ybrane metody preindukcji i indukcji porodu stosowane w krakowskich szpitalach

Transkrypt

1 P R A C A O R Y G I N A L N A Anna Mierzwa 1, Marek Klimek 2 1 Pracownia Podstaw Oieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków 2 Zakład Zdrowia Matki i Dziecka, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków W ybrane metody reindukcji i indukcji orodu stosowane w krakowskich szitalach The selected labour re-induction and induction methods used in Krakow hositals STRESZCZENIE Wstę. Wsółczesna medycyna umożliwia różne metody sztucznego wywoływania orodu: reindukcję i indukcję orodu, które są uwarunkowane sytuacją ołożniczą oraz dojrzałością szyjki macicy. Na skuteczność reindukcji i indukcji orodu ma wływ wiele czynników. Wybór odowiedniej metody owinien być odyktowany dobrem matki oraz dziecka. Cel. Celem racy była ocena wybranych metod farmakologicznych i niefarmakologicznych reindukcji i indukcji orodu stosowanych w krakowskich szitalach. Materiał i metody. Badaniami objęto 271 acjentek zgłaszających się do krakowskich szitali w celu odbycia orodu, u których zastosowano różne metody reindukcji i indukcji orodu. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystując autorski kwestionariusz ankiety. Analizę statystyczną wykonano za omocą rogramu IBMSPSS Statistics wersja Wyniki. Dolegliwości bólowe odczuwało 92,2% acjentek, którym odano krolówkę naskurczową, i 83,3% rodzących, u których zastosowano krolówkę naskurczową wraz z cewnikiem Foleya. W ozostałych gruach odsetek wynosił oniżej 50%. Obserwowane różnice omiędzy gruami były statystycznie istotne ( < 0,001). Badając wływ zastosowanych metod na sosób zakończenia orodu w modelu regresji logistycznej wielowymiarowej, nie otwierdzono statystycznie istotnego znaczenia żadnej z analizowanych metod. Wnioski. Przedstawione wyniki badań wskazują, że reindukcja i indukcja orodu z wykorzystaniem wybranych metod są skutecznymi metodami stosowanymi do wywołania orodu i w odobnym stoniu są bezieczne dla matki i dziecka. Problemy Pielęgniarstwa 2015; 23 (4): Słowa kluczowe: oród; reindukcja; indukcja; skuteczność ABSTRACT Introduction. The contemorary medical science rovides various methods of labour induction: labour re-induction and induction, which are determined by the obstetric situation and cervical riening. A number of factors influence the effectiveness of labour induction and re-induction. The choice of a suitable method should be guided by the well-being of the mother and child. Aim. Evaluation of selected labour re-induction and induction methods harmacological and non-harmacological used in Krakow hositals. Material and methods. The study included 271 atients admitted to Cracow hositals to undergo childbirth, in whom various methods of labour re-induction and induction were used. Diagnostic survey method was alied in the study, the tool being an original questionnaire used to analyze medical records. The statistical analysis was done with IBMSPSS Statistics version Autor do koresondencji: dr n. o zdrowiu Anna Mierzwa, Pracownia Podstaw Oieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, ul. Zamojskiego 58, Kraków, tel.: , tel. kom.: , a.mierzwa@uj.edu.l DOI: /PP

2 Anna Mierzwa, Marek Klimek, Wybrane metody reindukcji i indukcji orodu Results. 92.2% of atients who received oxytocin infusion dri and 83.3% of atients who received oxytocin infusion dri with the Foley catheter felt ain. In the other grous the roortion was below 50%. The observed differences between the grous were statistically significant ( < 0.001). In examining the imact of the methods used on the way childbirth was comleted, in multivariate logistic regression model, statistical significance of none of the analyzed method was confirmed. Conclusions. The results indicate that labour re-induction and induction which alies the selected methods is effective in hysiological childbirth induction and all the methods are, to a similar extent, safe for mother and child. Nursing Toics 2015; 23 (4): Key words: arturition; cervical riening; induced labour; treatment outcome Wstę Wsółczesna medycyna umożliwia różne metody sztucznego wywoływania orodu: reindukcję i indukcję orodu. Preindukcja orodu to ostęowanie mające na celu stymulację dojrzewania szyjki macicy, czyli rzygotowanie jej do akcji orodowej. Preindukcja orodu orzedza indukcję. Z kolei indukcja orodu jest farmakologicznym lub niefarmakologicznym działaniem, które ma na celu wywołanie i odtrzymanie skutecznej czynności skurczowej macicy, dorowadzając do ostęu akcji orodowej. Metody farmakologiczne olegają na dawkowaniu środków farmakologicznych, na rzykład rostaglandyny: (PGE2-Dinoroston) i oksytocyny we wlewie krolowym [1]. Metody niefarmakologiczne rowadzą do rozwierania części ochwowej szyjki macicy. Wśród nich wyróżnia się: reindukcję orodu rzy użyciu cewnika Foleya, amniotomię (sztuczne rzebicie błon łodowych) i inne [2]. Skuteczność reindukcji i indukcji orodu zależy od czasu trwania ciąży, rodności i dojrzałości orodowej szyjki macicy, którą ocenia się w skali Bishoa [3]. Fizjologicznie 4 6 tygodni rzed orodem to czas, kiedy szyjka macicy zaczyna się rozulchniać, staje się miękka i odatna [4]. Skala dojrzałości szyjki macicy według Bishoa wskazuje, że szyjka macicy jest dojrzała wtedy, kiedy jej ocena w badaniu wewnętrznym wyniesie 9 unktów, czyli gdy jest rozwarta, skraca się (do ok. 1 cm), jest elastyczna i ołożona wzdłuż osi długiej ochwy [5, 6]. Do zalet rzerowadzenia reindukcji orodu należą: zmniejszenie liczby nieudanych i kolejnych indukcji, zmniejszenie odsetka cięć cesarskich z owodu nieudanej indukcji oraz ograniczenie zachorowalności matek i noworodków, co wiąże się z krótszym obytem w szitalu. Stosowanie reindukcji bez wskazań medycznych nie ma uzasadnienia [7]. Stały lub okresowy zais kardiotokograficzny łodu rzynajmniej 20-minutowy owinien być kontynuowany w czasie każdej reindukcji i indukcji orodu [5]. Prostaglandyna PGE2 w formie żelu Preidil odawana do kanału szyjki w okolicy ujścia wewnętrznego owoduje jej dojrzewanie, co jest odstawą reindukcji. Z kolei działanie cewnika Foleya olega na bezośrednim mechanicznym rozszerzaniu szyjki macicy, jak również na stymulacji wydzielania endogennych rostaglandyn [5]. Do jego zalet należy również niski koszt. Oksytocyna odawana w owolnym wlewie dożylnym jest farmakologiczną, owszechnie stosowaną metodą indukcji orodu [8]. Jest to naturalny hormon rodukowany rzez rzysadkę mózgową rzez cały okres ciąży. W dużych dawkach owoduje tężcowy skurcz macicy [9]. Amniotomia należy do mechanicznych sosobów indukcji orodu [5], a warunkiem jej wykonania jest dojrzałość szyjki macicy, onieważ rzebicie ęcherza łodowego rzy niedojrzałej szyjce jest związane z wyraźnie odwyższonym ryzykiem zakażenia wewnątrzmacicznego i nieskuteczności indukcji [10]. Skuteczność zastosowanych metod reindukcji i indukcji orodu jest różna w zależności od ostęu orodu: okresów orodu, odczuwania bólu w jego trakcie, sosobu zakończenia orodu, i może mieć wływ na stan noworodka o orodzie. Wybór odowiedniej metody reindukcji i indukcji orodu owinien być odyktowany dobrem matki oraz dziecka, a nie tylko oziomem skuteczności. Cel Celem racy była ocena wybranych metod farmakologicznych i niefarmakologicznych reindukcji i indukcji orodu u acjentek w ciąży żywej donoszonej stosowanych w krakowskich szitalach. Materiał i metody Badanie miało charakter retrosektywny. Gruę badaną stanowiły acjentki Kliniki Położnictwa i Perinatologii Szitala Uniwersyteckiego, Szitala Położniczo-Ginekologicznego Ujastek i NZOZ Szitala Położniczo-Ginekologicznego na ul. Siemiradzkiego w Krakowie; oczywiście uzyskano zgodę kierownictwa wymienionych lacówek na rzerowadzenie badań. Objęto nimi 271 acjentek, które sełniały kryteria włączenia do badań: były hositalizowane na oddziale atologii ciąży i sali orodowej, a także zostały zakwalifikowane do farmakologicznej i niefarmakologicznej reindukcji i indukcji orodu z fizjologicznym ułożeniem łodu odłużnym główkowym w celu odbycia orodu drogami natury. Do badania nie kwalifikowano acjentek z ciążą wielołodową, o oeracjach na macicy (stan o cięciu cesarskim) lub gdy były rzeciwwskazania do wybranych metod reindukcji i indukcji orodu. W badaniach zastosowano metodę sondażu 497

3 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2015, tom 23, zeszyt nr 4 diagnostycznego, wykorzystując w tym celu autorski kwestionariusz ankiety do analizy dokumentacji medycznej. Analiza wyników została rzerowadzona za omocą rogramu IBM SPSS Statistics wersja Wykorzystanie techniki ważenia wsółczynników wykazało, która z metod reindukcji i indukcji orodu była najczęściej stosowana w zależności od cech klinicznych acjentek. Analizowano, czy oszczególne gruy metod różniły się od względem cech wyrażonych w skali rzedziałowej, takich jak wiek lub średni czas trwania oszczególnych okresów orodu. W tym celu wykorzystano analizę wariancji w klasyfikacji ojedynczej, tradycyjną ANOVA oraz niearametryczne odowiedniki analizy wariancji test Kruskala-Wallisa. Wybór odowiedniego testu zależał od sełnienia założeń ANOVA. W obliczeniach wykorzystano analizę kowariancji, w której orównano różnice omiędzy średnimi czasami trwania I okresu orodu do modelu; jako kowariant włączono wiek badanych acjentek. W klasycznej analizie wariacji oraz kowariancji jako test ost hoc wykorzystano test Tuckeya, dzięki któremu możliwe było stwierdzenie obecności statystycznie istotnych różnic dla każdej ary orównywanych gru. Wykorzystanie modelu regresji logistycznej wielowymiarowej ozwoliło na wykluczenie zakłócającego wływu innych zmiennych zakłócających: wiek matki, kolejność ciąży oraz czas trwania ciąży. Za granicę istotności statystycznej uznano wartość 0,05, to jest 5-rocentowy maksymalny douszczalny błąd, jaki możemy oełnić rzy twierdzeniu o obecności różnic omiędzy gruami. Rycina 1. Rodzaj zastosowanych metod reindukcji i indukcji w badanej gruie Figure 1. Labour induction and re-induction methods used in the study grou Wyniki Do badania włączono 271 kobiet rzyjętych do wymienionych wyżej szitali, u których zastosowano ięć różnych metod reindukcji i indukcji orodu. Najczęściej stosowano cewnik Foleya i krolówkę naskurczową lub tylko krolówkę naskurczową o 33% (n = 90). Rzadziej decydowano się na rzebicie ęcherza łodowego i krolówkę naskurczową u 12% (n = 31). Z kolei o 11% (n = 30) wykorzystano PGE2-żel doochwowy, cewnik Foleya i krolówkę naskurczową oraz PGE2-żel doochwowy i krolówkę naskurczową (ryc. 1). Przed zastosowaniem określonej metody zebrano informacje na temat rzeszłości ołożniczej oraz stanu ołożniczego kobiet. Charakterystykę wiekową badanych wraz z dokładnością oszacowania wyrażono 95-rocentowym rzedziałem ufności (CI, confidence interval). Rodzaj zastosowanych metod reindukcji i indukcji orodu był zróżnicowany. Większość (68%) kobiet zostało rzyjętych do ierwszego orodu, 23% do drugiego, a 9% do trzeciego lub kolejnego. U ierwiastek najczęściej stosowaną techniką był cewnik Foleya wraz z krolówką naskurczową, nastęnie PGE2 z cewnikiem Foleya i krolówką naskurczową oraz krolówka naskurczowa z rzebiciem ęcherza łodowego. Z kolei dwie ozostałe metody: krolówka naskurczowa lub krolówka z PGE2 były referowane u wieloródek. Obserwowane różnice omiędzy ierwiastkami a wieloródkami były statystycznie istotne. Oceniając zastosowanie określonej metody na zmianę stonia dojrzałości szyjki macicy, nie otwierdzono na założonym oziomie istotności statystycznej związku z różnymi metodami. Obserwowane mniejsze o 50% rawdoodobieństwo uzyskania zmiany dojrzałości szyjki macicy w gruie, w której zastosowano krolówkę naskurczową z cewnikiem Foleya, a także krolówkę naskurczową z cewnikiem Foleya i PGE2, w orównaniu do krolówki naskurczowej z PGE2, było statystycznie nieistotne zarówno w modelu jednowymiarowym, jak i o uwzględnieniu wływu zmiennych zakłócających w modelu wielowymiarowym (tab. 1). Ze względu na fakt, że na czas trwania I okresu orodu mogły wływać: kolejność ciąży, czas jej trwania, stan części ochwowej szyjki macicy w czasie rzyjęcia oraz wiek matki, uwzględniono również te czynniki w ocenie różnic w czasie trwania I okresu orodu w oszczególnych gruach reindukcji i in- 498

4 Anna Mierzwa, Marek Klimek, Wybrane metody reindukcji i indukcji orodu Tabela 1. Zmiana dojrzałości szyjki macicy w zależności od zastosowanej metody. Model regresji logistycznej Table 1. Cervical riening change deending on the used metod. The model of logistic regression Metoda reindukcji i indukcji orodu OR * 95% CI OR ** 95% CI PGE2 i krolówka naskurczowa 1,0 Kategoria 1,0 Kategoria odniesienia odniesienia Cewnik Foleya i krolówka naskurczowa 0,40 0,13 1,29 0,125 0,37 0,11 1,20 0,097 PGE2, cewnik Foleya i krolówka naskurczowa 0,50 0,13 1,91 0,310 0,46 0,12 1,79 0,263 OR (odds ratio) iloraz szans; CI (confidence interval) rzedział ufności; * model jednowymiarowy; ** model wielowymiarowy, standaryzowane na: wiek matki [lata], kolejność ciąży [ierwsza, druga, trzecia lub kolejna], czas trwania ciąży [tyg.]; oziom istotności statystycznej, PGE2 rostaglandyna (Dinoroston) w formie żelu Preidil dukcji orodu. Wykorzystana wieloczynnikowa analiza kowariancji nie okazała statystycznie istotnych różnic w orównywanych gruach. Zaobserwowano, że na czas trwania I okresu orodu istotnie wływała liczba ciąż. Średni czas trwania I okresu orodu był znamiennie dłuższy u ierwiastek w orównaniu z takim czasem u kobiet będących w drugiej ciąży, jak i kolejnych. W badanej gruie otwierdzono także, że na czas trwania I okresu orodu wływał stan dojrzałości ochwowej części szyjki macicy (tab. 2). Jednym z analizowanych arametrów było wystęowanie zaburzeń tętna łodu. Zaburzenia te w I okresie orodu obserwowano u 17,4% badanych, w II okresie orodu u 2,2% kobiet. Nie stwierdzono, aby częstość wystęowania zaburzeń tętna łodu zależała od zastosowanej metody reindukcji i indukcji orodu. Stwierdzono, że dolegliwości bólowe kontrolowane były w gruie rodzących, którym odano krolówkę naskurczową. W tej gruie ból odczuwało aż 92,2% acjentek. Podobnie wystęowaniu bólu zgłaszało 83,3% rodzących kobiet z gruy, której odano krolówkę naskurczową wraz z cewnikiem Foleya. W ozostałych gruach odsetek kobiet odczuwających ból o zastosowaniu określonej metody reindukcji i indukcji orodu wynosił oniżej 50%. Obserwowane różnice omiędzy gruami były statystycznie istotne ( < 0,001). Badanie nie wykazało, aby częstość wystęowania różnego rodzaju owikłań zależała od stosowanej metody reindukcji i indukcji orodu. Przeanalizowano, w jaki sosób zastosowanie określonej metody wływa na sosób jego zakończenia. W gruie, w której zastosowano krolówkę naskurczową wraz z założeniem cewnika Foleya, znalazły się trzy orody zabiegowe z wykorzystaniem różnociągu. Analizę wływu rodzaju reindukcji i indukcji orodu na konieczność wykonania cięcia cesarskiego rzerowadzono, wykluczając orody zabiegowe na gruie 268 kobiet ciężarnych. Trzy czwarte kobiet objętych analizą urodziło siłami natury. Cięcie cesarskie wykonywano najczęściej w gruie ciężarnych, u których zastosowano krolówkę naskurczową z cewnikiem Foleya, a najrzadziej, jeśli odano krolówkę naskurczową z rzebiciem ęcherza łodowego, jednak analiza nie otwierdziła obecności statystycznie istotnych różnic. Dyskusja Wsółczesne ołożnictwo dysonuje różnymi skutecznymi metodami reindukcji i indukcji orodu. Na odstawie rzerowadzonych badań wykazano tendencję do stosowania krolówki naskurczowej wraz z cewnikiem Foleya jako referowanej metody reindukcji i indukcji orodu u ierwiastek. W badaniach wykazano skuteczność cewnika Foleya orównywalną lub większą niż metody farmakologiczne. Istotny statystycznie wynik badania ginekologicznego rzed reindukcją i o reindukcji (w skali Bishoa) wskazuje, że cewnik Foleya stanowi skuteczną metodę rzysieszającą dojrzewanie szyjki macicy. Podobne wyniki na temat efektywności tej metody w reindukcji orodu wykazali inni autorzy w badaniach własnych [11 13]. Wytyczne Clinical Guideline develoed by the National Collaborating Centre for Women s and Children s Health (NICE) w zakresie indukcji orodu okazują, że metody te wiążą się z niższym rawdoodobieństwem wystąienia hierstymulacji macicy [13]. Preindukcja rzy użyciu cewnika Foleya nie wływa na częstość ryzyka ęknięcia macicy [14]. Średni czas trwania reindukcji był orównywalny z czasami oisywanymi w badaniu Pettker i ws. [15] oraz w innych badaniach. Sciscione i ws. [16, 17] uzyskali odobne wyniki do obecnie rezentowanych. Wrowadzenie cewnika Foleya jest skuteczniejsze w wywołaniu reindukcyjnego dojrzewania szyjki macicy w orównaniu z dokanałowym odawaniem PGE2 w żelu, onieważ wiąże się ze znacznie krótszym czasem trwania indukowanego orodu i większym zaawansowaniem szyjki macicy ocenianym za omocą skali Bishoa. Z kolei częstość wykonywania cięć cesarskich jest odobna rzy zastosowaniu obu metod [16, 17]. Jednak oinie na temat skuteczności amniotomii na rzebieg orodu są odzielone [18]. 499

5 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2015, tom 23, zeszyt nr 4 Tabela 2. Potencjalne czynniki wływające na czas trwania I okresu orodu. Wieloczynnikowa analiza kowariancji* Table 2. Potential factors affecting the duration of the first stage of labour. Multifactor covariance analysis Czynnik Średni ważony czas trwania I okresu orodu Metoda reindukcji i indukcji orodu PGE2 i krolówka naskurczowa n = 29 6h 53 (36 ) Cewnik Foleya i krolówka naskurczowa n = 72 6h 30 (24 ) PGE2, cewnik Foleya i krolówka naskurczowa n = 27 6h 17 (31 ) Krolówka naskurczowa n = 73 6h 28 (24 ) Krolówka naskurczowa i rzebicie ęcherza łodowego n = 29 6h 49 (34 ) ANCOVA arametry testu F (4;220) = 0,330 0,858 Czas trwania ciąży n = 111 6h 10 (17 ) Do 40 tygodni 41 tygodni 42 i więcej tygodni ANCOVA arametry testu n = 98 6h 52 (21 ) n = 21 7h 10 (41 ) F (2;220) = 0,278 0,758 Liczba ciąż Pierwsza ciąża Druga ciąża Trzecia lub kolejna ciąża ANCOVA arametry testu Stan części ochwowej szyjki macicy w czasie rzyjęcia n = 136 7h 37 (18 ) n = 58 4h 44 (15 ) Szyjka zachowana Szyjka skrócona lub zanikła n = 11 9h 40 (1h 04 ) n = 219 6h 24 (13 ) n = 36 5h 31 (22 ) F (2;220) = 20,331 ANCOVA arametry testu F (2;220) = 9,889 < 0,001# 0,002 *Dodatkowo standaryzowane na wiek (kowariant, w latach); SE (standard error) błąd standardowy; n liczba kobiet; # w teście ost hoc Tuckeya: dla orównania ary ierwsza ciąża vs. druga ciąża < 0,001; dla orównania ierwsza ciąża vs. trzecia lub kolejna ciąża = 0,009; oziom istotności statystycznej, PGE2 rostaglandyna (Dinoroston) w formie żelu Preidil 500

6 Anna Mierzwa, Marek Klimek, Wybrane metody reindukcji i indukcji orodu Amniotomia często jest łączona z dożylnym wlewem oksytocyny lub odaniem PGE2, wykazano jednak, że nie jest to metoda skuteczna w rzyadkach braku rzygotowania szyjki macicy (niskiej unktacji w skali Bishoa). Przed amniotomią w celu uzyskania odowiedniego rozwarcia mogą być stosowane PGE2 [18, 19]. Na łamach magazynu Lancet ukazały się wyniki badania klinicznego Probaat, którego celem było rozstrzygnięcie, która z metod reindukcji: PGE2 czy cewnik Foleya, jest najskuteczniejsza i cechuje się najleszym rofilem bezieczeństwa. Okazało się, że obie metody mają odobną skuteczność [20]. Ze względu na retrosektywny charakter badania rzedstawione w racy wyniki wskazują, że reindukcja i indukcja orodu z wykorzystaniem wybranych metod farmakologicznych i niefarmakologicznych: (PGE2, cewnik Foleya, krolówka naskurczowa, rzebicie ęcherza łodowego) są skutecznymi metodami stosowanymi w celu wywołania fizjologicznego orodu i w odobnym stoniu są bezieczne dla matki i dziecka. Wnioski 1. Skuteczność wywoływania orodu rzy zastosowaniu obu metod reindukcji i indukcji była odobna. 2. Nie stwierdzono statystycznie istotnej zależności między stosowaną metodą a czasem trwania oszczególnych okresów orodu. Średni czas trwania I okresu orodu u ierwiastek był znamiennie dłuższy niż u kobiet rodzących o raz drugi, trzeci i kolejny. 3. Nie zaobserwowano istotnej statystycznie zależności między stosowanymi metodami a częstością wystęowania owikłań w oszczególnych okresach orodu u matki, sosobem ukończenia ciąży i stanem noworodka bezośrednio o orodzie. 4. Przedstawione wyniki badań wskazują, że reindukcja i indukcja orodu z wykorzystaniem wybranych metod są skuteczne dla wywołania orodu i w odobnym stoniu bezieczne dla matki i dziecka. Piśmiennictwo 1. Jakowicki J.A., Rechberger T. Prostaglandyny we wsółczesnej ginekologii i ołożnictwie. Wyd. Bi Folium. Lublin Oleszczuk J., Leszczyńska-Gorzelak B., Poniedziałek- -Czajkowska E. Indukcja orodu. Rekomendacje ostęowania w najczęstszych owikłaniach ciąży i orodu. Wyd. Bi Folium. Lublin 2002: Benrubi G.I. Labor induction: historic ersectives. Clin. Obstet. Gynecol. 2000; 43 (3): Bręborowicz G.H. Położnictwo i Ginekologia. PZWL, Warszawa 2005: Chazan B., Czajka R., Czajkowski K. i ws. Rudolfa Klimka ołożnictwo, t. 1, wyd. II. Wyd. Rudolf Klimek. Kraków 2008: 16, 18 19, Bisho E.H. Pelvic scoring for elective induction. Obstet. Gynecol. 1964; 24: Rekomendacje zesołu eksertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące oieki okołoorodowej i rowadzenia orodu. Ginekol. Pol. 2009; 80: Oleszczuk J., Chazan B., Kamiński K. i ws. Poród atologiczny. W: Szymański W. (red.). Rudolfa Klimka ołożnictwo. Kraków: Dream Publ. Com. Inc. 1999: ACOG. Committee of Practice Bulletins Obstetrics: Clinical Management Guidelines for Obstetrician-Gynecologists. Am. Coll. Obstetr. Gynecol. 1999; Reort No Karowicz-Bilińska A., Suzin J., Sieroszewski P. Indukcja orodu. Ordynator Leków 2003; 3 (8): Dalui R., Suri V., Ray P. i ws. Comarison of extraamniotic Foley catheter and intracervical rostaglandin E gel for reinduction cervical riening. Acta Obstet. Gynecol. 2005; 84 (4): Niromanesh S., Mosavi-Jarrahi A., Samkhaniani F. Intracervical Foley catheter ballon vs. rostaglandin in reinduction cervical riening. Int. J. Gynaecol. Obstet. 2003; 81: Guinn D.A., Davies J.K., Jones R.O. i ws. Labor induction in women with an unfavorable Bisho score: randomized controlled trial of intrauterine Foley catheter with concurrent oxytocin infusion versus Foley catheter with extra amniotic saline infusion with concurrent oxytocin infusion. Am. J. Obstet. Gynecol. 2004; 191: Bujold E., Blackwell S.C., Gauthier R.J. Cervical riening with Foley catheter and the risk of uterine ruture. Obstet. Gynecol. 2004; 103: Pettker C.M., Pocock S.B., Smok D.P. i ws. Transcervical Foley catheter with and without oxytocin for cervical riening. A randomized controlled trial. Obstet. Gynecol. 2008; 111 (6): Sciscione A., McCullough H., Mantley J.S. i ws. A rosective, randomized comarison of Foley catheter insertion versus intracervical rostaglandin E2 gel for reinduction cervical riening. Am. J. Obstet. Gynecol. 1999; 180: Sciscione A., Muench M., Pollock M. i ws. Transcervical Foley catheter for reinduction cervical riening in an outatient versus inatient setting. Obstet. Gynecol. 2001; 98: Bricker L., Luckas M. Amniotomy alone for induction of labour. Cochrane Database Syst. Rev. 2000; CD Boulvain M., Stan C.M., Irion O. Membrane sweeing for induction of labour. Cochrane Database Syst. Rev. 2005; CD Jozwiak M., Oude Rengerink K., Benthem M. i ws. Foley catheter versus vaginal rostaglandin E2 gel for induction of labour at term (Probaat trial): an oen-label, randomized controlled trial. Lancet 2011; 378 (9809):