatego że badana jest ona jako system informacyjny tworzony przez ludzi dla ludzi, a nie tylko jako zespół procedur obliczeniowych poszerzających zakres potencjalnie dostępnych danych. Podsumowanie Refleksja nad teoriami, ich rolą, relacjami pomiędzy teorią a praktyką stała się istotnym elementem dyskusji w obszarze rachunkowości. Przedstawione w artykule rozważania na temat teorii legitymizacji mogą stać się istotnym jej elementem, wzbogacając o istotne kwestie społeczne związane między innymi z akceptacją społeczną określonych rozwiązań, rolą zaufania społecznego, koniecznością uwiarygodniania i uzasadniania przyjmowanych zasad i reguł funkcjonowania, koniecznością informowania interesariuszy zewnętrznych i wewnętrznych, tworzenia systemów certyfikacyjnych oraz standardów rachunkowości. Jak wskazano w artykule, zastosowanie teorii legitymizacji może wzbogacić nie tylko badania nad rachunkowością finansową lub audytem, lecz także nad rachunkowością zarządczą, przyczyniając się do zrozumienia procesów, które zachodzą wokół, zarówno w organizacji, jak i jej zewnętrznym otoczeniu. Poznanie rzeczywistości, a przynajmniej jej określonego fragmentu, jest wartością w rozwoju każdego obszaru nauki. Literatura Aerts W., Cormier D. (2009), Media legitimacy and corporate environmental communication, Accounting, Organizations and Society, vol. 34, s Archel P., Husillos J., Larrinaga C., Spence C. (2009), Social disclosure, legitimacy theory and the role of the state, Accounting, Auditing & Accountability Journal, vol. 22, no. 8, s Baldvinsdottir G., Mitchell F., Nǿrreklit H. (2010), Issues in the relationship between theory and practice in management accounting, Management Accounting Research 21, s Beuren I.M., Boff M.L. (2011), Predominant strategies of legitimacy in environmental and social disclosures, Management Research: The Journal of the Iberoamerican Academy of Management, vol. 9, no. 1, s Bielawski P. (2012), Miary wartości w rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 65 (121), SKwP, Warszawa, s Brzezin W. (1998), Ogólna teoria rachunkowości, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa. Burzym E. (2008), Rola i funkcje rachunkowości w roku 2000, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 45 (101), SKwP, Warszawa, s

14 174 Monika Łada, Alina Kozarkiewicz Dobija D. (2011), Auditing jako element ładu korporacyjnego, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 64 (120), SKwP, Warszawa, s Dobija M. (2005), Teoria rachunkowości w zarysie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Durocher S., Fortin A. (2010), Standard-setting institutions user-oriented legitimacy management strategies: the Canadian case, Qualitative Research in Accounting & Management, vol. 7, no. 4, s Georgiou O., Jack L. (2011), In pursuit of legitimacy: a history behind fair value accounting, British Accounting Review, vol. 43, s Gos W. (2008), Wybrane uwagi na temat istoty rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 44 (100), SKwP, Warszawa, s Grabiński K. (2010), Zarządzanie zyskami jako jeden z kierunków rozwoju pozytywnej teorii rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 56 (112), SKwP, Warszawa, s Kozarkiewicz A., Łada M. (2011), Teoria rachunkowości zarządczej pięć kluczowych mitów, [w:] Kluczowe problemy teorii i praktyki rachunkowości, t. 2, Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s Łada M. (2011), Pomiar ekonomiczny zorientowany na relacje z klientami we współczesnej rachunkowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice. Łada-Cieślak M. (2000), Budżetowanie w świetle teorii agencyjnej, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej t. 56, SKwP, Warszawa, s Lewicka-Strzałecka A. (2004), W poszukiwaniu nowych instrumentów społecznej legitymizacji firmy, [w:] L. Grabarski (red.), Kontrowersje wokół marketingu w Polsce tożsamość, etyka, przyszłość, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa. Liu J., Taylor D. (2008), Legitimacy and corporate governance determinants of executives remuneration disclosures, Corporate Governance, vol. 8, issue 1, s Malmi T., Grunlung M. (2009), In search of management accounting theory, European Accounting Review, vol. 18, no. 3, s Masztalerz M. (2011), Management accounting as a multi-paradigm discipline of social sciences, [in:] B. Nita (ed.), Performance Measurement and Management, Research Papers of Wroclaw University of Economics, Wrocław. Messner M., Becker A., Schaffer U., Binder C. (2008), Legitimacy and identity in Germanic management accounting research, European Accounting Review, vol. 17, no. 1, s Michalak J. (2004), Wybrane teorie zmiany i dyfuzji innowacji w zakresie rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 24 (80), SKwP, Warszawa, s Mielcarek J. (2005), Paradygmat teorii ograniczeń jako koncepcji rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bakowej w Poznaniu, Poznań. Moll J., Hoque Z. (2011), Budgeting for legitimacy: the case of an Australian university, Accounting, Organizations and Society, vol. 36, s Nadolna B. (2012), Paradygmaty badawcze nauk społecznych a triangulacja metod badawczych w rachunkowości zarządczej, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 66 (122), SKwP, Warszawa, s Nowak W.A. (2010), Teoria sprawozdawczości finansowej. Perspektywa standardów rachunkowości, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa. Ogden S., Clarke J. (2005), Customer disclosures, impression management and the construction of legitimacy, Accounting, Auditing & Accountability Journal, vol. 18, issue 3, s Oliver C. (1991), Strategic responses to institutional processes, Academy of Management Review, vol. 16, s Power M.K. (2003), Auditing and the production of legitimacy, Accounting, Organizations and Society, vol. 28, s Raulinajtys M., Świderska G. K. (2011), Identyfikacja kosztów transakcyjnych przez rachunkowość, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 62 (118), SKwP, Warszawa, s Schmidt M. (2002), On the legitimacy of accounting standard setting by privately organized institutions in Germany and Europe, Schmalenbach Business Review, vol. 54, April, s

15 Teoria legitymizacji w badaniach z zakresu rachunkowości 175 Sobańska I. (2011), Granice organizacyjne systemu rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 62 (118), SKwP, Warszawa, s Suchman M. C. (1995), Managing legitimacy: strategy and institutional approaches, Academy of Management Review, vol. 20, no. 3, s Szychta A. (1997), Paradygmaty rachunkowości zarządczej, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej, t. 41, SKwP, Warszawa, s Szychta A. (2010), Współczesne kierunki zainteresowania teorii rachunkowości finansowej w świetle zarysu jej rozwoju, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 56 (112), SKwP, Warszawa, s The Sage Handbook of Organizational Institutionalism (2008), R. Greenwood, C. Olivier, K. Sahlin, R. Suddaby (eds.), Sage, London. Streszczenie Celem artykułu jest prezentacja teorii legitymizacji i jej zastosowań w rachunkowości. Teoria ta nie jest w Polsce szeroko stosowana, natomiast w literaturze światowej stanowi podstawę wielu interesujących badań. W pierwszej części artykułu, tytułem wprowadzenia do problematyki teorii, zaprezentowano dyskusję na temat identyfikacji oraz zastosowań teorii rachunkowości i teorii o rachunkowości. Jak podkreślono, takie dwoiste ujęcie stymuluje zarówno wzbogacanie kanonu wiedzy, jak i wyjaśnianie ewolucji funkcjonowania systemów rachunkowości jako osadzonych w kontekście relacji społecznych. W drugiej części artykułu omówiono syntetycznie teorię legitymizacji: podstawowe pojęcia, założenia, kategorie i relacje. Obok przeglądu badań prowadzonych na podstawie teorii legitymizacji wskazano potencjał badań w obszarze rachunkowości zarządczej bazujących na zastosowaniu teorii legitymizacji. W artykule podkreślono, że zastosowanie teorii legitymizacji może wzbogacić badania w rachunkowości, przyczyniając się do zrozumienia procesów, które zachodzą zarówno w organizacji, jak i jej zewnętrznym otoczeniu. Słowa kluczowe: rachunkowość, teoria, legitymizacja. Summary Legitimacy theory in accounting research The main aim of the paper is to present the legitimacy theory and its applications. This theory is not well known in Poland, however, it is regarded as a significant basis in world-wide accounting research. In the first part of the paper, as an introduction to the issue of theory in accounting, the discussion on identification and application of the theory of accounting and the theory about accounting is conducted. It is underlined that such dual approach leads to the enhancement of general knowledge as well as to the improved explanation of the evolution of accounting systems seen as embedded in social contexts. In the next part of the paper the legitimacy theory was presented: its definitions, assumptions, categories and relations. Apart from the review of research conducted on the basis of legitimacy theory, some new potential directions of research in the area of management accounting are indicated. As it was emphasized in the paper, the application of legitimacy theory could enrich accounting research by improving the understanding of processes observed inside and outside of the organization. Keywords: accounting, theory, legitimacy.

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa Prof. dr hab. Edward Nowak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Rachunku Kosztów, Rachunkowości Zarządczej i Controllingu Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU GOSPODARKA I ZARZĄDZANIE PUBLICZNE STUDIA II STOPNIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU GOSPODARKA I ZARZĄDZANIE PUBLICZNE STUDIA II STOPNIA EFEKTY KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU GOSPODARKA I ZARZĄDZANIE PUBLICZNE STUDIA II STOPNIA na kierunku GiZP II stopień GZP2_W01 GZP2_W02 GZP2_W03 GZP2_W04 GZP2_W05 GZP2_W06 GZP2_W07 GZP2_W08 GZP2_W09 GZP2_W10

Bardziej szczegółowo

mgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ

mgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ mgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Tytuł: Zarządzanie ryzykiem finansowym w polskich przedsiębiorstwach działających w otoczeniu międzynarodowym Ostatnie dziesięciolecia rozwoju

Bardziej szczegółowo

WPŁYW LIBERALIZACJI RYNKU GAZU NA EWOLUCJĘ SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI ZARZĄDCZEJ STUDIUM PRZYPADKU JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ NALEŻĄCEJ DO GK PGNiG

WPŁYW LIBERALIZACJI RYNKU GAZU NA EWOLUCJĘ SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI ZARZĄDCZEJ STUDIUM PRZYPADKU JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ NALEŻĄCEJ DO GK PGNiG Akademia Górniczo Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Zarządzania Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem Streszczenie rozprawy doktorskiej WPŁYW LIBERALIZACJI RYNKU GAZU

Bardziej szczegółowo

ZASOBY CZY OSIĄGNIĘCIA ORGANIZACJI WPŁYW PROCESÓW LEGITYMIZACYJNYCH NA ZMIANĘ KATEGORII POMIARU

ZASOBY CZY OSIĄGNIĘCIA ORGANIZACJI WPŁYW PROCESÓW LEGITYMIZACYJNYCH NA ZMIANĘ KATEGORII POMIARU Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 244 2015 Monika Łada AGH Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Zarządzania Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania

Bardziej szczegółowo

Dynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu

Dynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu Dynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem naukowym prof. dr hab. Tomasz

Bardziej szczegółowo

SUBDYSCYPLINY W NAUKACH O ZARZĄDZANIU I JAKOSCI 2.0

SUBDYSCYPLINY W NAUKACH O ZARZĄDZANIU I JAKOSCI 2.0 SUBDYSCYPLINY W NAUKACH O ZARZĄDZANIU I JAKOSCI 2.0 Prof. UE, dr hab. Grzegorz Bełz Prof. dr hab. Szymon Cyfert Prof. dr hab. Wojciech Czakon Prof. dr hab. Wojciech Dyduch Prof. ALK, dr hab. Dominika Latusek-Jurczak

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08 Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.

Bardziej szczegółowo

Zakres problemowy prac habilitacyjnych w naukach o zarządzaniu w latach

Zakres problemowy prac habilitacyjnych w naukach o zarządzaniu w latach Prof. dr hab. Bogdan Nogalski, WSB w Gdańsku Prof. dr hab. Szymon Cyfert, UE w Poznaniu Gdańsk, dnia 28 kwietnia 2016r. Zakres problemowy prac habilitacyjnych w naukach o zarządzaniu w latach 2007 2015

Bardziej szczegółowo

RACHUNEK KOSZTÓW STRUMIENI WARTOŚCI W WARUNKACH PRODUKCJI ZLECENIOWEJ

RACHUNEK KOSZTÓW STRUMIENI WARTOŚCI W WARUNKACH PRODUKCJI ZLECENIOWEJ Akademia Górniczo Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Zarządzania Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem Streszczenie rozprawy doktorskiej RACHUNEK KOSZTÓW STRUMIENI WARTOŚCI

Bardziej szczegółowo

Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą

Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą 1 2 Politechnika Częstochowska Piotr Tomski Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą Monografia Częstochowa 2016 3 Recenzenci: Prof. dr hab. inż. Stanisław Nowosielski Prof.

Bardziej szczegółowo

6 Metody badania i modele rozwoju organizacji

6 Metody badania i modele rozwoju organizacji Spis treści Przedmowa 11 1. Kreowanie systemu zarządzania wiedzą w organizacji 13 1.1. Istota systemu zarządzania wiedzą 13 1.2. Cechy dobrego systemu zarządzania wiedzą 16 1.3. Czynniki determinujące

Bardziej szczegółowo

Wstęp 1. Dwugłos o zarządzaniu 2. Współczesny świat w erze turbulencji (Alojzy Z. Nowak) 3. Przedsiębiorczość (Beata Glinka)

Wstęp 1. Dwugłos o zarządzaniu 2. Współczesny świat w erze turbulencji (Alojzy Z. Nowak) 3. Przedsiębiorczość (Beata Glinka) Wstęp 1. Dwugłos o zarządzaniu 1.1. Ewolucja podejść do zarządzania (Włodzimierz Piotrowski) 1.1.1. Kierunek klasyczny 1.1.2. Kierunek human relations (szkoła stosunków międzyludzkich) 1.1.3. Podejście

Bardziej szczegółowo

ROZWARSTWIENIE W SYSTEMIE RACHUNKOWOŚCI ZARZĄDCZEJ STUDIUM PRZYPADKU

ROZWARSTWIENIE W SYSTEMIE RACHUNKOWOŚCI ZARZĄDCZEJ STUDIUM PRZYPADKU STUDIA OECONOMICA POSNANIENSIA 2016, vol. 4, no. 11 DOI: 10.18559/SOEP.2016.11.13 Monika Łada AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem

Bardziej szczegółowo

Tożsamość nauk o zarządzaniu: rozwój, legitymizacja, wyróżniki. Wprowadzenie 1/2

Tożsamość nauk o zarządzaniu: rozwój, legitymizacja, wyróżniki. Wprowadzenie 1/2 Tożsamość nauk o zarządzaniu: rozwój, legitymizacja, wyróżniki Prof zw dr hab Wojciech Czakon Katedra Zarządzania Strategicznego Warszawa, Wprowadzenie 1/2 Identyfikacji dyscypliny akademickiej towarzyszy

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY WYŻSZA SZKOŁA BEZPIECZEŃSTWA z siedzibą w Poznaniu EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY UMIEJSCOWIENIE KIERUNKU W OBSZARZE Kierunek studiów zarządzanie

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 9 KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ...

Spis treści. Wstęp... 9 KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ... Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 Rozdział II ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ... 33 Rozdział III ROLA SERWISU INTERNETOWEGO UCZELNI

Bardziej szczegółowo

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka

Bardziej szczegółowo

Księgarnia PWN: Ewa Marynowicz-Hetka - Pedagogika społeczna. T. 1. Spis treści

Księgarnia PWN: Ewa Marynowicz-Hetka - Pedagogika społeczna. T. 1. Spis treści Księgarnia PWN: Ewa Marynowicz-Hetka - Pedagogika społeczna. T. 1 Spis treści Przedmowa 11 CZE ŚĆ I PODSTAWY EPISTEMOLOGICZNE, ONTOLOGICZNE I AKSJOLOGICZNE DYSCYPLINY ORAZ KATEGORIE POJE CIOWE PEDAGOGIKI

Bardziej szczegółowo

RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA DWA WYMIARY PROWADZENIA BADAŃ NAUKOWYCH

RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA DWA WYMIARY PROWADZENIA BADAŃ NAUKOWYCH STUDIA OECONOMICA POSNANIENSIA 2014, vol. 2, no. 5 (266) Monika Łada AGH w Krakowie, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem Alina Kozarkiewicz AGH w Krakowie, Wydział

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wprowadzenie , vol. 3, no. 7

Spis treści. Wprowadzenie , vol. 3, no. 7 Wprowadzenie 1 2015, vol. 3, no. 7 Spis treści Wprowadzenie (Grażyna Krzyminiewska)... 3 Halina Zboroń Ekonomia społeczna a ekonomia rynku alternatywa czy dopełnienie?... 7 Karolina Nowak Dezintegracja

Bardziej szczegółowo

W ramach zarządzania jednostką można wyróżnić następujące rodzaje audytu:

W ramach zarządzania jednostką można wyróżnić następujące rodzaje audytu: Audytor powinien zalecić wprowadzenie istotnych informacji na temat efektów działań proekologicznych do systemu rachunkowości oraz do sprawozdawczości finansowej. Audyty ekologiczne stały się głównymi

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA Nazwa kierunku studiów: Informatyczne Techniki Zarządzania Ścieżka kształcenia: IT Project Manager, Administrator Bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Promocja i techniki sprzedaży

Promocja i techniki sprzedaży Promocja i techniki sprzedaży Specjalność stanowi zbiór czterech kursów specjalnościowych umożliwiających studentom nabycie profesjonalnej wiedzy i szerokich umiejętności w zakresie promocji i technik

Bardziej szczegółowo

BADANIA PARTYCYPACYJNE Z UDZIAŁEM OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ A KOMUNIKACJA ALTERNATYWNA I WSPOMAGAJĄCA DR AGNIESZKA WOŁOWICZ-RUSZKOWSKA

BADANIA PARTYCYPACYJNE Z UDZIAŁEM OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ A KOMUNIKACJA ALTERNATYWNA I WSPOMAGAJĄCA DR AGNIESZKA WOŁOWICZ-RUSZKOWSKA BADANIA PARTYCYPACYJNE Z UDZIAŁEM OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ A KOMUNIKACJA ALTERNATYWNA I WSPOMAGAJĄCA DR AGNIESZKA WOŁOWICZ-RUSZKOWSKA Praktyka idee normalizacji, integracji, obywatelskiego

Bardziej szczegółowo

OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Podstawowe informacje Kierunek studiów / Poziom kształcenia logistyka/studia pierwszego stopnia Profil kształcenia / Forma studiów praktyczny/ss i SN Obszar kształcenia

Bardziej szczegółowo

1. Podstawa prawna oraz kryteria przyjęte do oceny rozprawy doktorskiej

1. Podstawa prawna oraz kryteria przyjęte do oceny rozprawy doktorskiej Szczecin, 20.04. 2015 Prof. Dr hab. Waldemar Gos, prof. zw. US Uniwersytet Szczeciński Instytut Rachunkowości Ocena rozprawy doktorskiej mgr. Artura Jastrzębowskiego pt. Zakres i znaczenie współcześnie

Bardziej szczegółowo

Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu

Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu ostatnich kilku dekad diametralnie zmienił się charakter prowadzonej

Bardziej szczegółowo

POLITOLOGIA Studia I stopnia. Profil ogólnoakademicki

POLITOLOGIA Studia I stopnia. Profil ogólnoakademicki Opis efektów kształcenia dla kierunku politologia I stopnia przyjętych uchwałą Rady Wydziału Nauk Politycznych w dniu 27 lutego 2012 r., zmodyfikowanych 24 września 2012 r. oraz 25 maja 2015 r. Efekty

Bardziej szczegółowo

ZESZYTY TOM 56 (112) TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI

ZESZYTY TOM 56 (112) TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona STOWARZYSZENIE KSIĘGOWYCH W POLSCE RADA NAUKOWA ZESZYTY TOM 56 (112) TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI WARSZAWA 2010 1 - bited. - bited. - bited. - This copy

Bardziej szczegółowo

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA ZAŁĄCZNIK NR 2 MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Studia podyplomowe ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING Przedmioty OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Absolwent studiów podyplomowych - ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING:

Bardziej szczegółowo

LEGITYMIZACJA A SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNA RACHUNKOWOŚĆ

LEGITYMIZACJA A SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNA RACHUNKOWOŚĆ Zeszyty Legitymizacja Naukowe a społecznie Politechniki odpowiedzialna Częstochowskiej rachunkowość Zarządzanie Nr 23 t. 2 (2016) s. 7 15 dostępne na: http://www.zim.pcz.pl/znwz LEGITYMIZACJA A SPOŁECZNIE

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Załącznik do Uchwały Senatu nr 34/2019 EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: Kierunek studiów pedagogika

Bardziej szczegółowo

Wstęp... 7. Rozdział 1. Skuteczność i efektywność jako kryteria ocen ekonomicznych. 13

Wstęp... 7. Rozdział 1. Skuteczność i efektywność jako kryteria ocen ekonomicznych. 13 Spis treści Wstęp... 7 Rozdział 1. Skuteczność i efektywność jako kryteria ocen ekonomicznych. 13 1.1. Podejście komplementarne do interpretacji efektywności i skuteczności... 14 1.2. Efektywność jako

Bardziej szczegółowo

MANAGER CSR MODUŁY WARSZTATOWE

MANAGER CSR MODUŁY WARSZTATOWE MANAGER CSR MODUŁY WARSZTATOWE WARSZTAT C- A IDEA SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU. PODSTAWY CSR. Skąd się wziął CSR? Historia społecznej odpowiedzialności biznesu. Koncepcja zrównoważonego rozwoju.

Bardziej szczegółowo

Harmonogram zajęć Wprowadzenie do psychologii i historii myśli psychologicznej (konwersatorium) Rok akademicki 2018/19 Prowadzący: mgr Konrad Kośnik

Harmonogram zajęć Wprowadzenie do psychologii i historii myśli psychologicznej (konwersatorium) Rok akademicki 2018/19 Prowadzący: mgr Konrad Kośnik Data Harmonogram zajęć Wprowadzenie do psychologii i historii myśli psychologicznej (konwersatorium) Rok akademicki 2018/19 Prowadzący: mgr Konrad Kośnik Numer zajęć Temat 03.10 1 Wprowadzenie - omówienie

Bardziej szczegółowo

ZAKRESY ZAGADNIEŃ NA EGZAMIN LICENCJACKI OBOWIĄZUJĄCE W INSTYTUCIE DZIENNIKARSTWA I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

ZAKRESY ZAGADNIEŃ NA EGZAMIN LICENCJACKI OBOWIĄZUJĄCE W INSTYTUCIE DZIENNIKARSTWA I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ ZAKRESY ZAGADNIEŃ NA EGZAMIN LICENCJACKI OBOWIĄZUJĄCE W INSTYTUCIE DZIENNIKARSTWA I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ A. DLA KIERUNKU DZIENNIKARSTWO I KOMUNIKACJA SPOŁECZNA I. Wiedza o mediach 1. Funkcje mediów.

Bardziej szczegółowo

RACHUNKOWOŚĆ ZADANIOWA W SYSTEMIE RACHUNKOWOŚCI BUDŻETOWEJ JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

RACHUNKOWOŚĆ ZADANIOWA W SYSTEMIE RACHUNKOWOŚCI BUDŻETOWEJ JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH Dr Marcin Kaczmarek Uniwersytet Szczeciński RACHUNKOWOŚĆ ZADANIOWA W SYSTEMIE RACHUNKOWOŚCI BUDŻETOWEJ JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH 1. Wstęp Konsekwencją wejścia Polski do Unii Europejskiej jest

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PRACA SOCJALNA

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PRACA SOCJALNA EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PRACA SOCJALNA Poziom kształcenia Profil kształcenia Tytuł zawodowy absolwenta Obszar wiedzy Dziedzina Dyscyplina studia I stopnia praktyczny licencjat obszar nauk

Bardziej szczegółowo

PRSupport oferuje szeroki zakres szkoleń dopasowanych do indywidualnych wymagań klientów

PRSupport oferuje szeroki zakres szkoleń dopasowanych do indywidualnych wymagań klientów Oferta szkoleniowa CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILIT Y S z k o l e n i a i t r e n i n g i d l a p r a c o w n i k ó w i z a r z ą d ó w PRSupport oferuje szeroki zakres szkoleń dopasowanych do indywidualnych

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA II STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA II STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA II STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów bezpieczeństwo wewnętrzne należy do

Bardziej szczegółowo

Opis szkolenia. Dane o szkoleniu. Program. BDO - informacje o szkoleniu

Opis szkolenia. Dane o szkoleniu. Program. BDO - informacje o szkoleniu Opis szkolenia Dane o szkoleniu Kod szkolenia: 881013 Temat: Studia Podyplomowe Rachunkowość Zarządcza i Controlling. Nowoczesne systemy oparte na technologii informatycznej 18 Październik - 5 Lipiec Warszawa,

Bardziej szczegółowo

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej.

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej. Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

IZBA RZEMIEŚLNICZA ORAZ MAŁEJ I ŚREDNIEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W KATOWICACH. Społeczna Odpowiedzialność Biznesu

IZBA RZEMIEŚLNICZA ORAZ MAŁEJ I ŚREDNIEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W KATOWICACH. Społeczna Odpowiedzialność Biznesu IZBA RZEMIEŚLNICZA ORAZ MAŁEJ I ŚREDNIEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W KATOWICACH Społeczna Odpowiedzialność Biznesu Społeczna Odpowiedzialność Biznesu SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU TO koncepcja, wedle której

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów Zarządzanie reprezentuje dziedzinę

Bardziej szczegółowo

Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz

Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz 2012 Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne Maciej Bieńkiewicz Społeczna Odpowiedzialność Biznesu - istota koncepcji - Nowa definicja CSR: CSR - Odpowiedzialność przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

Aktywne formy kreowania współpracy

Aktywne formy kreowania współpracy Projekt nr... Kształtowanie sieci współpracy na rzecz bezpieczeństwa energetycznego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomiczno społecznych Aktywne formy kreowania współpracy Dr inż.

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia na studiach I stopnia dla kierunku Finanse i Rachunkowość i ich odniesienie do efektów kształcenia w obszarze nauk społecznych

Efekty kształcenia na studiach I stopnia dla kierunku Finanse i Rachunkowość i ich odniesienie do efektów kształcenia w obszarze nauk społecznych Efekty na studiach I stopnia dla kierunku Finanse i Rachunkowość i ich odniesienie do efektów w obszarze nauk Objaśnienie oznaczeń w symbolach: S obszar w zakresie nauk 1 studia pierwszego stopnia A profil

Bardziej szczegółowo

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998)

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998) PARADYGMAT INTUICJE Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998) PIERWSZE UŻYCIA językoznawstwo: Zespół form deklinacyjnych lub koniugacyjnych

Bardziej szczegółowo

dialog przemiana synergia

dialog przemiana synergia dialog przemiana synergia SYNERGENTIA. Wspieramy Klientów w stabilnym rozwoju, równoważącym potencjał ekonomiczny, społeczny i środowiskowy przez łączenie wiedzy, doświadczenia i rozwiązań z różnych sektorów.

Bardziej szczegółowo

ORGANIZACJA Z CHARAKTEREM OFERTA WSZECHNICY UJ. Jak świadomie kształtować kulturę organizacyjną firmy?

ORGANIZACJA Z CHARAKTEREM OFERTA WSZECHNICY UJ. Jak świadomie kształtować kulturę organizacyjną firmy? OFERTA WSZECHNICY UJ Z CHARAKTEREM Jak świadomie kształtować kulturę organizacyjną firmy? Jak poprzez kulturę organizacyjną wspierać efektywność? Jak odpowiadać na oczekiwania pracowników dotyczące kultury

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZANIE MARKĄ. Doradztwo i outsourcing

ZARZĄDZANIE MARKĄ. Doradztwo i outsourcing ZARZĄDZANIE MARKĄ Doradztwo i outsourcing Pomagamy zwiększać wartość marek i maksymalizować zysk. Prowadzimy projekty w zakresie szeroko rozumianego doskonalenia organizacji i wzmacniania wartości marki:

Bardziej szczegółowo

STUDIUJESZ SOCJOLGIĘ?

STUDIUJESZ SOCJOLGIĘ? STUDIUJESZ SOCJOLGIĘ? PRZYJDŹ NA SPECJALIZACJĘ SOCJOLOGIA GOSPODARKI I INTERNETU CZEGO WAS NAUCZYMY? CZYM JEST SOCJOLOGIA GOSPODARKI Stanowi działsocjologii wykorzystujący pojęcia, teorie i metody socjologii

Bardziej szczegółowo

Spis treści WSTĘP... 13

Spis treści WSTĘP... 13 WSTĘP... 13 Rozdział I MODEL ZRÓWNOWAŻONEGO BIZNESU PRZEDSIĘBIORSTWA A KREACJA WARTOŚCI... 15 (Adam Jabłoński) Wstęp... 15 1. Konkurencyjność przedsiębiorstwa a model zrównoważonego biznesu... 16 2. Ciągłość

Bardziej szczegółowo

Badanie potrzeb dotyczących inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości

Badanie potrzeb dotyczących inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości 2010 Badanie potrzeb dotyczących inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości STRESZCZENIE Zamawiający: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/83

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA

Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01 Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Załącznik nr 1 do uchwały nr 17/II/2018 Senatu UJ z 28 lutego 2018 r. Nazwa Wydziału: Nauk o Zdrowiu Nazwa kierunku studiów: organizacja i ekonomika ochrony zdrowia

Bardziej szczegółowo

Summary in Polish. Fatimah Mohammed Furaiji. Application of Multi-Agent Based Simulation in Consumer Behaviour Modeling

Summary in Polish. Fatimah Mohammed Furaiji. Application of Multi-Agent Based Simulation in Consumer Behaviour Modeling Summary in Polish Fatimah Mohammed Furaiji Application of Multi-Agent Based Simulation in Consumer Behaviour Modeling Zastosowanie symulacji wieloagentowej w modelowaniu zachowania konsumentów Streszczenie

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Istota i przewartościowania pojęcia logistyki. Rozdział 2. Trendy i determinanty rozwoju i zmian w logistyce 42

Spis treści. Istota i przewartościowania pojęcia logistyki. Rozdział 2. Trendy i determinanty rozwoju i zmian w logistyce 42 Spis treści Od Autora 11 Rozdział 1 Istota i przewartościowania pojęcia logistyki n 1.1. Przegląd i interpretacja znaczących definicji logistyki 17 1.2. Ewolucja i przewartościowania przedmiotu, celów

Bardziej szczegółowo

Metodologia nauk społecznych SYLABUS A. Informacje ogólne Opis

Metodologia nauk społecznych SYLABUS A. Informacje ogólne Opis Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Dziedzina i dyscyplina nauki Rok studiów/semestr

Bardziej szczegółowo

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA Opis efektów kształcenia dla kierunku politologia II stopnia przyjętych uchwałą Rady Wydziału Nauk Politycznych w dniu 27 lutego 2012 r., zmodyfikowanych 24 września 2012 r. oraz 25 maja 2015 r. Efekty

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia

Opis zakładanych efektów kształcenia Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU FINANSE MENEDŻERSKIE obowiązuje od roku akad. 2017/18

EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU FINANSE MENEDŻERSKIE obowiązuje od roku akad. 2017/18 AD/ 13 RW w dniu 29.06.2017 r. EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU FINANSE MENEDŻERSKIE obowiązuje od roku akad. 2017/18 STUDIA LICENCJACKIE -------------------------------------------------------------------------------------------------

Bardziej szczegółowo

Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja

Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja Dr Grzegorz Baran, Instytut Spraw Publicznych UJ Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych Teza cele konstrukcja realizacja Teza Zakorzenienie modelu działania organizacji publicznej

Bardziej szczegółowo

Data Governance jako część ładu korporacyjnego

Data Governance jako część ładu korporacyjnego Data Governance jako część ładu korporacyjnego Prof. SGH, dr hab. Andrzej Sobczak Kurs: Wprowadzenie do problematyki Data Governance Zakres tematyczny kursu Data Governance jako część ładu korporacyjnego

Bardziej szczegółowo

Program Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration

Program Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration Program Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration Wydział realizujący studia podyplomowe: Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych Wydział Nauk Ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

Kontrola zarządcza w jednostkach samorządu terytorialnego z perspektywy Ministerstwa Finansów

Kontrola zarządcza w jednostkach samorządu terytorialnego z perspektywy Ministerstwa Finansów Kontrola zarządcza w jednostkach samorządu terytorialnego z perspektywy Ministerstwa Finansów Monika Kos, radca ministra Departament Polityki Wydatkowej Warszawa, 13 stycznia 2015 r. Program prezentacji

Bardziej szczegółowo

Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy

Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy Raport z badania Szymon Góralski Wrocław, 2013 ul. Więzienna 21c/8, 50-118 Wrocław, tel. 71 343 70 15, fax: 71 343 70 13, e-mail: biuro@rrcc.pl,

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny

Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Załącznik do uchwały Nr XXIII 5.5/13 Senatu UMCS z dnia 27 lutego 2013 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze

Bardziej szczegółowo

Społeczna odpowiedzialność biznesu w firmach sektora MŚP doświadczenia i perspektywy

Społeczna odpowiedzialność biznesu w firmach sektora MŚP doświadczenia i perspektywy Społeczna odpowiedzialność biznesu w firmach sektora MŚP doświadczenia i perspektywy Aleksandra Wanat Konferencja Rozwój przedsiębiorczości w województwie śląskim w kontekście CSR Katowice 22 listopada

Bardziej szczegółowo

Wsparcie publiczne dla MSP

Wsparcie publiczne dla MSP Marta Gancarczyk Wsparcie publiczne dla MSP Podstawy teoretyczne a praktyka gospodarcza Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2010 Wstęp 9 Część i. TEORETYCZNE PODSTAWY PODEJMOWANIA DECYZJI O WSPARCIU PUBLICZNYM

Bardziej szczegółowo

Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2014/2015

Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2014/2015 Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 201/2015 Wydział Zarządzania UW posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora w dwóch dyscyplinach:

Bardziej szczegółowo

WIEDZA T1P_W06. K_W01 ma podstawową wiedzę o zarządzaniu jako nauce, jej miejscu w systemie nauk i relacjach do innych nauk;

WIEDZA T1P_W06. K_W01 ma podstawową wiedzę o zarządzaniu jako nauce, jej miejscu w systemie nauk i relacjach do innych nauk; SYMBOL Efekty kształcenia dla kierunku studiów: inżynieria zarządzania; Po ukończeniu studiów pierwszego stopnia na kierunku inżynieria zarządzania, absolwent: Odniesienie do obszarowych efektów kształcenia

Bardziej szczegółowo

FIZYKA A NAUKI SPOŁECZNE KILKA PROBLEMÓW DO WYJAŚNIENIA

FIZYKA A NAUKI SPOŁECZNE KILKA PROBLEMÓW DO WYJAŚNIENIA Prof. UEK dr hab. Czesław Mesjasz Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie mesjaszc@ae.krakow.pl FIZYKA A NAUKI SPOŁECZNE KILKA PROBLEMÓW DO WYJAŚNIENIA Interdyscyplinarne Seminarium: Matematyka i fizyka w socjologii

Bardziej szczegółowo

Organizacja i Zarządzanie

Organizacja i Zarządzanie Kazimierz Piotrkowski Organizacja i Zarządzanie Wydanie II rozszerzone Warszawa 2011 Recenzenci prof. dr hab. Waldemar Bańka prof. dr hab. Henryk Pałaszewski skład i Łamanie mgr. inż Ignacy Nyka PROJEKT

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 45/2014/IX Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 18 grudnia 2014 r.

Uchwała Nr 45/2014/IX Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 18 grudnia 2014 r. Uchwała Nr 45/2014/IX Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 18 grudnia 2014 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów pierwszego stopnia na kierunku finanse i rachunkowość prowadzonych na

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II

Wymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II Wymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II Zagadnienia 1.1. Etapy projektu 1.2. Projekt badawczy, przedsięwzięcie Konieczny (2) wie na czym polega metoda projektu?

Bardziej szczegółowo

Matryca efektów kształcenia. Logistyka zaopatrzenia i dystrybucji. Logistyka i systemy logistyczne. Infrastruktura logistyczna.

Matryca efektów kształcenia. Logistyka zaopatrzenia i dystrybucji. Logistyka i systemy logistyczne. Infrastruktura logistyczna. Logistyka i systemy logistyczne Logistyka zaopatrzenia i dystrybucji Logistyka gospodarki magazynowej i zarządzanie zapasami Ekologistyka Infrastruktura logistyczna Kompleksowe usługi logistyczne System

Bardziej szczegółowo

Praca socjalna WS-SO-PS-N-1; WS-SOZ-PS-N-1

Praca socjalna WS-SO-PS-N-1; WS-SOZ-PS-N-1 Załącznik nr 8 do Uchwały Nr 71/2014 Senatu UKSW z dnia 29 maja 2014 r. Załącznik nr 8 do Uchwały Nr 26/2012 Senatu UKSW z dnia 22 marca 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla

Bardziej szczegółowo

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10 Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do

Bardziej szczegółowo

Sześciosemestralny program kształcenia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych

Sześciosemestralny program kształcenia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Załącznik nr 1 do Uchwały nr 39/V/2019 Senatu UJ z dnia 29 maja 2019 roku Sześciosemestralny program kształcenia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Część ogólna 1 1. Kształcenie w Szkole Doktorskiej

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie wiedzą / Ashok Jashapara. wyd. 2. Warszawa, Spis treści. Rozdział 1. Wprowadzenie do zarządzania wiedzą 19

Zarządzanie wiedzą / Ashok Jashapara. wyd. 2. Warszawa, Spis treści. Rozdział 1. Wprowadzenie do zarządzania wiedzą 19 Zarządzanie wiedzą / Ashok Jashapara. wyd. 2. Warszawa, cop. 2014 Spis treści Przedmowa 11 O autorze 13 Podziękowania 15 Część I. Istota wiedzy 17 Rozdział 1. Wprowadzenie do zarządzania wiedzą 19 Zarządzanie

Bardziej szczegółowo

Rola i zadania Komitetu Audytu. Warszawa, 11.03.2013

Rola i zadania Komitetu Audytu. Warszawa, 11.03.2013 Rola i zadania Komitetu Audytu Warszawa, 11.03.2013 Informacje o Grupie MDDP Kim jesteśmy Jedna z największych polskich firm świadczących kompleksowe usługi doradcze 6 wyspecjalizowanych linii biznesowych

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA WYDZIAŁ INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA Kierunek studiów: ZARZĄDZANIE Stopień studiów: STUDIA I STOPNIA Obszar Wiedzy/Kształcenia: OBSZAR NAUK SPOŁECZNYCH Obszar nauki: DZIEDZINA NAUK EKONOMICZNYCH Dyscyplina

Bardziej szczegółowo

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Objaśnienie oznaczeń: S1A obszar

Bardziej szczegółowo

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie projektami a zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie projektami a zarządzanie ryzykiem Ewa Szczepańska Zarządzanie projektami a zarządzanie ryzykiem Warszawa, dnia 9 kwietnia 2013 r. Agenda Definicje Wytyczne dla zarządzania projektami Wytyczne dla zarządzania ryzykiem Miejsce ryzyka w zarządzaniu

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: ZARZĄDZANIE STUDIA DRUGIEGO STOPNIA

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: ZARZĄDZANIE STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: ZARZĄDZANIE STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Zarządzanie pytania podstawowe 1. Funkcje zarządzania 2. Otoczenie organizacji

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Załącznik nr 74 do uchwały nr Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 29 maja 2012 r. Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia

Bardziej szczegółowo

WSPÓŁCZESNY MARKETING cz. II

WSPÓŁCZESNY MARKETING cz. II Studia podyplomowe Trening Menedżerski - Wykład WSPÓŁCZESNY MARKETING cz. II Dr Barbara Bielicka e mail: barbara.bielicka@wsb.torun.pl Marketing klasyczny Marketing nowy Marketing współczesny Marketing

Bardziej szczegółowo

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NAZWA KIERUNKU STUDIÓW: Administracja POZIOM STUDIÓW: studia II stopnia PROFIL STUDIÓW: ogólnoakademicki

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NAZWA KIERUNKU STUDIÓW: Administracja POZIOM STUDIÓW: studia II stopnia PROFIL STUDIÓW: ogólnoakademicki OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NAZWA KIERUNKU STUDIÓW: Administracja POZIOM STUDIÓW: studia II stopnia PROFIL STUDIÓW: ogólnoakademicki Opis zakładanych efektów uczenia się uwzględnia uniwersalne

Bardziej szczegółowo

Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE

Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE R O Z P R A W A H A B I L I T A C Y J N A Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE Toruń 2011 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI Wstęp...................................................

Bardziej szczegółowo

NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off

NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off Wydział Zarządzania mgr Jerzy Ryżanycz Proponowany temat rozprawy : NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off Opiekun naukowy: prof. dr hab. Jerzy Kisielnicki PLAN 1. Wstęp

Bardziej szczegółowo

Moduł I Ewaluacja w praktyce szkolnej istota, cele, rodzaje.

Moduł I Ewaluacja w praktyce szkolnej istota, cele, rodzaje. Moduł I Ewaluacja w praktyce szkolnej istota, cele, rodzaje. Sesja 1: Podstawowe informacje o ewaluacji. Sesja 2: Ewaluacja w procesie rozwoju szkoły i w pracy nauczyciela PROGRAM I SCENARIUSZE ZAJĘĆ SESJA

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 69 /2012. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 31 maja 2012 roku

Uchwała Nr 69 /2012. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 31 maja 2012 roku Uchwała Nr 69 /2012 Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach z dnia 31 maja 2012 roku w sprawie określenia efektów kształcenia dla kierunku zarządzanie na poziomie drugiego stopnia o profilu

Bardziej szczegółowo

Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników

Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników 2010 Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników Paulina Zadura-Lichota Zespół Przedsiębiorczości Warszawa, styczeń 2010 r. Pojęcie inteligentnej organizacji Organizacja inteligentna

Bardziej szczegółowo